Lectio 19, De fide

Sciendum est quod in lectione praecedenti aliqualiter tactum est de principiis nostrae theologiae. Circa quo consequenter advertendum est quod omnia principia vel conclusiones affirmantes vel explicantes divinae perfectiones excellentiam vel nobilitatem reducuntur tamquam sequentes ad istud principium Deus est. Probatur nam ex quid nominis Dei sequitur quod in ipso est omnis perfectio omnipotentia libertas contradictionis et sic de aliis.

Igitur sequitur quod omnes conclusiones vel principia explicantes vel affirmantes divinae perfectionis excellentiam, perfectionem, et huiusmodi reducuntur ad illud principium Deus est, sicut sunt istae conclusiones Deum habere omnipotentiam, habere immensam gloriam, et huiusmodi reducuntur. Et ex consequenti sequitur quod Deus potest facere quidquid positivum non implicat contradictionem.

Sequitur etiam ipsum esse clementissimum, sapientissimum, et generaliter omnes conclusiones dicentes sive affirmantes vel explicantes ipsius perfectionem possunt reduci ad Deum esse sicut per Dei gratiam reducentur suo loco.

Ex consequenti etiam sequitur istud principium Deus est summae providentiae. Et ad ista duo principia, scilicet Deus est et Deus est summae providentiae, reducuntur omnes theologicae veritates. Nam ad secundum principium reducuntur omnia opera pietatis et omnia quae fecit Christus ad salutem et redemptionem generis humani, ita breviter quod in generali reducuntur omnes conclusiones et omnia principia theologiae ad ista duo principia. Et ista est recte doctrina Apostoli Ad Hebraeos quinto capitulo, "attendentes ad Deum oportet credere quod Deus est et quod remunerator est", et illud secundum principium, scilicet, quod Deus est remunerator, includit quod Deus est summae providentiae.

Advertendum est ulterius quod volentibus procedere artificialiter theologice, duo praecepta sunt observanda, quae licet non sint immediate sequentia ex primis principiis, tamen sunt hominis volentis artificialiter in theologia procedere directiva.

Primum est quod tangit Boethius in principio De Trinitate et est saepe allegatum, scilicet, quod eruditi hominis est semper capere veritates secundum materiam subiectam. Et hoc etiam testatur Aristoteles Io Rhetoricae et hoc saepius allegatum est quod semper loquendum est secundum materiam subiectam.

Aliud principium est quod etiam saepius allegatum est, scilicet, debilitas humani ingenii et post per Dei gratiam bene applicabuntur ad propositum, unde dicit Apostolus quod "nihil habemus ex nobis tamquam ex nobis" intantum quod si consideretur habitudo creaturae ad Deum dicit Dionysius et unus alter quod Deus se habet respectu creaturarum per modum sigilli impressi in liquido, ita quod creatura continue requirit assistentiam continuam ipsius Dei ad eius conservationem. Et sicut alias tangebatur probabile est dicere sicut dicit Guillelmus Parisiensis quod creatura habet esse ab extrinseco, scilicet, a Deo assistente continue ipsi creaturae.

Aliud primum principium praemittendum provenit quod Deus est ultima regula in perfectione ad quam reducuntur omne bonum, omne iustum, et omne decens. Et istud videtur esse magnae utilitatis secundum quod videbitur inferius secundum enim quod tactum est omnis veritas considerata ut est extracta et derivata a divino exemplari est theologicae considerationis et reducibilis ad illud principium Deus est ita omnis bonitas ex eo est bonitas, quia est derivata et extracta a prima bonitate et ita recurrendo in singulis fons et origo est omnibus quod Deus est sic est.

Aliud principium potest poni generale quod nisi quis ponat obicem gratiam Dei consequitur, dum tamen sit in statu viae et in statu rationis usus, ita quod regula generalis potest esse quod nisi quis ponat obicem hic in via et sic in statu usus rationis gratiam Dei consequitur et per istam regulam salvatur multitudo damnatorum et bonorum, quia omnes tam praesciti quam praedestinati possunt salvari nisi ex parte sui ponant obicem, quia "Deus vult omnes salvos fieri" ut dicit Apostolus, unde licet sit maior multitudo errantium quam non errantium hoc provenit ex parte ipsorum ponentium obicem.

Aliud principium doctoribus approbatis in his quae tangunt fidem et Sacrae Scripturae expositionem, ubi non se contradicunt et, nisi materia sit speculativa pure, credendum est sicut Augustino, Jeremino, Abrosio, et Gregorio. Istud probatur, nam credendum est quod in quocumque Sacrae Scripturae passu aliquid exponunt de Sacra Scriptura et exponunt secundum dicta Sacrae Scripturae in alio passu. Ideo semper exponunt ad sensum verum, licet non semper sub eisdem verbis. Item propter vehementem laborem circa Sacrae Scripturae expositionem sunt velut artifices, nos autem sumus quasi discipuli, ergo credere debemus eis considerata bonitate morali ipsorum docentium. In materia autem pure speculativa vel quae non tangit fidem vel ubi se contradicerent, non esset eis semper credendum. Sed loquendum esset exhibendo eis reverentiam debitam, et hoc docet Augustinus de cessationem legalium et de reputatione, ubi contradicit cum Jeromino, et e contra in quadam epistola ubi dicit quod solis litteris sacris propter se et sine ratione credendum est. Litteris autem nostris non est credendum nisi inquantum consonant Sacrae Scripturae vel rationi, et ubi non sic consonarent rationi vel Sacrae Scripturae possent negari. Ubi est advertendum quod doctores, licet sint approbati, tamen non omnia eorum dicta sunt approbata, quia potuerunt errare. Nec oportet quod quicquid dicant sit approbatum vel etiam theologicum, quia nullum dictum falsum est theologicum, modo in multis contradicebant. Ideo apparebat quod aliqua eorum dicta essent falsa, quia semper altera pars contradictionis est falsa. Nec eorum dicta inquantum sunt ipsorum sunt fidei, sed inquantum sunt Scripturae Sacrae consona.

Aliud principium: quod scribentibus non habentibus fidem non est credendum, nec eorum dicta sunt auctoritates, nec debent aliquem movere nisi prout sunt consona rectae rationi vel fidei vel Sacrae Scripturae, ita quod generaliter dictis eorum non est credendum, nisi altero modorum scilicet, vel quia consonant rectae rationi vel quia consonant fidei vel quia consonant Sacrae Scripturae vel sint approbata per usum doctorum implicite.

Et ideo circa hoc, Ierominus de muliere captivata de qua praeceptum est Deuteronomii quod radantur et abscindantur eius pili et ungues et postea nubat. Per mulierem enim captivatam dicta contenta in voluminibus gentilium intelliguntur, quae non debent inde recipi, sed abradi. Et hoc fit per consonantiam eorum ad rationem vel fidem vel quia sunt consona Sacrae Scripturae vel quia sunt approbata per usum doctorum implicite, et tunc ipsis sic abrasis et examinatis possunt nubere, id est, potest eis uti. Et istis dictis gentilium utitur met Paulus in pluribus locis in Sacra Scriptura. Et istud potest fundari satis, quia illi, qui non fuerunt in caritate, statuebant sibi finem malum. Et ideo sicut tangit Lactantius propter apparentiam vel coniecturam vel aliquid huiusmodi finxerunt varios errores. Et circa hoc sunt dicta Augustini undecimo capitulo De civitate Dei libri noni, ubi dicit quod quidam presbyter Aegypti in quadam epistola ad Alexandrum continebatur quod maximum fuerat tempus etc. Et hoc etiam saepe finxerunt Atheniensi in laudem suae civitatis.

Item etiam Albumazar infinita milia annorum posuit ab Adam et sic de aliis quibus esset credendum nisi fuissent viles homines et mendaces qui forte propter iactantiam vel vanam gloriam vel aliquid huiusmodi non timuerunt mentiri et ponere multa sine apparentia et ratione sed praesumptiose, et istud patet clare de Solono qui narrat de nativitate eiusdem, credo Alexandri Magni. Unde dicit quod in tempore suae nativitatis, Sol et Mercurius erant in signis oppositis, ipse enim ibidem loquitur de astrologia, et tamen nihil sciebat de astrologia, quia secundum principia astrologiae Sol et Mercurius semper sunt ita proprie adinvicem quod propter propinquitatem Mercurii ad Solem, numquam possumus videre Mercurium.

Aliud exemplum est de uno qui, in libro De proprietatibus rerum, ponit quod caput et cauda draconis sunt duae stellae, et istud est falsum quia non sunt aliquid positivum, immo nec sunt licet sectio duorum circulorum vocetur caput et cauda draconis. Narratur etiam quod halli implevit librum suum de mendaciis et ita de pluribus aliis, ita quod leviter et iactanter et praesumptiose sine apparentia vel ratione ponebant multa sibi ignota. Ideo non est eis credendum, quia sicut dicunt quidam et ita teneo, quod ubi non est fides et caritas, ibi non est virtus. Ideo quia erant sine fide et caritate non erant virtuosi. Ideo ordinabant finem suum ad malum. Ideo dicta sua non debent mere recipi, sed debent abradi, sicut dictum est.

Tamen quia erant viles homines et non virtuosi quia sine fide et caritate, tamen quia erant suspecti de mendacio, tamen quia dicta sua sunt a nobis ignota, biblia autem est nobis nota, non suspecta de mendacio, ideo debet a nobis capi et dicta illorum praedictorum omitti. Et si dicis quid tunc ita esset dicendum de Aristotele, iam solutum est quia Aristoteles quasi per processum totum suum consonat fidei nostrae et rectae rationi, ubi tamen dissonat abradatur sicut in hoc, quod ponit aeternitatem mundi, abradatur, et tamen hoc solum posuit opinative ut alias allegatum est in Topicis.

Alia principia theologiae non ponam, nisi quando materiae requirent, quia principia theologiae habent probari per Sacram Scripturam et e converso, sicut dictum est alias, et etiam in Sacra Scriptura est vera circulatio, sicut alias tactum est, et istud est quaedam proprietas Sacrae Scripturae.

Veniendo ergo postea ad materias distinctionum, non tamen modo intrando, sed solum tangendo modum introitus. Pro quo sciendum est quod alias fuit mota quaestio, utrum in casu iudiciali fidei per traditionem pure humanitus adinventam iudex idoneus ferret sententiam pro fide pro quo protestata fuit ista conclusio, quod fides non subicitur humano iudicio.

Secundo deductum fuit quod humana investigatio respectu fidei est tamquam serva, cuius sunt duae conditiones primo politicae: prima est quod servus debet plene obedire domino suo; secunda est quod servus nihil facit ex se nisi ex praecepto domini sui; istas enim duas conditiones habet investigatio humana circa fidem, sicut alias deductum fuit. Et propter vehementem auctoritatem fidei, theologia est quasi particeps utriusque, scilicet, fidei et investigationis humanae, quia institutum est ad curandum errores et apparentias sophisticas ad contrariorum veritates ab ipsa humana investigatione. Ideo ut curetur ipsa humana investigatio ab huiusmodi erroribus et apparentiis sophisticis, dabitur sibi audientia et fides respondebit.

Et primo incipiam a tertia distinctione, quia ibi incipiendum est, quia ibi tangit de esse Dei cognoscibili. Et consequenter ad primam, et secundam, et quartam etc. Et primo videbitur utrum Deus sit a nobis cognoscibilis? Et primo adducentur auctoritates insipientium dicentium in corde suo non est Deus, secundo dubitantium, utrum Deus sit adducendo caducos ponentes Deum mere corporalem, scilicet, caelum, et alios ponentes ipsum esse stellas et huiusmodi. Deinde arguetur ex propriis dictis Sacrae Scripturae, quia scriptum est quod "Deum nemo vidit umquam." Scriptum est etiam quod "Deus inhabitat lucem inaccessibilem." Et de ipso dicit Dionysius quod "de ipso non est scientia, nec opinio, nec phantasia, et consequenter faciam rationes ad probandum quod Deus non possit a nobis cognosci".