Lectio 20, de Notitia

Et primo circa primum principium positum, scilicet Deum esse, arguit investigatio humana et adducit testes secum contra fidem primo negantium Deum esse, nam "dicit insipiens in corde suo non est Deus", et alios adducit philosophos dubitantes Deum esse alios ponentes ipsum esse mere corporalem, scilicet, caelum et astra et huiusmodi.

Consequenter ex dictis fidei, arguit quod Deus non est a nobis cognoscibilis, et quod ita sic testatur Scriptura Sacra, quia scriptum est "Deum nemo vidit umquam". Etiam Apostolus dicit quod "Deus inhabitat lucem inaccessibilem". Dionysius etiam dicit de ipso quod "de ipso non est scientia nec opinio nec phantasia, ergo non est a nobis cognoscibilis".

Deinde arguitur per rationes probando quod Deus non est a nobis cognoscibilis, quia, si sic, sit ergo cognitio ipsius Dei a; vel igitur ipsa est proportionata obiecto, et tunc est infinita, cum obiectum sit infinitum, et sic anima humana non est ipsius capax; vel est proportionata potentiae, et sic solum est finita et improportionata obiecto, et per consequens non erit notitia Dei.

Secundo potest argui per comparationem loci ad locabile. Nam si esset aliquod mobile localiter distans infinite a suo loco, in nullo tempore finito, immo numquam, posset moveri in illum locum nisi per formam infinitae virtutis. Modo loquendo proportionaliter de loco spirituali, Deus est locus spiritualis animarum infinite distans ab anima propter infinitam distantiam obiectorum ergo anima non potest eum attingere cognitive, nisi per notitiam infinitam simpliciter, quae est nobis impossibilis simpliciter.

Deinde probatur quod etiam nec adiutorio luminis gloriae posset anima ad huiusmodi notitiam seu cognitionem ipsius Dei elevari, quia vel huiusmodi lumen esset divina essentia vel aliquod creatum sufficienter elevans potentiam animae cognitivam ad huiusmodi cognitionem Dei; non potest dici quod sit divina essentia, quia tunc infinite immutaret animam.

Pro cuius determinatione, supponitur quod quanto aliqua notitia est perfectioris speciei tanto perfectius immutat. Patet illud clare quare inductive; fundatur etiam in ratione, quia perfectio notitiae sumitur penes hoc, quod perfectori modo immutat, ita quod a priori perfectio notitiae attenditur penes hoc, quod est perfectioris speciei et a posteriori perfectio speciei attenditur penes hoc quod est perfectius immutare.

Modo considerata tota latitudine cognitionum creaturarum, quae in infinitum procedit ascendendo secundum perfectionem specificam, notitia ipsius Dei est supra totam latitudinem notitiarum creatarum, et est perfectioris speciei quam tota latitudo notitiarum creaturarum, et tamen tota illa latitudo infinite immutat; ergo notitia Dei perfectiori modo quam infinite immutaret.

Si daretur ista est fortior ratio tenentium quod Deus non potest esse notitia creaturae et supplere vicem speciei et volitionis. Et Magister Ioannes de Ripa dicit quod Deus supplens vicem speciei et volitionis est notitia infinita quoad speciem, et finita quoad gradum.

Sed mihi videtur cum sui reverentia quod istud non sit multum bene dictum in materia, quia eo ipso quod est infinita quoad speciem, est infinita simpliciter, et sic infinita quoad gradum. Sed non oporteret e converso, si esset infinita quoad gradum, quod esset infinita simpliciter. Si enim esset infinita albedo quoad gradum, non propter hoc esset infinita simpliciter. Verbi gratia: anima intellectiva est praecise finita et tamen in latitudine entium esset perfectior quam infinita albedo, si daretur. Ideo solutio non videtur vera, quia sicut tactum est perfectio notitiae simpliciter magis attenditur quoad speciem quam quoad gradum. Modo per ipsum notitia divina supplens vicem speciei est infinita quoad speciem, ergo infinita simpliciter ergo infinite immutat nec potest dici quod lumen gloriae elevans animam sit aliquod creatum ex eo quod divina essentia est immensa et incomprehensibilis a creatura, ergo non potest esse aliqua species vel notitia creata ipsam essentiam divinam secundum quodlibet sui repraesentans.

Et in istis rationibus, quandoque inducam de notitia beatifica, quandoque de notitia hic in via, et videbitur in solutione istarum rationum de utraque notitia.

Item quinto notitia talis esset simpliciter infinita. Istud patet proportionando notitias secundum proportionem obiectorum. Nam generaliter perfectioris obiecti est perfectior cognitio, et specialiter loquendo de notitia intuitiva. Modo latitudo notitiarum creatarum est infinita, scilicet, continue ascendendo secundum notitiarum perfectionem, quia quacumque data potest dari in duplo perfectior in triplo, et sic in infinitum, sicut contingit de obiectis ipsarum notitiarum. Modo, obiectum increatum, scilicet ipse Deus, est perfectior quam tota latitudo obiectorum creatorum, ergo notitia ipsius Dei erit perfectior quam notitia infinitorum obiectorum creatorum, et tamen notitia infinitorum obiectorum creatorum, si esset, esset infinita, ergo etc.

Et si dicatur, quod non est eadem proportio cognitionum inter se, sicut obiectorum ita quod non semper oportet quod obiecti perfectioris in duplo sit notitia perfectior in duplo, retorquetur ratio iterum. Verbi gratia, datis duabus notitiis, quarum una est dupla ad aliam, si dicas quod ad causandam secundam non sufficit obiectum duplae perfectionis, si enim non sufficiat, capiam obiectum in centuplo vel millecuplo perfectius quod sufficiet causare notitiam in duplo perfectiorem. Et sic augendo continue proportiones obiectorum intantum quod semper duplabitur notitia, cum sit processus in infinitum in obiectis continue ascendendo secundum perfectionem specie. Et ita erit processus in infinitum in notitiis semper duplando notitias et in multis habet locum ista augmentatio proportionum.

Item, talis Dei notitia esset perfectior quam esset una alia quae esset infinitorum obiectorum creatorum, et cuiuslibet distincte, sed illa esset infinita, ergo etc. Et istam rationem facit Adam, quod autem notitia ipsius Dei esset perfectior quam notitia infinitorum obiectorum creatorum, et cuiuslibet distincte, si essent. Patet patet quia Deus est perfectius obiectum in se quam tota multitudo infinitorum obiectorum creatorum, si esset.

Septimo sic, quia vel per talem cognitionem intuitivam Deus apparet bonum finitum vel infinitum. Non potest dici quod apparet bonum finitum, quia tunc aliqua creatura posset apparere intuitive melior Deo et consequenter diligibilior, et consequenter sic videns posset rationaliter Deo praeferre creaturam. Non potest dici quod apparet bonum infinitum, quia si sic tunc comprehenderetur, quia cognosceretur secundum quodlibet sui.

Octavo, potest argui per comparationem distantiae localis obiecti sensibilis a sensu. Nam propter magnam distantiam, sensus decipitur circa obiectum proprium et iudicat rem minorem esse quam sit; ita proportionaliter de visu intellectuali propter infinitam distantiam decipitur circa obiectum suum infinite ab eo distans. Et per consequens non possumus habere veram notitiam de ipso Deo.

Item ex parte obiecti: si esset aliquod luminosum infinitum quod infinite distaret a visu, visus non iudicaret ipsum esse infinitum, ergo ita erit de visu spirituali.

Item etiam ex parte potentiae. Nam debilitas potentiae facit apparere obiectum remissius vel et minus quam sit, ergo si potentia in infinitum distet ab obiecto in infinitum deficiet a veri obiecti cognitione. Illud patet de oculo male disposito, ut in caecutiente, cui lux solis videtur remississima. Istud etiam patet de oculo nocti coracis. Unde propter debilitatem sui visus iudicat lumen solis remississimum intantum quod iudicat ipsum non sufficere ad videndum.

Item dato quod Deus esset imaginabilis vel conceptibilis, non non sequitur quod Deus esset. Sicut enim non sequitur: vacuum est imaginabile vel chimera vel impossibile, ergo vacuum est, etc., quia sicut dicit Philosophus III Physicorum circa finem: "Imaginatum non est credendum." Et per consequens, dato quod primae rationes non concluderent quin Deum esset imaginabilis vel conceptibilis, non propter hoc sequitur quod Deus esset. Omnis enim ratio facta ad probandum quod Deus sit est ita apparenter solubilis, sicut ipsa apparenter arguit, ita quod considerata tota latitudine apparentiarum rationum parte latitudo apparentiarum rationum in solutionibus probantium Deum esse ex una parte et considerata tota latitudine apparentiarum solutionum illarum rationum ex alia parte, latitudo apparentiarum in solutionibus esse aequalis latitudini apparentiarum rationum probantium Deum esse, et per consequens una pars non debet magis movere quam alia.

Item Deum esse traditur ad credendum, igitur non potest probari, quia si posset evidenter probari, non exiret limites animae creatae nec etiam investigationes humanae, et per consequens non esset articulus fidei, quia fides est de his quae excedunt facultatem humanam.

Aliae sunt rationes quae tangunt alias materias quae reservabuntur loco suo, et istae sufficiant pro praesenti.

Quantum ad primum articulum resolvendo materiam ad divinam providentiam, quam praemisi pro secundo principio theologico omnia debite gubernantem, sciendum est quod naturalis communicatio rerum est necessaria pro universi conservatione maxime propter animalia ut fugiant disconvenientia et convenientia prosequantur. Immo, secundum Magistrum II huius libro, et secundum veritatem, omnia sunt facta propter hominem, immo etiam angeli sunt facti propter hominem, licet sint speciei superioris et nobilioris, caelum et terra, et omnis creatura, elementa propter mixta, mixta propter animalia, et animalia propter hominem.

Secundo sciendum est quod res non possunt communicari immediate seipsis nec cognosci eo quod sensibile positum supra sensum non facit sensationem, ut dicit Philosophus III De Anima, ubi etiam habetur quod "lapis non est in anima sed species lapidis". Ideo, divina providentia ordinate res habent adinvicem communicari multiplicando species et quasi seipsas, quantum possunt communicando, potentiis cognitivis ipsarum. Quia, ut tactum est, ut servetur debitus ordo, res adinvicem communicari oportet, et quia non possunt per se, ideo est instinctum eis quod se diffundant per suas species quantum possunt. Ideo, res sunt sui ipsius diffusivae specialiter causando in potentiis sensitivis ipsarum rerum cognitiones, et consequenter ascendendo ad intellectum et alias potentias interiores. Et etiam ex divina providentia potentiae provisum est de diversis organis, secundum diversitatem obiectorum, recipientibus species ipsorum, quia unus sensus mediante uno organo non posset de omnibus obiectis iudicare, sicut visus non iudicat de odoribus et saporibus. Consequenter, ordinavit unum sensum qui habeat iudicare de obiectis aliorum sensuum et ille est sensus communis. Et demum, ordinavit potentiam reservativam, deinde potentiam superiorem animae quae non indiget organo et ipsa est multiplex, non quin sit una et eadem res sed habet diversos actus. Nam ipsa inquantum est actualis speciebus vocatur memorativa seu memoria et ipsa est prima pars imaginis correspondens Patri in divinis qui vocatur memoria fecunda. Ideo inquantum fecundatur per speciem intelligibilem, vocatur memoria. Inquantum productiva intellectionis, vocatur intellectus. Et inquantum productiva volitionis, vocatur voluntas. Consequenter sciendum est quod de intellectiva est ad propositum quod ipsa est multiplex. Ipsa primo est potentia simpliciter apprehensiva incomplexae, deinde compositiva, deinde iudicativa, deinde assertiva, deinde abstractiva, deinde discursiva. Et secundum hoc diversificantur species notitiarum et possent sic subdividi sicut potentiae.

Consequenter videndum est unde consurget quod aliqua notitia sui obiecti repraesentativa sit. Secundo videndum est quomodo obiectum sit sui ipsius intentionaliter diffusivum. Ita quod hic sunt duae difficultates. Una est, ex qua radice notitia dicitur sui obiecti esse repraesentativa, utrum hoc sit quia est similitudo sui obiecti vel ex natura specifica vel ex qua alia causa. Secunda est qualiter obiectum posset intentionaliter diffundere et multiplicare sic species ipsius repraesentativas. Et primo, dicam unum verbum de secundo, et non finiam. Secundo dicam de primo et finiam in lectione sequenti, quia intendo aliqua dicere quae non reperio in scriptis.