Lectio 26, de Notitia

Secundum quod dictum fuit in divisione articulorum, in secundo articulo erat videndum de differentia inter notitiam intuitivam et abstractivam quia communiter doctores et philosophi utuntur istis terminis. Pro cuius materiae declaratione notandum est quod de differentia notitiae abstractivae et intuitivae diversae fuerunt opiniones.

Et primo, circa hoc est quiddam Doctor Anglicus qui vocatur Campsale, qui ponit quod adaequate eadem res est notitia intuitiva et abstractiva, successive tamen et non simul. Unde ipse imaginatur quod notitia aliqua eadem adaequate denominatur sive vocatur intuitiva, et hoc expresse a rei nomine, quia per eam intuetur praesentiam obiecti. Per eam cogniti, quae quidem notitia, eadem numero, adaequate remanente in subiecta sua absolute obiecto absente vocatur et dicitur notitia abstractiva. Et fundatur principaliter iste doctor in uno principio quo consuevit frequenter uti Okam et etiam trahitur ab Aristotele, scilicet quod non est ponenda pluralitas sine necessitate, ita quod quandoque aliqua propositio affirmativa verificatur pro rebus, si ad verificationem illius sufficiat positio unius rei cum alia, nullo modo ponenda est tertia res. Modo, sic est quod ad verificandum istam 'Sortes intuetur B', sufficit notitia de B cum praesentia obiecti. Et si obiectum subtrahatur ad verificandum istam 'Sortes cognoscit B abstractive', sufficit obiecti notitia de B cum non praesentia obiecti sine quacumque re de novo acquisita, ideo etc.

Diceretur quod regula illa dupliciter potest intelligi. Uno modo quod numquam est ponenda pluralitas, nisi adducatur ratio demonstrativa cogens intellectum. Et isto modo et in isto sensu non concederetur illa regula quia ad ponendum quod compositum substantiale sit compositum ex materia et forma non oportet habere rationem demonstrativam cogentem intellectum ad hoc ponendum; nec etiam ad ponendum quod visio distinguatur ab oculo vel obiecto visibili; non oportet etiam habere rationem demonstrativam, quia si sic, dicendum esset quod oculus esset sua visio, quia ponendo oculum et praesentiam obiecti visibilis sufficere ad videndum salvatur quod visio non distinguitur ab obiecto visibili et oculo, id est quod illae non reducentur ad contradictionem, qui teneret quod visio non esset distincta a potentia vel obiecto. Et sic consequentur salvaretur, sine contradictione, quod anima intellectiva esset omnis sua operatio et multa alia quae non bene consonant philosophiae naturali, nec veritati theologicae.

Et ideo est alius modus secundum quem regula debet intelligi, scilicet, quod non est ponenda pluralitas sine necessitate, id est nisi sit apparentia sufficiens intellectui bene disposito. Et in isto sensu, non probat propositum, scilicet quod eadem notitia adaequate sit intuitiva et abstractiva.

Et ideo breviter contra positionem volo instare quia iam satis responsum est ad rationem quia si capiatur illud principium in primo sensu, falsum est. Si in secundo sensu non probat intentum praedicti doctoris.

Arguitur igitur contra praedictam positionem sic: quia ponendo quod unica notitia sit intuitiva et abstractiva non potest salvare positionem suam sine contradictione. Et et ponatur quod: Sortes cognoscat aliquod obiectum intuitive. Tunc ponatur quod: notitia illa maneat eadem et quod Deus eodem modo concurrat sicut ante. Et cum hoc, ponatur praesentia obiecti, tunc probatur quod Sortes cognoscit obiectum illud abstractive et non cognoscit abstractive illud. Primo, quod non cognoscat abstractive patet, quia cognoscit intuitive, igitur consequentia apparet. Antecedens patet quia est notitia cum praesentia obiecti. Modo, ad verificandum istam affirmativam Sortes cognoscit B intuitive obiectum, sufficit notitia illa cum praesentia obiecti. Sed quod cognoscit abstractive patet quia ad cognoscendum obiectum abstractive, sufficit notitia cum potentia cognoscente. Ergo vel simul erit eadem cognitio erit abstractiva et intuitiva, vel notitia intuitiva non erit.

Secundo arguitur sic, et fortius: nam notitia intuitiva et abstractiva sunt notitiae sensitivae et habent et habent diversa organa, ergo distinguuntur etiam specifice. Consequentia patet quia per hoc probamus distinctionem specificam notitiarum sensitivarum sive sensationum, scilicet propter diversitatem organorum. Antecedens patet quia organum notitiae sensitivae et intuitivae vel est sensus exterior vel sensus communis interior. Organum autem notitiae abstractivae est aliud, scilicet vel organum imaginative vel aestimative, quem in absentia obiectorum format de ipsis notitiam.

Et ista duo ultima sufficiunt pro reprobatione illius opinionis quia ubi sunt diversa organa animae sensitivae, ibi sunt diversae notitiae. Quod autem in sensu communi non sit notitia abstractiva satis communiter dicitur. Sed de isto, non curo, quia sufficit quantum ad praesens, quod alicuius notitiae intuitivae sit aliud organum quam abstractivae, sicut notitiae sensus interioris vel exterioris et notitia eliciente a potentia superiori, scilicet ab imaginativa vel aestimativa.

In ista materia fuit alia opinio Scoti. Alia Aureoli, alia Okam, alia Gregorii. Scotus enim tenet generaliter quod quaelibet notitia intuitiva requirit praesentiam obiecti et in hoc consistit ratio notitiae intuitivae, scilicet in praesente obiecti.

Contra arguitur quia, de facto, divina essentia ab aeterno habuit notitiam intuitivam creaturarum antequam essent, igitur etc. Consequentia patet. Antecedens probatur quia ab aeterno cognovit creaturas et non nisi intuitive. Nec valet si dicatur quod creaturae ab aeterno fuerunt in Deo. Vita quia istud non est aliud dicere, nisi quod ab aeterno habuit cognitionem de rebus antequam essent extra rem, scilicet et factivam Et non stat quod habuerint notitiam nisi intuitivam, et per consequens, si notitia intuitiva requirat praesentiam, tunc creaturae fuerunt ab aeterno, et cum Deus ab aeterno necessario cognovit creaturas intuitive ab aeterno, creaturae necessario fuissent.

Item istud improbatur de notitia beatifica creata, nam beatus notitia simplici videt in Verbo Anti-Christum fore vel aliquod futurum vel aliquam aliam aliquam aliam factibilem non factum, igitur etc. Consequentia patet, quia notitia beatifica, qua beati vident in Verbo est intuitiva et praecipue praecipue simplex.

Alia est opinio Aureoli quae consistit principaliter in duobus. Primum est quod ad notitiam intuitivam non requiritur praesentia obiecti. Tamen ad notitiam intuitivam requiritur praesentia esse perspicui obiecti. Et iste doctor imaginatur unum satis extraneum, scilicet quod notitia intuitiva, praeter notitiam, et et praeter potentiam, et praeter obiectum, requirit quoddam 'esse perspicuum' ipsius obiecti praesens intellectui in quo 'perspicuum' immediate infertur potentia et in quo creatura relucet, immo est quod 'esse perspicuum' ipsius creaturae, ita quod ipse imaginatur quod creatura habet quoddam 'esse perspicuum' immediate, et hoc maxime respectu notitiae intuitivae. Ita intellectus, eo ipso habet notitiam intuitivam de obiecto, quia immediate fertur in 'esse perspicuum' ipsius obiecti.

Et ista positio est mirabilis propter illud 'esse perspicuum' quia, quaeretur quae res est? Utrum substantia vel accidens? Et cui etiam inhaereat, quia non videtur quod sit aliud quam notitia obiecti intuitiva, in qua obiectum relucet, nec videtur quod intellectus posset habere aliquod perspicuum esse obiecti nisi notitiam ipsius.

Hic est advertendum quod defectus habendi actum reflexum supra actum suum rectum, et difficultas etiam, quae est causa defectus, sit causa multorum errorum. Unde ex hoc, quod intellectus difficulter habet reflexionem supra actus suos, oriuntur duo inconvenientia, quae sunt principia multorum errorum particularum.

Primum est, reflectendo sic supra notitiam suam intellectus, aliquando loco notitiae capitur capitur obiectum, ita quod in cognoscendo notitiam credit cognoscere obiectum, et in hoc reflectendo supra notitias suas universales, cognoscendo eas credit cognoscere obiectum universale, et ista est radix illorum, qui posuerunt universalia distincta a singularibus quia in reflectendo sic sic supra actus suos non distinguebant inter notitiam et obiectum. Immo ferendo intellectum suum supra notitias universales, credebant quod feretur in obiectum. Et ex hoc, ut dixi, posuerunt universalia distincta a singularibus.

Et ex isto sequuntur multi alii errores particulares quod, scilicet in intellectu vel potentia reservativa vel aestimativa creditur, cognoscendo notitiam illam quod sit obiectum, sicut in hiis, qui illuduntur, qui credunt se videre mirabilia. Et hoc est quia non distinguunt inter notitiam suam et obiectum illius notitiae. illius notitiae

Et consequenter vice versa est unum unum aliud inconveniens ex quo etiam consurgunt consurgunt multi alii errores particulares non distinguendo etiam inter obiectum et notitiam. Et sic aliquando loco notitiae causatur obiectum, et tunc creditur quod loco notitiae sit in anima obiectum, et quia scitur quod obiectum, ut lapis, non est in anima realiter. Ideo creditur quod sit aliquod distinctum a notitia huius obiecti in anima. Ita quod quod cum quis immediate concipit obiectum et intuitivam, tunc, propter difficultatem et defectum reflectendi supra notitiam suam, capit obiectum pro notitia et ex hoc consurgit quod creditur obiectum esse in anima. Et quia talis per rationem habet quod lapis vel obiectum vel obiectum non est realiter realiter in anima, ideo creditur quod in anima sit aliquid ipsius obiecti distinctum a notitia.

Ita credo quod Aureolus, bene resolvendo ipsum, non distinxit inter notitiam et obiectum, et tunc, non distinguendo inter notitiam et apparentiam obiecti, voluit distinguere unum 'esse perspicuum' rei in anima distinctum. Et illud breviter non est aliud dicere nisi quod species sive species sive notitia obiecti est in anima, et sic illud perspicuum non distinguitur ab ipsa notitia, et sic quantum ad hoc, quod Aureolus ponit 'perspicuum' distinctum ab anima et a notitia, videtur quod ista imaginatio sit fictiva.

Ex defectu et difficultate habendi notitiam suae notitiae non distinguendo, scilicet inter notitiam et, verum est quod posset inquiri de illo 'perspicuo', quid esset: esset utrum sit sit substantia vel accidens, sicut tactum est. Et ita consequenter argueretur de Deo, utrum Deus cognoscat creaturas mediante tali 'perspicuo'. Et si sic, tunc non immediate cognoscit creaturas.

Item si sic, illud fuisset ab aeterno, et necessario fuisset ab aeterno quia Deus ab aeterno cognovit creaturas et necessario cognovit eas.

Item si cuilibet notitiae intuitivae corresponderet unum tale 'esse perspicuum' cum fuerint infinitae notitiae ab aeterno intuitivae, sequitur quod infinita fuerunt huiusmodi 'perspicua'. perspicua

Alia est positio Okam quae quae sic distinguit quod notitia intuitiva est notitia simplex incomplexa virtute cuius immediate potest elici iudicium quod 'res est', si ipsa sit, vel quod 'res non est', si non sit. Unde ipse imaginatur quod notitia illa intuitiva est talis naturae quod est quaedam evidentia simplex et incomplexa, quae immediate concurrit vel est apta nata immediate concurrere ad eliciendum iudicium de existentia rei, si ipsa res sit, vel ad eliciendum iudicium de non existentia rei, si ipsa res non sit. Et istud quasi experitur de omni notitia intuitiva quoad partem primam.

Sed notitia abstractiva est talis naturae quod ipsa non sufficit, nec est apta nata concurrere, ad eliciendum immediate iudicium de existentia rei, si sit, vel iudicium iudicium de non existentia rei, si non sit, sicut est notitia, quam habeo de re non existente, sicut notitia qua recordor me vidisse Sortem. Ex illa non possum immediate elicere iudicium, utrum Sortes sit vel non sit. Et sic breviter Okam vocat omnem notitiam abstractivam, quae sic abstrahit ab esse sive existentia rei quod virtute ipsius non potest immediate elici iudicium quod res est vel non est.

Et istud prima facie videtur satis probabile, tamen illud improbabitur. Et breviter contra ipsum arguitur sic, praecipue contra secundam partem quia quicquid sit de prima parte, non videtur qualiter secunda posset stare, scilicet quod virtute notitiae intuitivae immediate posset elici iudicium quod 'res non sit', si ipsa non sit. Nam capiamus notitiam intuitivam albedinis; potest bene concedi quod virtute illius possit elici iudicium 'quod albedo est', si sit. Tunc ponatur quod albedo destruatur et quod remaneat huiusmodi notitia in potentia ipsa, enim, post destructionem obiecti, non est alterius naturae intrinsece quam ante et est agens naturale et passivum est omnino uniformiter dispositum post, sicut ante. Ergo, vel potentia erit causativa eiusdem effectus sicut ante vel saltem non erit causativa effectus oppositi. Item videretur unde consurgeret sibi sibi ista proprietas ex quo est agens naturale et passivum passivum est idem eodem modo dispositum. Item ipsa per Dei potentiam potest conservari et obiecto non existente et eodem modo movere potentiam, sicut ante, igitur sicut ante concurrebat ad eliciendum iudicium affirmativum quod res est, ita post, re tamen non existente et non mobili potentiam ad causandum iudicium negativam quod res non sit, igitur etc. Istud etiam non cadit sub experientia aliqua sibi, scilicet, quod notitia intuitiva sit sufficiens ad eliciendum iudicium de re non existente quod non sit. Ideo Okam non potuit hoc experiri, nec ad hoc habuit rationem efficacem, igitur gratis hoc posuit, igitur etc.

Alia est opinio Gregorii, quae resolvit se breviter ad duo. Primum est prima facie satis apparens. Primo, quia omnis notitia terminatur immediate ad obiectum ad extra vel ad aliquod aliud repraesentativum huiusmodi obiecti, sicut ad speciem vel ad aliam similitudinem obiecti. Primo modo, omnis notitia, quae immediate terminatur ad obiectum ad extra talem, vocat intuitivam. Unde quando albedo se obicit potentiae, immediate terminat visionem intuitivam ipsius. In absentia vero albedinis remanent species quaedam in virtute reservativa, et tunc potest causari notitia actualis albedinis, quae terminabitur ad illam speciem et non ad obiectum ad extra vel huiusmodi notitiam, Gregorius vocat abstractivam. Ita quod omnem notitiam notitiam terminatam immediate ad speciem vel similitudinem obiecti et non ad obiectum vocat abstractivam; intuitivam vero, quae immediate terminatur ad obiectum ad extra. Et ista positio est satis facilis ad intelligendum.

Tamen contra eam arguitur, primo sic, sicut prius argutum fuit quia divina essentia est notitia creaturarum intuitiva, et tamen non terminatur immediate ad creaturas, immo ad se, quia videndo se videt creaturam. Igitur videtur quod non sit de ratione notitae intuitivae quod terminetur immediate ad obiectum ad extra. Eodem modo argueretur de notitia beatifica intuitiva, quae immediate terminatur terminatur ad Verbum, et tamen per eam intuitive videntur creaturae quia beati vident intuitive creaturas in Verbo, ideo ideo etc.

Verum est quod, qui vellet sustinere Gregorium, diceret quod realiter creatura est immediatum obiectum cognitionis beatificae cognitionis beatificae in Verbo; et aeque immediate sicut Verbum, ita quod Verbum et creaturae sunt aeque immediate obiecta cognitionis beatificae creaturarum. Ita quod non est ordo prioritatis obiectalis inter Verbum et creaturam quantum ad hoc, licet creaturae non concurrant obiecitve vel influant obiectaliter efficiendo aliquid, sicut obiecta sensibilia concurrunt effective obiectaliter influendo aliquid in, potentia sensitiva sed quoad terminare praecise. Utrum autem divina essentia aeque immediate cognoscat creaturam sicut se, pro nunc non discutio quia de hoc communiter fit mentio inter doctores.

Item, contra Gregorium, potest fieri una alia ratio, nam quod species reservata in potentia reservativa posset esse obiectum non videtur esse necessarium. Unde bene posset salvari quod notitia abstractiva non terminaretur ad obiectum, non tamen sub ratione existentis, et ideo vocatur abstractiva quia abstraheret ab existentia rei. Esset immediate tamen terminata ad obiectum et sic illa species reservata non concurreret concurreret per modum obiecti, sed per modum habitus, quia non dicitur quod habitus, sive complexi sive incomplexi, concurrant ad productionem actuum per modum obiecti sed solum per modum habitus.

Item talis species est insensibilis quia non cadit sub aliquo quandoque quandoque sensuum particularium. Ergo notitiae sensitivae, quae sunt quae sunt in absentia sensibilium non terminantur ad illas species non sensativas[?], immo insensibiles, sed magis ad obiecta licet non sub ratione existentis vel non existentis, immo abstrahuntur huiusmodi notitiae ab existentia vel non existentia rei, ideo etc.

Pro declaratione tamen materiae ut veniam ad modum quem nunc intendo ponere, advertendum est quod duplex est modus sive gradus notitiarum intuitivarum, nam quaedam sunt posteriores suis obiectis et quasi dependentes a suis obiectis immediate et causantur quasi dependentes a suis obiectis immediate et causantur ab huiusmodi obiectis. Istud quasi docet experientia de omnibus notitiis intuitivis causatis immediate ab obiectis sensibilibus. Aliae sunt notitiae intuitivae, quae non sunt sic posteriores suis obiectis, immo habent quamdam rationem prioritatis. Et istud positum est alias de fide, sed istud pro nunc ponitur quia est ad propositum, verbi gratia, notitia divina et notitia beatifica de creaturis non dependent a creaturis, immo habent rationem prioritatis quamdam. Primo, de divina notitia, quae est causa exemplaris et factiva, ideo est magis notitia creaturarum per modum causae quam effectus, et ita conformiter de notitiis beatificis.