Lectio 27, de Notitia

Sequens articulus immo et duo sequentes prima facie videntur tangere logicam. In primo enim debet videri utrum Deus et creatura possunt univocari, id est, utrum possint univoce, per aliquem terminum significari. In secundo, utrum Deus reponatur sub aliquo genere praedicamentali.

Hic tamen advertendum est quod doctores non movent istam materiam ad tractandum aliquid de logica, sed ad imaginandum imaginandum divinam essentiam in terminis logicalibus facientibus. facientibus Ad hoc enim est et fuit omnium doctorum intentio, scilicet ostendendo proprietates magis certas ipsius Creatoris, ut ipso cognito magis alliceret alliceret creaturam ad sui cognitionem et amorem.

Et breviter, doctores in ista materia secundum duo principalia intendunt ostendere quantum quantum creatura a divina essentia excedatur et quantus sit excessus divinae essentiae supra creaturam. Et ideo, propter tantam excellentiam et excessum divinae essentiae supra creaturas, non posset reponi divina essentia in aliquo genere cum creaturis, et hoc et hoc ratione suae immensitatis et excellentiae. Et ad hoc imaginandum multum confert imaginatio Aristotles de accidente et substantia. Unde Aristotles ponit quod accidens ratione suae dependentiae intrinsecae et defectus perfectionis non habet proprie 'esse' nec est proprie 'ens', sed est inexistens, ita quod substantia est quodammodo suum subsistere, ita proportionaliter imaginandum est de creaturis respectu ipsius Dei quia creatura est tantae imperfectionis et indigentiae et dependentiae quod quodammodo Deus est suum esse et suum subsistere.

Et hoc est opinio expresse Guillelmi Parisiensis qui ponit quod 'esse' competit competit Deo proprie et essentialiter, creaturae vero denominative solum. Et ex isto imaginatur quod 'esse' creaturae est realiter distinctum a creatura quia 'esse' creaturae est ipse Deus realiter subsistens. creaturam. Unde ponit quod habet unam causalitatem respectu creaturae quam non noverunt philosophi per quam ipse Deus est magis intimus nobis, scilicet per realem et actualem eius praesentiam, quam nos nos ipsi sumus intimi nobis. Et ideo ipse est hic sustentatio creaturarum ex sua voluntate libera per quam conservat res in 'esse' et dat eis 'esse' se ipso immediate. Et ex ista habitudine quam habet ad 'esse' creaturae consurgit quod est tendentia naturalis creaturae ad Deum, ideo creatura appetit se naturaliter permanere, id est, appetit continue Deum sic sibi assistentem et conservantem ipsam et dantem sibi esse. Et secundum hoc exponuntur dicta philosophorum quod res quaelibet appetit se permanere et huiusmodi.

Isto praemisso, potest satis imaginari quod non habeatur conceptus univocus creaturae et Dei. Redeundo enim ad primum, constat quod propter dependentiam accidentis a substantia et propter eius imperfectionem, habebimus quod li 'ens' non dicitur univoce de substantia et accidente, quia accidens non habet 'esse' proprie sed habet solum inexistere. Ita imaginandum est de creatura respectu Dei; non quod creatura sit accidens et quod inhereat Deo, sed quod quasi per modum accidentis creatura non habet proprie 'esse', ita quod habet habitudine multo maiorem dependentiae et imperfectionis imperfectionis ad Deum quam accidens ad substantiam. Ita quod maior est dependentia multo cuiuscumque creaturae, quantumcumque perfectae, ad Deum quam accidentis ad substantiam, quia absolute accidens potest esse sine substantia, sed repugnaret creaturae, quantumcumque perfectae, esse sine Deo ipsam conservante. Ergo ista habitudo dependentiae creaturae ad Deum est infinite maior quam accidentis ad substantiam. Igitur, si ratione huiusmodi habitudinis et dependentiae accidentis ad substantiam non habeatur conceptus univocus accidentis et substantiae, a fortiori nec Dei et creaturae.

Verum est quia quia philosophi non consideraverunt istas particulares habitudines Dei ad creaturas nobis revelatas per doctores sacros traditas. Ideo posuerunt creaturas aliquas habere necesse esse, sicut caelum et intelligentias, et etiam aliqua accidentia, sicut lucem solis. Ideo, posuerunt aliqui conceptus univocus Deo et creaturis. Deo et creaturis Et adhuc, si bene resolvantur, non apparebit quod habuerunt nomina univoca Dei et creaturae. Unde Avicenna qui fuit expositor Aristotelis expresse ponit in sua Metaphysica, quod Deus non est in aliquo genere quia Dei et creaturae non habemus aliquem conceptum univocum. Et probat hoc multis rationibus. Et sic habita ista imaginatione, videndum est quomodo doctores procedunt in ista materia.

Quantum ad hoc Doctor Subtilis ponit quod potest haberi aliquis conceptus realiter univocus Deo et. creaturae Secundo ponit quod nullus potest haberi conceptus Dei et creaturae univocus repositus sub aliquo genere, et in isto secundo puncto concordat cum aliis doctoribus.

Quantum ad primum ponit quod conceptus entis est communis Deo et creaturis. Unde ipse imaginatur quod in ista materia doctores habebunt modos valde obscuros et difficilis ad explicandum. Et valde male in hoc se resolverunt et forte quia ista sunt magis ad exercitandum intellectum quam habeant correspondentiam in re, sicut in geometria admittuntur puncta, et tamen punctum nihil est. Admittuntur etiam acentera et epistili, et tamen nihil sunt in re, et sic de aliis. Imaginatur etiam Doctor Subtilis quod potest haberi conceptus communis de Deo et creatura, et ille est conceptus entis; et causa est quia conceptus entis de ratione sua est indifferens ad finitum et ad infinitum. Ideo ratio entis est communis Deo et creaturae. Et istud est bene mirabile quia bene loquuntur doctores de rationibus realiter, non capiunt rationes pro conceptibus proprie, nec etiam pro obiecto. Et ideo difficile esset dare unum intellectum huiusmodi rationis et huiusmodi fundamenti.

Tamen quantum possum capere, videtur mihi quod, quando dicunt quod ratio distinguitur a conceptu, dicunt quod a rationibus sumuntur conceptus. Et ideo credo quod capiunt rationem pro obiecto sub tali modo ostenso. Unde secundum ipsum, a parte obiecti, loquendo formaliter ad modum loquendi ipsius, eadem ratio formalitatis existendi correspondet Deo et creaturis quia ipse ponit formalitates in Deo et in creaturis; et realiter, secundum ipsum, ista materia est totaliter plena formalitatibus. Ipse imaginatur igitur quod formalitas essendi in Deo est realiter eadem cum formalitate essendi in creaturis. Sed differentia est non formaliter, sed propter modos intrinsecos essendi ipsius Dei et creaturae. Istud est iterum unum terribile, quid vocant istos modos essendi intrinsecos distinctos a formalitatibus.

Unde sciendum est quod ipse imaginatur aliam distinctionem quam essentialem et personalem, quia imaginatur quasdam distinctiones a parte rei concurrentes, tamen identitate. Unde imaginatur quod ad positionem quidditatis rei in esse ponitur aliquod distinctum aliqualiter necessario consequens ad positionem quidditatis in esse concurrens, tamen identitate cum illa quidditate, et istud vocatur modus intrinsecus essendi a parte rei. Unde ratio formalis essendi in Deo et creaturis quantum est ex ratione suae formalitatis sunt eiusdem speciei et eiusdem rationis. Sed modi essendi intrinsece sunt diversi, scilicet quia Deus habet modum intrinsecum essendi omnino immensum et indivisibilem, creatura vero habet modum essendi intrinsecum imperfectum, limitatum, et divisibile. Et ille modus intrinsecus non diversificat speciem formalitatis. Unde concedit quod in eadem specie formalitatis sunt duo individua in eadem formalitate adaequate, et tamen unum habet modum essendi intrinsecum infinitum et aliud finitum et limitatum. Modo a modis intrinsecis essendi non capiuntur conceptus absoluti, sed a formalitatibus. Ideo Deus potest univocari cum creaturis in conceptu sumpto a formalitate essendi, quae est eadem in specie in Deo et creaturis omnibus. Et sicut dictum est de formalitate essendi, ita dicendum est omnibus aliis formalitatibus communibus Deo et creaturis, sicut formalitas 'vivendi' et formalitas 'intelligendi', et sic de aliis. Et omnia praedicata sumpta ab huiusmodi formalitatibus communibus Deo et creaturis vocat praedicata extra genus, secunda autem praedicata, quae reponuntur sub genere sumuntur sub ente et correspondent sibi aliae formalitates limitatae creaturae. Ideo secundum istas formalitates limitates, non est communicatio Dei cum creatura quia non sunt eiusdem rationis in Deo et creaturis. Et ista materia de formalitatibus non potest bene explicari ad planum, tamen de ista materia videbitur specialiter circa octavam distinctionem.

Aureolus in ista materia tenet generaliter quod non potest potest esse aliquis conceptus communis Deo et creaturis univocus, et causa est quia deficit ratio obiectiva communis Deo et creaturae. Et illud iterum est aeque difficile, sicut primum. Unde igitur ipse in ista materia ponit duas propositiones.

Prima propositio: non potest esse conceptus univocus competens Deo et creaturis, et causa est quia deficit ratio communis obiectiva Deo et creaturae Deo et creaturae. Ipse enim imaginatur quod ratio obiectalis, ut gratia exempli, capiamus istum conceptum 'animal', conceptus ille habet rationem obiectalem adaequatam sibi communem sibi et omnibus speciebus et individuis illius generis. Ita quod conceptus ille non immediate terminatur ad obiectum, sed ad illam rationem obiectalem communem sibi et etiam et etiam distinctam distinctam ab ipso ipso obiecto. Et ista ratio obiectalis non est eadem cum illo 'esse perspicuo' de quo in praecedenti lectione loquebatur, loquebatur immo est unum aliud distinctum ab illo 'esse perspicuo' et notitia et obiecto obiecto commune omnibus speciebus et individuis illius generis. Et tunc tunc ponit quod non potest haberi conceptus Deo et creaturae univocus quia ratio illa obiectalis communis non eadem reperitur in Deo et creaturis, quia sicut Deus est obiectum omnino immensum et indivisibile, sic etiam omnis ratio obiectiva in Deo est immensa et indivisibilis, sic autem non est de ratione obiectiva creaturae, ideo etc.

Secundo ponit quod bene habetur conceptus confusus competens Deo et creaturis, sicut est conceptus entis, tamen conceptus ille ratione suae confusionis non habet aliquam rationem obiectivam. Et illud iterum est bene mirabile, quare etiam doctores qui fuerunt sic elevati non resolverunt se aliter. Tamen pro intellectu huius huius cogitavi, utrum posset habere aliquem sensum verum, et apparet mihi quod aliqualiter posset habere aliquem sensum verum. Pro quo sciendum est quod anima intellectiva, gratia exempli, habet multiplicem operationem; et inter alias notas, habet quod est vegetiva, quod est sensitiva, quod est intellectiva. Tunc imaginor proportionaliter ad istud quod ratio obiectiva nihil aliud est nisi res considerata secundum aliquem modum se habendi quantum ad operandum, verbi gratia, ratio obiectiva animalis est 'esse sensitivum'. Ita quod omnis res, cui competit ista virtus et secundum istam virtutem considerata, obicitur in ratione generaliter animalis. Et istud est de ratione conceptus illius, scilicet quia si habeat rationem talem obiectivam sibi adaequatam, ita quod ratio illa non erit obiectum absolute consideratum, sed erit obiectum consideratum per modum talem intrinsece se habendi, ut anima sensitiva, et istud est commune omnibus animalibus, id est, quaelibet anima animalis habet istam virtutem, quae est quae est 'esse sensitivum'. Et sic intelligendo istam rationem obiectivam non est nisi intelligere intelligere obiectum secundum istam rationem vel modum se habendi, et non considerando ipsum ut perfectum vel ut intelligens; modo ad propositum quia de Deo non potest haberi ratio limitata sive modus se habendi limitatus quia Deus per per quemcumque modum suum suum sive rationem considerandi est simpliciter immensus et individualis. Ita quod in Deo non reperiuntur tales gradus limitati secundum magis et minus perfectum, sicut in creaturis, quia quilibet gradus in creaturis includit quamdam limitationem sive imperfectionem. Ideo non habemus aliquem conceptum univocum Dei et creaturae quia deficit huiusmodi ratio obiectiva a qua sumeretur. Et per hoc intelligeretur secundum dictum suum quia negabat rationem obiectivam obiectivam entis, et quia conceptus univoci creaturarum sunt causati secundum creatas proprietates imperfectas et imperfecte eis competentes. Et ideo in talibus quia Deus non communicat nobiscum, ideo ratione defectus huiusmodi rationis obiectalis communis Deo et creaturis provenit quod non habemus conceptum univocum Dei et creaturae. Et per hoc intendebat Aureolus per rationem obiectalem, et sic bene loquebatur et subtiliter.

Alia est opinio Magistri Ioannis de Ripa, qui tenet quod numquam potest creatura cum Deo univocari. Et in hoc adhuc intelligibilius loquitur excepta materia de formalitatibus. Ipse enim ponit aliquas propositiones quas recitabo et exponam eis.

Tamen pro intellectu dicendorum, est advertendum quod ipse videtur innuere duplicem ordinem praedicatorum, quem tetigi in praecedentibus. Et, ut dixi, valebit ad multa dicta doctorum intelligenda, ideo illum ordinem, quamvis, quamvis repetivi pro utilitate mea.

Primus est ordo praedicatorum communium Deo et creaturis, de quibus dictum est quod inter huiusmodi praedicata communia 'ens' est primum, deinde 'vita', etc.

Secundus ordo imaginabatur praedicatorum propriorum Deo et nulli aliteri competentium, ita quod, sicut 'ens' est primum praedicatum commune, ita ab illo conceptu sumebatur unus conceptus proprius Dei significans formalitatem entis.

Ita imaginatur doctor iste quod ex parte rei, duplex est ratio obiectalis correspondens duplici ordini praedicatorum. Imaginatur enim quod ad li 'ens', prout est praedicatum commune realiter sibi correspondeat, ratio formalis entis quae quantum est de se est infinita, licet finite et secundum finitos gradus limitatos limitatos posset a creaturis participari. Et ita de isto praedicato 'vita' et 'intelligens' et sic de aliis, suo modo, quia in quolibet aliud est suum 'esse', aliud est sua 'vita', id est, in quolibet quidditas essendi et vita aliqualiter distinguuntur divisione bene minori quam personali. Utrum autem ista ista distinguantur 'esse' et 'vivere' in eodem non curetis, licet enim ista sit vel non. Tamen nos possumus imaginari quod ista sit; imaginatur enim quod Pater distinguitur a Filio, et tamen sunt eadem essentia. Et ad hoc imaginandum, iuvabit vos fides. Imaginari enim quod huiusmodi praedicata communia habent aliam et aliam rationem obiectivam sibi correspondentem aliqualiter distinctam, concurrant tamen identitate. Et ita ponentes formalitates realiter imaginantur quod aliud est formaliter 'ens' in Deo, aliud 'vita', concurrunt tamen identitate; imaginetur igitur in latitudine praedicatorum communium quamdam distinctionem et non solum est distinctio in latitudine praedicatorum diversorum, immo etiam in latitudine eiusdem praedicati.

Et consequenter imaginetur quod quod ratio entis est ratio ratio alterius rationis in Deo et in creaturis quia in Deo ratio entis est omnino immensa et indivisibilis in creaturis vero est limitata et divisibilis. Et quia istae duae rationes nullomodo conveniunt, conveniunt ideo non possunt Deus et creatura univocari. Unde ratio entis est gradualis et composita in diversis creaturis, immo in eadem. Unde homo habet plures gradus essendi quam asinus, et asinus quam lapis. Tamen omnes isti gradus sunt eiusdem rationis, et ideo omnes creaturae univocatur univocatur in 'esse' quia in qualibet creatura 'esse' est eiusdem speciei adaequate. In Deo autem ratio essendi est omnino immensa et indivisibilis, ideo etc.

Isto praemisso pono aliquas propositiones. Prima est: ratio entis secundum quam denominatur Deus formaliter 'ens' est omnino immensa, ita quod capit huiusmodi rationem entis per rationem obiectiva a qua sumitur li 'ens', ita quod dicit quod ratio essendi in Deo est immensa perfectionis quia nihil est in Deo quin ipsum sit immensum, quia etiam illi, qui ponunt formalitates in Deo, dicunt quod quaelibet formalitas in Deo est infinitae et immensae perfectionis.

Secunda conclusio: omnis denominatio transcendens communis Deo et creaturae habet rationem intrinsecam immensam formaliter sicut modus entis, et ita diceretur quod modo vivendi correspondet ratio perfectionis infinitae et immensae, et ita de modo intelligendi, et ita de aliis denominationibus quas reputamus communes Deo et creaturis.

Tertia conclusio: quod nullam rationem in esse entis, Deus potest univocari cum creatura, et causa est quia illud esse in Deo est immensum et infinitum, et in creatura est finitum et limitatum.

Quarta conclusio: secundum rationem entis, Deus et creatura analogice et causaliter communicant, ita quod de Deo et creatura potest haberi conceptus analogicus tantum. Ita quod non oportet quod cuilibet termino analogo correspondeat diversi conceptus, immo stat quod unus conceptus primo et principaliter significet Deum et secundario creaturas. Qui vellet enim habere diffinitionem completam, aequivocorum, oporteret habere multas particulares diffinitiones.

Quinta conclusio: quod realiter de Deo et creatura creatura potest haberi conceptus analogicus et non univocus. Per enim Dionysium et Linconiensum habetur in multis locis quod ratio entis in Deo est causa extrinseca entis creati, et ideo ratio vitae in Deo est causa extrinseca vitae creatae, et sic de aliis. Et ideo inter causam et effectum est habitudo, et ratione illius habitudinis potest esse conceptus communis analogus causae et effectus, qui primo dicatur de causa et secundario de effectu vel e converso. Quia sicut dictum est alias, si ista praedicata dicantur primo et principaliter de Deo, tunc Deus est ens primo et principaliter, et creaturae solum analogice. Si vero viceversa primo et principaliter dicitur de creaturis, tunc isto modo Deus proprie non est ens, immo solum analogice. Et isto modo Dionysius et Linconiensus dicunt in pluribus locis quod Deus non est ens, sed super ens, quod Deus non est vita, sed super vita.

Et non est dubium quin alius et alius conceptus correspondeat correspondeat ad li 'ens', prout dicitur primo et principaliter de Deo et analogice de creaturis et alius quando e converso. Tamen quilibet illorum est analogicus, et consequenter ponit quod omnes creaturae sunt univoce significabiles in conceptu entis quia realiter omnes creaturae participant esse entis secundum eandem rationem specificam obiectalem. Patet igitur quomodo sumatur univocatio quia univocatio pro obiecto habet res eiusdem speciei. Ita quod ratio univoca correspondet ad li 'ens' est eiusdem speciei per totum, et ita de ratione univoca correspondente ad li 'vita', et sic de aliis. Ex hoc patet quod omnia quae sunt, qui sic coveniunt in ratione vitae, ex hoc sortitur univocatio illorum, et ita de aliis denominationibus. Et sic consequenter, si daretur suprema intelligentia creabilis, quae participaret omnem perfectionem creaturarum sive esse, esset eiusdem speciei cum materia prima sive cum infima intellegentia creabili quia tota latitudo essendi creaturarum est eiusdem speciei per totum.

Verum est quod in ista materia non teneo quod sint ponendae huiusmodi formalitates. Ponendo tamen eas satis exprimitur illud quod quaeritur ad sensum praedictum, melius tamen exprimeretur, si teneretur modus exprimendi Aureoli; tactus si creaturae considerarentur secundum diversarum ipsarum operationes et modos diversos essendi earum, iste modus esset melior, ut gratia exempli anima intellectiva considerata ut sensitiva, excludendo communicat cum aliis animalibus esse sensitivum, et tunc ab ista ratione potest sumi conceptus univocus omnium animalium correspondens ad li 'animal'; non quod ponatur quod huiusmodi ratio obiectiva, a qua sumeretur ille conceptus 'animal', esset aliquid distinctum ab obiecto, sed est met obiectum secundum talem habitudinem et modum consideratum.

Et breviter una ratio videtur esse postissima ad ostendendum quod non sunt ponendae huiusmodi formalitates quia licet sit subtilis imaginatio et forte magis valens ad exercitationem intellectus quam habeat correspondentiam in re, tamen a parte rei est tanta, et ita difficilis ad sustinendum, sicut materia Trinitatis, et ita difficilis ad intelligendum. Nec est aliqua ratio cogens intellectum ad hoc ponendum, immo quaelibet ratio ad hoc probandum faciliter solveretur. Nec per haec aliquid salvatur quin melius posset salvari non ponendum huiusmodi formalitates. Nec ad hoc ponendum nos astringit fides, ergo non sunt ponendo tales formalitates. Et ista ratio videtur mihi satis apparens in ista materia, tamen de hoc alias specialius videbitur, quia aliquando doctores ponunt multa bona, quae tamen non intelliguntur propter obscuritatem ipsorum.

Quantum est de materia praedicamentorum non plus usque ad aliam lectionem, et ibi alia lectione faciam finem etc.