Quaestio 10

CIrca decimum arguitur, quod in diuinis non sit vna persona in alia mutuo & eodem modo, Primo sic. Philosophous. iiii. physicorum assignat octo modos essendi in: & Qui non supponuntur esse plures. sed nullo istorum modorum vna personarum diui A narum est in alia, vt patet inducendo. ergo &c.

⁋ Secundo sic. quod habet esse in sem a per exeundo ab alio, nunquam habet esse in illo: quia esse in, & exire ab, sunt contrariae habitudines: quae non possunt esse in eodem respectu vnius. filius habet esse in sem per exeundo a patre: quia dicitur loanenis. xvi. Exiui a patre. &. xiii. Adeo exiuit. & Micheae. v. Egressus eius ab initio a diebus aeternitatis. qui exitus exponitur de aeterna generatione qua semper filius generatur, & semper generatus est, vt infra videbitur. ergo filius non est in patre nec econuerso per consimilem rationem, vt patet intuenti. ergo &c.

⁋ Tertio sic. si vna persona est in altera: aut ergo ratione substantiae: aut ratione relationis: aut ratione vtriusque, non ratione substantiae: quia ratione substantiae sunt idem: & ratione qua aliqui sunt idem, vnus non est in altero: quia esse in, est nota diffe rentiae siue distinctionis inter illos quorum vnus est in altero. ldem enim inquantum idem non est in seipso: quia tunc aliquid esset in seipso primo & per se: quod est impossibile secundum Philosophum iiii. physicorum. Eo autem quo sunt idem non distinguuntur aut differunt. Non ratione relationis quia ratione relationis opponuntur: & oppositum non habet esse in opposito inquantum oppositum est. ergo non ratione vtriusque secundum Auctorem lib. vi. principiorum. ergo &c.

⁋ Quarto sic. si pater est in filio, cum pater sit deus & filius deus: ergo deus est in deo. consequens est falsum, quia non est nisi vnus & idem deus: & sic idem esset in seipso: quod est contra Philosophum. iiii. physicorum. ergo & caetera.

⁋ Quinto sic. si aliquid est in alio quod est in eo quod est in, est & in illo in quo est illud. si ergopater est in filio, & filius in patre, pater est in seipso,. quod est impossibile secundum iam dicta. ergo &c.

⁋ Sexto sic. Si filius est in patre, non autem est filius nisi vbi est filiatio ergo filiatio in patre est. ille autem est filius in quo est filiatio. pater ergo est filius. Eodem modo potest argui quod pater est filius si pater est in filio: & similiter de generatione actiua & passiua, quod sci licet generatio passiua sit in patre: & ita quod pater generetur: & quod generatio actiua sit in filio: & ita quod filius generet. consequens est falsum. ergo & antecedens.

⁋ Septimo sic. opposita & repugnantia sicut ex se non possunt esse in eodem: sic nec per aliquid vnum. calidum enim & frigidum nunquam per aliquod vnum possunt concurrere in eodem, quare cum filiatio & paternitas sint opposita, nunquam in d eodem concurrunt per vnum. ergo &c.

⁋ Octauo sic. proprietas illa quae per se conuenit personae vt si bi propria, per personam non potest attribui essentiae. Dicimus enim quod generare proprium est personae & similiter generari: & non conuenit essentiae per personam: quia essentia nec generat nec generatur. ergo eadem ratione nec proprietas quae convenit essentiae vt propria ei, per ipsam vllo modo pote rit attribui personae. esse in, est talis proprietas, vt patet: ergo per hoc quod essentia communis personis sit in personis: ex hoc non potest haberi quod persona sit in persona, non est autem alia ratio principalior huius, vt patet ex dictis sanctorum. ergo &c.

⁋ Nono sic. sicut proprietas diuinae essentiae est quod sit in diuinis personis: sic & est eius proprietas quod sit vna numero singularis & eadem in eisdem: ita quod non plus nata est communicare personis in quibus est, suam proprietatem quae est esse in, quam suam proprietatem quae est esse vna & eadem, quare cum propter vnitatem diuinae essentiae in diuersis personis per sonae illae non possunt dici esse vna & eadem persona: consimiliter propter hoc quod diuina essentia est in illis, vna illarum non potest dici esse in alia.

⁋ Decimo sic. si singulae personae mutuo essent in singulis: ergo & consimiliter singula eorum quae insunt vni earum, essent in singulis personis, & etiam in singulis quae eis insunt: & econuerso: & sic in diuinis essent omnia in omnibus: & ita maxima con fusio: quemadmodum in corporalibus erat summa confusio ponendo omnia in omnibus secundum positionem Anaxagorae. consequens impossibile est in diuinis: quia non esset tunc in diuinis summa discretio & distinctio personarum & personalium proprietatum. ergo &c.

⁋ Vndecimo sic. si perso na esset in persona quia essentia est in eisdem: non ergo alio modo persona esset in persona: quam essentia est in persona: quia quod inest alicui per alterum: non potest inesse illi aliter quam secundum modum illius vt si illud inest per se, & istud similiter: vt patet inspiciendo in singulis, quare cum essentia est in persona vt aliquid personae & denominans ipsam, & vt in qua subsistit: similiter ergo si persona per es sentiam esset in persona, vna persona esset aliquid personae alterius denominans ipsam, & in qua suba sisteret. consequens est falsum vt patet. ergo &c.

⁋ Duodecimo sic. si plures siue plura dicantur esse mu tuo in seipsis, vnum scilicet illorum in altero: quia aliquod vnum conmuniter est in eisdem: ergo simil ter si plures aut plura habent esse in eodem, eadem ratione vnum eorum ex hoc dicetur esse in al tero. hoc autem est falsum. Dicimus enim quod albedo & dulcedo simul sunt in vno vt in lacte: non tamen dicimus quod albedo est in dulcedine, nec econverso. ergo & primum est falsum.

⁋ Decimotertio sic. si in diui nis aliquod est in alio, si non sit idem ipsi, compositionem facit cum ipso, vt patet de essentia & proprietate. Cum enim proprietas est in essentia, si non esset ipsa idem cum ea, ponerent compositionem in diuinis, quare si in diuinis vna persona ponatur esse in altera, & vna non est altera, nec eadem ipsi, hoc po neret compositionem in diuinis. vtrumque horum est impossibile. Impossibile est ergo quod in diuinis vna persona ponatur esse in alia.

⁋ Decimoquarto sic. quicquid est in deo deus est. eadem ergo ratione quicquod est in patre pater est. si ergo filius est in patre, filius est pater. ergo &c.

⁋ Decimoquinto sic arguitur quod non eodem modo vna est in altera: & econuerso, quia dicit Hila. vii. de trinitate. Pater est in fiio: quia ex eo est filius: filius in patre: quia non aliunde est filius: vnigenitus est in ingenito quia ab ingenito vnigenitus. Sed istae rationes & modi quia ex ipso alius: & quia ipse ab alio: omnino diuersi sunt: immo oppositi. ergo &c.

⁋ In oppositum est, quoniam qui subsistunt in vno simplici non sepeati aut diuisi, ne cessario insunt sibi inuicem, aut sunt idem omnino: quia non est medium. omnes personae diuinae sunt huiusmodi. ergo &c. Et hoc est quod dicit Saluator Ioan. xiiii. Ego in patre & pater in me est.

⁋ Hic secundum auctoritatem sacrae scripturae proculdubio tenendum est quod singulae personae diuinae sunt in singulis. Et cum tantum in persona duo sunt, substantia & relatio, secundum quod iferius declarabitur: non est in hoc aliquid de dubio nisi secundum quod illorum persona possit esse in persona, & quomodo secundum illud si secundum alterum tantum: aut si secundum vtrumque quomodo hoc contingit. Et dicunt aliqui quod vna persona dicitur esse in altera ratione essentiae: & alii quod ratione relatio nis.

⁋ Ratione essentiae, quia tota essentia vnius personae est in altera. secundum quod dicit Damascennus. iii. Senten. cap. vi. Confitemur deitatis naturam omnem perfectam esse in vnaquaque suarum per sonarum, omnem in patre, omnem in filio, omnem in spiritu sancto: & vbi est substantia seu natura perso nae, ibi & ipsa est. Per hanc ergo vnitatem naturalem, vt ait Augustinus in principio de fide ad Pe. totus pater in filio & spiritu sancto est: & totus filius in patre & spiritu sancto: totus spiritus sanctus in patre & filio. nullus horum extra quemlibet ipsorum est. Hinc etiam dicit Ambrosius super episto lam ad Corinth. Per hoc intelligitur pater esse in filio & filius in patre: quia vna est eorum substantia.

⁋ Ratione vero relationis dicunt alii quod vna persona est in altera quia vnum relatiuorum intelligitur in altero. Sed dictum horum non videtur esse sufficiens: quia per hoc quod substantia patris est in filio & econuerso, non habetur nisi quod pater est vnum cum filio & econuerso. Si ergo ex hoc pater diceretur esse in filio & econuerso, tunc vnus diceretur in altero secundum quod vnum sunt. eo autem quod aliqua vnum sunt, non habetur quod vnum in altero sit: sed potius contrarium: quia in co uod pater est vnum cum filio, est idem quod ipse: in eo autem quod aliquid est idem, non est in quia secundum Philosophum. 4. physicorum, alia est ratio eius quod est in quo, & alia illius quod in hoc: & tunc pater cum non sit minus idem sibiipsi quam filio, consimiliter diceretur esse in seipso sicut & in filio. & hoc per se & primo: quia pater per se & primo est idem sibiipsi, non autem per aliquid aliud a se: nec per aliquid sui. Hoc autem omnino est impossibile circa corporalia, vt probat Philosophous. iiii. physicorum, nec minus est impossibile circa spiritualia, vt patet ex eisdem rationibus: quia media eodem modo applicabilia sunt spiritualibus & corporalibus vt patet inspicienti. Arguit enim Philosophus. quod si ampho ra vini esset per se in seipsa, cum non sit in se nisi quia amphora est in amphora: & similiter vinum: aut quia vinum est in amphora: ergo amphora non solum esset amphora: sed esset vinum & amphora & similiter vinum non solum esset vinum sed etiam amphora & vinum. Similiter in proposito si filius, hoc est substantia genita, esset in seipso per se, cum non sit in se nisi quia substantia est in substantia genita: & similiter genitum: aut quia genitum est in ipsa substantia: ergo substantia non solum est substantia, sed proprietas & substantia: & proprietas non solum est proprietas, sed substantia & proprietas. Et ita si secundum dictum modum ponendi vna persona esset in alia, scilicet secundum solam essentiam, eadem ratione si in deo non esset nisi vna persona, illa eadem ratione es let in seipsa quomodo vna est in alia. quod falsum est. Similiter per hoc quod pater & filius inuicem sunt relatiua, non habetur nisi quod vnus sit ad alium: & quod intellectus vnius non est sine intellectu alterius non quod vnus sit in altero vel intelligatur in altero, secundum quod patet de relatiuis in creaturis. Clarum est igitur quod haec difficultas maior est quam videntur explicare dictae auctoritates sanctorum. Et ideo dicen dum quod in diuinis vna persona est in alia non ratione solius essentiae, nec ratione solius relationis: sed potius simul ratione vtriusque, scilicet substantiae & relationis: & ita non separatim, secundum quod dictae opinio nes vel expositiones ponunt: sed coniunctum. Si enim in diuinis personis non esset vnitas substantiae sicut nec proprietatum, manifestum est quod in diuinis non plus diceretur pater esse in filio quam in crea turis. Similiter si non essent distinctae & differentes secundum proprietates relatiuas sicut neque penes substantiam, vna non diceretur esse in alia: sed potius eadem cum ipsa, vt dictum est.

⁋ Ad cuius intellectum paulo tamen altius inchoando videndum est quomodo modus essendi in, in diuinis differat ab octo modis essendi in, in creaturis, quos ponit Philosophus. 4. physicorum. Sciendum est igitur quod haec praepositio in, quia notat circunstantiam continentiae: continentia autem necessario re quirit distinctionem atque differentiam aliquam contenti a continente: & econuerso: quia vbi habet esse omnimoda identitas & indistinctio, impossibile est aliquid esse in, vt dictum est & iam amplius dicetur: ad hoc ergo quod in diuinis personis vna dicatur esse in altera, non est sufficiens ratio idem titatis in substantia: sed ad hoc oportet quod ratio illius sit aliqualis alietas habita per distinctionem in ter illas.

⁋ Sed distinctio potest intelligi inter continens & contentum dupliciter, aut secundum to tum quod est continentis & contenti: vt scilicet nihil quod est vnius sit alterius. aut secundum partem seu quasi secundum partem: vt scilicet aliquid quod est continentis non sit eius quod est contentum. Primo modo locatum est in loco: videlicet liquor in vase: & forma in materia: & motum in primo motiuo: & quod est ad finem, in suo fine: & in talibus vnum est in alio: non econuerso: & hoc aut nullo modo, aut non secundum eundem modum essendi in. Secundo modo contingit dupliciter. aut enim aliquid est continentis quod non est eius quod est contentum: sed nihil est contenti nisi sit continentis: cuius conuersum est impossibile. aut aliquid est contenti quod non est continentis: & econuerso: & aliquid est commune vtrique. Primo modo pars est in toto & totum in partibus, & species in genere & ge nus in speciebus. & nec isto modo nec praecedente in diuiuis vna persona habet esse in alia: sed solum vltimo modom. Et sic esse in, secundum octo modos quos ponit Philosophous in. iiii. &. viii. physi corum, non competit proprie secundum aliquem illorum modorum essendi in, quo vna persona est in alia. In illis enim octo modis quos ponit Philosophus, ratio essendi in, per se est diuersitas aliqua inter continens & contentum, vt patet discurrenti per singulos: in isto vero ratio per se eius est conveniem tia siue id in quo conueniunt continens & contentum, vt iam patebit ex dicendis. Vnde de isto mo do essendi in, dicit Hila. iii. de trinitate in principio. Haec sensus hominis non consequitur, nec exem plum aliquod rebus diuinis comparatio humana praestabit.

⁋ Ad cuius intellectum specialiter de scendendo ad propositum, Sciendum quod aliquid vel aliquis potest dici esse in alio dupliciter. Vno modo per se & primo, vt id quid est, secundum totum sit in alio per se & primo. Alio modo quod sit in illo secundum totum per se sed non primo: vt scilicet id quid est in, totum sit in alio primo per aliquid sui. Primo modo in creatu ris aliquid est in alio: quemadmodum locatum est in loco. sed sic nihil potest esse in seipso, vt probat Philosophous. iiii. physicorum. Sed & nec isto modo in diuinis contingit aliquid vel aliquem esse in se ipso sicut neque in creaturis. Et propter easdem rationes neque etiam possibile est isto modo in diuinis personam vnam esse in alia: licet sit possibile in creaturis. Quia cum aliquid totum est in alio primo & per se, & quicquid est eius similiter aeque primo & per se est in illo: vt si in loco centri primo & per se est tota terra, & quaelibet pars eius aeque primo & per se est in centro: licet non separatim. uare si persona filii tota esset per se & primo in prie, & proprietas filii simiter vt filiatio, primo & per se esset in perse, & eque primo sicut & deitas filii: quare & denominaret patrem sicut & deitas: & esset pter filiatione filius sicut dei tate deus. Praeterea si aliquid est in alio per se & primo, impossibile est vice versa quod illud in quo est aliquod aliud sit per se & primo in eo quod est in ipso: quia idem esset continens & contentum per se & primo respectu eiusdem: & esset idem respectu vnius totum exterius & totum interius. quod est impossibile & in corporalibus corporaliter, & in spiritualibus spiritualiter. Et ita si vna persona esset secun dum totum per se & primo in alia, vt filius in patre, non posset econverso pitr per se & primo esse in filio secundum totum vllo modo vel saltem eodem modo, quod non est tenendum in diuinis: quia mutuo & vniformiter singulae personae diuinis ponendae sunt esse in singulis. Quia vero secundo modo aliquid sit in alio scilicet per se sed non primo, quia per aliquid sui quod primo & per se habet esse in illo, hoc potest esse dupliciter: aut quod illud aliquid sit vnius & non sit alterius: aut quod sit vnius, ita quod sit etiam alterius. Primo modo in creaturis habet aliquid esse in alio secundum quod auis dicitur esse in laquao, quia pes eius est in laquao. sed isto modo in diuinis non contingit vnam personam es se in alia, quia in diuinis personis nihil est vnius quod non sit alterius, per quid scilicet persona vna habet esse in alia, quia in diuinis personis illud quod est vnius & non alterius, non est nisi personalis pro prietas: & proprietas vnius personae non est primo, & per se in alio, vt per illam persona possit esse in persona illa per se, etsi non primo. non enim filiatio est primo & per se in patre, vt per illam totus filius & diuinitas ipsius sint in patre per se, licet non primo. Quia cum filiatione distinguitur filius a patre, ipsa filiatio primo & per se quantum est ex parte sui potius est extra patrem, quam in patre: & per eam filius extra patrem quam in patre: licet intra & extra non recipiantur proprie in diuinis. Si vero sit aliquid i alio per aliquid sui quid sit vnius eorum ita quod simul sit etiam alterius, isto modo essendi in, nihil in crea turis habet esse in alio: quia duobus differentibus in creaturis, nihil in re est commune singulare vtrisque per quod vna creatura possit esse in altera vllo modo. Et hoc modo proprie in diuinis vna persona habet esse in alia & tota in tota: sed non per se & primo tota in tota: immo per aliquid sui quod habet cone cum illa in qua est, quod est in illa per se & primo: & per illud ipsa habet esse tota in illa per se, licet non pri mo & hoc ratione illius quod habet commune cum illa. Dico igitur concludendo propositum: quod in diuinis persona vna habet esse in alia secundum substantiam & secundum relationem simul. Secun dum substantiam, vt secundum illud secundum quod principaliter persona vna habet esse in alia: quia ipsa substantia eius est in illa primo & per se, & per illam ipsa tota persona: quae nec secundum se totadi ceretur esse in illa secundum substantiam communem: sed potius diceretur esse vnum & idipsum cum illa, si non esset in ea. Secundum relatiuam proprietatem qua differt ab illa: vt secundum illud secundum quod persona vna habet esse in alia non tamen primo: quia ipsa proprietas vnius personae non est in alia persona nisi quia substantia quae est eius in qua fundatur sua proprie. tas, est in illa persona. Substantia enim vna numero & singularis, non potest esse in aliquo quin in illo simul sit quicquid fundatur in illa substantia. & non solum secundum hoc vna persona est in alia: sed singulae mutuo sunt in singulis. Vnde Hila. ista intimius perquirens quam alii sancti, qui non exprimunt personam esse in persona nisi secundum substantiam, vt patet in primo Sententiarum distinctione. xix. cap. Et inde est. vbi ista materia tractatur: etiam exponit vnam personam esse in alia secundum relationem, in libro. iii. de trinitate cap. primo, sic inquiens. Cognoscendum itaque est atque intelligendum quid sit illud, ego in patre, & pater in me. Si tamen comprehendere ita vt est valebimus: vt quod natura rerum non pati posse existimatur, id diuinae veritatis ratio consequatur. & post pauca subiugit. Quod in patre est, hoc in filio est: quod in ingenito, hoc in vnigenito, alter ab altero, & vterque vnum non duo vnus, sed alius in alio, quia non aliud in vtroque. Ecce vnus in alio est secundum substantiam. & sequitur continue. Etr in filio: quia ex eo filius: & filius in patre: quia non aliunde filius: vnigenitus in igenito quia ab in genito vnigenitus. Ecce quia vnus in alio est secundum relationem. & libro. vii. cap. xix. Insunt sibi inuicem dum non est nisi ex patre natiuitas. Ecce in, secundum proprietatem. Dum in deum alterum natura vel exterior vel dissimilis non subsistit. Ecce in, secundum substantiam. Et propterea quod vna persona est in altera non solum secundum substantiam, sed est secundum proprietatem, vt sit tota in tota: contigit quod etiam subsistendo vna est in altera, & subsistit in ea. Propter quod dicit in fine libri, nihil differ- re esse & inesse: inesse autem non aliud in alio, vt corpus in corpore: sed ita esse & subsistere, vt in sub sistente insit: ita vero inesse vt & ipse subsistat. vt secundum hoc eodem modo persona habet esse in persona mutuo & secundum substantiam & secundum relationem, non aliter ptr in filio quam filius in pre: licet cum alia rela tione pitur est in filio. Et hoc ideo: quia substantia per quam personae ipsae & proprietates suae cum ipsis sibi inuicem in sunt, eodem modo est in ipsis quantum pertinet ad modos essendi in Quamuis enim pro tanto alio modo sit essen tia in personis: quia in vna est vt communicata ab alia vel ab aliis: in alia vero vt non communicata ab al tera: hoc non refert ad propositum. Si autem diuersimode esset in illis, secundum hoc diuersimode esset pater in filio & filius in patre.

⁋ Et est hic aduertendum, quod licet in patre persona quae inest & qua si continetur, non inest aut continetur principaliter ratione totius: sed ratione alicuius quod est eius sicut dictum est: persona tamen cui inest & quae quasi continet primo & principaliter ratione totius quod est in eo, non autem ratione alicuius eorum propter quod continens, secundum quod per se & primo continet, quasi excedit contentum secundum quod primo & per se continetur: & est continens quasi extra contentum: & continet per aliquid quod differt a contento: & excedens id quo primo & per se continetur. Contentum vero econuerso est quasi intra continens, & non continetur primo & per se nisi per aliquid in quo conuenit cum continente, & exceditur ab eo quo primo & per se continet.

⁋ Secundum hoc soluitur difficultas summe disturbans intellectum intelligendo patrem esse in fi lio & filium in patre mutuo. secundum quod dicit Hilarius. iii. de trinita. in principio. Affert plerisquod obscuritatem sermo Domini cum dicit. Ego in patre, & pater in me est: & non immerito, natu ra enim intelligentiae humanae rationem dicti huius non capit. Videtur enim non posse effici vt quod in altero sit aeque idipsum sit extra alterum: & cum necesse sit ea de quibus agitur non solitaria sibi es se, numerum tamen suum in quo sint conseruantia, non posse se inuicem continere: vt qui aliquid aliud habeat intra se, atque ita maneat, manensque semper exterior, ei vicissim quem intra se habeat, maneat aeque semper interior. Haec quidem sensus hominum non consequitur: nec exemplum aliquod rebus diuinis comparatiohumana praestabit. & hoc quia talis modus essendi in, non potest inueniri in crea turis, maxime corporalibus. Sed in diuinis quoquo modo consequitur intellectus. dicente Hila. libro septimo cap. xxiii. Pater in filio est, et filius in patre deus in deo: non per duplicem convenientium ge nerum coniunctionem (vt patet in vino & amphora) neque per insitiuam capacioris substantiae natu ram (vt patet de vapore in aere) quia per corporalem necessitatem exteriora fieri his quibus continentur interiora non possunt: sed per natiuitatem viuentis de viuente natura dum res non differt dum naturam dei non degenerat natiuitas: dum non aliud aliquid quam ex deo deus nascitur. Ex iam dictis plane patet difficultas dicta.

⁋ Ad primum ergo: quod in diuinis persona non est in persona secundum aliquem octo modorum essendi in: Dicendum quod verum est secundum quod iam expositum est. Annumerat enim Aristote. sufficienter modos essendi in, qui in creaturis habent inueniri: a quibus omnibus iste est l diuersus: qui in creaturis inueniri non potest: sed solum in substantia increata. Volunt tamen aliqui quod ad aliquem illorum reduci possit: sed hoc diuersimode, inquantum persona habet esse in persona secundum substantiam & secundum relationem. Primo modo dicunt quod quia pater est in filio & econuerso: eo quod substantia patris est in filio & econuerso: substantia habet esse in patre & filio secun dum modum quo forma communis habet esse in speciebus, quamuis enim in diuinis non sit genus aut species, quodlibet tamen diuinum suppositum quasi vnam speciem relationis continet: & deitas inquantum est communis tribus differentibus quasi specie, est quasi forma generis, licet alio & alio modo communitatis, vt tactum est superius & adhuc amplius tangetur. Secundo vero mo do dicunt quod quia pater est principium originatiuum filii, & filius principiatum quid & originatum ab eo: idcirco filius est in patre sicut originatum in originante: & pater in filio sicut originans in originato. & reducitur ad illum modum quo aliquid habet esse in primo mouente, aut econuerso.

⁋ Neutrum horum sufficit, nec pertinet ad propositum. Non primum. licet enim pater est in filio & econuerso secundum substantiam: & ita eo quod substantia eadem est in vtroque: non tamen secundum eundem modum filius habet esse in patre & econuerso, quo substantia habet esse in patre & in filio: quia substantia est in persona sicut aliquid quod est de constitutione eius: non sic autem persona in per sona: sed sicut continens distinctum in continente distincto, quod non potest esse secundum modum quo forma est in supposito: nec potest (vt dicit Hila. exemplum inueniri in creaturis: nec est in eis aliquis modus essendi in, similis in aliquo quantuncunque remota similitudine, ad quem potest reduci, vt patet ex iam dictis. Similiter secundum dictum nihil valet ad propositum. hic enim non quaeritur de esse vnam personam in altera, nisi inquantum vna existit intima alteri, non autem vt emanans ab ipsa. Vnde licet secun- dum quod vna emanat ab altera, modus essendi vnam in altera reducitur ad modum quo aliquid est in primo mouente: aut econuerso: hoc tamen nihil ad propositum: quia hic quaeritur modus quo vnus habet esse in aliquo, vt in coexistente. Vnde etsi in diuinis essent duae personae quarum vna non procederet ab alia, vt filius & spiritus sanctus: si procederent a solo patre, propter suba stantiae identitatem vna posset dici in altera: sicut modo cum vna procedit ab altera.

⁋ Ad secundum quod vna persona se habet in semper exeundo ab alia: ergo non habet esse in ipsa vt in coexistente uod etiam est contra iam dictum: Dicendum quod exitus personae a persona non est intelligendus per ocorum aut naturarum distantiam: sicut intellexerunt haeretici nitentes probare ex hoc diuersita tem naturarum generantis & geniti: sed intelligendus est solummodo per exeuntis & eius a quo exit distinctionem relatiuam, in eadem tamen substantia absolute. Vt enim ait Hila. vii. de triniitate. ca. xvii. non per defectionem aut protensionem aut deriuationem ex deo deus est: sed ex virtute naturae in naturam eandem natiuitate subsistit. secundum quod melius patebit infra circa emanationes personarum Primo modo exire ab, & esse in, sunt dispositiones contrariae: & non possunt simul conuenire eidem. Secundo autem modo non sunt contrariae: sed simul in eodem necessario: quia quod generatur, est de ndiuidua substantia generantis, separatum nullo modo ab eodem.

⁋ Ad tertium, quod vna persona non est in altera ratione substantiae: quia ratione substantiae sunt vnum & idem: & non est esse in, fine disti ctione: Dicendum quod bene arguit quod non ratione solius substantiae absque relatione: sed ratione vtriusque secundum expositum modum vna persona est in alia. Et quod arguitur quod non ratione relationis: quia ratione relationis opponuntur: & secundum quod habent oppositionem, potius habent personae non esse in inuicem quam esse: Di cendum quod verum est principaliter & primo. Si enim primo & principaliter non essent in inuicem secundum substantiam, nunquam essent in inuicem secundum relationem. Postquam tamen principaliter sunt in inuicem se cundum substantiam, sola substantia sine relatione distinguente non faceret eas esse in inuicem: sed po tius idipsum, vt patet ex praehabitis.

⁋ Ad quartum, quod si pater est in filio, deus est in deo: ergo idem est in seipso: cum non sit nisi vnus deus: Dicendum quod deum esse in deo nos oportet confiteri. dicente Hila. vii. de trinitate cap. xvii. Vnum & absolutum & perfectum fidei sacramentum est deum ex deo & deum in deo confiteri, non corporalibus modis, sed virtute naturae. & cap. xviii. Vnigenitus cum ipse deus sit, tamen etiam per naturae vnitatem cum eo deus, & per id quod ipse deus est & in eo deus est, habens in se & quod ipse est & quo ipse subsistit. Vt enim per Esaiam loquitur, in te est deus & non est alius deus praeter te: & indiuiduam & inseparabilem patris & filii diuinitatem ita prophetauit. Non tamen oportet confiteri eundem esse in seipso licet non sit nisi vnus deus: quoniam cum hoc bene sunt plures personae quae sunt in inuicem. Licet enim hoc nomen deus significat naturam siue essentiam tantum: & hoc in communi secundum modum quo essentia dicta est communis, supponit tamen ex modo significandi pro suppositis: quemadmodum hoc nomen homo aut animal: nec quo ad hoc est aliqua differentia ex parte essentiae: licet ibi vnica sit in pluribus siue plurificata. Vnde licet deus sit vnus & idem propter significatum vnum singulare: est tamen bene deus in deo propter suppositum aliud & aliud: non tamen alius deus in alio, nec idem in seipso: sed alius in persona in alio, vt exposi tum est.

⁋ Ad quintum: si pater est in filio, & filius in patre, ergo pater est in patre: Dicendum quod ve rum est: quia nihil potest esse in contento quin sit in continente. Sed non oportet quod eo modo quo est in contento, sit in continente, nisi sit contentum in primo continente primo & per se: & similiter secun dum contentum in primo contento: vt si ignis est in caelo, & in igne aer sicut in loco: ergo & aer est in caelo sicut in loco. Non tamen hoc omnino eodem modo: quoniam ignis est in caelo vt in loco proprio & determinato: aer vero est in caelo vt in loco communi & excedente. Verum est ergo in proposito quod quia filius est in patre & in filio pater, pater est in seipso: non tamen sicut filius est in ipso & sicut ipse est in filio. quoniam filius totus est in patre, & similiter pater totus est in filio per se, licet non primo secundum praedicta: pater autem non est in seipso per se omnino: quia etsi totus sit in seipso, hoc non est secundum totum vt est totus: sed secundum illa quae sunt eius vt aliquid eius sunt: & ita quasi per accidens. Quemadmodum enim in corporalibus amphora vini quod est quoddam totum compositum ex amphora & vino, secundum Philosophum. iiii. phy sicorum, est in seipsa per accidens vt per suas partes: quia scilicet in amphora vini est amphora & si militer vinum vt partes eius: sic in proposito pater inquantum est quoddam totum, scilicet substantia ingenita, cuius secundum nostram rationem intelligendi quasi partes sunt substantia & proprietas quae est ingenita, est in seipso quasi per accidens: quia scilicet in substantia ingenita est substantia, & similiter ingenita, vt quasi partes eius: et hoc sigillatim. Non enim vnum illorum est in patre primo, et alterum per illud consequenter: sed ambo aeque principaliter. propter quod nequaquam totus est per se in seipso: sed quasi per accidens solum. Quia vero vnum illorum, vt essentia patris est in filio per se & primo, & per illam consequenter proprietas eius, & per hoc totus pater: propter hoc aliquo modo per se totus pater est in filio. Et sic licet per aliquid sui sit in filio & in seipso: aliter tamen & aliter. Et consimiliter intellige de esse filii in patre & in seipso.

⁋ Ad sextum: si filius est in patre, ergo filiatio est in patre &c. Dicendum quod esse in multum aequiuoce accipitur in diuinis cum dicitur filius est in patre, proprietas patris est in filio, essentia filii est in filio, proprietas filii est in filio, proprietas filii est in essentia filii, esse filii est in essentia eius: quia quod filius habet esse in patre, hoc est subsistenter: & similiter quod proprietas filii est in patre: aut substantia filii secundum quod est filii. Sed aliter & aliter filius est subsistenter in patre: filius enim non est in patre vt aliquid eius, sicut substantia & proprietas eius: sed vt subsistens in ipso, quia in ipso est subsistendo. Vt per hoc excluda tur latens quastio in hoc dicto, filius subsistit in patre: quia illa determinatio potest determinare ly subsistit ratione actus essendi: qui intelligitur in ipso, tanquam materialis in quolibet verbo adiectiuo: vel ratione, proprii actus, qui exprimitur per participium subsistens. Primo modo dictum illud verum est sub hoc sensu, filius est in prse subsistens. Secundo modo falsum sub hoc sensu, filius est subsistens in patre. denotaretur enim quod filius in subsistendo inniteretur patri quasi fundamento suo in subsistendo: quemadmodum di citur subsistere in diuina essentia. & sic in primo sensu subsistere in, dicitur subsistenter siue substantia liter: in secundo vero fundamentaliter. Et sic cum dicitur filius esse in patre, esse in intelligitur subsistenter. & similiter cum, proprietas filii dicitur esse in pirse, quia non posset totus filius esse in prse nisi quicquid est eius simil esset in patre, vt procedit obiectio, hoc intelligitur subsistenter: sed hoc non quia ipsa in patre subsistit: sed quia est per se in filio subsistente in patre inquantum subsistit in eo. Et non solum proprietas filii: sed etiam sua essentia vt sua est, & habita in ipso sub ratione geniti, est in patre subsistenter: quia est in filio subsistente in patre: licet eadem essentia vt est patris in patre est formaliter: quia est forma quasi communis qua ipse est deus: quemadmodum proprietas filii est in filio, & proprietas patris est in patre: licet non per inhaerentiam vt forma propria qua filius est filius: & qua pater est pater. Quae qui dem proprietas & habet esse in essentia secundum alium modum essendi in scilicet fundamentaliter: quia in essentia fundatur proprietas, vt infra habet declarari: & per hoc quod proprietas qua persona subsistit habet fundamentaliter esse in substantia vt cui innititur: ideo & tota persona in seipsa dicitur es se quasi per accidens: sed alio modo quam prius, quasi scilicet aliquid eius, vt proprietas est in aliquo quid est eius vt in substantia illius. & hoc quemadmodum in corporalibus amphora vini dicitur esse in amphora vini: quia vinum quod est pars eius, est in amphora quae est altera pars eius. Et secundum hunc mo dum etiam deus essentialiter acceptus dicitur esse in seipso: quia sapientia eius & caetera huiusmodi habent esse in substantia eius. Cum ergo arguitur vlterius: si filiatio est in patre, ergo pater est filius: patet aequocatio de esse in Bene enim sequeretur si esset in ipso formaliter sicut est in filio: & sicut paternitas est in pre. Nunc autem non est in ipso nisi subsistenter, vt dictum est: & quid sic est in alio, est in ipso vt distictum & discretum ab ipso non denominans ipsum. Et consimiliter est de generari & de aliis quae insunt filio formaliter, & pri insunt subsistenter, vt dictum est.

⁋ Ad septimum, quod opposita & repugnantia per vnum & idem non possunt esse in eodem: Dicendum quod verum est in creaturis vbi ex eadem proxima radice non oriuntur. Ibi enim opponuntur respectu subiecti. Non autem illud verum est in deo: quia omnes diuinae proprietares ex eadem radi i ce proxima quae est essentia oriuntur, & in ipsa radicantur. Propter quod & inquantum relationes sunt, opponuntur respectu obiecti, vt non possint oppositae esse in eodem formaliter. Non tamen opponuntur respectu subiecti in quo radicantur, quin per ipsum possunt inesse eidem, vnum eorum formaliter: alterum vero subsistenter, vt dictum est.

⁋ Ad octauum, quod proprietas propria personae non conuenit essentiae: quare nec econuerso: Dicendum quod verum est secundum eundem modum. potest tamen ambobus conuenire secundum alium & alium modum, vt in proposito. Licet enim proprietas non conueniat essentiae vt cuius est formaliter: conuenit tamen ei vt cuius est fun damentaliter. Similiter esse in licet non conueniat personae formaliter denominando id in quo est: bene tamen conuenit ei subsistenter, vt dictum est.

⁋ Ad nonum, quod diuersae personae non sunt vna persona: licet vna essentia vna sit & eadem cum ambabus: ergo similiter licet vna essentia insit ambabus: non tamen ex hoc sequitur quod vna earum sit in alia: Dicendum ad hoc quod non est simile: quoniam esse vnum cum alio nullam penitus notat rationem differentiae: sed puram identitatem. vbi enim est maior vnitas, & maior identitas. Propter quod non sequitur omnino etsi vnum est idem am bobus, quod sint inter se idem: quia ex hoc quod sunt vnum & idem in vno, non habetur quod sint vnum & idem in omnibus. Sed esse in aliquo, necessario ponit aliquam differentiam eius quod inest ab eo cui inest, vt dictum est. Propter quod si aliquid inesset duobus in quo conueniunt, si in illo radicantur ea quibus differunt, necessario ex adiuncto intelliguntur simul inesse quibus differunt: & sic personae totae in totis, vt dictum est.

⁋ Ad decimum, quod si personae singulae essent in singulis, hoc pos neret in diuinis summam personarum confusionem: contra illud Athanasii. Neque confundentes &c. Dicendum quod in diuinis singula sunt in singulis tam in essentialibus quam in personalibus: ita vt per omnia (si cut iam dictum est) non solum vnitas in trinitate & trinitas in vnitate, sicut dicit Athanasius: sed etiam trinitas in trinitatae scilicet ratione personarum, veneranda sit. dicente Augustino. vi. de triniitate. in fine. In se infinita sunt, & singula sunt in singulis, & omnia in singulis, & singula in omnibus, & omnia in omnibus & vnum omnia. Est igitur vnitas substantiae veneranda in trinitate personarum. scilicet in patre & filio & spi ritu sancto: & hoc tanquam forma conmunis in suppositis quorum est forma: & similiter trinitas in vnitate personarum pris & filii & spiritus sancti, in vnitate essentiae vt in qua subsistunt: & similiter trinitas in trinitate: & hoc dupliciter: vel vt singuli veneretur in singulis, & hoc sex combinationibus: vt scilicet pater veneretur in filio & spiritu sancto: & filius in patre & spiritu sancto: & spiritus sanctus in patre & filio: vel vt omnes venerentur in singulis & singuli in omnibus, & hoc nouem combinationibus: vt pater si lius spiritus sanctus in patre & in filio & in spiritu sancto omnes simul, licet secundum alium & alium modum essendi quaelibet personarum habet esse in seipsa & in alia, vt dictum est. Et licet (vt dictum est) personae sunt in sonis, & etiam per hoc personalia quae sunt in personis, sunt in eisdem in quibus sunt ipsae personae: non tamen isunt sibiinui cem, vt filiatio non est in paternitate propter oppositionem quam habent inter se. Ipsa tamen essentialia cum hoc quod sunt in singulis personis & earum proprietatibus, insunt etiam sibiinuicem: & hoc absque omni confusione tam in per sonalibus, quam in essentialibus: quia cum hoc quod sibi insunt mutuo, retinent suas distinctiones personalem & realem personalia, & hoc quemadmodum si duo corpora ponantur simul in eodem loco, gloriosum & non gloriosum, vtrumque eorum mutuo est in altero, sed tamen absque confusione: quia sub eadem distin ctione quam haberent si essent extra se: rationalem vero essentialia. Tunc autem solummodo esset confusio si ex eo quod insunt amitteretur distinctio inter id quid inest & cui inest: quemadmodum in chaos confuso se cundum Anaxa. nulla erat distinctio carnis ab osse & ligno aut lapide & caeteris huiusmodi. Qui videt hoc vel aperte vel per speculum in aenigmate (vt dicit Augustinus in fine. vi. de trinita, gaudeat cognoscens: deum honoret: & gratias agat. Qui autem non videt, tendat per pietatem ad videndum non per caecitatem ad calumniandum, quoniam vnus est deus licet trinitas: nec confuse accipiendum ex quo omnia, per quem omnia, in quo omnia.

⁋ Ad vndecimum: si persona per essentiam esset in persona, non esset aliter in illa quam ipsa essentia &c. Dicendum quod verum est si per solam substantiam vt est substantia simpliciter, vna persona esset to ta in alia. tunc enim persona non esset nisi substantia. Aut si non tota esset in illa, tunc solum esset in illa per substantiam quasi per accidens & quasi secundum partem: quemadmodum si duo corpora essent coniuncta sub vno capite, vnus illorum qui caput vnum haberent commune, esset in altero secundum partem, & non secundum totum: & ideo quod sic esset in alte ro: ipsum totum non denominaret illum in quo esset: sed solum pars illa per quam esset in illo. Nunc au tem quia persona non inest in persona per solam substantiam, licet primo & per se sit in per illam: sed etiam per proprietatem licet ex consequenti, vt dictum est, & per hoc non per substantiam vt substantia est simpliciter: sed specialiter vt est sub proprietate eius cui inest: quae est alia ratio esse substan tiam quam sit ratio substantiae vt est eius cui inest: Filius enim non est in patre per substantiam, nisi quae est sub ratione siue proprietate geniti: quae in patre vt est forma ipsum denominans, non est nisi sub ratione ingeniti: non enim pater est sapiens sapientia genita: sed ingenita, vt habitum est supra: Et licet substantia simpliciter considerata vt simpliciter considerata est primaria ratio qua re persona est in persona, quia communiter est in ipsis vt forma communiter denominans ipsas: quia tamen secundum quod talis non est proxima & perfecta ratio huiusmodi: sed solum secundum quod est sub ratione proprietatis personae quae inest: & secundum hanc rationem non inest vt forma denominans in per sona cui inest altera: sed solum vt subsistens in illa, inquantum est aliquid subsistentis in illa sicut dictum est: Idcirco, non alio modo inest persona personae, quam inest ei substantia, per quam inest inquan tum est proxima ratio essendi in esse: licet aliter insit inquantum ratio est eius prima. Et potest esse exem plum huius manifestum si ponamus Christum vbi modo sedet ad dexteram patris includere in manu sua corporaliter hostiam consecratam. hoc enim posito verum est dicere quod in manu Christi est tota hostia quo ad sacramentum & rem sacramenti: & econuerso tota manus Christi est in hostia quae est sacramentum: ita quod dimensiones manus Christi per concomitantiam ad substantiam quae est vi transubstantiationis sub dimensionibus hostiae, sunt sub dimensionibus hostiae: & quod econverso dimensiones hostiae sub dimensionibus manus Christi: hoc clarum est. Ecce quia substantia manus Christi est sub dimensionibus manus primo quodam modo: quemadmodum deitas est in patre sub forma paternitatis in patre: & per transubstantiationem est sub dimensionibus hostiae quodam modo: quem admodum per generationem deitas est in filio sub proprietate filiationis, & concomitatiue per sub stantiam manus dimensiones manus sunt sub dimensionibus hostiae quodam modo: quemadmodum proprie tas paterna per deitatem est in filio: & econuerso: licet non quemadmodum dimensiones sunt sub di- mensionibus manus, quia illae non sunt ibi per concomitantiam, sicut est proprietas filiationis in patre Propter quod non est mirum si totus pater est in toto filio, quia ex eo filius est, & econuerso quia ipse ab illo est, vt dicit Hil. Cum videmus quod tota manus Christin est sub dimensionibus hostiae per actum transubstantiationis, & econverso tota dimensio hostiae cum substantia manus & eius dimensionibus existentibus sub hostia sub manu Christin tota per actum comprehensionis, vt per hoc etiam tota manus Christi secundum substantiam & dimensiones sub speciebus hostiae quas continet, continet etiam seipsam totam. vt nullum videatur inconueniens si totus pater continens totum filium in quo continetur totus pater, in filio contento contineat seipsum totum.

⁋ Potest autem ad medium rationis facilius responderi: Dicendo quod non semper opor tet quod ens in aliquo per aliquid sit in illo, modo quo illud, quoniam totum bene est per accidens in aliquo vt per suam partem, in quo pars ipsa est per se.

⁋ Ad Duodecimum: quod pluribus existentibus in eodem vnum eorum per illud non dicitur esse in altero, ergo nec per vnum existens in pluribus illi dicuntur esse in inuicem: Dicendum quod plura existentia in eodem per illud non sunt in sese iam: quia illud vnum non est aliquid essentialiter vtriusque. Si tamen non esset de essentia vtriusque, per illud vnum illi in quo est, essent quodammodo in sese: vt dictum est de corporibus iunctis in vno capite. Et sic in proposito, quia vnum quod est in diuersis personis, est aliquid vtrique, per illud necessario sunt in sese, & etiam secundum totum per concomitantiam proprietatum, vt dictum est.

⁋ Ad Decimuntertium: quod in diuinis est in alio, & non est idem illi, facit compositionem: Dicendum quod aequiuocatur esse in quod enim est in alio fundamentaliter siue radicaliter & non subsistenter, si non esset idem cum illo, poneret compositionem, vt patet de proprietate & substantia, & hoc quia non distinguuntur relatiue inter se. Propter quod si non essent idem, oporteret quod hoc faceret diuersitatem realem absolute, non ratione tantum, & talis diuersitas necessario poneret con positionem realem. Quod vero inest subsistenter, quia inest vt manens distinctum, sicut dictum est secundum Hil. tale bene est in, non tamen idem propter relatiuam distinctionem, & hoc absque aliqua compositione: quia diuersitas relatiuarum proprietatum in eadem substantia non facit compositionem: quare neque in subsistentibus in illa.

⁋ Ad Decimumquartum: quicquid est in deo deus est, ergo quicquid est in patre pater est: Dicendum quod non est simile, quia deus nomen est essentiae, licet supponat pro persona. Et propterea quia a diui na essentia nihil differt in diuinis nisi sola ratione siue sit essentiale siue personale: idcirco quicquid est in deo deus est, quemadmodum quicquid est in ente ens est. vt sicut propterea ens non potest esse genus ad diuersa entia differentia specie, sic deus non potest esse genus ad diuersas personas quae relationibus diuersis quasi secundum speciem distinguuntur. Paternitas enim in creaturis, est relatio super positionis, & filiatio suppositionis: & illa fundatur in potentia actiua, ista in potentia passiua. Pater autem & per sonam significat, & pro persona supponit. Et propterea quia a persona aliquis differt in diuinis plusquam sola ratione, qui tamen potest esse in ipso secundum praedeterminatum modum: idcirco non quicquid est in patre pater est, li cet quicquid sit in deo deus est.

⁋ Ad Decimumquintum quod personae diuinae non insunt sibi eodem modo, quia pater est in filio, quia ex ipso est filius, & filius in patre, quia ipse est a patre: qui sunt modi omnino diuersi: Dicen dum secundum praedicta quod haec non est tota causa essendi personas diuinas in se. Propter quod praemisit ibi Hil. Alius in alio, quia non aliud in vtroque, quia enim non aliud est in alio, sed vna eademque substantia singularis haec est ratio inchoatiua quare vna tota persona est in tota persona alia. Propter quod in creaturis licet a patre est filius, non tamen in filio pater est: & licet filius sit a patre, non tamen in patre filius est, quia alia & alia substantia est in vtroque. Vnde si essent plures dii diuersi secundum substantiam, vbi esset vnus ne quaquam esset alter. secundum Dama id est sententiarum. ca. v. & sic non est vnus in altero. Causa autem siue ratio illius completiua est quia alius est ab alio: quae si non esset, non esset vnus in alio sed penitus idem vt dictum est: quia relatiuis proprietatibus non distinguerentur: nisi si per impossibile in eadem singulari substam tia deitatis ponantur plures ingeniti, quorum vnus non est ab altero. Tunc enim vnus necessario esset in altero totus, quia subsistenter in substantia simplici: & in nullo posset esse substantia, quind in ipso esset quaeli bet proprietas fundata in ipsa, vt dictum est. Vnde Hil. supposito quod non possint plures subsistere in eadem substantia singulari simplici distincti proprietatibus nisi vnus esset ab altero: ideo hoc totum insinuando dixit. Pater in filio, quia ex eo filius. hoc est, quia est in ipso per proprietatem, quae ab ipso habet esse filius. Et econverso filius in patre, quia est a pre. hoc est quia in ipso est per proprietatem qua est ex ipso. vt sic quantum est ex parte substantiae insunt sibi secundum idem: quantum vero est ex parte proprietatum insunt sibi non secundum idem, propter quod insunt vt sub sistens in subsistente. Nec obstat alietas relatiuarum proprietatum secundum quas insunt, vniformitati essen di in, quia ambo sunt in per idem, scilicet per communem essentiam prout praedictum est: per quam modo eodem filiatio qua filius subsistit in patre, est in patre subsistente & continente in se filium, & filiationem in filio: vt scilicet fundatur in essentia: & consimiliter paternitas qua pater subsistit in filio, est in filio sub sistente & continente patrem in se & paternitatem in ipso, per hoc quod fundatur in eadem essentia diuina secundum modum praedeterminatum. Nec etiam obest isti vniformitati quod pater alio modo habet deitatis essentiam, quia a se non ab alio: filius autem non habet eam nisi ab alio vt a patre. Alia enim est ratio eius quod est habere ab, & habere in. Hilius enim licet non habet vitam a semetipso sicut habet cam pater: sed a patre: sicut tamen pater habet vitam in semetipso: sic filius habet vitam in semetipso: licet hoc dedit ei pater, vt dicitur loannis. v. FEilius enim per se viuit formaliter: licet non a se principiatiue. Et sic quamquam secundum aliam proprietatem pater est in filio & filius in patre, & alio modo substantia communis habita est in patre & alio modo in filio, vt propterea dicat Hila. Pater in filio, quia ab eo filius: & filius in patre, quia ipse est ex patre: vniformiter tamen & vno atque eodem modo pater habet esse in filio & filius in patre: & per consequens singulae personae in singuis, & omnes in singulis, & singulae in omnibus, secundum iam expositum modum.

⁋ Ratio & auctotitates in oppositum adductae concedendae sunt: & patet ex dictis quomodo ratio veritatem concludit auctoritatis: & quomodo veritas auctoritatis intelligenda est.