Quaestio 1

CIrca primum arguitur quod aliqua sunt in diuinis quae de nullo alio existente in di uinis possunt praedicari, Primo sic. Boethius de triniitate. dicit sic. Ad aliquid omnino raedicari non potest. & infra dicit de. vii. praedicamentis relatiuis. Reliqua vero neque de deo neque de caeteris praedicantur. sed tamen ad aliquid siue relatio est aliquid quod vere est in diuinis secundum superius determinata. ergo &c.

⁋ Secundo sic. indiuidua substantiae aut accidentis de nullo praedicantur secundum philosophum in praedica mentis. sed si non praedicantur in creaturis vbi habent esse per compositionem realem: multo minus in diuinis praedicantur illa quae rationem illorum habent: cuiusmodi sunt substantia, quantitas, qualitas, indiui duales, quare cum in diuinis non sit nisi vna singularis substantia: vna singularis qualitas: vna singularis quantitas trium personarum. ergo &c.

⁋ Contra, quicquid est in diuinis aut est substantia aut attributa, aut relationes, aut personae constitutae ex essentia & relatione. sed omnia ista praedican tur: quia de personis praedicantur alia omnia. pater enim est deus secundum substantiam: magnus secundum quantitatem: bonus secundum qualitatem: similis secundum relationem. persona etiam praedicatur de nomine substantiae: dicendo deus est pater. ergo &c.

⁋ Dico quod quaecunque sunt in diuinis praedicari possunt, & per compositionem alteri applicari vt praedicatum subiecto secundum modum supra expositum in prima quaestione articuli praece dentis. Nec est haec quaestio hic introducta nisi ad declarandum dictum Boethii in primo argumento. Ad cuius intellectum sciendum quod super primo verbo assumpto in argumento, dicit Comment. exponendo illud sic. Ad aliquodid i. relatio nequaquam sicut id quo deus est, potest de ipso praedicari. Et hoc vera essendi praedicatione: vt dicit super secundo verbo. Non ergo relationem dicit omnino non possedicari de deo: sed non sic sicut alia praedicata absoluta praedicantur de illo, videlicet sicut id quo deus est vera essendi praedicatione. & hoc (vt dicit Comment. ibidem) quasi ex proprietate aliqua qua possit secun dum se designari: siue ad aliud extra se facta sui collatione. sicut per se absque sui comparatione ad alterum homo designatur esse forma humana homo, qualitate corporis albus, quantitate eiusdem corporis longus: vt qua ipsum subsistens est aliquid vera essendi ratione. De praedicatione autem rela tionum dicit Boethius ibidem. Haec omnis praedicatio exterioribus datur. Et post aliqua interposita hanc differentiam magis explicans subdit dicens. lam ne patet quae sit differentia praedicationum: quod aliae qui dem quasi rem monstrant: aliae vero quasi circunstantias rei. Et iterum post aliqua interposita de relatio nibus proprie dictis subdit. Maxime enim haec non videntur secundum se facere praedicationem, quae erspicue ex alieno aduentu constare perspiciuntur. Comment. Recte autem & ex alieno & constare. nam vera defi nitione non secundum se potius aliorum non modo dicuntur sed etiam sunt quaecumque ad aliquid sunt. Sed quid est hoc: nunquid deus sicut est deitate deus: sic est & paternitate pater: re vera nequaquam.

⁋ Ad cuius intellectum scienda sunt quinque. Primo enim sciendum est quod licet in creaturis nihil subsistat nisi absolute: nec imponitur secundum nomen suum nisi ab absoluto quid subsistit: & hoc siue significetur in definite: vt in creaturis homo magnus bonus: quae dicunt quale quid, & hoc sub ratione suppositi in definiti indefinite significati: & ratione rei communis vniuersalitate: siue significetur definite: vt in creaturis id quod est homo scilice Petrus, Paulus, Andreas: quae sunt hoc aliquid ratione rei singularis quae est alia in vno supposito singulari & alia in alio: Dicitur enim aliquid quasi aliud quid: Sunt etiam hic aliquis ratione suppositi & rei singularis & singulariter significatorum: In diuinis tamen indefinite signifi cant idem vt deus magnus, bonus: quae etiam dicunt quale quid ratione suppositi indefiniti indefinite significati, & etiam ratione re communis communitate communionis non vniuersalitatis. Definite autem, vt is qui est deus siue iste deus scilicet pater & filius aut spiritus sanctus. Dico autem iste deus ad differen tiam dei simpliciter dicti: non quomodo dicit propheta: lste deus meus & glorificabo eum: quia hic dico iste deus ratione suppositi definiti definite significati, quod demonstrat ly iste principaliter: & ra tione rei singularis simul, quod demonstrat in supposito tali. Ibi autem propheta dicit iste deus ratione rei singularis tantum: ratione cuius demonstrat suppositum ly iste: non autem ratione suppositi quod est ibi indefinitum & indefinite significatum. Et supponit simul pro tribus licet indefinite scilicet & pro patre & pro filio & pro spiritu sancto: quorum quilibet est deus. Vnde stat ibi discretiue ad excludendum deos putatiuos quid non sunt vere deus, aut vere dii. Vnde dicit propheta, lste deus: ac si diceret adiugendo & non alius Hlic autem in nostro proposito non dicitur iste deus de aliqua trium personarum discretiue quasi non sit alius qui est deus: sed discretiue quasi quilibet illorum est is qui est deus & non alius illorum qui etiam est deus. Pater enim ita est deus quod etiam alius est deus: puta filius & spiritus sanctus: sed pater ita est pater quod nullus alius est pater: puta nec filius nec spiritus sanctus: & quod non sit alius qui etiam est deus puta nec filius nec spiritus sanctus. Vnde ibi sit discretio ratione essentiae: hic ratione personae: & quaelibet ha tum trium personarum. scilicet pater, filius, & spiritus sanctus, hic aliquis: & hoc ratione personalitatis singularis quae est alia in vna persona singulari & alia in alia. dicitur enim aliquis quasi alius quis. Non autem est aliqua illarum respe ctu alterius earum hoc aliquid quasi aliud quod, quia res singularis eadem est in tribus personis diuinis: licet quaelibet illarum sit hoc aliquid, & omnes tres vnum hoc aliquid respectu creaturae: & hoc ratione vnius essentiae singularis deitatis quae est in tribus & communis illis.

⁋ Secundo autem sciendum est quod cum in definite dicitur homo, deus, magnus, bonus, & definite Petrus, Paulus, Andreas, pater, filius, spiritus san ctus, quod quilibet istorum est aut dicitur esse homo: & quilibet illorum est & dicitur esse deus, hoc (vt dicit Boethius ) refertur ad substantiam qua est aliquid id est homo vel deus. Quia autem quilibet istorum & illorum sit & dicatur esse magnus: hoc refertur ad quantitatem qua est aliquid vt magnus. Quia vero quilibet illo rum est & dicitur esse iustus: hoc refertur ad qualitatem qua est aliquid vt iustus. Deitate enim quae est substantia, aut humanitate, dicitur quilibet illorum deus aut homo. Magnitudine autem quae est quantitas dicitur quilibet illorum magnus. Bonitate autem quae est qualitas dicitur quilibet illorum bonus.

⁋ Tertio sciem dum est: quod in quolibet illorum indefinite significato scilicet deus, homo, magnus, bonus: quorum quodlibet significat subsistens: est quatuor considerare. Prim. scilicet quod ipsum subsistens est aliquid. Secundum, quod subsi stens non est quo ipsum est id quod est. Tertium, quod nec est id quo aliquid est id quod est. Homine enim non est homo homo: nec siliter aliquis illorum quid est homo: puta Petrus, Paulus, & quodlibet singularium: nec quidcunque aliud: nec deo deus est deus: nec siter aliquis illorum quid est deus, nec quodcunque aliud. Nihil enim subsistente est aliquid: sed ipsum subsistens tantummodo est aliquid. Quartum est quod subsistens aliquo subsistit quod est forma qua fubsistit: vt deus deitate: homo humanitate: magnus magnitudine: bonus bonitate. In qua quidem qua aliquid subsistit siliter quatuor sunt aduertenda. Primum: quod ipsa est aliquid secundum se. Secundum quod ipsa non est seipsa: vt quo est aliquid. Tertium est quod nec est aliquo alio id quod est Deitas enim non est deitate deitas: nec humanitate humanitas est humanitas: nec aliquo alio. Non enim est aliquid cui forma innitatur qua aliquid sit: sed ipsa est qua solum subsistens innititur: & qua ipsum est aliquid, puta qua subsistens vt homo vel deus vel quodlibet contentum sub ipsis: puta Petrus, Paulus, Andreas, pater, filius, vel spiritus sanctus, est homo vel est deus, vel qua magnus est quicunque est magnus, & similiter bonus quicunque est bonus, & sic de caeteris: quod est quartum.

⁋ Quarto sciendum est quod in quolibet illorum definite significatorum in creaturis quae sunt Petrus, Paulus, & Andreas: quorum quilibet est hoc aliquid & etiam iste vel hic aliquis secundum praedictum modum, & significat subsistens, est siliter quatuor considerare vt prius scilicet quod ipsa nec ipsum nec aliud subsistit: sed ipsum tantummodo est aliquid & aliquo subsistit vt sua forma, quae est haec humanitas: & quae in Sorte appellaretur socratitas: & in Pla tone platonitas: & sic in caeteris ad placitum singendo nomina. In qua simiter est quatuor considerare sicut prius: quia nec ipsa nec aliud aliquod est quo ipsa est aliquid: sed ipsa solum secundum se est aliquid: & quae sub sistens est aliquid. Et sic vniversale in creaturis subsistens non est aliquod nisi quia forma qua subsistit est secundum se aliquid: nec etiam ipsum subsistens est aliquid: licet econverso forma non sit hoc nisi quia est huis scilicet subsistentis: & semper subsistens secundum se est hoc. Quod contingit: quia esse simpliciter aliquid convenit rei ratione qua est natura & essentia: & a deo exemplata. Ratio autem essentiae principaliter convenit formae: & non super posito nisi per formam. Esse autem hoc vel hoc non convenit rei nisi ratione qua existit: & est a deo facta. Ratio autem factionis principaliter conuenit supposito: sicut & ratio generati, & non formae: nisi prout est in supposito. Ex hoc etiam contingit quod secundum philosophum. vii. Metaphic. nomen quod est sermo quiditatis & essentiae, primo significat formam: secundo aggregatum. Econuerso autem primo & principaliter genera tur aggregatum: secundo autem forma.

⁋ Quinto quod principaliter pertinet ad propositum sciendum est quod in quolibet illorum definite significatorum quae sunt pater & filius & spiritus sanctus: quorum quilibet est iste vel hic aliquis: licet non hoc aliquid sicut dictum est: & significat quodlibet illorum subsi stens: est etiam quatuor considerare: & quo ad duo illorum consiliter: videlicet quod ipso nec ipsum nec aliud subsistit: sed multum dissimiliter quo ad alia duo: quia ipsum modo aliquo subsistit: puta pater paternitate vt sua forma: sed non est aliquod ipsa siue per ipsam: similiter ipsa non est aliquid seip sa nec aliquo alio: quia ipsa non est aliquid secundum se: & ideo etiam nec ipsa siue per ipsam est aliquid, scilicet quo ipsa siue per ipsam subsistit vt pater: sed si ipse pater est aliquid, hoc non est paternitate: nec etiam inquantum pater est: sed deitate & inquantum deus est: quia inquantum pater est: non est aliquid: sed ad aliquid: inquantum vero deus est, aliquid est, non autem ad aliquid. Et ideo cum re- latiua praedicatione dicitur, iste est pater: quamuis in praedicato dicatur est: non tamen ita dicitur quasi id de quo dicitur sit id de quo praedicatur: aut aliquid eo: quia non posset esse aliquod eo nisi ipsum esset secundum se aliquid. Nam etsi quicquid aut quisquis est pater, est: tamen non quom quid est quale vel quantum est. Et sic esse patrem est esse: sed non quomodo esse quale vel quantum est esse. Nam homo qui est albus vel longus, est aliquid in eo quod est albus vel longus: quia albedo vel longitudo est aliquid: & propterea etiam eum esse album vel longum, est eum esse aliquid. Sed qui est pater, non est aliquid in eo pber est pater: quia paternitas secundum se non est aliquid: & eum esse patrem non est eum esse aliquid quia nec quid est pater aut est simpliciter aut est aliquod in eo quod est pater: quamuis ipse quia est pater vere sit & ve re aliquid sit: quia pater deitatis essentia vere & simpliciter est: sumendo ly est vt est primo adiacens. Deitate autem est aliquid sumendo ly est secundo adiacens. Pater vero paternitate non est ali quid: sumendo ly est vt est secundum adiacens, copulans rem quae est vere aliquid subsistenti: nec etiam paternitate est sumendo ly est primo adiacens, quod copulat subsistenti esse simpliciter quod vere aliquid est: sed solummodo sumendo ly est secundo adiacens quod copulat subsistenti non esse simpli citer, nec aliquid esse, quod est res: sed esse ad aliquid solum, quid est circunstantia rei: sicut nec alia sex praedicamenta quae in diuinis secundum superius determinata reducuntur ad praedicamentum relationis significant siue in deo siue in creaturis esse simpliciter: aut aliquid quod est res vera: sed solum modo esse ad aliquid, quod est circunstantia rei. secundum quod Boethius inducit per singula: vbi dicit de triniitate. cap. ix. Nam vbi de deo vel de homine praedicari potest: de homine vt in foro: de deo vt vbique: sed ita vt non quasi ipsa sit res id quod praedicatur: id quid &c. vt in x. xi. xii. capitulis sequentibus. Quod etiam speciali ter declarat de relatione proprie dicta in cap. xiiii. de quibus accepimus praedicta de relationibus pro prie dictis mixtim: partium scilicet ex textu: partim ex commento: addendo etiam aliqua verba ad declaratio nem maiorem. Et possunt illa eadem applicari ad praedicationem aliorum sex praedicamentorum: vnde supra dictum verbum de vbi: Sed ita vt non quasi &c. dicit Commentid i. sed ita dicitur esse vel homo in foro, vel deus vbique: vt quamuis in praedicando ea dicitur est: non tamen ita dicatur quasi ipsa res de qua dicitur sit id. i habeat esse eo quod praedicatur. Nam est quidem quicquid in loco est: sed tamen illud esse in loco non est esse quomodo quale aut quantum est: & esse quale aut quantum est esse: vt homo qui est albus vel lon gus est: & eum esse album vel longum est esse. Sed esse in foro non est esse, quamuis qui in foro est vere sit Nam esse in foro intelligitur circunfusus & determinatus: quod intelligitur non ex proprietate aliqua qua possit secundum se designati id est sine exeunte ad aliud extra se facta sui collatione monstrari: & sic de caeteris: licet aliter de deo quam de creaturis: vt planius prosequuntur Boethius & Comment. eius. Et hoc totum contingit: quia relatio non dicit esse simpliciter & secundum se: sed solummodo ad aliud esse. Et ideo cum dicitur de aliquo habente in se deitatem aut magnitudinem, aut bonitatem, quod est deus magnus aut bonus: dicitur quod praedicatur de illo. Cum vero dicitur de aliquo habente in se relationem: pu ta paternitatem: aut esse in loco: aut aliquid caeterarum relationum: dicit Boethius quod praedicari non potest neque de deo, neque de caeteris sicut caetera. Et intelligit (vt dicit Comment. vera praedicatione es sendi: quae ipso praedicato convenit subiecto esse aliquid secundum se, non solum esse ad aliud aliquod, quod sit quadam collatione. Et sic nequaquam deus est paternitate pater: sicut est deitate deus: quia deitate sic est deus vt deitate sit aliquid secundum se: & quo subsistit secundum se: quae etiam secundum se est aliquid. Paternitate autem est pater vt paternitate non sit aliquid secundum se: & quo subsistit secundum se: quia nec ipsa est aliquid secundum se: quia ipsius relationis esse non est esse aliquid: sed solummodo esse ad ali ud. Et ideo subsistens relatione relatiue subsistit, & ad aliud subsistit, sicut etiam est ad aliud. In quo est magna differentia inter absoluta quae subsistunt absolute in creaturis: & inter relatiua quae re latiue subsistunt in diuinis. In creaturis enim quae absolute subsistunt: puta homo aut iste homo: omne quod subsistit est aliquid: & subsistens habet illo esse aliquid: & est omne quod pertinet ad suam essentiam tanquam forma abstracta a subsistente & supposito: vt ab homine humanitas, ab hoc homine haec humna nitas, & quicquod continetur in illa vt partes eius essentiales expressae in sua definitione: cuiusmodi sunt in hu manitate animalitas & rationalitas: & in hac humanitate haec animalitas: haec rationalitas. Sicut enim homo est animal rationale, sic humanitas est animalitas rationalitas: & subsistit homo vt toto quo subsistit, humanitate: & est humanitas aliquid, & ipsa homo est aliquid. subsistit etiam inquantum est animal animalitate: sicut etiam animal inquantum est subsistens quoddam indefinitum & indefini te subsistit animalitate: & est animalitas aliquid secundum se: & animal & etiam homo inquantum est animal: aliquid est animalitate. & eodem modo quo ad omnia superiora quae intelliguntur in animalitate: videlicet sensibilitas, vegetabilitas, corporeitas, substantialitas, entitas. Homo enim sub sistit entitate inquantum ipse est ens: substantialitate inquantum est substantia: & sic de caeteris: & singula sunt aliquid: & homo per illa habet esse aliquid. Subsistit nihilominus homo inquantum est rationalis rationalitate: sicut & rationale inquantum secundum quod supponit pro supposito est sub sistens quoddam indefinitum & indefinite, subsistit rationalitate: & est rationalitas aliquid secundum se: & sunt homo inquantum est rationalis & ipsum rationale stans pro supposito, aliquid rationali tate. In diuinis autem in quibus aliqua absolute subsistunt non siguificando suppositum subsistens: sed solummodo supponendo pro illo, vt sunt omnia substantialia concretiue significata: puta ens, vi uens, deus, intellectus, volens, magnus, bonus & caetera huiusmodi: ipsum esse quid sic subsistit est ali quid: & quo subsistit subsistens, etiam est aliquid. Et est quo subsistit omne illud a quo nomen concretum imponitur tanquam a forma: vt ab essentia scu esntitate ens: a vita viuens: a deitate deus: ab intelle ctu intellectus: a voluntate volens: a magnitudine magnus: a bonitate bonus. Est etiam quo subsistit concretum: omne illud quod significatur in abstracto a quo nomen eius imponitur: puta in intellectu significatur vita entitas siue essentia: quia intelligens in eo quod est intelligens est viuens & ens: sicut quodammodo homo in eo quod est animal, est corpus animatum, substantia, & ens. In diuinis ve ro in quibus etiam aliqua subsistunt relatiue significando suppositum subsistens: vt sunt nomina personarum pater, filius, spiritus sanctus: omne quid sic subsistit est aliquid. Quo enim subsistit est omne quid pertinet ad suam personalitatem: & est quasi de integritate ipsius: & quasi de essentia eius: sicut par tes definitionis in creaturis sunt de essentia definiti. & sunt duo, scilicet essentia deitatis seu ipsa dei tas communiter in tribus personis: & ipsa personalis proprietas propria in qualibet persona: puta paternitas in patre cum essentia: filiatio in filio: actiua processio in spiritu sancto. lta quod licet nomen patris (& sic de nomine filii & spiritus sancti) imponatur secundum vocem a proprietate: secundum rem tamen nominis significant essentiam cum proprietate, prout superius aliquando declarauimus. lta quod si pa tri esset nomen impositum non plus secundum vocem a deitate quam a paternitate: sicut hoc nomen ho mo quod significat animal rationale: non plus impositum est a rationalitate quam ab animalitate: sed ab humanitate significante animalitatem rationalitatem: vt puta si sit nomen patris parens: tunc quodam modo sicut definitiue dicitur quod homo est animal rationale: & quod humanitas est animalitas rationalitas: sic definitiue diceretur quod parens est deus pater: sumendo ly pater pro significato & pro concreto huius abstracti paternitas: sicut rationale est concretum huius abstracti rationalitas. Sicut enim parens est deus pater sicut & paternitas est deitas paternitas: & sicut dicitur homo subsistere humanitate: & omni eo quod in suo significato includitur, scilicet rationalitate & animalitate: & etiam omni eo quod in animalitate includitur: vt iam dictum est: sic diceretur parens subsistere parentitate & deitate, atque omni eo quod includitur in significato deitatis: cuiusmodi sunt vita & essentia. Sed pa rens inquantum subsistit paternitate: quia paternitas eo quod est relatio non est aliquid: sed ad aliquid se cundum praedicta, quo subsistit non est aliquid: nec etiam ipsum subsistens est illo aliquid. Inquantum vero subsistit deitate: quia deitas eo quod est absolutum essentiale est aliquid: ideo & quo subsistit est aliquid: & etiam ipsum subsistens est illo aliquid. Et sic pater inquantum subsistit est aliquid: & etiam quo subsistit est aliquid: inquantum vero subsistit paternitate: nec subsistens est aliquid: nec quo subsistit est aliquid: vtrumque. Et sicut hoc dico de patre: sic dico de filio & de spiritu sancto. Et per hunc modum omne quod relatiue dicitur: est aliquid excepto relatiuo. secundum Augustinus vii. de triniitate. cap. i. Quod totum prouenit ex propria ratione relationis secundum suum genus: qua nihil realitatis in essen do habet ex se: sed solummodo essendi modum: cum tamen praedicamenta tria absoluta ex ratione sui generis aliquid realitatis in essendo importent. Vt propterea Boethius comparando septem prae dicamenta relationis ad tria praedicamenta absoluta, dicat de tribus. Cum aliquis in diuinam prae dicationem verterit, commutantur, puta substantia in supersubstantiam, & essentia in superessentiam, & caetera huiusmodi: secundum modum supra determinatum: & prout dicit ipsemet. Nam substantia in illo non est vere substantia: sed vltra substantiam. Item qualitas &c. quae vocat illa quae praedica ri possunt. De aliis autem. vii. dicit, Ad aliquid vero omnino non potest praedicari neque de deo, neque de creaturis. & per hoc nequaquam mutantur a praedicatione quam habent in creaturis: quia idem esse ad aliud quod dicunt in relatione vnius creaturae ad aliam: hoc dicunt in relatione vnius personae di uinae ad aliam. Sed si considerentur prout characterizatione quadam contrahunt realitatem a su is fundamentis, ratione illius realitatis bene praedicari possunt: & dicere de subiecto non solum ad aliud esse: sed etiam esse aliquid. Et cuncta relatiua sicut & absoluta mutantur cum quis illa in di uinam verterit praedicationem: nam sicut in deo substantia non est vere substantia, scilicet talis qualis est in creaturis: sed aliquid vltra illam substantiam cum nomine substantiae praedicatur de deo: sic in deo paternitas non est vere paternitas, scilicet talis qualis est in creaturis: sed aliquid vltra illam paternitatem cum nomine paternitatis praedicatur de deo: dicendo deus est pater. Sed forte de ista realitate aliter est in diuinis, aliter in creaturis: puta quod in creaturis ex characteri:z atio ne relationes contrahunt aliam realitatem quoquo modo quam sit realitas fundamentorum: vt propter ea non possit dici quod similitudo sit albedo. In diuinis autem ex characterizatione non contrahunt aliam realitatem quam sit realitas fundamenti: vt propterea bene dicatur quod paternitas sit deitas.

⁋ Ex quibus patet responsio ad dicta in primo argumento: & quomodo conceden dum est vltimum argumentum.

⁋ Quod vero dicitur in secundo argumento: nihil in deo est nisi singulare, quod de nullo praedicatur: Dico quod illud intelligitur de nullo sibi subiecto in linea praedica mentali: in qua sub singulari nihil potest contineri. Potest singulare cum se habet in forma subsistentis & singulariter, bene praedicari de illo cuius est forma, & quo habet esse aliquid secundum dictum modum: quemadmodum etiam accidens singulare praedicatur de suo subiecto singulari.