Quaestio 2

CIrca secundum arguitur primo quod non singula in diuinis possunt praedicari de singulis praedicatione affirmatiua. Quaecumque plura sic se habent adinuicem quod mutuo singula praedicantur de singulis praedicatione affirmatiua, singula sunt sin gula: quia talis praedicatio dicit hoc esse hoc: quod non est nisi quaedam confusio: qualem posuit Sabellius in personis. Si ergo confusionem illam inconueniens fuit ponere in duinis personis: multo magis inconueniens est illa ponere in omni bus simul quae sunt in diuinis: quare cum hoc ponitur, ponenda sunt singula quae sunt in diuinis praedicari de singulis: hoc ergo ponere est inconueniens.

⁋ Secundo sic. cum in diuinis non sint ni si essentialia & personalia: sed essentialia non possunt praedicari de personalibus: nec econuerso: nec personalia abinuicem: nec essentialia abinuicem: nec vna communi ratione: sic quaecunque formalibus rationibus abinuicem distinguuntur, & ratione materiali conueniunt: abinuicem mutuo praedicari non possunt: puta homo de asino, licet conueniant in animali: & vniuersaliter differentia secun dum fermam, licet conueniant in materia. Sed quaecunque sunt, rationibus formalibus abinuicem differunt: vt essentialia a personalibus: sicut absoluta essentialia a relatiuis personalibus: & diuersa absoluta inter se diuersis rationibus ex diuersis respectibus rationalibus conceptis, & diuersa relatiua secundum diuersos respectus reales, secundum quod haec patent ex supra determinatis. ergo &c. Quia essentialia non possint praedicari de personalibus arguitur: quia nec in abstractione, dicendo deus est deitas, bonitas, aut aliquid caeterorum: nec in concretione, dicendo pater est deus, bonus, aut ali quid caeterorum. ergo &c.

⁋ Quia non in abstractione arguitur tertio sic. Si pater est deitas, bonitas. aut aliquid caeterorum: cum quodlibet illorum inquantum huiusmodi sit aliquid, immo hoc aliquid in diuinis secundum tacta in praecedenti quaestione: pater ergo in eo quod pater, esset aliquid: immo hoc aliquid. consequens falsum est secundum tacta ibidem. ergo &c.

⁋ Quarto sic. si pater esset dei tas, eadem ratione & filius & spiritus sanctus, quare cum non sit nisi vna singularis deitas: & quae vni & eidem numero sunt eadem, inter se sunt eadem. ergo &c.

⁋ Quia non in concretione arguitur quinto sic. si pater est deus, bonus, aut aliquid caeterorum: cum quodlibet illorum est quale quid se cundum praedicta: pater ergo esset quale quid. consequens falsum est secundum praedicta. ergo & antecedens. & si non possint illa essentialia praedicari de patre, ergo eadem ratione nec de filio: nec de spiritu sancto: & multo fortius nec de ipsis relationibus, quae sunt paternitas & filiatio & huius modi.

⁋ Quod etiam specialiter arguitur sexto sic. si paternitas, filiatio, aut aliquid caeterorum esset deitas aut deus bonitas aut bonus aut aliquid caeterorum: cum haec sint absoluta, illa essent absouta. consequens falsum est. ergo &c. Consimili ratione nec personalia praedicantur vllo modo de essentialibus.

⁋ Septimo sic. si de deo, aut de deitate, aut de aliquo caeterorum absolutorum diceretur quod esset pater aut aliquid caeterorum: cum pater & paternitas & caetera talium dicuntur relatiue: omnia illa dicerentur relatiue. consequens falsum est. ergo &c.

⁋ Octauo sic specialiter de personis. praedicatum se habet in ratione formae & inhaerentis respectu subiecti: non sic autem se habent per sonalia ad essentialia: sed potius econuerso. ergo &c.

⁋ Nono sic. magis commune per se natum est praedicari de minus communi & non econuerso: vt homo de Sorte: & non Sortes de homine. quare cum essentialia communia sint respectu personalium. ergo &c.

⁋ Decimo sic. si persona prae dicaretur de essentia: cum persona sit per se subsistens: quare & essentia. consequens falsum est. ergo &c.

⁋ Vndecimo sic. essentia non est distincta: persona est distincta. Affirmatio autem & negatio eiusdem praedicamenti in eodem subiecto nunquam concurrunt. ergo &c.

⁋ ldem arguitur speciali ter de diuinis praedicationibus duodecimo sic. Quod est proprium solius personae, nec de essentialibus nec de relationibus praedicari potest: quia illa non sunt personae. omnes actiones & passiones diui- nae, puta generare generari: spirare spirari, sunt, propria personis diuinis: quia nihil nisi persona generat aut generatur: spirat aut spiratur: vt determinatum est supra. ergo &c. Quia si essentia non generat: multo minus essentia aut aliquid caeterorum est generatio aut econuerso.

⁋ Quia autem personae aut per- n sonalia non possunt praedicari adinuicem, arguitur. xiii. sic. cuncta personalia aut sunt disparata: sicut generare & spirare, aut relatiue opposita. sed talium vnum de altero non potest praedicari: quia aliter pater esset filius aut econuerso. & si pater esset filius: arguendo per locum a coniugatis. ergo paternitas esset filiatio: & sic de caeteris. consequens falsum est. ergo &c.

⁋ Quia etiam essentialia non possunt praedicari adinuicem. xiiii. arguitur sic. essentialia in diuinis sunt voluntatis & intellectus,: quae nequaquam adinuicem possunt praedicari: quia tunc sicut voluntas vult, sic intellectus vellet: & econtra sicut intelligit, & voluntas intelligeret. consequens falsum est. ergo &c.

⁋ Quia etiam nec idem essentiale in abstracto possit praedicari de seipso concreto aut econverso, arguitur, xv. sic. Si dei tas esset deus, cum deus generet, & deitas generaret: & econuerso si deitas esset deus, cum deitas non generet, deus non generaret. consequentia falsa sunt. ergo &c.

⁋ In contrarium primo arguitur quod singula in diuinis possunt praedicari de singulis, sic. quaecunque sunt idem numero, adinuicem pos sunt praedicari: quia secundum Boethium nulla est verior illa in qua idem praedicatur de se. sed quaecunque sunt in diuinis, sunt idem numero: quia in diuinis non est nisi vna res singularis. ergo &c.

⁋ Praeterea arguitur quod essentialia possunt praedicari de personis & econuerso, sic. in diuinis idem est quod est & quo est, secundum Boethium. & talia adinuicem bene praedicantur, quod est, essentiale est: quo est, personale. ergo &c.

⁋ Tertio arguitur quod essentialia praedicantur de personalibus, sic. in essentialibus & per se praedicationibus si concretum de concreto: & abstractum de abstracto. Ista autem praedicatio essentialis est & per se in concretis, pater est deus: quia praedicatum est de ratio ne subiecti. ergo & ista in abstractis, paternitas est deitas.

⁋ Quarto quod econuerso relationes praedicam tur de essentialibus, arguitur sic. deitas est illud quo pater generat. lpsa enim secundum superius determinata, est principium omnium diuinarum actionum. sed generat paternitate: quia pater ge nerat inquantum pater est: est autem pater paternitate. ergo &c.

⁋ Quinto quod personae non possunt ab inuicem separari arguitur sic. Pater generando filium genuit deum, non autem alium a se. ergo genuit deum qui est ipse: ipse autem est pater. ergo filius est pater: & eadem ratione pater est filius. er go &c.

⁋ Sexto quod essentialia possunt praedicari adinuicem: dicendo deus est bonus: bonus est ma gnus: arguitur, quia tales praedicationes recipiuntur in creaturis eorum quae magis abinuicem differunt, quod si concretum de concreto praedicatur: multo fortius abstractum de abstracto. deitas est bonitas: bonitas est magnitudo: quia abstractio magis congruit diuinis quam concretio: vt habitum est supra.

⁋ Septimo quod essentiale abstractum non possit praedicari de concreto, arguitur sic. Si deus est bonitas (idem est iudicium de vno & de altero) ergo bonitas est deus, sicut ergo deus est bonus bonitate, sic est bonus deo, sed non est bonus deitate: bonitate autem deus est bonus. deus ergo non est bonus, quod est contra praedicta. Item econuerso: si deus vel deitas esset bonus: cum bonitate sit bonus: ergo deitate esset bonus: quod falsum est secundum praedicta. ergo &c.

⁋ Dico quod ista quaestio vniuersalis est, contingens modos praedicationis in abstra ctione & concretione: & quoscunque alios plures in diuinis. Tangit etiam ea quae in diuinis praedica ri possunt: vt sunt essentialia & personalia, siue fuerint personae, siue proprietates personarum. & hoc mediante hoc verbo est: vt est secundo adiacens. Et quia praedicatio principaliter tangit ea quae praedicantur: idcirco prosequenda est quaestio haec generaliter & communiter de essentialibus & personalibus quo ad illorum praedicationem. Secundo specialiter de essentialibus quo ad praedicationem diuersorum essentialium vnius de altero, & cuiuslibet de seipso. Tertio specialiter de personalibus quo ad illorum praedicationem diuersorum vnius de altero: & cuiuslibet illorum de seipso. Quarto de essentialibus comparatis ad personalia quo ad praedicationem essentialium de personalibus & econuerso. De quibus possent fieri plures quaestiones: sed clarius simul de terminabuntur.

⁋ Circa primum primo distinguendum puto ex parte eorum quae praedicantur: & deinde immiscendum distinctionem modorum: dicendo quod ea quae praedicantur aut sunt possi bilia praedicari in diuinis & de diuinis mediante hoc verbo est: aut praedicantur per se, aut per ali ud. Isto secundo modo dicitur quod in diuinis est quaedam praedicatio per identitatem: talis scilicet, quod quicquid est in diuinis: quia idipsum est & vna res singularis absoluta plurificata solummodo secundum rationem absolutam aut respectiuam, abstractam, & concretam in diuinis: siue fuerint plura essentialia, siue fuerint plura personalia: vt personae plures, aut vt proprietates plures, siue fuerint essentiale & persona, siue essentiale & proprietas, siue persona & proprietas, siue in abstracto, siue in concreto significentur. Idcirco singula illorum de singulis praedicari possunt & in abstra ctione, & in concretione per identitatem quae fundatur super illud vnum: eius tamen plurificatione secundum rationem: prout superius est expositum de relationibus communibus: dicendo quod hoc est hoc: quia est idem illi in substantia vnius rei singularis. secundum quod processit prima obiectio ad secundam partem.

⁋ Sed si per talem identitatem in vno secundum substantiam quaecunque diuersa siue distincta re aut ratione in diuinis possent mutuo de se inuicem praedicari absoluta praedicatio ne secundum modum quo sunt distincta: tunc postquam talia diuersa in diuinis sunt eadem secundum substantiam: quia sunt vnum in substantia: cum sint etiam aequalia secundum quantitatem: quia sunt vnum in quantitate: licet non similiter sint similia: quia non sunt vnum in qualitate: sed tantummodo personae inter se sunt similes: vt habitum est supra, loquendo de relationibus communibus: Eadem ergo ratione per talem aequalitatem in vno secundum quantitatem quaecunque diuersa seu distincta sunt in diuinis re aut ratione, possent mutuo deinuicem praedicari, & dici singula de singulis prae dicari secundum aequalitatem: sicut & secundum identitatem: quod tamen non est consuetum. Nec iterum est modus conueniens dicere quod per talem identitatem aliqua possunt dici praedicari de inuicem prae dicatione absoluta: quia genus & differentia licet vnam & eandem rem singularem in indiuiduo hominis significent: vt hoc animal, & hoc rationale in Petro: sicut & animal simpliciter & rationa le simpliciter in homine: tamen secundum philosophum genus de differentia praedicari non potest: vt animal de rationali: quia vt dicit, vnus homo esset plura animalia. Praeterea si propter talem idem titatem singula possent praedicari de singulis, cum in diuinis tanta sit identitas personarum, & etiam singularum personalium proprietatum in vnitate substantiae singularis quanta & quorumlibet alio rum. Si ergo aliqua aliorum per dictam identitatem deinuicem possent praedicari: dicendo deus est bonus, vel deitas est bonitas: eadem ratione & vna persona posset praedicari eodem modo de alra: dicendo pater est filius & econuerso: & vna proprietas de alia dicendo paternitas est filiatio & econuerso. Consequens falsum est, quoniam illa distinguit relationis oppositio: propter quam non sic sunt vnum inter se: sicut & inter se vnum sunt essentialia. iuxta illud quod excipiendo dicit loannes Damascenus. In diuinis omnia sunt vnum praeter ingenerationem generationem, & spirationem. Quare etsi essentialia per dictam identitatem adinuicem praedicari possent: non tamen personae vel proprietates personales. Et sic saltem illud dictum per exceptionem verificari deberet vt essentialia dicerentur praedicari adinuicem per identitatem: non autem personalia. Sed nec sic possunt dici praedicari absoluta praedicatione adinuicem etiam essentialia. licet enim haec sit vera, bonitas in diuinis est idem magnitudini: ex hoc tamen non sequitur quod bonitas est magnitu do: sicut non sequitur, pater est idem filio, ergo pater est filius: aut differentia est idem generi, ergo differentia est genus. Mihi igitur videtur quod dicta identitas eorum quae sunt in diuinis, non sit su ficiens causa aut ratio praedicandi adinuicem aliqua quae sunt in diuinis. Dico praedicatione abso luta absque expositione & speciali intellectu alio quam termini praetendunt. Nec tamen propter talem expo sitionem quaelibet praedicatio in diuinis est recipienda: vt iam declarabitur. Vnde respondendum est ad dictam rationem probantem quod in diuinis singula deinuicem possunt praedicari: quia sunt idem vt dictum est: & secundum Boethium nulla propositio verior est illa in qua idem praedicatur de se: dicendo quod verum est inquantum est idem & praedicando & explicando identitatem in recto: & id cui subiectum est idem in obiecto: dicendo pater est idem filio: & sic de caeteris: vel sic, magni tudo est bonitas: & id quid est magnitudo est id quod est bonitas. Sed ex hoc non sequitur quod praedicatione absoluta vnum illorum per seipsum possit praedicari de altero: vt patet in genere & differentia, & animali & rationali. Eo enim quod animal tanquam genus significat de homine, quod est: rationale vero tamquam differentia contrahens & determinans genus, quo est: licet homo est quod animal: animal tamen tam uam materiale in significato hominis non est hoc scilicet homo: nisi quo vt formal scilicet rationali: & est homo compositus ex genere & differentia: sicut ex eo quod est & quo est ipse homo. Et ideo nequaquam potest animal praedicari de rationali: quia vt dicit philosophus, vnus homo esset plura animalia: & hoc per hunc modum: quia cum differentia praedicatur de specie: puta de homine rationale: vt quo est aliquid secundum praedicta: si genus puta animal praedicaretur de rationali: animal includeretur in significato ra tionis: & sic homo ex eo quod rationale esset animal. Differentia autem est extra rationem generis: & sic homo esset animal praeter hoc quod est rationale: esset ergo animal praeter rationale: & cum hoc esset etiam animal ex eo quod est rationale, & sic necessario vnus homo esset plura animalia. Patet etiam in proposito in patre & filio. Eo enim quod relatiue opponuntur: & sic non sunt idem, sed diuersa, immo potius distincta, nequaquam vnum illorum praedicari possit de alio: & per idem nec vna proprietatum relatiuarum de altera dicendo paternitas est filiatio: quia sunt quo personae referuntur & distinguuntur abinuicem. Et secundum hoc concedenda est prima ratio ad primam partem inducta: super quam tamen reuertemur.

⁋ Ad maiorem autem declarationem dictorum: ne omnino videamur reprobare praedicationem per identitatem: est aduertendum quod secundum. superius determinata de relationibus com munibus: duplex est modus identitatis. Vnus quo aliquid dicitur idem sibi: qui est ratione totalitatis eorum quae sunt eadem, & ideo in nullo modo debet esse eorum differentia aliqua. Sic enim nihil dicitur idem alicui per hoc quod aliqua substantia vna est amborum. Vnde tali identitate est quidlibet sibi praeciso idem in diuinis vt pater patri, paternitas paternitati, bonitas bonitati, & caetera huiusmodi: siue sumantur ambo in abstracto: siue ambo in concreto. Et est talis praedica tio per identitatem, qua scilicet praedicatur siue dicitur hoc scilicet subiectum, esse idem quod hoc scilicet praedicatum, & hoc in recto. Alius autem est modus identitatis quo aliquid dicitur idem alteri: qui est ratione partialitatis vel quasi: seu alicuius quod est aliquid vtriusque eorum quae sunt eadem: & ideo non potest esse nisi differentium: quorum vtrunque habet aliquid sibi proprium & aliquid commune cum altero. & tali identitate sibi inuicem eadem sunt quaecunque sunt in diuinis. Et sic de tali praedicatione per identitatem bene procedit prima obiectio ad secundam partem: & secundum eam pater est idem filio: & paternitas filiationi: & deitas bonitati: & sic de caeteris. Et tali praedicatione per identitatem praedicatur siue dicitur hoc, scilicet subiectum, non esse idem quod hoc, scilicet praedicatum: & hoc in recto: sed solum dicitur in obliquo quod est idem huic. Ex tali autem praedicatione per identitatem non sequitur praedicatio absoluta de quo est: dicendo hoc est hoc, prout iam declarauimus: & hoc quia talis praedicatio sicut confunderet personas: di cendo pater est filius & econuerso, sic confunderet proprietates: dicendo paternitas est filiatio & econuerso, confunderet etiam attributa & omnia essentialia: dicendo bonitas est veritas & econuerso. Quod quia non est ponendum in diuinis: ideo talis praedicatio per identitatem omnino negam da est in diuinis vt procedit prima obiectio ad primam partem, & bene, quae secundum hoc conce ditur. Secundum hoc etiam bene procedit secunda ratio ad eandem partem etiam concedenda, quae exprimit causam quare non est concedenda: scilicet propter propria quibus quaedam in diuinis distinguuntur abinuicem vt attributa suis rationibus, & propria suis proprietatibus, & proprietates seipsis. super illas tamen rationes iam reuertemur.

⁋ Circa secundum propositorum est aduertendum quod in di uinis essentialibus sunt aliqua rationibus diuersis distincta: quarum vna includit aliam: & talia bene praedicantur inuicem & omnino proprie & per se: si illud cuius ratio tanquam communior includitur in ratione alterius, de illo praedicatur in cuius ratione sua ratio includitur: puta in ratione deitatis in cluditur ratio entitatis: & ideo bene dicitur deitas est entitas, & omnino proprie & per se, & econuerso entitas est deitas: sed non ita proprie: quia quodammodo per accidens: secundum quod per accidens de magis communi dicitur praedicari minus commune vt homo de animali dicendo animal est homo Sic etiam entitas praedicatur de quolibet diuino attributo: dicendo bonitas, veritas, & sic de caeteris est entitas. sed non ita proprie dicitur econuerso: entitas est bonitas aut veritas. Et per hunc etiam modum attributum cuius ratio est communior praedicatur proprie de alio in cuius ratione sua ratio in cluditur: sicut cum dicitur intellectus est vita, aut voluntas est vita: & econuerso: vita est intellectus aut voluntas: sed minus proprie.

⁋ Quae vero sunt in diuinis distincta rationibus quarum vna non includit aliam, illa tali modo inuice non possunt praedicari: dicendo bonitas est veritas, aut econ uerso: & hoc loquendo de praedicatione abstracti de abstracto. Per hunc etiam modum non dicitur dei tas est bonitas: veritas, aut aliquid caeterorum. Deus enim siue deitatis nomen imponitur essentiae non sub ra tione essentiae vt est aliquid simpliciter: sed potius sub ratione substantiae, vt videlicet nata est sublici dignitatibus attributalibus: modo quodam quo in creaturis aliquid subiicitur accidentibus: quod tamen non est proprie subiici siue subsistere in diuinis. propter quod non est omnino simile: dicente Augustinus vii. de trinitate. ca. v. Omnis res ad seipsam subsistit: quanto magis deus: si tamen dignum est: vt deus dicatur subsistere. De iis enim rebus recte intelligitur in quibus subiectis sunt ea quae in aliquo subiecto esse dicuntur: sicut color aut forma in corpore. Corpus enim subsistit, & ideo substantia est. illa vero in subsistente aut in subiecto corpore, quae non substantiae sunt sed in substantia: & ideo si esse desinat vel ille color, vel illa forma, non adimit corpori esse: quia non hoc est ei esse, quod illam vel illam formam coloremve retinere. Res ergo mutabiles non simplices dicuntur substantiae. Deus autem non subsistit vt substantia proprie dici possit: & esse in eo proprie aliquid tanquam in subiecto: & non sit simpliciter cui hoc sit esse, quod est illi quicquid aliud de illo dicitur: sicut ma gnus omnipotens bonus: & si quid de eo non incongrue dicitur. Nesas est enim dicere vt subsistat & substet deus bonitati suae: atque illa bonitas non substantia sit vel potius essentia, neque ipse deus sit bonitas: sed bonitas sit in illo sic tanquam in subiecto. Vnde manifestum est deum abusiue sub stantiam vocari: vt nomine vsitatiore intelligatur essentia, quod vere sic proprie dicitur: ita vt fortasse solum deum dici oportet essentiam. Est enim vere solus quia incommutabilis est, idque suum nomen famulo suo Moysi enarrauit cum ait. Ego sum qui sum: & dices ad eos, qui est misit me ad vos. Reuera deus non vere substantia dicitur: vt sub vera ratione substantiae hoc nomen deus imposi tum sit in diuinis essentiae sub ratione substantiae: & hoc quia illa quae ei insunt, non vere insunt vt accidentia. Aliquem tamen habent modum essendi in: vt dispositiones quaedam: quae quasi accidentia diuina sunt: & quasi quantitates aut quasi actiones, & caetera huiusmodi. dicente eodem libro decimoquinto. Si immortalis dicimus, aeternus, incommutabilis, viuus, sapiens, potens, specio sus, iustus, bonus, beatus, spiritus, horum omnium nouissimum quod posui quasi tantummodo videtur significare substantiam: caetera vero huius substantiae qualitates. Et sumit ibi qualitates pro dispositionibus. Aeternus etiam potius quantitatem quam qualitatem quae distinguitur contra quantitatem, nominat. Sic ergo hoc nomen deus imponitur a ratione substantiae distincta contra rationes attributorum: quemadmodum ratio verae substantiae in creaturis distinguitur contra rationes verorum accidentium. Et sic ratio dei siue deitatis qua imponitur nomen eius essentiae sub ratione substantiae, ex opposito distinguitur contra rationes attributorum, nec ratio attributi includit rationem deitatis: nec econuerso: sed ambae includunt in se rationem essentiae siue entitatis. Et propter dignitatem istarum rationum diuinarum quae est ratio essentiae vel entitatis & esse siue qui est, est nomen dignius quam hoc nomen deus: licet quo ad translationem huius nominis esse a crea turis ad diuina, dignius nomen est deus: eo quod non est translatum, secundum superius determinata de diuinis nominibus. Licet etiam hoc nomen deus sit simpliciter dignius nomen quam aliquod attributorum: eo quod singulum illorum imponitur a ratione pertinente ad singulam dignitatem simpliciter: nomen autem dei imponitur a ratione substantiae vt est subiectum omnium illorum quae pertinent ad dignitatem simpliciter: & hoc sub ratione excellentiae & praeminentiae. Vt enim dicit Augustinus primo de doctrina Christiana, "omnes latinae linguae scios cum aures eorum tetigerit: mouet ad cogitandum excellentissimam quandam immortalemque naturam". non quod immortalitas, impassibilitas, & caetera quae ad dignitatem simpliciter pertinent, significentur hoc no mine deus vel simpliciter, vel sub ratione excellentiae: sed quod significat essentiam sub ratione substantiae, non vt subiectum est eorum, vel eorum in se simpliciter receptiuum, sed vt est subiectum & illorum susceptibile sub ratione excellentiae siue praeminentiae. Quod intelligo per hoc quod dixi supra de diuinis nominibus, quod significat quasi summam diuinorum attributorum.

⁋ Loquendo autem de praedicatione concreti de concreto eorum quae in diuinis distincta sunt rationibus: quarum vna non includit aliam: singula essentialium in diuinis bene praedicantur de singulis, dicendo deus est bonus, & econuerso: magnus est bonus, & econuerso: sed aliter & aliter. & hoc quia aeque proprie in illis quorum vnum non includit rationem alterius: nec est per se: & primum sub iectum illius vt in attributis. Sicut enim quasi per accidens dicitur bonus est magnus: sic econverso quasi per accidens dicitur magnus est bonus: quia non nisi quia eidem conuenit esse bonum vt magnum quasi subiecto, vt diuinae substantiae in deo: licet quodammodo illa magis sit quasi per accidens, bonus est magnus: quam illa, magnus est bonus: eo quod qualitas in diuinis inest quodammodo illis mediante quantitate: sicut & in creaturis. vt habitum est supra loquendo de relationibus communibus. Sed in illis quorum vnum includit rationem alterius, magis proprie praedicatur il lud cuius communior est ratio de altero quam subiiciatur. Vnde haec est magis propria, bonus est ens: quam conuersa, ens est bonus: sicut ista magis est propria homo est animal, quam ista, animal est homo. Et similiter ista, deus est ens, magis est propria quam ista, ens est deus. Ens enim inquantum dici tur ab essentia, non habet rationem subiecti: sed solummodo rationem communis. In illis vero quorum neutrum in sua ratione includit rationem alterius: sed vnum est alterius quasi subiectum, ma gis proprie subiicitur illud quod habet rationem subiecti. Haec enim est magis propria: deus est bonus: quia deus a ratione substantiae imponitur: quae habet rationem subiecti: & bonus a ratione qualitatis, quae habet rationem inhaerentis subiecto: quam illa, bonus est deus: sicut ista magis est propria: homo est albus: quam illa, albus siue album est homo: quia vna est secundum se: altera vero secun- dum accidens. Sic ergo per praedicationem se habent inter se essentialia diuersa comparata inter se.

⁋ Sed est aduertendum quod in primo modo, quo scilicet vnum includit rationem alterius, & est praedicatio omnino propria, quando communius cuius ratio includitur in ratione alterius praedicatur, est duplex modus praedicandi. Vnus scilicet de quo est per identitatem: modo quo pars & totum sunt idem secundum primum modum praedictum identitatis: & exponitur superius in relationi bus communibus de toto & parte. Alter vero de quo est per informationem specialem: quia praedicatum denominando subiectum est quo ipsum aliquid est substantialiter. & ideo ad praedicatio nem concreti de concreto sequitur praedicatio abstracti de abstracto in talibus: & hoc propter prae dicationem per identitatem: quia tales propositiones sunt per se. Si enim in diuinis deus vel bonus est ens: deitas & similiter bonitas est entitas siue essentia: sicut in creaturis: vt si homo est ani mal: humanitas est animalitas. In aliis vero duobus modis quo neutrius ratio includit rationem al terius, siue vnum habeat per se rationem subiecti respectu alterius siue non, est modus praedicandi non de subiecto per identitatem primo modo dictam secundum praedicta, sed solummodo de quo est per informationem quasi accidentalem: quia sic praedicatum denominando subiectum est quo ipsum est aliquid quasi accidentaliter: & ideo ad praedicationem concreti de concreto non sequitur praedi catio abstracti de abstracto. Licet enim in diuinis deus sit bonus, vel magnum sit bonum, non tamen deitas aut magnitudo est bonitas: sicut licet homo sit albus: non tamen sequitur quod humanitas sit albedo: quia abstractum non habet rationem informanris.

⁋ Comparando autem idem essentia le ad seipsum, si fiat comparatio secundum rationem subiiciendi & praedicandi vtrobique in abstra ctione, aut vtrobique in concretione, semper vera est praedicatio per identitatem primo modo dictam & propria: dicendo deitas est deitas: deus est deus: bonitas est bonitas: bonus est bonus, & sic de cae teris. Si vero fiat comparatio subiecto existente concreto & praedicato abstracto aut econtra: neutro modo puto praedicationem esse suscipiendam absolute: dicendo deus est deitas, aut econuerso deitas est deus, bonum est bonitas, aut econuerso bonitas est bonum: sicut nec aliqua istarum est recipienda, homo est humanitas, humanitas est homo, album est albedo, albedo est album. Vnde illam praecipue non puto esse recipiendam absolute, deitas est deus, bonitas est bona: sicut nec illam humanitas est homo, albedo est album: quia in talibus praedicationibus de praedicato concreto: praedicatum postquam praedicatur concrete, & denominat subiectum, & est absolutum seipso, debet esse aliquid, & subiectum debet esse aliquid etiam illo quod praedicatur de subiecto. Vt enim dictum est in praecedenti quaestione in secundo notando, cum aliquid dicitur esse deus: hoc refertur ad substan tiam qua aliquid est, vt deus cum dicitur magnus, hoc refertur ad quantitatem qua aliquid est vt magnus: cum dicitur iustus, hoc refertur ad qualitatem qua aliquid est vt iustus. Si ergo haec esset absolute recipienda deitas est deus: debet concedi haec, scilicet quod deitas in substantia deitate sit aliquid. Si enim deitas dicatur esse deus: aut ly deus praedicatur de deitate per identitatem primo modo dictam praedicatione quod est: aut per informationem praedicatione quo aliquid est. Si primo modo, argueretur ergo sic. si deitas & deus sunt idem omnino: & deus deitate est deus: er go & deitas deitate est deitas: quia eidem inquantum idem semper natum est incidere idem. conse uens falsum est: non enim deitas deitate est deitas, vt in praecedenti quaestione in tertio notando. Si secundo modo, hoc est impossibile: quia forma non recipit informationem: sed tantum suppositum cuius est aliquid id quo informatur, aut substantiale vt homo animalitate vel rationalitate: aut accidentale vt homo albedine. Quia si haec non est recipienda deitas est deus, nec haec, deus est deitas, quia non plus potest praedicari per primum modum identitatis abstractum de concreto: quam econuerso: & per in formationem non praedicatur forma absoluta nisi vt qua subiectum habet aliquid esse: & hoc non est nisi per concretionem. & eisdem rationibus nec aliquod aliorum essentiale praedicatur de seipso concretum de abstracto aut econuerso. Et quod amplius est, concreta nata sunt magis praedicari quam abstra cta, vt in articulo praecedente quaestione quarta. Quare si non est recipienda praedicatio concreti de abstracto in isto membro, multo minus est recipienda praedicatio abstracti de concreto in membro praecedenti. Et sic econtrario est de nominatione diuina & praedicatione: quia nominatio magis con gruit diuinis in abstracto: praedicatio autem econuerso in concreto. Secundum hunc ergo modum se habent essentialia diuina per praedicationem inter se vnum de altero vel singulum de se ipso, siue in concretione siue in abstractione.

⁋ Circa tertium propositorum est aduertendum quod in diuinis personalibus econtra iam dicto de essentialibus omnia sic sunt diuersis rationibus distincta quod nullum illorum includit alterum: & sic nullum illorum quae personalia sunt in diuinis, potest praedicari de alte ro, modo quo essentiale conius praedicatur de minus coni concludente sub sua ratione rationem illius. & hoc quia omnia personalia se habent quodammodo per relatiuam oppositionem adinuicem: non sic autem essentialia quia ipsa & eorum rationes sunt absoluta: licet ex respectibus quibusdam considerentur secundum superius determinata: & hoc siue loquamur de praedicatione in abstractione siue in concretione. Sed cum vt dictum est personalium quaedam sint personae quae referuntur: quaedam sint proprietates quibus referuntur, & de praedicationibus personarum inuicem, & de praedicationibus proprietatum inuicem: & de praedicationibus proprietatum de personis & econuerso, aduertendum est.

⁋ De personis igitur sciendum quod nullo modo vna de altera praedicari potest quocunque nomine significetur: siue nomine imposito a proprietate solum: sicut est hoc nomen pater: siue nomine continem te in se essentiam & proprietatem: puta hoc nomen parens secundum praedicta: & similiter hoc no men proles pro nomine filii: quia nec in concretione nec in abstractione possent deinuicem praedicari: dicendo pater est filius: aut econverso: vel paternitas est prolitas nec econuerso. Est enim incon ueniens maximum in praedicationibus omnibus quae possent formari in diuinis, personam praedicari de persona propter oppositionem relatiuam. Si enim aliquis est pater: est pater filii. In diuinis autem non potest esse nisi vnicus filius, secundum supra determinata. Sequeretur ergo si pater esset filius quod esset filius suiipsius: & seipsum generaret: quod est summum inconueniens: aut essent pater & filius solo nomine: qualem trinitatem posuit Sabellius confundendo personas: non ponendo pro prietates naturae respondere nominibus. Contra quae dicit Hilarius libro secundo capit. ii. Homines mente peruersi omnia confundunt. Afferunt doctrinas nouas, & humana commenta, vt Sabellius extendat patrem in filium, idque nominibus potius confitendum putet quam rebus. & capit. tertio. Ve ritatem rerum per naturae nomina eludit: nos naturas nominum proferamus: non frustentur na turae proprietatibus nomina: sed intra naturae significationem nominibus coarctentur. Propter di uersas igitur proprietates naturae in personis existentes & in nominibus personarum significatis nomine personae, nequaquam deinuicem possunt praedicari nec in concretione nec in abstractione.

⁋ De proprietatibus etiam quibus personae distinguuntur, idem sentiendum: quod propter relationes opposi tas quas reportant: licet non ipsae: sed personae per ipsas inuicem referantur: inuicem nec in abstra ctione, nec in concretione praedicari possunt. Non est enim paternitas filiatio, nec econverso: nec generare generari, nec spirare spirari, nec generatio continens actiuam & passiuam est spiratio continens similiter actiuam & passiuam. sed minor est eorum: sicut & minus distat innascibilitas a generari quam genera re a generari: sed non tanta est propinquitas quod alterum de altero praedicari posset.

⁋ De personis & proprietatibus comparatis inter se per praedicationem: hoc sentiendum: quod proprietas quaecunquod de persona sua praedicari potest in concretione: sicut & differentia de specie in creaturis: modo tamen quo relatio secundum exposita in praecedenti quaestione, praedicari potest: & econuerso. Ma gis tamen propria est praedicatio proprietatis de persona: eo quod praedicatum ratione subiecti habet rationem formae: & proprietas formalis est in persona secundum praedicta. In abstractione autem vno ipsorum existente vel ambobus, non video quomodo praedicari possit (Praedicatione dico absoluta absque expositione) vnum de altero: & multo minus quam quod deitas in abstractione possit praedica ri de deo existente in concretione aut econuerso. Quia persona aliquid praeter proprietatem conti net, scilicet essentiam: deitas autem nihil aliud continet quam deus: & solummodo in modo significandi differunt. Vnde nec isto modo video quom persona vel proprietas possit praedicatione absoluta praedicari de seipsa differente praedicato a subiecto secundum rationem abstracti & concreti. Proprietatem autem vnius personae de alia praedicari praedicatione absoluta quocunque modo: adhuc mul to remotius esset a veritate.

⁋ Sequitur quartum principale superius propositum: videlicet de prae dicatione mutua adinuicem essentialium & personalium. Et quia essentialia per ipsam essentiam sunt in personis, quin omnia praedicentur praedicatione simpliciter absoluta de personis in concretione ambobus existentibus & econuerso: dubium non est. Sed magis proprie praedicantur essentialia de personis quam econuerso: quia omnia quae sunt in diuinis se habent respectu personae vt personalia for malia quibus personae habent esse aliquid vel ad aliquid secundum praedicta. De praedicatione autem eorum in abstractione, persona existente in concretione: vt pater est deitas vel bonitas vel caeterorum aliquid, breuiter non video quomodo praedicatione absoluta vnum illorum de altero possit praedi cari: aut quomodo praedicatione absoluta possit vniuersaliter concretum in diuinis praedicari de abstracto, non video: quod tamen multi concedunt propter indifferentiam naturae & suppositi: ne forte in hoc negando posset latere periculum. Quia in talibus secundum Hierony. ex verbis inordinate prolatis oritur haeresis. Potius etiam mihi videtur esse concedenda haec, pater est deitas, quam illa, bonitas est deitas: quia in persona includitur essentia sub ratione substantiae & subiecti attributalium proprietatum: non sic autem in attributo: sed essentia sub alia ratione & dispositione cadit in significatione attributorum quam in significatione substantiae, secundum praedicta. Sumendo tamen nomen personae in abstractione vt in suo significato includit essentiam cum proprie tate: & proprietas & essentia de persona in abstractione praedicantur: sicut animalitas & rationalitas de humanitate, prout tactum est supra. Essentialia autem praedicari praedicatione absoluta de pro prietatibus altero vel ambobus existente in abstractione non video. Aut etiam quod essentiale possit praedicari de proprietate ambobus etiam existentibus in concretione: vt quod paternitas sit deus aut deitas, nisi forte ratione realitatis: quam proprietas tanquam relatio contrahit a suo fundamento. Aliter enim relatio nec secundum se est aliquid, nec ipsa suppositum habet esse aliquid, sed tantum ad aliquid, sed econuerso proprietas bene potest praedicari de essentia, supponente tamen pro persona: cum etiam persona possit praedicari de essentiali: dicendo deus est pater, bonus, magnus, & caetera huiusmodi: quamuis conuersae magis sint propriae: quia omnia essentialia se habent vt formae respectu personarum, secundum praedicta.

⁋ Transcurrendo igitur argumenta: Dico quod primum concedendum est, probans quod non singula praedicantur de singulis, propter confusionem quae contingeret tam in personis quam in proprietatibus, quam in essentialibus, si praedicatione absoluta de quod est: qua dicitur hoc est hoc: quae est de esse: quodlibet eorum quae sunt in diuinis praedicaretur de quolibet affirmatiue & vere: secun dum quod intelligitur quaestio. Quia talis praedicatio non intelligitur praecise verificari ex parte rei significatae vt est simpliciter in subiecto & praedicato significato: sed etiam ex parte modi significandi: videlicet vt est significata in subiecto & praedicato sub modo tali & tali: quia non solum ab eo quod res est simpliciter, dicitur oratio vera: sed ab eo quod sic est: idest sicut per orationem exprimitur. Propter quod licet in omnibus diuinis praedicationibus res eadem singularis sit in subiecto & in praedicato: non tamen ex hoc est vera praedicatio absoluta de hoc esse hoc, nisi eodem modo exprimatur per sermonem in praedicato & in subiecto. Vnde si in subiecto significatur sub ratione quantitatis, & in praedicato sub ratione qualitatis vel econuerso, vel vniuersaliter diuersimode: secundum quencumque modum significandi: & etiam solum differunt secundum rationem absa tracti & concreti: non ideo potest dici vera, & propria praedicatione absoluta quod hoc est hoc. Licet enim res quae est significata in subiecto, sit significata in praedicato: vt tamen est significata in subiecto, non sic est significata in praedicato. Quia igitur res subiecta in hoc nomine magnitudo non est magnitudo vt est res simpliciter: sed solum vt est sub tali ratione: neque res significata hoc nomine bonitas est bonitas, nisi vt est significata sub tali modo: modus autem vnus non est alter: siue ratio vna non est altera, & non praedicatur tali propositione res de re simpliciter: sed res quae est bonitas, & vt illa res quae secundum se est & simpliciter res quae est bonitas de re quae est magnitudo: & vt est magni tudo: Idcirco dico quod non video quomodo haec potest esse vera praedicatione absoluta de esse: magnitudo est bonitas. lta quod si talium aliqua concedi possit: hoc non est praedicatione absoluta: sed solummodo per expositionem dicendo magnitudo est bonitas, idest ea res quae est magnitudo est ipsa bonitas. Res enim eadem singularis in diuinis sub vna ratione est magnitudo: & sub alia bo nitas, & sub vna est deitas, & sub alia paternitas: & sub alia filiatio: & sub alia pater: & sic de caeteris: nisi sic sint diuersae rationes quod vna includit aliam, sicut ratio viuere rationem esse: & raa tio eius quod est intelligere, rationem eius quod est viuere, & in illo rationem eius quod est esse. Propter quod talia abinuicem possunt praedicari praedicatione de quod est: siue de hoc esse hoc secundum praedicta. Sic ergo dico illam, magnitudo est bonitas, esse recipiendam per dictam expo sitionem: sic & singulas alias quae inueniuntur in scripturis sanctis & sanctorum: de quibus Magi ster tractat primo libro sententiarum pro magna parte concedendo eas esse veras: cuiusmodi sunt illae in quibus non est periculum aut occasio errandi: qualis est illa quam ponit Augu. vi. de trinita. vt iam habitum est, dicens. Nefas est dicere vt deus subsistat & subsit bonitati suae: atque illa non sub stantia sit aut potius essentia: neque ipse deus sit bonitas: sed bonitas in illo sit tanquam in subiecto. Ec ce vult quod nefas sit quod deus non sit bonitas: haec est ergo vera & recipienda, deus est bonitas. Et dico quod verum est per expositionem talem, idest ea res quae est deus ipsa est bonitas. Non enim deus sub ratione qua est deus est bonitas: vt dictum est. Et quod Augustinus intelligat dictum suum non simpliciter: sed solummodo secundum dictam expositionem, manifestat litera circunstans praecedens & sequens. Bene enim verum est quod nesas est dicere quod deus ipse non sit bonitas: vt nefas sit quod haec negatiua intelligatur esse vera: eo scilicet quod bonitas sit in illo tanquam in subiecto: & ipse deus sub sit bonitati suae: sic quod illa intelligatur non esse substantia: sed potius essentia dei. Si enim sic esset in illo tunc nec secundum dictam expositionem posset vere dici quod deus est sua bonitas. Non enim plus verum esset dicere quod esset sua bonitas, quam verum est dicere quod corpus est suus color: quod re vera non est id quod suus color, nec id quid est corpus est id quod est color. Sic ergo vult quod illa sit vera deus est sua bonitas: quia scilicet ipsa est sua substantia siue sua essentia, quae est esse id quod est. Et signanter postquam dixit Augustinus Atque illa non substantia sit: statim addidit quasi corrigendo se: Vel potius essentia: quia in hoc secundum iam dicta magna est differentia: quia deitas diuinam essentiam significat sub ratione substantiae, quae est alia ratio a ratione quantitatis qualitatis aut relationis: & non est inclusa in rationibus illorum. Essentia autem significat diuinam naturam sub ratione quae communiter in aliis rationibus includitur. Propter quod licet esset nefas dicere praedicatione absoluta & absque expositione quod deus suba sit bonitati suae, atque illa non sit essentia: quia si non esset essentia dei sub ratione essentiae, non esset id quod est deus, sicut color non est id quod est corpus: quia non est essentia corporis: Non tamen esset nesas dicere praedicatione absoluta & absque expositione quod deus subsit bonitati suae, quodque illa non est substantia: vt sub esse large ista possit esse vera si praedicatio intelligatur esse absoluta absque exposi tione, bonitas non est substantia dei: quia alia est ratio bonitatis: alia substantiae: nec vna inclula est in alia, licet illa non possit esse vera, bonitas non est essentia dei: quia ratio essentiae includitur in ra tione bonitatis & omnium quae sunt in diuinis. lsta enim, bonitas non est essentia, falsa est absque expo sitione: sicut & sua contraria est absolute vera absque omni expositione. Illa autem, bonitas non est substantia: est vera absoluta praedicatione: sicut & sua contraria falsa est praedicatione absoluta. Et cum dicta expositione illa est falsa: & sua contraria est vera. Vnde & propositiones verae per talem expositionem, licet non sint verae absoluta praedicatione, simpliciter secundum communem vsum sunt concedendae: quando in illis concedendis non solum non est aliquod periculum vel occasio erroris: sed ex illis concessis euitatur occasio erroris qui accideret si negarentur: videlicet quo posset credi quod praedicatum remouetur a subiecto, quia non est essentia eius idipsum re cum ipso: puta si diceretur bonitas non est deitas aut veritas aut aliquid talium, sicut contingit in creaturis. & sic credi posset quod nec verificari posset per expositionem: quod falsum est. Et propositiones tales veras per talem expositionem consuetum est apud doctores veras esse per identitatem. Et bene verum est quod verae sunt per identitatem, sed non absolute, sicut illae sunt verae in quibus idem praedicatur de seipso, vt Deus est deus, deitas est deitas: sed solummodo per expositionem, sicut dictum est. & sic illae in quibus praedicatur idem de se sunt verae primo modo identitatis, illae autem exponendae non nisi secundo modo identitatis. Et loquendo de tali modo veritatis concedo simpliciter & absolute quod omnes tales propositiones in diuinis ex quibus non accidit periculum seu occasio erroris: sed potius euitatur: secundum dictum modum, verae sunt & concedendae: non tamen concedendo quod verae & concedendae sint simpliciter & absque expositione aut aliter quam per identitatem: qua scilicet vna & eadem res singularis est subiecti & praedicati: qua praedicatum & subiectum habendo in se illam eandem rem sub diuersis rationibus sunt idem penes secundum modum identitatis: sicut cum prae dicatur aliquid de seipso secundum eandem rem & secundum rationem eandem. Vt cum dicitur deitas est deitas, praedicatum & subiectum sunt idem secundum primum modum identitatis. Omnes autem propositiones illae diuinarum praedicationum in quibus periculosum esset & erroris occasio ipsas concedere esse veras absoluta praedicatione: etsi verificari possent per expositionem dicto modo, simpliciter sunt negandae, vt sunt illae in quibus persona affirmatur de persona, vt pater est filius. Licet enim verificari posset per expositionem, scilicet quia pater est id quod est filius: & id quid pater est filius est, sicut neganda est, id quod est bonitas, & id quid est magnitudo, est id quod est bonitas: propter tamen periculum erroris & occasionem quae daretur in illam concedendo, ideo sicut absolu ta praedicatione est falsa sic est simpliciter neganda: & non propter verificationem per expositionem est concedenda: cum tamen ista, magnitudo est bonitas, licet absoluta praedicatione sit falsa, non tamen simpliciter est neganda: sed quia per expositionem verificari potest, simpliciter est concedenda propter occasionem vitandi erroris quae ex hoc datur vt dictum est. Hoc igitur modo ponen do huiusmodi propositiones veras esse & concedendas, respondendum est ad tria media inducta in principio corporis solutionis.

⁋ Ad primum igitur quod dicit: si propositiones aliquae dicerentur verae per identitatem: sic possent dici verae per aequalitatem: quia sicut in diuinis est identitas inter sub iectum & praedicatum semper: sic & aequalitas: Dico quod non dicuntur dictae propositiones verae per identitatem qua praedicatum est idem subiecto secundo modo identitatis prout procedit obiectio: sed propter identitatem primo modo identitatis, qua vna & eadem est res singularis in praedicato & subiecto, quae est eadem sibi non aequalis. licet ad hanc identitatem qua res praedicati & subiecti est eadem sibi sequatur alia qua praedicatum est idem subiecto & econuerso.

⁋ Ad secundum de genere & differentia: Dico quod non est simile: eo quod licet idem significent & genus & differentia, significant tamen diuersa intentione, quae compositionem quandam faciunt in specie: quae diuersitas illam praedicationem impedit sic quod nec per expositionem debet recipi. In diuinis autem essentialia significant idem re solis ratio nibus diuersum: quae non tantum repugnant, quantum diuersae intentiones: propter quod istae propter verificationem ipsarum per expositionem simpliciter concedendae sunt, licet non illae.

⁋ Per idem patet ad tertium de personis: dicendo quod illarum praedicatio (vt dictum est) non est recipienda per expo sitionem propter diuersitatem relationum oppositarum: quae tantum distinguunt personas quantu genus & differentiam dictae intentiones: praeter hoc quod intentionum diuersitas ponit in re compositionem: non autem diuersitas relationum. Et sic re vera non est vniuersaliter verum quod per identitatem rei eiusdem singularis praedicati & subiecti propositio potest dici vera & per expositionem verificanda, sed hocso lummodo verum est quando per talium propositionum concessionem non datur occasio errandi: sed potius errorem vitandi. Et ideo dico sicut dixi supra, quod in diuinis non valet haec forma argumentandi: prae dicatum est idem subiecto in eo quod est eadem res singularis vtrobique: ergo concedenda est tanquam vera. Hoc enim verum est in omnibus praedicationibus inter terminos diuinos, quod praedicatum est idem subiecto in eo quod eadem est res singularis vtrobique. ergo & in hac, pater est filius: sicut in hac, pater est deus aut magnitudo est bonitas. lterum illa pater est filius & sibi consimiles non sunt conceden dae tanquam verae etiam per expositionem: cum tamen sint plures aliae illo modo concedendae.

⁋ Ad secundum principale ad quaestionem: quod quaecunque sunt in diuinis inter se differunt formalibus rationibus: ergo abinuicem praedicari non possunt: Dico quod verum est praedicatione absoluta de quod est, qua dicitur hoc est hoc: in abstractione vtroque vel altero existente: licet possint aliqua & aliqua non possint praedicari sic abinuicem per expositionem secundum modum iam expositum. Praedicatione tamen non de quod est, & de esse qua hoc dicitur esse hoc simpliciter & omnino: sed praedicatione de quo est & de inesse: qua hoc scilicet dicitur inesse per quandam informationem vel quasi in subiecto quod ex hoc illo est aliquid vel ad aliquid secundum praeexpositum modum: bene possunt concreta prae dicari de concretis: & hoc singula de singulis. illis duntaxat exceptis in quibus occurrit relatiua oppositio siue per contrarietatem, vt in personis & in relatiuis proprietatibus personarum: quibus inter se ex opposito referuntur: siue per disparationem vt in spiratione actiua ad generare & generari. Propter quod haec nec in concretione deinuicem possunt praedicari: caetera autem omnino, pu ta essentialia, in concretione deinuicem & de personis praedicari possunt: non autem de proprieta tibus personarum vt supponunt pro eo quod significant: quia praedicata essentialia secundum se sunt aliquid: & subiecta sua de quibus praedicantur concretiue ipsis habent esse aliquid. Proprietates au tem personarum eo quod relationes, inquantum sunt relationes purae, nec secundum se sunt aliquid, vt habitum est supra: nec aliquo possunt esse aliquid: sed solummodo sunt ad aliquid. Vnde rationem subiecti informati aliquo substantiali habere non possunt: nisi ratione suppositi quando supponunt non pro significato, sed pro supposito: aut forte realitatis contractae: & tunc solum essentialia de illis praedicari possunt in concretione: & econuerso personalia de essentialibus similiter in concretio ne.

⁋ Ad tertium probans quod essentialia non possunt praedicari de personalibus in abstractione acce ptis essentialibus: Dico quod verum est nisi secundum iam expositum modum in solutione primi argumenti, scilicet per expositionem, siue personalia accipiantur in abstractione siue in concretio ne.

⁋ Et quod arguitur etiam contra hoc quod tunc personale subiectum secundum se esset aliquid, quod praedicatum secundum se aliquid est, puta deitas vel bonitas: Dico quod verum est quod subiectum persona le secundum se est aliquid quando praedicatur essentiale de personali quod persona est: quia persona est aliquid secundum se ratione essentiae quam in suo significato includit: & per hoc est id quod est praedicatum. Sed dico quod non est verum quando essentiale praedicatur de personali quod est proprietas super ponens pro significato: quia ipsa proprietas pro significato supponens non est aliquid secundum se: & propter hoc non est id quod est, id quod est praedicatum. Et sic bene verum est quod nec per identitatem siue per expositionem, potest in abstracto praedicari essentiale de personali, siue abstracto, siue con creto: quia praedicato existente in abstracto non est praedicatio de quod est per identitatem aut primo aut secundo modo identitatis: nisi forte considerando relationem quam importat proprietas ratione realitatis contractae a suo fundamento, quae in diuinis non potest esse alia a realitate fundamen ti: etsi forte in creaturis esset alia res ipsa characterizatio a fundamento in relatione quam sit res fun damenti. Ratione autem illius realitatis contractae in relatione bene praedicaretur essentiale de proprietate existente & in abstractione per expositionem & praedicatione de esse primo modo identitatis, & in concretione per informationem praedicatione de inesse. Sed essentiale praedicatur de personali quod est pro prietas supponens: per quam etiam bene verum est quod subiectum quod est proprietas ratione personae pro qua supa ponit, est aliquid: quia ipsa persona secundum se est aliquid: & propter hoc ratione personae est id quod praedicatur. Et sic etiam bene verum est quod per identitatem & expositionem potest essentiale existens in abstracto praedicari de personali, & existens in concreto per informationem: sed vtrobi per personali in subiecto non nisi existente concreto: quia personale quod est proprietas, non potest supponere pro personali quod est persona, nisi proprietate existente in concreto. Et quod assumitur quod nec subiectum est aliquid quando subiectum est persona: quia pater est persona: sed in eo quod pater est non est aliquid, sed ad aliquid: Dico quod pater licet nomen eius secundum praedicta imponatur a proprie tate si sit nomen personae, sicut parens, in eo quod pater, est aliquid secundum se, & non est aliquid secun dum se: quia inquantum in suo significato includit essentiam est aliquid: inquantum vero in suo significato includit proprietatem non est aliquid. Sed homo inquantum homo est aliquid dupliciter: & inquantum includit in suo significato animal: & inquantum includit rationale in eodem. Si vero pater sit nomen proprietatis, tunc reuera non est aliquid nisi ex contracta realitate: nec potest de patre praedicari essentiale in abstracto, secundum quod iam dictum est.

⁋ Ad quartum, quid est ad idem: si quae libet personarum est deitas, cum illa non sit nisi vna numero: & illae essent idem numero, quare & inter se, Dico quod quaelibet personarum est eadem deitati modo quo totum vel quasi totum est idem cum eo quod est pars siue aliquid sui, seu quasi alquid sui: non autem modo quo aliqua secundum totalitatem sunt eadem alicui secundum totalitatem illius. Nunc autem illa maxima. Quaecumque vni & eidem sunt eadem inter se sunt eadem: non intelligitur nisi de illis quae sunt eadem secundum vtriusque totalitatem. Vnde in creaturis partes quae sunt eaedem toti non ratione suae totalitatis, non oportet quod sint eaedem inter se. Propter quod non sequitur: si personae diuersae sunt idem in deitate, quae eadem numero praedicatur de singulis in abstractione per identitatem primo modo identitatis quae est inter quanlibet partem & totum: quod sint eaedem inter se. De differentia autem identitatis totius ad totum & partis ad totum, mabitum est satis supra in de relationibus communibus.

⁋ Ad quintum, probans quod personalia non ossunt praedicari de in concretione acceptis essentialibus: quia cum essentiale concretum sit qua e quid & commune pluribus, ergo & persona subiecta esset quale quid & commune, quod falsum est: quia persona in diuinis non est nisi iste aliquis: Dico quod verum esset si praedicaretur essentiale concretum de persona praedicatione absoluta de quod est, dicente hoc est hoc. Sed non est ita secundum praedicta: immo non sic praedicatur nisi praedicatione de quo est, dicente hoc inesse huic. Tali enim praedicatio ne esset in argumento fallacia accidentis: sicut si per inhaerentiam diceretur Petrus est homo: homo est quale siue species aut vniuersale: ergo Petrus est quale quid siue species aut vniuersale. Et hoc licet in diuinis commune non sit commune per vniuersalitatem, quod non inest supposito singula ri nisi per suam determinationem vt animal in homine: sed sit commune per communionem, quod inest cuilibet supposito singulari absque sua determinatione. In creaturis enim commune vniuersale non descendit in singulare nisi per determinationem suam: sed aliter genus in speciem, & aliter species in indiuidua: quia genus non descendit vt animal in hoc animal quod est homo: nisi aliquo formali ter determinante animal: quo etiam homo potest esse aliquid sicut animal: puta rationali. Et ideo non sunt ambo simul in homine nisi per compositionem ex quod est & quo est: sicut ex genere & differentia. Homo autem est iste homo puta Petrus, non aliquo determinante formaliter hominem quo Petrus habet esse aliquid, sed aliquo agente & producente humanitatem, quae de se vniuersa le est & aliquid per essentiam solum in existentia. Et ideo non est in Petro compositio ex indeterminante & determinante sicut est in homine: sed si est aliqua superaddita in indiuiduo super compositionem illam quae est in specie, illa est ex essentia quae est humanitas, comprehendens animali tatem & rationalitatem in se significata nomine hominis: & modo subsistendi in se & secundum se quae est compositio ex essentia & ratione, ratione suppositi. Sed neutro modo essentia deitatis descen dit in personas. Deus enim significans rem singularem a qua imponitur nomen, & superponens inde finite pro pluribus suppositis: vt hic est deus: puta pater: non aliquo determinante formaliter deum vel deitatem vt sit hic deus: & quo habet esse aliquid hic deus praeter deitatem: sicut rationale deter minat animal vt sit hoc animal quod est homo: & quo homo habet esse aliquid praeter animalitatem: nec etiam aliquo determinante effectiue: vt deus similiter sit hic deus quomodo producens hominem in esse existentiae determinat eum vt sit hic homo: & hoc quia in diuinis non est ratio vniuer salis: nec deus est nomen suppositi communis communitate vniuersalis in significando aliquid vnum commune vniuersalitate ad patrem filium & spiritum sanctum: sicut significat homo ad Petrum Paulum & Andream. Sed deus est nomen commune communitate communicabilis in significando aliquid vnum singulare quod est communiter in patre filio & spiritu sancto: sed in supponendo est nomen conmune ad patrem & filium & spiritum sanctum: sicut homo ad Petrum Paulum & loannem. Et nihil enim est aliud commune ad diuina supposita in significando nisi nomen secundae intentionis: vt est hoc nomen persona: sicut ad Petrum Paulum & loannem commune est hoc nomen indiuiduum, prout superius determinauimus. Et licet in diuinis quod deus sit iste deus non est per aliquam determinationem deitatis: est tamen per aliquem modum essendi & habendi singularem deitatem: non abso lutum, qualis est in creaturis: sed respectiuum: qui licet non determinet essentiam, determinat tamen essentiam & modum habendi ipsam essentiam in persona. Et sic essentiale siue sit essentia siue deitas siue attributum vt magnitudo vel bonitas: licet sit propter suam communitatem quale quid: aliter tamen hoc est in diuinis quam in creaturis: & aliter dicit quale quid ad personas essentia, quam deus & deus quam aliquod attributum: secundum quod quantum est ex ratione significati, magis proprie diui nae personae dicuntur essentia quam deus, quod est nomen substantiae: & magis proprie deus quam magnus bonus aut aliquid huiusmodi: quae sunt nomina quasi dispositionum substantiae.

⁋ Quia arguitur sexto specialiter de proprietatibus, quod essentiale non praedicatur de illis: quia si proprietas esset ali. A quod essentialium siue in abstracto siue in concreto, cum essentialia omnia sint absoluta, ergo & pro prietas esset absolutum, quod falsum est, Dico quod hic plane est fallacia accidentis ex variatione medii: sicut ibi. Si Petrus est homo: homo autem est species: ergo Petrus est species.

⁋ Per idem & eodem mo do respondendum ad septimum quod nullum personale potest praedicari de essentiali: quia cum omnem personale sit relatiuum, ergo & essentiale esset relatiuum: Dicendo quod in forma argumenti est falla cia accidentis sicut & in praecedenti, nisi personale sit proprietas: & praedicetur in abstractione absquod realitate contracta. Tunc enim cum in abstracto non posset supponere pro supposito, medium non potest variari vt in maiori stet pro eo quod est aliquid, & in minori pro eo quod est ad aliquid: sed vtrunque stat solum pro eo quod est ad aliquid. Et esset maior propositio falsa sic arguendo: deitas est paternitas: paternitas est relatio: ergo deitas est relatio. Reuera si paternitas non diceret nisi respectum ad alium, dicendo deitas est paternitas, dicitur quod deitas est relatio: quod falsum est: quia proprie tas in abstractione absque ratione realitatis contractae nullo modo de essentiali praedicari potest: sed ratione realitatis potest de essentiali praedicari in abstractione per identitatem: & in concretione tam ratione contractae realitatis per identitatem, quam supponendo pro supposito per inhaerentiamvt iam dictum est supra in solutione secundi argumenti. Quomodo autem potest & quomodo non potest essentiale praedicari de personali, pro magna parte iam dictum est declarando quomodo econuerso personale potest praedicari de essentiali: praecipue autem in solutione secundi argumenti.

⁋ Ad octauum quod specialiter persona non potest praedicari de essentiali: quia praedicatio habet rationem formae: & persona non est formale respectu essentialis sed econverso: Dico quod hoc non arguit personam non posse praedicari de essentiali: sed solummodo quod non est propria illa praedicatio sicut conuersa essentialis de persona: immo illa est accidentalis respectu istius, vt tactum est supra.

⁋ Per idem patet ad nonum, dicendo quod licet quantum est de proprietate praedicationis magis commu ne potius habet praedicari de minus communi quam econuerso: quasi tamen per accidens & minus pro prie bene potest esse praedicatio conuersa.

⁋ Ad decimum respondendum est sicut iam responsum est ad sextum & septimum.

⁋ Ad vndecimum probans quod nec essentiale potest praedicari de persona nec econuerso: quia vnum eorum est distinctum & alterum non: & affirmatio & negatio non simul in eodem concurrunt: dico quod verum est secundum rem: quia affirmatio & negatio in eodem secundum idem esse non possunt: nec in essendo, quod scilicet secundum idem ambo sint in eodem: nec in praedicando, qud scilicet ambo secundum idem praedicentur de eodem: aut quod praedicatum praedicetur secundum rationem affirmationis: & subiectum subiiciatur secundum rationem negationis, aut econuerso. Sed quod id quod est sub ratione negationis, praedicetur de eo quod est sub ratione affirma tionis, non vt est sub ratione affirmationis: sed potius vt est sub ratione negationis: aut econuerso id quod est sub ratione affirmationis praedicetur de eo quod est sub ratione negationis, non vt est sub ratione negationis: sed potius vt est sub ratione affirmationis: nullum est inconueniens. Et sic distinctum quod est persona praedicatur de essentiali quod est indistinctum, non ratione qua perso na est distincta: sed ratione qua est indistincta. Est enim distincta solummodo ratione proprieta tis, & non praedicatur nisi ratione essentiae. Et similiter econuerso essentiale non praedicatur de persona nisi ratione qua est indistincta, scilicet ratione essentiae quae est ipsa: ratione cuius nullam habet distinctionem.

⁋ Duodecimum quod est speciale de diuinis actionibus, quod non praedi cantur de essentiali quia non sunt actiones nisi personarum: concedo secundum quod de hoc habitum est supra in quaestione de diuinis actionibus. Vnde & licet proprietates personales praedicari possent concretiue de essentialibus inquantum supponunt pro supposito: sicut rationale pro homine: aut ratione realitatis contractae a fundamento: nec repugnaret modus significandi nominaliter & adiectiue: vt ratione paternitatis aut filiationis significantis concretiue tantum propter modum significandi verbaliter siue actiue siue passiue: nullo modo praedicari possunt de essentiali: quia non egreditur actio nisi a supposito: sicut nec terminatur: sed essentiale est solummodo ratio eliciendi illam. prout in dicta quaestione plus est explicatum. Vnde ista praedicatio personalis de essentiali per expositionem & per quancumque identitatem recipienda non est: licet forte possit recipi expositione contraria iam dicta: sic dicendo, essentia generat: quia ille qui est essentia dicto modo, scilicet pater, generat.

⁋ Ad decimumtertium quod personalia aut personae non possunt praedicari abin uicem: quia aut sunt disparata aut contraria: Dicendum est secundum superius dicta.

⁋ Ad decimumquartum quod essentialia non possunt abinuicem praedicari: quia pertinent ad voluntatem & intellectum, qui non praedicantur abinuicem: Dico quod omnia essentialia deinuicem praedicantur maxime in concretione nisi aliquid speciale obuiet quod absurditatem inducat: vt quod intelligens est volens, bonum est verum: bene concedendum: & quod per expositionem intellectus est voluntas: & quod bonitas est veritas. Absur ditas autem talis praecipue contingit quando essentiale significatur per modum actus: qui sibi determinat non solum rationem suppositi in elicitiuo & terminatiuo alterius: sed etiam rationem in illo quo elicitur vt actus intelligendi intellectum & volendi voluntatem. Propter quod licet re in deo idem sint intellectus & voluntas: ista tamen non recipitur quod deus voluntate intelligat: necilladeus intellectu vult.

⁋ Ad decimumquintum quod idem essentiale non potest praedicari de seipso con creto in abstracto: nec econuerso: quia si deitas est deus: & deus generat: ergo deitas generat: & econ uerso si deus est deitas: Deitas autem non generat: ergo deus non generat: Dicendum quod in vtroque pro cessu est fallacia accidentis ex variatione medii. In primo enim deus ratione eius quod est praedicatur de deitate: sed ratione qua est suppositum, de ipso praedicatur generare: & ideo propter medii variationem non oportet extrema coniungi dicendo deus non generat. Et similiter in secundo dei tas ratione eius quod est praedicatur de deo: & eo quod non habet rationem suppositi, ab eo remouetur gene rare. & sic vt prius propter variationem medii non oportet extrema coniungi.

⁋ Ad primum in contrarium quod singula in diuinis possunt praedicari de diuinis: quia sunt vnum & idem re singulari: & idem vere de seipso praedicatur: Dico quod licet eadem sit res omnium diuinorum pro quanto aliquid sunt etiam relationum siquid sunt praeter modum quid est ad aliud esse: tamen sub diuersis rationibus in diuersis diuinorum nominibus significatur. Propter quas licet ratione illius rei praecise singula de singulis possent praedicari: tamen propter illas diuer sas rationes nullum illorum potest de alio praedicari praedicatione absoluta, dicendo hoc est hoc totaliter secundum primum modum identitatis: sed solummodo per expositionem & identitatem pe nes secundum modum identitatis: quo diuersa eadem sunt secundum aliquod quod commune est ambobus. sed hoc non semper, vt iam supra in solutione primi argumenti est expositum.

⁋ Ad secundum quod essentialia possunt praedicari de personis & econuerso: quia in diuinis est idem quod est & quo est: quod est, est essentiale: quo est, est personale: ergo &c. Dico quod quo est & quod est tam in diuinis quam in crea turis dupliciter accipiuntur. Vno enim modo quod est appellatur subsistens siue suppositum, & quodcunque in se & secundum se existens vt homo: & quo est appellatur forma qua existit hoc quod est, vt humanitas est qua homo existit homo. Alio autem modo quod est & quo est non dicuntur nisi aliqua quae sunt ipsius subsistentis & in ipso. Primo igitur modo quod est tam in diuinis quam in creaturis non est nisi subsistens siue suppositum: & vtrobique dupliciter: siue definitum & singulare, vt in creaturis Petrus Paulus: in diuinis pater filius & spiritus sanctus: siue indefinitum: & hoc differenter vtrobique: quia in creaturis est suppositum indefinitum significatione & suprpositione simul: quia indefinitum in creaturis significat aliquid vniuersale commune pluribus suppositis singularibus, quod indefinite se habet ad singularia significata in illis: & etiam indefinite supponit pro illis. vt homo significat humanitatem: quae indefinite se habet ad humanitatem Petri & huma nitatem Pauli: & supponit indefinite pro Petro & Paulo. In diuinis autem non est suppositum indefinitum significatione sed suppositione tantum: quia suppositum indefinitum in diuinis significat idem singulare absolutum quod significat singulum singulare suppositum. vt deus significat singularem diuinam essentiam sub ratione substantiae vt eius deitatem: quam etiam & sub eadem ratio ne significat singulum suppositorum, puta & pater & filius & spiritus sanctus: sed supponit indefinite pro quolibet illorum quantum est de se: licet sint indiuisa illis & communia per indiuisionem essentialia omnia: & in nulla propositione in qua praedicatur essentiale, possit propositio verificari pro vno suppositorum sine aliis. In creaturis autem suppositum singulare definitum & indefinitum penitus idem significant, differens solum sicut vniuersale & singulare. Sed in diuinis super illud quod significat suppositum indefinitum, plus habet in sua significatione suppositum singulare. scilice relatiuam proprietatem: quae in diuinis non habet nisi rationem singularis non vniuersalis. Vnde suppositum indefinitum nec singulariter nec vniuersaliter illam significat. Vnde tres personae diuinae singulares scilicet pater, filius, & spiritus sanctus ex parte proprietatum quibus personae distinguum tur & plurificantur, nullam personam indefinitam habent sibi respondentem, quae illas tres sub ali qua communi relatiua ad illas contineat: quemadmodum homo continet Petrum & Paulum. Vnde ad quaestionem qua quaeritur de Petro & Paulo quid vel qui duo, contingit respondere per aliquid in quo realiter conueniunt scilicet vniuoce, vt duo homines: vel analogice, vt duo entia.

⁋ Ad quaestionem vero qua quaeritur, pater & filius & spiritus sanctus quid vel qui ternarius, per nomen rei prima intentionis impossibile est respondere: quia impossibile est illud esse. Propter quod sancti doctores co acti respondere ad illam quaestionem, non satiffaciendo quaestioni sed quaerentibus, transtulerunt a creaturis nomen secundae intentionis indefinitum indefinite supponens pro suppositis realibus sin gularibus: & respondentes dixerunt: pater filius & spiritus sanctus sunt tres personae, vt dicit Augustinus. vii. de triniitate. ca. iiii. Vnde multum errat qui dicit quod nomen personae imponitur a proprieta te communi quae dicitur personalitas. Patet ergo de quod est isto modo tam in diuinis quam in creaturis.

⁋ Quo est vero respondens isti quod est, differt in parte in diuinis & in creaturis: & in parte convenit in il lis. In diuinis enim subsistens habet duplex quo est, & quo subsistit, & quo est aliquid, vnum absolu tum, & vnum relatiuum. Et quo ad primum convenit cum quo est in creaturis: quo ad secundum autem differt. Primo enim modo in diuinis quo est & quo subsistens est & quo est id quod est ipsum in definitum, puta deus, deitas est: & eadem deitas penitus est quo est & quo subsistens est & quo est id quod est quodlibet subsistens singulare. Et secundum hunc modum etiam idem est quo in crea turis est & quo subsistens & quo est id quod est suppositum indefinitum & singulare. praeterquam quod illud quo est suppositum indefinitum est vniuersale vt humanitas, respectu illius quo est suppositum definitum: vt haec humanitas quae in Socrate vocatur socratitas: nec est in creaturis aliud quo super positum subsistit. Sed secundo modo in diuinis quo est subsistit, & est ad aliquid suppositum non indefinitum, vt dictum est: sed definitum relatiua proprietate: vt parens paternitate, proles filiatione. Et de quod est & quo est secundum dictum modum non est verum quod dicitur in argumento quod quid est: est essentiale, & quo est est personale: quia in creaturis vtrunque semper est essentiale: & in diuinis vtrumque est personale: quia vnum est persona: alterum proprietas personalis. Et de tali quod est & quo est in diuinis non intelligitur illud dictum, quod in diuinis idem est quod est & quo est. Non autem idem penitus est parens & paternitas: quia se habent sicut quasi totum & pars. Persona enim continet personam cum proprietate. Secundo autem modo tam in diuinis quam in creaturis quod est & quo est sunt aliquid subsistentis & in illo: de quibus dictum illud intelligitur. Ad cuius intellectum oportet primo aduertere quid intelligatur per quod est: & per hoc secundo vlterius quid in telligatur per quo est tam in diuinis quam in creaturis. Ex quibus patebit demum quomodo in deo idem est quod est & quo est: non autem in creatura.

⁋ Circa primum aduertendum quod id cuius est quod est, semper est aliquid quod est aut subsistit, vt deus & homo. Ipsum etiam quod est similiter est aliquid quod alicuius est. Vnde quod est de eo cuius est potest quaeri per quid est: vt puta de deo quid est quod deus est: aut de homine quid est quod homo est. Et est de deo propria responsio dicendo quod deus est essentia. Essentia enim est quod deus est id est est res quae deus est: sumendo ly est secundo adia cens, cui supponit ly deus. de quo quod est dicit Boethius quod deus est id quod est. Nota quod non dicit quod deus est quod est: sed dicit quod est id quod est. Essentia enim proprie est quod est. Deus autem est ipsa essentia quae est quod est: & per hoc deus est id quod est. Vt non solum de deo dicatur vere deus est, praedicando ly est primo adiacens: verum etiam de deo dicitur vere per est secundo adiacens: Deus est ipsa essentia qua est. Sed cum consimiliter quaeritur de homine quid est quod homo est, bona est re sponsio. dicendo quod homo est essentia. Essentia enim est quod homo est, idest est res quae est homo, prae dicando ly est secundum adiacens, vt non solum de homine dicatur vere homo est, verum etiam ve re dicitur homo est ipsa essentia qua est: licet alia significatione essentia dicatur de deo: alia de homine. Qua de causa ergo Boethius dicit de deo, Vnum est, & est id quod est: quod continuo negat de caeteris suppositis. Reliqua enim non sunt id quod sunt. Ad cuius dicti intellectum est aduertendum quod tripliciter potest aliquid dici esse id quod est, scilicet absolute, praerogatiue, & vere. Absolute di ci potest esse id quod est omne compositum ex pluribus partibus etiam absque aliqua praero - gatiua alterius illarum super alteram. Puta domus composita ex lignis & lapidibus est id quod est. Lapides enim sunt id quod est domus & similiter ligna: & domus est ipsi lapides, qui sunt quod est domus: & similiter ligna. Ambo enim sunt quod est domus: licet per se neutrum sit totum quod domus est: sed ambo simul. Et sic de quolibet subsistente ex diuersis composito: quia Csicut dicit Boethius ) & est hoc atque hoc, idest partes suae coniunctae: sed non hoc vel hoc singulariter: & sic quod est vnumquodque compositum, non in altera partium sed in vtraque simul consistit. Praerogatiue dicitur esse id quod est compositum ex pluribus quod propter praeminentiam vnius partium eius super alteram illa quasi censetur totum quod est. Puta vt cum est aliquis sapiens magnus bonus & caetera talium, propter sapientiae eminentiam dicitur: Tu quantus es, totus sapientia es: tanquam ni hil nisi sapientia sit: & quasi quod est sapientia sit. Et per hunc modum cum homo ex multis componitur quo rum vnum est intellectus, qui est praecipuum in illo, quasi totum quod est homo est intellectus: siquidem hic maxime homo vt dicit Philosophus. x. Ethicor.m Sed nullo horum modorum est aliquid ve re quod est: quia nullum horum quod est, simplex est & solitarium: quale est quod est quod deus est, puta diuina essentia. Ipsa enim simplex & solitaria est quod est quod deus est. dico est existente secundo adiacens & deo supposito: & ipsa eadem est quo deus est: est existente primo adiacens. Deus enim ipsa essentia sua est: & sic ipsa in recto est. lpsa etiam in obliquo ablatiue est quo deus est. Deus enim essentia. i per suam essentiam est. Et per hunc modum solus deus est id quod est: reliqua non sunt id quod sunt: sed potius sunt ea quae sunt. Ex quo dicto Boethii sumitur illud positum in argumento, quod in diuinis est idem quod est & quo est: sed nusquam dicit illud expresse. Est autem in deo idem quod est & quo est. scili cet essentia. Dico quo est simpliciter, est existente primo adiacens: non quo est deus, est existente secun do adiacens. Neque essentia inquantum est essentia simpliciter, deus est simpliciter: non autem ipsa est deus nisi vt habet rationem substantiae in hoc nomine deitas. Deitate autem inquantum est deitas est deus. Non autem deitate est: nisi inquantum deitas includit in sua ratione rationem essentiae. Et sic quando incidunt in vnum quod est & quo est: oportet quod illud sit simplex & solitarium in illo cuius est: cuiusmodi est essentia quae nullius alterius rationem includit: quod contingit in solo deo. in omnibus enim aliis quod in illis est totum quod est, simplex non est: quod vero quid est particulariter, solitarium non est. Vnde in aliis a deo aliud est quod est: aliud vero quo est: quia quod est, est ac cipiendo primo adiacens: in vnoquoque illorum sunt illud de proximo componentia: quae non sunt quo est, est accipiendo primo adiacens. Puta homo humanitate quae continet animalitatem rationalitatem, est homo: non autem est humanitate nec aliquo incluso in eius significato, quo perueniamus ad simplicem rationem essentiae, ad quam per additionem se habet ratio substantiae, quodlibet enim ens siue deus siue creatura non nisi essentia ablatiue. scilicet est, est existente primo adiacens. Aliud autem est essen tia: aliud vero humanitas, sicut id quod per additionem se habet ad essentiam. Vnde super illo secundae regulae de hebdo. Diuersum est esse & id quid est. dicit Commentator. In theologia diuina es sentia quam de deo praedicamus cum dicimus deus est omnium creator, dicitur esse. Cum enim dicimus homo est vel corpus est vel huiusmodi, theologi hoc esse dictum intelligunt quadam extrinse ca denominatione ab essentia sui principii. Non enim dicunt corporalitate corpus esse: sed esse aliquid: vt humanitate hominem esse: sed esse aliquid. Et similiter vnumquodque subsistens ab essentia sui principii praedicant non esse aliquid sed esse. illa vero quae in ipso creata est substantia, non esse: sed esse aliquid. Et ad eundem modum quicquid operante summo principio est, eadem principali & increata substantia dicitur esse: suo vero quolibet genere aliquid esse. Nota quod cum dicit Essentia quam de deo praedicamus cum dicimus deus est omnium creator, dicitur esse: per hoc intendit quod esse in nullo ab alio dicitur quam ab essentia diuina sumendo essentia ablatiue: sed vnumquodque aliorum a deo ab eo quod est siue sit essentia siue aliud, dicitur non esse sed esse aliquid, puta homo ab humanitate, quem admodum etiam vt dictum est, deus a deitate non dicitur esse: sed esse aliquid, scilicet deus. Quae qui dem denominatio qua creatura dicitur esse ab essentia dei, est alia ab illa quae est ab essentia primi principii vniuscuiusque in se: quod est essentia sua propria, quod magis declarabitur in quaestione vltima. Per hunc ergo modum in solo deo vt est indefinitum suppositum, est idem quod est & quo est & per consequens etiam in quolibet diuino supposito definito. In patre enim idem est quod est & quo est sicut in deo simpliciter: similiter in filio & spiritu sancto: sed in quolibet istorum quoquo modo aliud est quo ad aliud est, vt patet ex supradictis. Quod ergo dicitur in argumento, quod est in diuinis est essentiale: hoc bene verum est: sed quod additur quo est est personale, falsum est. Solum enim essentia le sicut essentia in diuinis est quod est: & quo est sub altero quicquid est in diuinis. Personale autem vt proprietas non est nisi quo subsistens ad aliud est. Est ergo in deo quo est, quod est, quo aliquid est quo ad aliquid est, & qui est. Quo est deus, essentia est. Esse enim dicitur ab essentia. Sed non est quo deus aliquid est: quia ab essentia nihil dicitur esse aliquid vt sit secundo adiacens: sed esse tantum vt est primo adiacens est. Sed si essentia aliquid est, hoc non est nisi quod ipsa est: inquantum ipsa essentia qua deus est, est etiam id quod deus ipse est. Quo autem est, est aliquid super speciales rationes, rationes super esse & essentiam ratione illius in significato suo includentes: cuiusmodi sunt omnia alia absoluta in diuinis: quorum primum est deitas, quae significat essentiam sub ratione substantiae simpliciter. Deus enim deitate non est, sed deus est: nec magnitudine est: sed magnus est: & sic de caeteris. Est autem ad aliquod proprietate relatiua. Paternitate enim pater & ad filium est, qui est deus trinitas est: & quaecumque singularum personarum. & sic deus alio est: alio deus est: & alio magnus est: alio pater est. Sic ergo solus deus est quod est, quod idem est cum quo est. Et in omnibus aliis differunt quod est, vt propria essen tia cuiusque, puta humanitas hominis: & quo est, vt essentia simpliciter. Per compositionem enim se ha bet humanitas a qua dicitur esse hoc, ad essentiam simpliciter a qua dicitur vnumquodque esse simpli citer: & sicut solus est quod est: sic solus est qui est: sed aliter & aliter. Quia quid est praedicat de ipso essen tiam sub ratione essentiae pro significato ipso deo supponente. Deus enim est quod est, quia ipse sua essen tia est. Qui est vero praedicat de essentia esse sub ratione esse ipso deo supponente pro supposito. Dicitur enim deus qui est, quia ipse est esse: & quia essentia significat per modum habitus: esse vero significat per modum actus. Dignior autem & nobilior est ratio actus quam habitus, sicut vigilia quam somnus. Idcirco licet vtrumque nomen dei sit, quod scilicet sit qui est, & quod sit quod est: dignior tamen denominationum eius est qui est quam quod est. Et sic quia in argumento minor est falsa, non est mirum si conclusio falsa sit, secundum modum tamen supra expositum.

⁋ Ad tertium, quod essentialia praedicantur de relationibus personalibus dicendo paternitas est deitas: quia ista est per se: pater est deus: Dico quod verum esset si esset per se omnimo A de: nunc autem non est ita: quia non est per se nisi pro eo quod in significato patris est simul quod est & quo est: in & hoc vel quo est simpliciter vt est essentia: vel quo est aliquid scilicet deus, vt est essentia sub ratione sub stantiae: non autem pro eo quod in illo est quo ad aliud est: pro quo concluditur abstractum de abstracto, vt pa tet. Vnde regulae Philosophorum generales in creaturis intellectu restringendae sunt in diuinis.

⁋ Ad quartum quod relationes personarum praedicantur de essentialibus: quia pater deitate generat, & pa ternitate generat: Dico quod hoc vltimum falsum est: quia non paternitate generat: sed deitate, vt in patre subest deitas paternitati secundum superius determinata circa productionem personarum. Nec est mi rum si ex praemissa falsa sequitur conclusio falsa, exponendo tamen secundum praedictum modum. Vnde magister primo Sententiarum dist. xxxviii. cum in principio hanc concedat dei natura est pater, pro pter rei identitatem absque repugnantia proprietatum: propter proprietatum repugnantiam negat istam simpliciter, Hilius est pater, in capitulo Ad naturam. in fine sic inquiens. Si etiam dictum fuerit: cum dicis filium esse quod est ptr, profecto filius pater est: responde secundum substantiam tibi dici: hoc esse filium quod pater est: sed non secundum id quod ad aliud dicitur.

⁋ Ad quintum, quod personae possunt abinuicem praedicari: quia pa ter genuit deum, qui est ipse: ipse autem est pater, ergo genuit deum qui est pater: & ille est filius, ergo filius est pater, Dico quod cum dicitur ex dictis Augustinus Deus vel pater genuit deum qui est ipse: ly ipse non refert ipsam personam nisi ratione substantiae communis: quia genuit deum qui est idem & vnus in substantia cum ipso. sic enim illa Pater est filius, per expositionem posset verificari nisi alid obstaret, vt tactum est supra. Concluditur autem ac si referret personam ratione proprietatis. propter quod non sequitur conclusio.

⁋ Ad sextum, quod essentialia in concretione possunt praedicari deinuicem, simpliciter est concedendum.

⁋ Ad septimum quod essentiale abstractum non possit praedicari de essentiali concre. to: Dico quod verum est secundum praedicta nisi per expositionem. Et quod arguitur quod simpliciter: quia si deus est bonitas: sicut ergo deus est bonus bonitate: sic est bonus deo: Dico quod verum est si illa praedicatio abstracti de concreto esset simplex & absoluta. tunc enim vt dicitur in argumento, idem iudicium esset de vno: vt quicquid ascriberetur vni & alteri. Nunc autem quia non est nisi secundum expositio nem, illud non sequitur. Eodem modo respondendum est ad conuersum probans quod deus vel deitas non sit bonus.