Quaestio 1

¶ Distinctio. vii. Questio i.

hic queri solet. etc. distinctionem septimam:

¶ Que Irca ratio vtrum in diuinis sit poten tia generandi. quod non. quia hylarius quarto de trinita. dicit quod in generatione verbi non est intelligenda coherentia: sed indifferentia. Nihil autem est in potentia ad seipsum. ergo ibi erit coherentia.

¶ Sed contra. ibidem 4o de trini. quod ad ampliandam potestatem generantis ponitur vnigenitus coequalis.

¶ hic primo videndum est quid sit potentia.

¶ 2o vtrum sit in diuinis. ad primum quatuor sunt facienda. Quantum

¶ Primo videndum est quid fit potentialitas. 2o quid sit potentia. 3o quid potentia generandi in patre. et 4o quid potentia generandi in filio.

¶ Quantum ad primum. quid sit potentialitas dicit Scotus. quod est respe ctus fundamentalis vel aptitudinalis. non formalis. Respectus autem quidam dicuntur formales vel ac tuales. qui actualiter sunt in fundamento. et actualiter in formant. et actualiter habent terminum.

¶ Alii dicunt aptitudinales. quando fundamentum concipitur vt aptum natum recipere vel fundare relationem realem actualem. quod autem potentialitas sit respectus. patet. quia non potest concipi ni si ad aliquid respectu cuius habens illam potetialitatem dicatur potens. quod autem sit aptitudinalis vel fundamentalis. non actualis. patet. quia est sine termino. Nam multa habent potentiam ad aliquid quod non est actu. Nullus autem est respectus actualis vel formalis nisi respectualicuius quod est actu existens. sicut est respectus.

¶ Quantum ad 2m quid sit potentia. Dico quod potentia est concre tum potentialitatis. aliquid scilicet compositum ex fundamento potentialitatis et ipsa potentialitate. Vel potest dici quod potentia est illa naturalis perfectio in qua fundatur illa potentialitas. Nam sicut vnumquodque dicitur perfectum a perfectione sibi insistente. sic quelibet potentia dicitur potens a potentialitate in ipsa fundata: sicut passio in subiecto Nam omnis naturalis habitudo dicitur passio respectu subiecti arti nati: sicut risibilitas respectu hominis.

¶ Quantum ad tertium. quid sit potentia generandi in patre. Dico quod est perfectio naturalis in qua fundatur potentialitas ad genera bile inquantum generabile est. quia sicut generans inquantum tale refertur ad genitum. sic generatiuum inquantum tale ad generabile.

¶ Quantum ad 4m. quid est potentia generandi in filio. dico quod est illud in quo fundatur potentiali tas ad generari passiue respectu generatiui. Nam communiter dicitur quod relatiua per se innuicem diffiniuntur. et sic dicit Augustius. 19. de trini.

¶ Sed hic sunt alique difficultates. Prima est. quia inste respectus fundamentalis: aut est aliquid absolutum. aut respe ctiuum.

¶ Dico quod non respectiuum quia sic esset processus ininfinitum: quia ad illum respectum esset aptitudo. Nec potest dici quod sit absolutum: quia ille inuenitur in eo quod abstrahit ab absoluto et respectiuo scilicet in ente. vtpote veritas et bonitas quae non dicunt nisi respectus aptitudinales ad mouendum intellectum et voluntatem.

¶ 2a difficultas est. si respectus ille est idem cum fundamento vel non. Dico quod ille respectus est passio perfectionis fundantis ipsum et competit ei in 2o modo dicendi per se. quia est eius naturalis aptitudo. omnis autem naturalis aptitudo siue ad accidens siue ad aliud quodcumque. est per se passio illius cui competit. Unde aptitudo ad ratiocinari est per se passio hominis: sicut artitudo ad ridendum. Unde homo non est homo: quia aptus natus ad ratiocinari: nisi a posteriori: sed a priori: ideo est aptus natus ratiocinari: quia est homo.

¶ 3a difficultas est. si oportet positiaere ex parte filii vel producti potentiam generandi.

¶ Dico quod sic. Nam sicut omni potentie actiue corrspondet poto passiua: ita omni potentie productiue corrspondet potentia producendi passiue scilicet producibilitas. Non est autem proprie potentia passiua: sicut nos accipimum in creaturis: quia illa dicit imperfectionem. et talis non est in diuinis: sicut ergo memoria in patre est potentia generatiua: ita essentia in filio potest dici potentia generabilis.

¶ 4a difficultas est. quid est homo potentia in patre et filio.

¶ Dico quod sicut memoria fecunda est potentia generandi in patre. ita essentia in filio est potentia generandi passiue.

¶ Sed quantum ad pmum dicit vnus doctor quod homo potentia in patre est ipsames generatio: quia pater quo generat illo potest generare. sed generatione generat

¶ Contra. quia secundum te posse deu generare dicit infinitam perfe ctionem: sed generatio non est infinita perfectio.

¶ 2o. quia omnis perfectio infinita est communis patri et filio: sed generatio actiua non. ergo etc.

¶ Et ideo dico sicut dixi. Tamen hic sunt duo dubia. Primum est. quomodo diuina essentia potest esse talis potentia generandi. cum sit absolutissima et talis potentialitas sit respectus. Dico quod sicut calor dicitur potentia calefactiua fundamentaliter: quia fundat respectum aptitudina lem potentialitatis. Ita diuina essentia habet respectum istium potentialitatis fundamentalem secundum quem respectum forte dicitur communicabilis.

¶ 2m dubium est. qualiter essentia diuina ex per te producti potest fundare istam potentialitatem scilicet producibilita. tem quin ipsa sit producibilis.

¶ Dico quod ille respectus non est natus denominare nisi suppositum. sicut natura humananodo dicitur filius: sed fundamentum filiationis: quia fundatrespectum filiationis. Nec potentia generatiua in patre est pater: licet fundet respectum paternitatis. 2o videndum est. si in diuinis sit potentia generandi. Nunc Et hic dico duas conclusiones. Prima est de potentia vt se tenet ex parte producentis. 2a vt se tenet ex parte produti.

¶ Prim ma conclusio quod in diuinis est potentia generandi v qua pater potest generare. Istam conclusione probo euidenter. per supponendo vnam regulam satis euidentem scilicet quod omnis relatio posteri or est suo termino. hanc probo sic. omne diffinitum per aliquid necessario est posterius illo. hoc patet. quia omnis diffinitio vel est essentialis. et tunc diffinientia sunt genus et differentia de quibus constat quod sunt priora secundum naturam diffinito. Vel est per additamentum. et tunc est certum quod diffiniens ipsum scilicet additamentum est prius diffinito: sicut patet de substantia quae ponitur vt additamentum in diffinitione accidentis: sed relatio diffinitur per terminum ergo est posterior eo.

¶ Ex ista reglalsa supposita et probata. arguo sic. generatio passiua in filio est relatio. ergo habet terminum in patre. sed terminus non est nisi essentia. ergo essentia erit quo respectu generationis. Nam illud quod terminat generationem passiuam est proprie qui respectu eius. Probo autem quod nihil in patre poterit terminare generationem passiuam nisi essentia: vel aliquid essentiale scilicet ipsa memoria: quia in patre non est nisi gen neratio actiua: et illa non potest esse terminus. quia est similis nam cum generatione passiua. terminus autem est prior. Nec etiam pter scilicet ipsamet persona constitutiua potest esse terminus: quia relatio est posterior termino: sed generatio passiua est prior patre constituto: quia est simul natura cum generatione actiua: quae est prior natura ipso patre quia eius formale principium constitutiuum. Relinquitur ergo quod sit aliquid essentiale: et non est nisi memoria.

¶ 2o sic. In esentialiter ordinatis vbi est posterius. ibi est prius: sed quo et quod sunt essentialiter ordinata. et quo est prius. quia actio competit per quo: ipsi quod.

¶ Ex hoc arguo sic. quandocumque aliquid competit alicui per aliud: illud per quod competit sibi est prius: sed per quo competit ipsi quod quod agat ergo illud quo agens agit est prius essentialiter. Cum ergo in diuinis sit quod agit. oportet sibi dare pogenerandi quo quia nihil aliud voco quo nisi potentiam. generandi.

¶ Sed hic instatur 4r. Et per sic. sicut se habet po tentia intellectiua ad actum intelligendi et intelligibile: ita idetur se habere potentia generatiua ad actum generandi et generabile: sed intellectus non respicit intelligibile nisi per actum intelligendi quem prius respicit. ergo nec potentia generandi generabile ni si per actu generandi. sed respectu actus generandi non est quo. ergo nec respectu generabilis erit quo.

¶ 2o sic. potentia visiua primo dicitur visiua respectu actus. ergo a simili potentia generatiua per dicetur potentia generatiua respectu actus generandi.

¶ 3o sic. Cuius est potentia eius est actus. nam in eodem habunt esse: si ergo essentia vel memoria est potentia generan di. eius postea erit actus generandi. et sic erit generans.

¶ 4o sic. omne generatiuum potest fundare respectum generationis: sed pater non potest fundare respectum generationis: ideo non est gene atiuus. Minor patet. quia sicut fundamentum presupponitur a respectu: ita generatio praesupponeret patrem. et sic non constitueret. quod est falsum.

¶ Ad ista.

¶ Ad primum concessamaiore. negatur minor. Nam potentia intellectiua prius respicit intelligibile quam actum intelligendi. inquantum in tellectiua est. sicut calefactiua calefactibile. Actus autem intelligendi non est primo intelligibilis nisi per actum reflexum. nec comparatur potentia intellectiua ad actum intelligendi: vt ad intelligibile. Primo ergo respicit intelligibile antequam respiciat actum intelligendi. Et similiter dico de potentia generatiua. quod prius respicit generabile quam actum generandi.

¶ Similiter dico ad 2m de potentia visiua. Nam ipsa primo respicit visibile praecise: et non actum videndi: quia ipse non est visibilis. Unde dico quod potentia visiua inquantum visiua est. praecise respicit visibile.

¶ Sed contra. sicut risibi litas dicitur esse naturalis aptitudo ad actum ridendi qui est inridente formaliter. ita generatiuitas et potentia generati ua visiua. intellectiua. respectu suorum actuum qui in eis recipiuntur formaliter sunt naturales aptitudines. Respiciunt ergo suos actus et non suos terminos.

¶ Ad hoc dico quod risibilitas inquantum talis non est nisi potentia receptiua. non est autem sic de istis aliis potentiis. quia plus dicunt quam receptiuum. Unde hec inquantum receptiue sunt posset concedi conclusio argumenti: quia non sunt nisi naturales aptitudinines ad recipiendum tales actus.

¶ Ad 3m dico et concedo quod in essentia fundatur generatio. non tamen denominasicut prius deductum fuit. quia quedam relationes sunt cuanon denominant nisi suppositum. non autem fundamentum.

¶ Ad 4m dico. quod illud generatiuum quod non constituitur in esse personali per respectum generationis: illud inquapotest bene fundare: sed in proposito non est sic. quia pater constituitur per relationem.

¶ Sed posito quod potentia sit sic in deo et ipsa non sit relatio: tunc ipsa videtur esse aliquoperfectio. potentia autem non dicit aliquid per se vnum

¶ Dico quod potentia accipitur vt suppositioit pro fundamento. et sic est vna. non autem vt supponit pro toto.

¶ Contra. multiplicato fundamento multiplicatur potentia acci piendo potentiam etiam: vt tum dicis: sed fundamentum multipli catur in pre. quia memoria fecunda continet duo scilicet essentiam et intellectum.

¶ Dico ergo ad hoc quod quando sunt duo principim partialia non totalia: quarum vnum est idem identice alteri. tunc vnus respecus princinpiationis potest in eis fundare: et sic non erit nisi vna actio et vna totalis potentia.

¶ 2a conclusio est. quod potentia generandi passiue est in filio. Et hoc probo sic. Omnis habitudo que est int extrema praesupponit ea: sed actiua generatio est quaedam habitudo que est in patre. ergo oportet quod in filio correspondeat sibi terminus. non potest autem esse generatio passiua in filio: quia illa est seimul nam cum ea. terminus autem prius est natuam relatione. nec potest esse filius: quia posterius est relatione et generatione passiua: quia constituitur per eam: et per consequens est posterior generatione actiua. Relinquitur ergo quod sit essentia. terminus autem qui terminat vt quae generationem actiuam. illum voco qui respectu generationis. ergo etc.

¶ 2o quia vbicunque est posse generari. ibi est potentia generandi: sed in filio est posse generari. ergo et in filio est potentia generandi. Maior patet. quia vbi est effectus formalis. ibi est forma cuius est effectus. posse autem generari est effectus potentie generandi. ergo vbi est posse generari ibi est potentia generandi.

¶ Sed contra primam contlusionem arguit vnus doc scilicet De. ostendens quod in diuinis non est potentia generandi que sit elicitiua actus genandi: et ex consequenti non erit ibi potentia gneandi. si enim non est respectu actus: nec per consequens respectu termini erit. Probat ergo hoc antecedens 4r quod non sit in deo potentia respectu actus. et arguit sic. potentia que est ad actum qui non est elicitus: non est potentia elicitiua: sed actus generandi in supposito patris non est elicitus: cum pater habeat omnia a se. ergo etc.

¶ 2o sic. posse generare: et posse esse patrem est idem. cum idem sit paternitas et generatio sed potentia essendi patrem non est elicitiua: quia tunc pater posset se producere. quod est absurdum

¶ 3o sic. primi suppositi ad suum constitutiuum non est elicitiua potentia: quia tunc haberet potentiam producendi seipsum.

¶ 4o sic. potentia generatiua vel productiua non recipit intra se actum fuum. sed pater habet intra se formaliter actum generandi.

¶ Conclusionem quam probant iste rationes reputo verissime demonstratam: et demonstrabilem cuicumque catholico scilicet quod persona patris nihil potest esse formaliter quod sit elicitum. consequens tamenquod videtur inferre ex haec scilicet quod quia non est potentia respectu actus non est simpliciter potentia generandi in diuinis. hoc reputo falsum. Et falsitatem eius probo per rationes proprias quas addu cit ad antecedens.

¶ Primo sic. omnis potentia que est ad aliquid elici tum per ipsam: ipsa est elicitiua: sed potentia patris est ad aliquid elicitum scilicet ad 2m suppositum quod est vere elicitum. ergo ipsa est elicitiua. et per consequens vere generatiua.

¶ 2o sic. si posse gene rare est posse esse patrem. respectu cuiuscumque erit pater: respectu eiusdem erit potens generare: sed ille est pater respectu suppositi eliciti scilicet filii. ergo habet potentiam elicitiuam

¶ 3o sic. omne suppositum aliud suppositum producens habet potentiam elicitiuam respectu suppositi producti: sed patur est producens filium. ergo etc.

¶ 4o sic. omnis potentia generatiua est elici tiua eius quod est extra se. sed verbum est extra patreem. ergo etc.

¶ Sed dices. est ne potentia creandi potentia elicitiua. Dico quod non est simile de potentia creatiua et generatiua: quia potentia creatiua non est ad aliquem actum qui sit in deo formaliter. potetia autem generatiua sic. Dico tamen quod potentia creatiua est vere eliciti ua. quia scilicet est productiua respectu creature. omne autem productiuum: et similiter omne causatum est elicitiuum.

¶ Sed adhuc est dubium vtrum potentia generatiua in creaturis est elicitiua actus generandi. Dico quod non est elicitiua ipsius generationis que est accidens eius commune. cum non producatur ab ea in genere causefficientis: sed solum in genere causare materialis causatur: quia est accidens eius commune. hic autem accipitur elicitio pro productione. hec autem potentia solum recipit actum illum: et iterum potentia productiua inquantum talis non est nisi respcum producti. et generatiua respcum geniti.

¶ Confirmatur. quia generans non dicitur generationem ge uerare: sed genitum. Dico ergo quod vbicumque est potentia productiua inquantum talis semper respicit productum.

¶ Contra 2m conclusione istatur 4r. Primo sic. quia licet potentia actiua dicat perfectionem. potentia tamen passiua dicit imperfectionem: ergo non est ponenda in filio.

¶ 2o sic. creatura iccirco est in potentia obiectiua: quia creabilis ergo eodem modo verbum erit in potentia obiectiua. quia generabile.

¶ 3o sic. Omnis naturalis aptitudo prius concipitur suo actu sed verbum non potest prius concipi sue generationi cum sit eius constitutiua in esse verbi.

¶ 4o sic. Sicut in gnratiuo fundatur genero actiua: ita in generabili fundatur generatio passiua: sed ipsa non potest fundari in filio: quia ipsum constituit: et per consequens est prior eo. ergo filius non erit generabilis.

¶ Ad primum istorum dico quod proprie accipiendo potentia productiua non est actiua nec sua corrspondens ex parte producti est passiua. producti enim non est pati: et ideo dico quod nullam imperfectionem dicit.

¶ Ad 2m dico quod verbum non est in poteitioa: quia ex sua quiditate est constitutum per productionem: et ita cludit in ratione sua formali quiditatiua actualem generationem. vt supra dictum est. nullum autem tale potest esse in potentia obiectiua. Uerumtamen potest dici quod essemus posset dici in potentia: et in illo priori pro quo intelligitur non habere generationem passiuam. posset concedised tamen non proprie. ipsum autem quod est constitutum per actualem productionem nullo modo potest dici esse in potentia obiectiua. creatura autem potest dici esse in potentia obiectiua: quia non constituitur in esse per actualem productionem. et prius est producibilis quam producatur tam natura quam tempore. et per hoc ad alia.

¶ Ad aucto ritatem in principio patet.