Quaestio 7

questio: vtrum entia rationis Eptima sint necessaria. e videtur quod non quia in paucioribus via magis. secundum regulanphilosophorum: illi autem qui ponunt omnia secundum idemtitatem non se arcent ad prauciora: cum se extendant ad realia faciendo illa. que alii faciunt secundum rationem.

¶ Sed contra. quia plura ponit ille qui ponit entia realia et rationis quam ille qui ponit entia realia tantum. sicut plura po nuntur cum ponitur substantia et accidens. quam cum ponitur sub stantia tantum: et ideo negantes entia rationis ponunt pauciora. istam quaestionem. quia entia rationis videntur esse niCirca mis diuulgata in theologi intendo ad oppositum. vi perueniatur ad medium. cvt faciunt tortuosa lignorum rectificantes. o videndum est si possunt saluari secundum rem illa que finigunt saluari secundum rationem: vt sic nobilitetur scientia per veritates reales: quae sunt veritates tantum secundum quid: et ad istum proeclcum declarandum occurrunt aliqua puncta. primum est de vniuersalibus: quia vniversalia sunt que Quorum sunt apta nata in pluribus esse. nulla autem res vna creata est apta nata esse in pluribus: cum istud fit proprium diuine naturae: esse in pluribus suppositis: ratione sue illimitationis: et ideo cum tale vnum non possit poni in re. oportet vi ponatur in ratione. Et ad istum punctum ponuntur due conclusiones. Prima est: quod vniuersalia singularium realium non possunt esse ationis. Tum. quia nullum ens rationis potest esse de quiditate entis realis: species autem aut est de quiditate indiudui: aut dicit totam eius quiditatem. Tum. quia quando alterum de altero praedicatur et de subiecto. Et ideo si ens rationis est superius ad talia vniversalia. singularia sub talibus vniversalibus contenta erunt entia rationis.

¶ 2a conclusio quod vniversalia talia sunt entia rea lia: et ista sequitur ex alia: cum ens reale et rationis ponantur immediate. Et confirmatur. Tum. quia quando ens diuiditur in ens reale et rationis ens reale subdiuiditur in. 2. praedicamenta: et sic est commune ad ipsa: et constat quod ipsa sunt vniuersalia. Tum. quia praedicatio superiorum de inferioribus est necessaria: cum sit quiditatiua: nullum autem necessarium potest esse ab anima.

¶ Ista autem ambo confirmantur. Tum. quia intellectus noster non potest intelligere singularia inquantum sunt singula ria: secundum communia dicta: et tamen absurdum est quod non intelligat nisi entia rationis. Tum. quia omnis scientia est de vniuersali. et incomueniens est quod omnis scientia sit de entibus rationis.

¶ Sed oritur difficultas quia tunc vna nam creata erit illimitata in re ad infinita indiuidua: sicut natura diuina ad tres personas: et dicitur quod non: quia diuina natam vna numero est in illis: et nulla crea ta nam nisi vna secundum speciem: aut genus que est vnitas minor.

¶ Secunda difficultas quia licet istud forte sit tolerabile in vniuersalibus specierum et generum. tamen in ente quod est commundeo et creature videtur intollerabile: tunc potest poimn ens pure equiuocum ad deum et ad creaturam: sicut ad ens reale et rationis.

¶ Sed remanet dubium: quid dicit vniversale secundum quod niversale in rerum natura.

¶ Dicitur autem. quod sicut diuina natura est conmunicabilis vna numero tribus personis: ita nam creata vna specie vel genere. et ista communicabilitas est eius vniuersalitas: que dicit respectum aptitemad alia quibus communicatur. punctum est de secundis intentioniSecundum bus: quia licet forte non videatur aliquibus absurdum quod vniuersalia: vt significantur nominibus priamarum intentionum sicut in rebus: tamen vt importantur nominbus secundarum intentionum videtur esse absurdum: cum secunde intentiones sint rationes rationis: sicut prime dicunt esse entia rationis.

¶ Intelligendum tamen est quod intentio accipitur du pliciter: aut pro ipsa operatione intendente: et sic est actus rationis secundus: aut pro ipso obiecto a tali operatione intento. Si primo modo accipiatur. sic est ens praedicabile. quia est sicut actus intelligendi qui est realis forma.

¶ Si 2o pro eo quod est obiectum. tunc dico quod est reale. quia sicut homo. et animal sunt in rerum natura communia: vt patuit. ita sunt genus et species que dicuntur secunde intentiones: quia ista dicuntur vniuersalia. quia sunt apta nata in pluribus esse: sunt autem in pluribus realiter. vt supponitur ex precedenti puncto. ergo sunt vniuersalia in re. et tamen vniuersale est secunda intentio. cum sit superius ad genus et speciem.

¶ Sed oritur difficultas quidam dicunt in re. Iste secunde intentiones generis: quia est comicibilis pluribus speciebus. sicut natura diuina eadem numere pluribus personis. Et ideo natura hominis dicitur habere ra tionem speciei. quia in re est comunicabilis pluribus indiuiduis tantum. communitas enim dicitur a conicabilitate. et rationes ge neris et speciei sunt rationes quarumdam communitatum.

¶ Secunda difficultas quidam dicunt iste communitates. aut comunicabilita tes fundate in talibus naturis.

¶ Dicunt autem. quod sicut diuisibilitas dicit naturalem aptitudinem ad actum diuidendi. ita communicabilitas ad actum communicandi. tales autem aptitudines sunt per se passiones: et respectus fundamentales: vt alibi fuit ostensum.

¶ Tertia difficultas quia cum passio superioris inueniatur in quolibet eius inferiori. sicut ipsum superius. tunc talis communitas que inest per se generi inerit speciei: et communitas speciei indiuiduo.

¶ Dicitur autem. quod sicut in indiuiduo est natura speciei tota: ita est ibi communicabilitas illius nature: vt priuet proprietatem indiuidualem natura in indiuiduo. prout autem accipitur nam cum hecaitate: tunc est hoc natura: et sic non est totum hoc comnicabile ratione hecaitatis.

¶ Quarta difficultas quia in diffinitionibus generis et speciei. vt sunt secunde intentiones: ponitur ens rationis scilicet actus praedicandi: cum vtrunque dicatur: quod predicatur de pluribus.

¶ Dicitur autem quod praedicari accipitur dupliciter. vno modo prehabitudine subiecti ad praedicatum: quam denotat complexio. vt cum dicitur: homo est animal: et ista habitudo est realis: quia vnus istorum terminorum est idem realiter cum alio: aut pro comparatione que sit vnius ad alterum apud intelectu. et tunc ista conparatio est realis: cum sit realis consideratio. Tertium punctum est de relationibus que quidem relationes. licet sint in quibusdam corporibus secundum rem. tamen attribuuntur quibusdam aliis quibus non possunt inesse nisi secundum rationem: sicut declaratur in exemplo quadruplici.

¶ Primum est. quod licet sursum et deorsum non sint realiter nisi in corporibus: tamen in anima nostra ponitur portio superior et inferior.

¶ Secundum est. quod licet interius et exterius non sint realiter nisi in corporibus. tamen quo ad animam ponitur homo interior et exterior secundum nostram rationem: et istud ponit apostolus. sicut primum posuit Augustinus.

¶ Tertium est: quia licet dextrum et finistrum sint realiter tantum in corporibus animatis: tamen ratio no¬ stra quandoque attribuit inanimatis: vt patet cum dicuntur in coluna.

¶ Quartum est. quod licet dextrum et sinistrum forte realiter essent in quibusdam corporibus. tamen spiritualibus non possunt attribui nisi secundum rationem. et tamen diuina scriptura attribuit deo dextrum et sinistrum loquente patre ad filium in praes: sede a dextrins meis.

¶ Probo autem. quod omnia ista verificantur secundum rem. quia cum in anima ponitur portio superior et inferior. hoc accipitur superius et inferius: non lo caliter. sicut in corporibus: sed perfectionaliter: et isto modo dicitur quod realiter portio superior est de perfectioribus obiectis.

¶ 2o interius et exterius accipiuntur transumptiue. et istam transumptionem facit realiter nostra ratio et voluntas: et secundum hanc transumptionem: iste dicitur homo interior: quia respicit spiritualiter realiter spiritualia. ille exterior qui realiter respicit temporalia.

¶ 3o dextrum et sinistrum in columna possunt poni realiter duobus modis. aut quod dextrum et sinistrum de coluna dicatur tur denominatiue: denominatione extrinseca accepta a dextroet sinistro: quod est realiter in animali: sicut actio dicitur realiter humana: quia est ab homine. aut quia ponuntur duo respectus in columna reales. vnus ad dextram animalis et alter ad sinistram: et secundum anologiam realem respectus ad dextram animalis dicatur columne dextrum et respectus ad finistram dicatur finistrum eius.

¶ 4o. dextrum et finistrum ponuntur realiter circa deum: quamuis metaphoic et eo uoce: quia ibi accipitur dextra pro potioribus bonis. constat autem quod filius realiter existit in bonis potioribus. punctum est de complexionibus quae siunt Quartum per actum componendi et diuidendi: quia iste non sunt in rerum natura. et sic partinere videntur ad entia rationis.

¶ Intelligendum est tamen quod iste complexiones possunt accipi dupliciter. aut subiectiue. et sic habent esse in anima nostra realiter. sicut reales actus intelligendi: cum compositio et diuisio partineant ad 2m actum rationis: aut accipiuntur obiectiue: et sic sunt in re extra. vbi sunt earum termini et habitudines quae designantur per ipsas conpositiones: et sic possunt distingui dupliciter. Primo actu rationis qui est simplitum apprehensio. et secundo qui est actus discursiuus.

¶ Sed oritur difficultas quia in praedicatione in qua idem predicatur de se ipso: subiectum et praedicatum distinguuntur aliquo modo. alioquin nulla esset inter ipsa compositio: et tamen non distinguuntur realiter: et per consequens secundum rationem.

¶ Dici tur autem quod quando formatur talis complexio: tunc sicut isti duo termini sint distincti in numero voce: ita in imaginatione figurantur duo termini: et ista sunt semper realiter distincta: tamen apud rationem non respondet nisi vnus terminus isti complexioni: et in re eodem modo. Et ideo istud declaratur quia cum queritur de propositione immediata: quare homo est animal rationale: solet responderi. quia homo est homo. et tamen constat quod pro positio immediata non resoluiter nisi in terminos. vnde si apud rationem essent duo termini. tunc secundum rationem non est set eiusdem omnino de seipso.

¶ Secunda difficultas si omnis propositio in qua idem de seipso praedicatur. vt cum dicitur: homo est homo. omnis alia habet distinctum subiectum a praedicato.

¶ Dicitur autem quod sic: nisi sint nomina svnonima. vt cum dicitur. theos est deus: quia compositio in ratione non esset vera nisi responde ret ei compositio in re: et sic dicitur quod imaginatio est falsa cum format compositionem cui non respondet compositio in re¬

¶ Dicitur quod sicut non dicitur falsa cum imaginatur deum cum lineamentis corporis: aut si tunc: et nunc simili modo.

¶ Tertia difficultas quia propositiones false nullum habent obiectum sibi respondens in re. et ideo videtur quod solum respiciant obiectum in ratione.

¶ Dicitur autem quod propositio falsa est realiter per difformitatem ad obiectum. et istam difformitatem realiter habet. vt cum dicitur. homo est asinus: et ideo est bona: et licet non habet obiectum in re quantum ad compositionem ex tremorum tamen bene quantum ad ipsa extrema. Et si dicatur quomodo intentio talis habitudinis potest esse sine obiecto. Dicitur quod eo modo quo intelliguntur entia prohibita.

¶ 4a di. quia licet compositionis et diuisionis actus habeat aliquid sibi corrspondens in re. puta habitudinem talium terminorum et connexionem et diuersitatem in negatiuis. tamen 3us actus rationis quae est ciscursiuus a magis notis ad minus nota non videtur ibi habere aliquid correspondens. Dicitur autem quod sicut terminorum habitudo in re respondet compositioni et diuisioni: ita ordo istorum habituum compositioni et diuisioni.

¶ Sed remanet dubium. quia si complexioni in ratione respondet semper compositio in re partium habentium innuicem habitudinem. tunc quando formabuntur propositiones de simpliciter simplici vel de deo erit ibi compositio. Dicitur autem quod licet interius in actibus intelligendi semper sit compositio mouentis. tamen istius compositionis sufficit terminorum innuicem habitudo: que abstrahit ab omni compositione: vt alibi patet. punctum est de priuationibus et negaQuintum tionibus: que: quia non sunt entia rea lia: cum aliquo modo existant. videntur tantum entia rationis. et quantum ad istud punctum ponuntur due conclusiones.

¶ Primaest. quod priuationes non sunt entia rationis: vtputa cecitas. quia si homo esset cecus per rationem circumscripto actu rationis fieret videns. Et confirmatur. Tum. quia oppositio priuatorum est realis oppositio. tum. quia mutatio realis est inter reales terminos. forma autem et priuatio sunt primo termini realis mutationis. Tum. quia secundum perhipateticos priuatio est vnum de tribus primis principiis nature: quod non potest conuenire entibus rationis.

¶ Secunda conclusio quod negationes non sunt entia rationis. vtpote nihilitas pura. quia si nihil esset per actum intellectus nostri: eo circunscripto non esset nihil. et tunc aliquid. et sic ab eterno anteomnem actum nostre rationis omne creatum est aliquid. et sic sola entis rationis ablatione fieret rerum creatio.

¶ Et confirmatur. Tum. quia creatio quae est de annihilato habet terminos non fabricatos ab anima. Tum. quia annihilatio non fit ab anima. et tamen per annihilationem deducitur ens adnihilitatem. tum. quia contradictio est realis oppositio. et tamen negatio est eius alterum extremum.

¶ Sed oritur di. quia sicut affirmare est actus rationis. ita et negare: cum negare partineat ad intellectum. Dicitur quod affirmatio et negatio accipi possunt duobus modis: aut pro actu affirmatiuo et negatiuo: et sic sunt reales actus intelligendi. sicut in voce actus loquendi. aut pro obiecto affirmationis talis et negationis. et sic est in re affirmatio: et suo modo essendi negatio.

¶ 2a difficultas. quia pri uationes et negationes non sunt entia realia: cum ens rea le sit positiuum. et ista distinguuntur contra positiua: et per consequens sunt entia rationis.

¶ Dicitur autem quod non sunt entia rationis nec realia entis priuationes: eo quod entibus in reopponuntur.

¶ Tertia difficultas quia non videtur quod talia sint in telligia: cum non sint aliquo modo entia: cum ens ponatur adequatum nostri intellectus obiectum. Dicitur autem quod istud est intelligendum de intelligibilibus per se. ista autem per se non intelliguntur: sed in anologia ad positiua.

¶ 4a difficultas quia cum oppositio sit respectus non videtur in contradictione quo niam affirmationi opponitur negatio: cum ad nihil non possit esse respectus: qui ex sua ratione dicit esse ad aliquid: et non ad nihil: et iterum oppositio negationis ad affirmationem. oportet vt sit in nihilo. sicut in infinito: et ideo quidam soler tissimus doctor ponit ipsum tunc aliquo modo realem. punctum est de entibus possibilibus: quia Sextum omnia possibilia possunt intelligi et esse in intellectu. et tamen non videntur esse entia realia: cum non sint in rerum natura. vt dum sunt in potentia obiectiua. et ideo videntur entia rationis. et quantum ad istud punctum ponun tur quatuor conclusiones.

¶ Prima est quod ens dicitur secundum eandem rationem formalem de ente in potentia obiectiua et in actua li existentia. quia actus et potentia non diuersificant essen¬ tiam. Et confirmatur. quia dicunt artiste quod actus non largitur multitudinem sed perfectionem.

¶ Tum. quia dicunt quod in eodem genere est quiditas in actu et in potentis: et per consequens eadem diffinitio vtrobique.

¶ Secunda conclusio. quod istud ens quod sic diuiditur in potentiam et actum non potest esse ens rationis: quia tunc entia tam in actu quam in potentia essent entia rationis: cum superius de suo inferiori quidita. tiue dicatur.

¶ Tertia conclusio est quod istud ens commune est ens rea le: accipiendo reale pro omni non fabricato ab animam quia non est dare medium inter ens fabricatum ab anima et non fabricatum: per contradictionis extrema.

¶ Quarta conclusioquod entia in potentia obiectiua que dicuntur entia non prohibita: non sunt entia rationis. quia ens commune quod in eis includitur: vt patet in praecedentibus est reale. Et confirmatur ista conclusio. quia si entia non prohibita essent talia per actum nostre rationis: circumscripto tali actu fierent pro hibita: et sic essent impossibilia.

¶ Sed oritur di. quomodo possunt ista entia esse realia: cum non sint existentia: et realitas et existentia videantur adequata secundum principia nostra. Dicitur quod accipitur hoc realitas stricte pro modo intrinse co: sed non pro fabricato ab anima quoque in communipunctum est de entibus prohibitis Septimum que dicuntur esse impossibilia: sicut dicitur esse chimera. et ista cum intelliguntur a nobis vider tur esse entia rationis: cum non sint entia realia: et quantum ad istud punctum ponuntur hoc quatuor conclusiones.

¶ Prima est quod istud ens quod diuiditur in prohibitum et non prohibitum. non est rationis: quia ista est diuisio solius vocis in signifieata: vt alibi fuit ostensum: et tamen vox non est aliquid rationis.

¶ Secunda conclusio quod illud diuisum est quid reale: quia vox est quid reale.

¶ Tertia conclusio. quod entia prohibita non sunt talia per rationem. quia si essent prohibita per actum nostre rationis: tali actu sublato fierent non prohibita: et sicut possibilia: cum amota causa amoueatur effectus.

¶ 4a conclusio. quod entia prohibita sunt talia in re: quia sicut homo est realiter producibilis. ita chymera est realiter impossibilis. Et confirmatur. quia omne tale aut est tale secundum rem: aut secundum rationem: vt patuit: ens istud non est prohibitum secundum rationem. et ideo sequitur quod secundum rem.

¶ Sed oritur difficultas quomode entia prohibita possunt dicere aliquam realitatem: cum non sint in aliquo praedicamento. quando ens reale diuinditur x. predicamenta. Dicitur autem quod non sunt realia positi ue: sicut sunt possibilia que ponuntur in genere. Sed sunt ipsum nihil priuatiue: quia ens prohibitum non dicit nisi pat tium incompotsiticem.

¶ Secunda difficultas quia intellectus noster concipit talia entia positiue affirmando et negando aliquid de eis: et ipsa componendo. Et ideo cum ista compositio non possit esse in re: videtur in ratione.

¶ Dicitur autem. quod ista conpositio realiter est in imaginatione: nihil tamen ei respondetur in re extra nisi partes. et eodem modo in falsa ratione realiter. et sic arguitur veram rationem fieri ista compositio realium conceptuum de partibus istius entis: tunc ista compositio erit realis.

¶ Tertia difficultas quia licet partes istius entis prohibiti sint in re: tamen compositio non potest esse nisi in ratio ne. Et sic illa erit ens rationis. videtur autem quod ista compositio bene est in falso: aut in vero in mente: tamen ipsa est ibi realiter: chymera est in pictura: et sicut secundum compositionem picture nihil respondet in re: ita nec isti copioioni in mente.

¶ Quarta difficultas quia est impossibile inuenire intellectionem si ne obiecto. Et ideo cum apud intellectum sit intentio de ista compositione: oportet vt ei respondeat aliquod obiectum: et non potest in re: et per consequens in ratione. Dicitur autem quod isti conceptui respondet quiditatiue compositio quae inuenitur in entibus compossibilibus: et in hoc falsificat conceptus. quia illa compositio incompossibilibus applica tur.

¶ Sed remanet dubium. quia directe ista entia prohi¬ bita: quia impossibilia essent entia prohibita: et ista ponuntur impossibilia. Dicitur autem quod isto modo non sunt neganda quaedam entia prohibita esse entia prohibita. ipsa tamen non sunt prohibita per actum rationis: sed in repunctum est de entibus successiuis: quae Octauum ponuntur pro tanto esse in anima. quia nulla eorum pars existit actu in rerum natura. quia quicquid est in eis prateritum: totum est corruptum. et quicquid futurum: nondum est. Et ideo ista entia solent poni entia rationis. Et tamen istud stare non potest. Tum. quia ante humanam rationem: quae fuit creata die sexta: fuerunt quinque temporis dies: vt testatur diuina scriptura. Tum. quia motus celi causatur ab intelligentia: et non ab anima nostra. tum. quia nullum ens rationis potest percipi per sensum: motus autem solutis: cum sit ens suocessiuum: per visum percipitur. Tum. quia scientiae reales producum tur per motum. et tamen entia realia non possunt accipere esse per entia rationis. Ideo dico quod entia successiua quantum ad suum modum essendi: sunt realia: quia pars earum parti succedit in rerum natura.

¶ Sed oritur difficultas quia totum tempus praeteritum. nunc non est in re: et tamen est in ratione: et sic est in re: quia totum praeteritum est realiter in sua praeteritione: et eo quod realiter preterunt.

¶ Secunda difficultas quia futura non habent esse in re: et tamen circa ipsa negociatur animus noster: et sic videntur tantum entia rationis. Dicitur autem quod sicut praeterita praeterierunt realiter. ita futura realiter erunt. et sic in sua futuritione: sunt realia sicut praeterita in sua praeteritione.

¶ Tertia difficultas quia si prete ritum iam praeterierit realiter: et futurum realiter sit futurum tamen ista non sunt nunc in rerum natura: et tamen nunc intelligum tur.

¶ Dicitur quod nunc intelliguntur non tamen pro nunc. sed quodlibet pro suo modo: sicut deus videbat ab eterno futuram non tamen pro eterno.

¶ Quarta difficultas quia quando operatio intellectualis elicitur. tunc tamen alias ad suum obiectum remanet: quia tunc refertur. Et ideo intentio de praeterito et futuro in instanti terminantur ad ipsa. cum tamen ipsa: tunc non sint nec pro tunc: nisi forte in ratione.

¶ Dicitur autem quod sicut ad entia in potentia potest terminari actualiter operatio aliqua intellectiua: ita ad ista.

¶ Sed remanet dubium: quia prioris ad posterius reus semper ponitur: et in successiuis non potest ponirealis: quia terminus non est in re: quando est finitum. puta quando posterius est: prius non est: et sic videtur respectus rationis.

¶ Dicitur autem quod sicut respectus potentie materiae ad formam que non est. est realis: quia respicit ens in potentia quod non est fabricatum ab anima: sic in proposito. punctum est de entibus relatiuis: quia licet Nonum in relationibus primi et secundi modi: quos posuerunt perypathetici: sit relatio realis mutua: tamen in relationibus tertii modi est in vno extremo relatio realis: vt pote scientiae ad scibile: et tamen mensure ad mensuratum et scibilis ad scientiam non est relato realis: et per consequens rationis. Et istud declaratur quadrupliciter.

¶ Primo in habitu scientiali: quia contingit scire illa que realiter non existunt: vtpote angeli nouerant creaturas antequam existerent. et sic scibilis ad scientiam non potuit esse relatio nisi rationis.

¶ Secundo in operatione intellectuali: quia in actu beatifico. si deus rea liter in ratione obiecti refertur ad actum: acquireret talem relationem de nouo.

¶ Tertio in operatione voluntaria btifica. cuius obiectum est diuina essentia: sicut in intellectu: et tamen realiter ad ipsam referri non potest.

¶ Quarto in operatione visiua: quia cum solem videam sicut visibilem realiter refertur ad actum videndi. tunc quotiens sol videretur per acquisitionem noue relationis realiter mutaretur. ideo dicunt communiter quod necessaria est relatio rationis in tali extremo vt terminent relationem realem alterius.

¶ Sed contra istud arguitur dupliciter. Primo. quia si non potest terminari fine ente rationis: realis relatio: tunc reale ens dependet ab ente ra tionis: cum omnis respectu dependeat a termino et fundamento.

¶ 2o. quia circumscripto respecu rationis remanet realis relatio: et tunc si non potest terminari: nec realiter: nec per rationem.

¶ Ideo dico quod nulla est ibi necessaria ad terminandum relatio rationis. sed relatio realis mensurati terminatur ad absolutum mensure: sicut de clarat doctor subtilis.

¶ Sed oritur difficultas quia ipsa mensura quandoque non est realiter: vt cum scintae non est in rebus: vt supra patuit

¶ Dicitur autem quod licet scintiates non semper sit in esse existentie: tamen semper est in esse essentie: quod non est fabricatum ab anima et in tali esse terminat realem respectum.

¶ 2a difficultas quia scibile inquantum scibile: aut in telligibile: non dicitur ad se intelliltae: sed ad actum intellectus: et ideo videtur ad ipsum referri: et non relatione reali: et per consequens rationis.

¶ Dicitur autem quod refertur ad ipsum relatione fundamentali: audicitur scibile vel scitum denominatione extrinseca ab actu sciendi

¶ 3a difficultas quia si scibile referatur ad scientiam fundatur. tunc me lius poterit terminari relatio scientiae ad ipsum respectum quam ad ab solutum.

¶ Dicitur autem quod non. quia relatiua sunt simil natura: terminus praeuenit rationem ab ipso et fundamento dependentem. punctum est. de habitubus extrinsecis: quia Secimum deus ad extra habet multas habitudines: sicut est omnium creator et conseruator: et iste habitudines non sunt reus reales: cum conueniant deo ex tempore: et nihil reale ex tempore ei potest conuenire: et ideo videntur esse reus rationis.

¶ Et declaratur istud in exemplo quadruplici. Primo. in eo quod dicitur in tempore: de us omnium causa.

¶ 2o in eo quod dicitur omnium diseunus.

¶ 3o in eo quod dicitur omnium pater.

¶ 4o in eo quod dicitur omnium superior. Isti sunt reus ad creaturam et non reales: et per consequens rationis.

¶ Sed istud non potest stare: sicut ostenditur via quaedruplici. Primo. quia deus est realiter omnium causa: et per ens rationis nihil potest esse reatu tale.

¶ 2 quia ipse est diseuns omnium circumscripto omni actu nostre rationis.

¶ 3 quia nos non facimus deum patrem omnium cum faciamus omnia entia rationis.

¶ 4o quia si deus esset superior per nostram considerationem tunc non esset melior realiter creatura.

¶ Ideo dico quod ista est sic dicuntur de deo non possunt saluari per reus ronis: cum talia sint realissima: sed saluantur per hoc quod deus denominatur denomina tione extrinseca a relatione reali qui est in creatura: sicut dicitur realiter humana denominatione extrinseca ab humanitate quae non est in ea.

¶ Sed oritur difficultas quia illa denominatio est ad placitum: et non in re ipsa: et ideo videtur esse reuersio ad entia rationis

¶ Dicitur autem quod licet talis denominatio sit ad placitum: tamen in seest realis: et per ipsam intelligimus aliquid quod est in re.

¶ 2 di. quid intelligimus in re per illam extrinsecam denominationem.

¶ Dicitur autem quod cum dicitur deus creator. non intelligimus nisi nouam dependentiam creati ad ipsum secundum suum abum: quo terminat talem respectum: sicut supra.

¶ 3a difficultas quia si deus vt creator non referatur ad creaturam realiter: tamen nons intelligimus deum per modum habentis respectum ad creaturas: et illud est secundum respectum rationis.

¶ Dicitur autem quod ille intellectus quie sic concipit intelligit falsum: quia attribuit deo illud quod est relatium: quod ei repugnat vt patui in alia quaestione.

¶ 3a di. vnum correlatiuum infert alium per lolum. correlatiuis: si igitur creatura est. ergo creator est aliud correlatiuum: et non secundum rem: et ideo secundum rationem.

¶ Dicitur autem quod licet inferatur aliud correlatiuum: non nisi secundum denominationem extrinsecam. punctum est de productis in esse coAndecimum gnito.

¶ Et quidem cum intellcus noraducat obstantia sua in esse cognito illud esse cognitum non est reale cum non maneat circumscripto opere nostre intentionis: et ideo illud esse cognitum videtur ptinere ad entia rationis.

¶ Illud tamen stare non potest. quod ostenditur quadruplici via. Primo quia talia obiecta producuntur in tali esse per operationem intellectus realem: et realis operatio non potest esse ad ens rationis.

¶ 2o. quia per hoc dicitur tale obiectum intellectu: quia ad ipsum terminatur intellectio: constat autem quod ad ipsum realiter intellectio terminatur: cum scientia ad scientiae realiter referatur.

¶ 3o. quia intelligere et intelligi sunt relatiae oppositum: et inde si vnum ponatur in nam et reliquum: et ideo cum qulibet intelligat realiter: oportet quod onitum realiter intelligat: et illud est in esse intellecto produci

¶ 4o. quia quanto intellectio est perfectior tanto perfectius obiectus in telligitur: et sic cum intuitiua fit perfcintum perfectum producit obiectum su um in esse cognito: et tamen ad ipsam non partinet entia rationis fabricare.

¶ Ideo dico quod esse cognitum in quo producuntur obstantia pactum cognoscendi non partinet ad entia rationis: cum realiter talia cognoscantur: et talia entia rationis distinguuntur contra entia realia.

¶ Sed oritur difficultas quia entia quae non manent circumscripto omni opere rationis dicuntur esse entia rationis: et talia sunt ista esse cognita.

¶ Et dicitur quod isto modo non sunt negandeilla entia rationis: quia a ratione derelicta: non quia a ratione negiciante confitas.

¶ 2a si esse cognita in obiectis possunt dici esse rea lia.

¶ Dicitur quod sic communiter. quia non consinguntur ab anima: non tamen stricte cum modo realitatis: quia tam possibila quam impossibilia illud esse cognitum accipiunt. eo modo quo cognoscuntur punctum est de productis in esse Duodecimum volito: quia sicut humanum intelet potest producere in esse cognito. ita voluntas humana in esse volito suum obiectum: et talia non possunt esse entia realia: vt ostenditur: et per consequens necessarium est vt sint entia rationis: et quod sit dare entia rationis apud voluntatem. declaratur exquoe quadruplici. Primo in principe spiritualium quem instituit solus consensus quorundam fidelium: et tamen ni videtur causare aliquid in eo reale.

¶ 2o. quia solus consensus primo ab initio istituit reges.

¶ 3o. quia princeps spiritua lium institutus sola voluntate dat alicui dignitatem: et illa dignitas non videtur esse realis.

¶ 4o. quia princeps temporalium instituit princeps suos in dignitatis officiis: quae non videntur importare nisi repeus rationis.

¶ Sed contra. quia omnia illa sunt realiter volita: sic esse volitum non est a ratione confictum.

¶ 2o. quia illa sunt principiu sanctarum operonum: dum iuste potest aliquid facere sic istitus: quod non poterat ante institionem: nullum autem ens rationis potest esse principium realis actus iustitue.

¶ Ideo dico quod illa entia non sunt a ratione conficta: sed sunt ab actu voluntatis humane: vel divine dereli cta realiter. sicut talia realiter sunt volita.

¶ Sed oritur difficultas quia si talia entia sunt realia quo possunt causari a voluntate sola: et in quantacumque distantia: et in qualicumque multimume.

¶ Dicitur quod sunt entia respectiua: quemadmodum vna albedo nouacausat respectum similitudinis in omnibus aliis albis: et quantumcumque distantibus.

¶ Secunda difficultas. quia voluntas circa inanimata non videtur quod de nouo aliquid reale imprimat in istitutio ne aut mutatione ministrantis: et tamen hoc partinet ad illa esse volita.

¶ Dicitur autem quod sicut ad quemlibet effectum nouiter productum omnia creata acquirunt nouum realem respectum scilice conformitatis aut difformitatis: ita non est inconueniens quod a noua principis voluntate numisma mutet praecium reali respectu.

¶ 3a difficultas quia cessante voluntate principis: immoipso mortuo manent eius instituta: et tunc non videntur esse realia: quia non est realis causa.

¶ Dicitur autem quod talia possunt saluari in ordine ad voluntatem diuinara: aut ad legeme scriptam: aut in mentibus subditorum retentam: que omnia sunt realia

¶ 4a difficultas quia illa non videntur manere circumscripto opere rationis cum esse volitum presupponat esse cognitum: et sic videntur entia rationis.

¶ Dicitur autem quod illo modo accius illa non sunt neganda enti a rationis: quia scilicet a ratione derelicta: non quia a ratione conficta. punctum est de indiTertiumdecimum uisibilibus: quia ill st sunt indiuitate in rei natua diuiduntur a nostra intelligentia. et sic talis diuisio partinet ad rationis entia.

¶ Illud autem declaratur dupliciter. Primo. quia cum punctum sit omnino indiuitale in genere quantitatis continue: diuiditur in duo signa: secundum quod vniet idem punctum est principium vnius linee: et finis alterius.

¶ 2 declaratur. quia cum instans in tempore sit omnino indiuisibile: tamen diuiditur in duo signa secundum quod est finis praeteriti et initium futuri: et sic illa signa videntur esse entia rationis.

¶ Sed istud stare non potest duplici ratione. Primo. quia sicut vna linea rea liter terminatur in vno puncto: ita alia ibidem realiter incipit: et sic punctum non potest partinere ad entia rationis secundum quod vnam lineam terminat et aliam inchoat.

¶ 2o. quia nisi tempus praeteritum in instanti terminaretur realiter esset infinitum: et nisi futurum ibi inchoaretur foret eternum: et sic illa signa non sunt ab anima fabricata.

¶ Ideo dico quod illa signa quae dicta sunt: non sunt entia rationis si vnum punctum per respectum ad diuersas lineas habet duas habitudines reales: secundum quarum vnam dicitur principium vnius: et secundum aliam finis alterius: et ita idem istans secundum diuersas reus dicitur initium futuri et finis praeteriti.

¶ Sed oritur difficultas. si extrema contradictionis possunt conuenire istis indiuius secundum ista si gena vt insint in eodem instanti.

¶ Dicitur autem quod sic. quia cum instans secundum vnum signum fit principium futuri: et secundum aliud non fit principium futuri: sed finis respectu praeteriti: extrema contradictionis insunt scilicet esse principium futuri: et non esse principium futuri.

¶ 2a difficultas. si inter ista extrema est vera contradictionis oppositio.

¶ Et dicunt quod non: quia nisi secundum idem signum applicata: nec ad idem: illud tamen non valet. quia quandocumque aliqua ex suis rationibus formalibus opponuntur: vbicunque ponantur extrema semper remanet oppositio: sicut albedo et nigredo ad quacumque applicatur: nunc autem. est prini futuri: et non est principium futuri: ex suis rationibus contradicunt: sicut affiimatio et negatio: et ideo siue applicentur ad idem: siue ad diuersa semper sunt contradictoria.

¶ 3a difficultas quia tunc contradictio frustra poneretur inter impossibila: cum inueniatur ita in rei natura.

¶ Dicitur autem quod contradictorii entitas non est ens prohibitum. sed solum comimpossibilitas: sicut manifestius patet in contrarietate.

¶ 4a difficultas quia cum entitas et veritas conuertantur: si contradictoria sint entia: erunt et vera.

¶ Dicitur autem quod eo modo quo sunt entia illa contradictoria eo modo sunt vera quantum ad contradictionem incomplexam quae opponitur contrarieta ti et rationi: et non quantum ad contradictionem complexam: quae opponitur sub porietati et subalternationi: nec sic est vera condictio: nisi sint secundum idem subiectum: et tale est ens prohibitum.

¶ Sed remanet dubium. quia tunc talis contradictio non erit: nisi in relatione cum non possit esse in re: et sic erit ens rationis.

¶ Dicitur quod ipsa est realiter in ratione nostra. sicut in voce realiter: quanuis in re non habeat conformitatem realem: et ideo non vera realiter. punctum est de nul Quartumdecimum meris: quia numerus quo numeramus: cum non possit esse in rerum natura. videtur esse tantum in anima: et sic esse ens rationis: quod autem non possit esse in rei natura declaratur: quia in entibus realibus non videtur esse processus in infinitum: sicut est in numeris secundum beatum Aug.

¶ Illud autem stare non potest. Tum quia in figuris est processus in infinitum angulos multitudo: eadem ratione: et tamen sunt entia realia. Tum quia in quantitatibus. continuum in infinitum didendo.

¶ Ideo dico quod numerus est realis entitas: quia est vnum de commnibus sensibilibus: et tamen rationis entia non percipiuntur per sensum.

¶ Et confirmatur. quia sicut vnum et multa sunt passio disiuncta entis rationis in ratione: ita in reentis realis: quemadmodum idem et diuersum. Et iterum quinque homines sunt quinque in re.

¶ Sed oritur di. quia numerus inuenitur in entibus prohibiti: quemadmodum chimera et ircoceruus. dicuntur entia duo prohibita: et tamen in talibus nulla inuenitur realitas.

¶ Dicitur autem quod talia habent pluralitatem secundum quid: sicut et entitatem: et ideo non est ibi pluralitas vera.

¶ 2a difficultas numerus dicit compositionem ex partibus suis: et si est realis realem compositionem: et ideo si est realiter in deo trinitas: ipse est realiter compositus.

¶ Dicitur autem quod in deo sunt tres persone realiter: alioquin verum dixisset sabellius negans trinitatem realem: numerus autem in sua ratione transcendenti nulam facit compositionem: que est entium in potentia cum actu: a quo abstrahit transcendens multitudo. punctum est de reflexio Quintundecimum nibus: quia reflectendo actum intellectus: aut voluntatis super actum: est processus in infinitum secundum beatum Aug. et ratio illud docet: quia eadem ratione qua possumus intelligere vnum actum possumus et alium: et sic in infinitum: et ita de volitione: cum qulibet actus cadat sub naturali obiecto illarum potentiarum: et ille processus in¬ infinitum non videtur secundum rem possibilis: et ideo talis multiplicatio videtur tse secundum entia rationis.

¶ Sed illud stare non potest. Tum quia realiter quilibet actus intelligi potest: et sic est realis reflexiuo et non rationis. Tum quia quamlibet intellectionem in nobis exper ri possumus: et tamen experiri non possumus entia rationis.

¶ Ideo dico quod processus illarum reflexionum est realis quantumcumque vadat: sicut continui diuisio: aut augmentum secundum eius diuisionem.

¶ Sed oritur difficultas quia cum posterior reflexio semperonsupponat actu omnes priores intellectiones: tunc vltra omne numerum erit dare siml intellectiones.

¶ Dicitur autem quod ita videtur est se possibile: aut dare terminum vltimate reflexionu.

¶ 2a di. quia nos experimur quod ex secunda consideratione prior remittitur: quia intellectus non potest esse ita perfecte ad plura intentus: et sic multiplicatio reflexionum posteriorum remittit priores actus donec ipsos corrumpat.

¶ Dicitur autem quod talis remissio concurrit in actibus disparatis non in essentiali ter ordinatis: sicut sunt isti: quemadmodum ex cognitione praemissarum non remittitur conclusionis notitia. punctum est de obstantialbus conditio Sextundecimun nibus: quia inter ceteras obiecti conditiones est ista: quod nulla potentia extenditur vltra comunicatiastem suobiecti. Et ideo cum obiectum primum intellectus nostri sit ens: vltra rationem ennon se potest extendere consideratio nostra: et sic cum entia prohibi ta et priuatiua: vt patuit: intelligantur a nobis: sequitur quod sint entia aliquo modo: et non secundum rem. igitur secundum rationem.

¶ Sed illud stare non potest duplici ratione. prima est. quia ista vt terminant actum nostrm intelligendi praeueniunt nostram considerationem: cum habitudo sit posterior suo termino: et per consequens reus actus ad obiectum: et sic in priori illo non sunt entia rationis.

¶ 2a ratio est. quia divinus intellectus quae non fingit talia entia rationis: secundum communia dicta intelligit talia: cum omnia a nobis intellecta sint deo notitum

¶ Sed oritur difficultas quomodo intellectus noster potest se extendere ad talia obiecta: cum abiiciant rationem sui primi obiecti.

¶ Dicitur autem quod cum lux ponatur: apud nonnullos: primum obiectum visus nostri: tamen per visum percipitur non solum lux: sed et tenebra negatiuo modo: et ita per intelectum nihilitas.

¶ Et si dicitur quod ille est actus positiuus quot intelliguntur entia prohibita.

¶ Dicitur quod ille terminatur ad partes: vt sunt entia ad compositionem: quae est in non prohibitis. Et forte puram nihilitatem per se non intelligit.

¶ 2a difficultas quia cum in talibus entibus inueniatur veritas: vt cum dicitur: chimera est ens prohibitum: et vnitas quae sunt entis passiones: ibi entitas eo modo negari non potest.

¶ Dicitur autem quod sicut ibi est entitas secundum quid: ita vnitas et veritas.

¶ Et si dicatur quod illud secundum quid est a ratione.

¶ Dicitur autem quod non. quia esse ens prohibitum est esse secundum quid ens: et illud est ens prohibitum non a ratione.

¶ 3a difficultas quia illud quod est verum tantum secundum quid: est simpliciter falsum. cum non sit verum simpliciter: et ideo si ista est vera tantum secundum quid: chimera est ens prohibitum: illa est simpliciter falsa: et tunc eius opposita est vera simpliciter: chimera non est ens prohibitum: et tunc poterit causari.

¶ Di quod illa. chimera est ens prohibitum. tantum valet. sicut illa: partes chimere sunt incompossibiles: et illud est verum simpliciter propter veram partium entitatem: si autem dicas. nihil est nihil: hoc non est nisi vnus terminus: vt patuit supia.

¶ 4a difficultas quia sicut negans loquelam. negando loquelam concedit loquelam: quod ostendit negando: ita videtur de entibus rationis: cum quis negat ea videtur quod ipsa ponat: cum omnis complexio praesupponat terminos suos: et ideo quae dicit: ens rationis non est. praesupponit ens rationis: sicut prohibitum ens in mente: quod negat.

¶ Dicitur autem quod hoc supponitur ens rationis: sicut ens prohibitum cum dicitur. chimera non est: et tunc ens rationis est prohibitum ante omnem actum rationis: sicut chimera. punctum est de disiunSecimumseptimum ctis passionibus: quia sicut par et impar sunt vna numeri passio disiuncta: ita vnum et multum: idem et diuersum: prius et posterius: simpicie et composi¬ tum: sunt enti passiones: et ita sicut impossibile est innuenire par et impar sine numero: ita nec aliquam illarum quatuor sine enter nunc autem vnum et multa inueniuntur in puris negationibus: idem et diunsum in priuatius: prius et posterius in vniuersalibus: compotentio aut simplicitas in entibus prohibiti: et ideo illa necessario erunt entia: et constat quod non realia: et per consequens rationis.

¶ Dicitur autem quod ille passio nes disiuncte non conueniunt talibus simpliciter: sed secundum quid tantum: sicut en. humanitas conuenit homin mortuo secundum quid: ita et vnitas hu manitatis: et secundum hoc vnum et multa idem et diuersum etc. qua istis attribuuntur non sunt vnum et multa simpliciter: sed secundum quid tantum.

¶ Sed oritur difficultas quia si in tali esse secundum quid sunt entia cum non sit dare esse sine entitate: et non entia realia: et per consequens rationis

¶ Dicitur quod immo sunt realia secundum quid: sicut imago vel pictura animalis dicitur animal secundum quid realiter: quia est animalis: et ita iste negatio nes et nihilitates: quia sunt entium realium prohibitiones.

¶ 2 difficultas. quia esse alicus dicit habitudinem ad illud: et reus non potest fundari nisi in ente.

¶ Dicitur quod sunt alicus secundum rem: sicut cecitas realis est priuatia visus: et ideo non est inconueniens si dicantur ens per anous ad suum oppositum: quia dicit beatus Aug. de tritate quod in eodem praeditua sunt affirmatio et negsenteo sibi opposita: et per hic ostendit ingeni tum esse relatiuum.

¶ 3a di. quia si ista sunt entia in anolotia ad opposita id est per attributione ad illa: et per compositionem intellectus ad inla: dicit respectum fundatum in illis quae habent attributionem: et sic cum relatio praesupponat suum fundamentum: habebunt entitatem ad illam attributionem.

¶ Dicitur quod secundum se vt praescindunt ab omni ordine habent suo modo esse priuatituate: et secundum hoc fundant reus partitaies ad suum modum essendi: quamuis modo positiuo exprimantur.

¶ 4a difficultas. si iste mo dus essendi est entitas realis aut rationis.

¶ Dicitur quod non entitas rationis cum nihil ibi faciat ratio: nec entitas realis forma: sed non entitas: et illud est proprie dictum non esse: et ideo licet omne quod est sit ens: et non omne quod non est: et istorum esse tantum est: sicut non esset punctum est de respectibus SDecimunoctauum termius: quia cum reus omnis ex sua ratione diffinitiua sit ad aliud: oportet vt reus arguat in termino aliquam entitatem. alioquin non esset ad aliud: et ide cum ad illa omnia scilicet negitiones puras et entia prohibita terminentur respectus: oportet quod vt sic sint entia.

¶ Et quod reales reus terminentur ad illa declaratur 4r. Primo. quidem in contradictionequae est realis oppositio: et oppositum inquantum tale refertur ad suum oppositum: et sic ens ad nihil refertur: et nihil est aliquid: et per consequens ens: et non reale: et per consequens rationis.

¶ 2o in creatione que realiter est productio de nihilo: quia esse de nihilo non potest intelligi sine ordine ad nihil.

¶ 3o in annihilatione quarealiter creatiua adnihilatur: et illa adnihilatio non potest intel ligi sine respectu ad nihil: cum tendat in ipsum.

¶ 4o in nostra intellectione: quia nos intelligimus ipsa nihila: cum de nihilo disputamus: et sic intellecto est nihili vt obiecti medim vel imme ste esse autem alicus est ad ipsum referri: eo modo quo est ipsius: et sic dicitur ad nihil aliud quod est aliquid.

¶ Dicitur autem omnibus istis quia respectus ad illas negationes non videtur posse negari: et tunc ille reus est ad nihil non vt omnino nihil: sed vt nihil est aliquid priuatiuum.

¶ Sed oritur difficultas quia aliquid et ens conuertun tur: et ideo si talia sunt aliquid: eo modo sunt entia.

¶ Dicitur quod aliquid et ens possunt accipi proprie: et sic non se extendunt: nisi ad positiua: aut communiter: et sic se extendunt ad priuatiua: vt dicunt aliquid extra animam eo modo quo sunt priuatiua: et sic ten minant illos respectus qui sunt ad aliquind. punctum est de negatiuis SDecimumnonum remotionibus: quia quandomque aliqua propositio negatiua verificatur: veritas illius consurgit ex rationibus formalibus suorum terminorum: siue mediate siue immediate: sicut in propositionibus affirmatiuis: quia sicut homo est animal exrationibus terminorum: ita homo non est asinus ex rationibus formalibus eorundem: et ideo cum illa sit vera: ens rationis non est: sequitur quod istud verificatur ex rationibus formalibus terminorum: et sic ens rationis habet rationem formalem: et per conse quens entitatem.

¶ Dicitur autem quod sicut nihila sunt entia largo modo: ita entia rationis: cum ponantur nihila: sicut entia prohibita: et illo modo hoc veritas non negatur.

¶ Sed oritur ifficultas. si negatio entium rationis est intelligenda secundum rationem.

¶ Di citur autem quod non. quia tunc circumscripta ratione esset ens: aueorum affirmatio: et sic non entia rationis.

¶ 2a difficultas. si illa negatio est intelligenda secundum rem.

¶ Dicitur quod sic. quia quicquid praeceditnostram considerationem est intelligendum secundum rem: et illa entia omnes non negant ante nostram considerationem.

¶ 3a difficultas cum negatio non possit auferri: nisi per positionem opposite afirmationis.

¶ Quarta difficultas quia secundum illa non videtur nisi quod entia rationis in realia conuertuntur cum entia prohibita et vniuersalia sint talia realiter. et tunc ponuntur maxi me entia rationis.

¶ Dicitur autem quod non ponuntur rea lia positiue: sed priuatiue: sicut medium inter contradictoria realiter negata: et ideo non ponitur. punctum est de identitatis affirmatus: Uigesimu vt cum dicitur ens rationis est ens rationis: quia illa propositio negari non daet: alioquin sua opposita esset vera: ens rationis non est ens rationis: sed conceditur affirmatiua eo modo quo conceditur. quod entia rationis po nuntur: quia hoc affirmantur de seipsis.

¶ Et confirmatur. Tum quia veritas est passio entis: et ideo vbicumque est innuenire veritatem est inuenire entitatem. Tum quia vnitas eodem modo ponitur passio entis. et hoc est vnum subiectum et vnum praedicatius: et per consequens ens: non reale: et ideo rationis.

¶ Dicitur autem quod licet illa complexio sit apud imaginationem: non tamen apud intellectum: nisi vnus terminus simplex: et eo modo quo est vnus: non potest negari: quin sit ens: vt ens se extendit secundum praemissa ad positiua et priuatiua.

¶ Sed oritur difficultas quia illo modo quo conceditur illa complexio: ponuntur entia rationis: et sic omnino non negantur.

¶ Dicitur autem quod illa que omnino negantur hoc modoconceduntur: sicut possibilitas extremorum contradictionis omnino negatur: et tamen conceditur: quod ipsa est impossibilis.

¶ 2a difficultas quia secundum inum medo dum: ista entia rationis non sunt nisi reales negationes: et sic non sunt entia rationis.

¶ Dicitur quod sunt entia rationis in esse phibito: sicut chimera est chimera aut nihil est nihil.

¶ 3 ifficultas quia nihil est nihil: equipollent: ad quodlibet est aliquid: et inesse affirmatiuo ponuntur dum dicuntur esse nihil.

¶ Dicitur autem quod quando nihil se habet per modum negationis negantis: tunc est talis equipollentia: quando per modum infinitis sumptum materialiter pro ipso nihil: de quo nunc fit mentio: tunc est ipsum ens rationis: quod sit negatum.

¶ Dico tamen ad quaestionem. quod entia rationis simpliciter non sunt neganda: nisi propter dicta communia: tunc illa que possunt sustineri debent fieri realia: si possunt declarari.

¶ Et ad illud laborauitu questio ista: et gratia exercitii dimittenda sunt argumenta.