Quaestio 9

Nono quaero de diminutione caritatis utrum scilicet propter demerita minuatur

videtur quod sic quia aliquis potest esse actus praecise ita demeritorius sicut alter meritorius nam aliquis potest esse magis demeritorius quam a actus meritorius ergo et aliquis minus demeritorius aequaliter et sit iste b tunc arguo b praecise est tantum demeritorius sicut a est meritorius igitur non maior poena debetur iuste ipsi b culpae morali quam praemium sit magnum quod debetur a actui meritorio et si hoc igitur per b actum demeritorium potest caritas minimi istam ultimam consequentiam probo quia capio aliquem qui tenties habuit actum meritorium a et per consequens qui ultra gratia baptismalem habet ad minus tentum portiones ultra acquisitas meritorie aequales inter se vel quarum posteriores sunt maiores prima earumdem si talis postea committat culpam mortalem b iste non punietur gravius quam praemiare pro actu a semel facto sed ita graviter punitur ille cui tantum bonum subtrahitur debitum sibi vel collatum sicut iste praemiaretur cui praehabenti bonum illud vel aequale conferetur igitur iste cum praecise per casum datum tantum demeretur per actum b sicut meruerat per a actum semel factum sequitur quod si sibi subtrahatur sola portio beatitudinis et gratiae sibi debita vel collata pro a actu semel facto quod iste sufficientissime puniatur sed si praecise sic puniatur remanebit sibi tota gratia baptismalis et ultra ad hoc 99 portiones aequales gratiae subtrahendae et per consequens minuetur solum totalis eius caritas in portione tanta quanta debetur pro a actu et non totaliter corrumpetur per b actum demeritorium semel commissum

¶ Et confirmatur istud quia secundum doctores hoc a sanctis accipientes deus omnem actum meritorium remunerat ultra condignum et omne demeritum punit citra condignum igitur si b praecise sic causa malus quam bonus est a minus puniet pro actu b semel commisso quam remuneraret pro actu a semel meritorie facto sed multo durius et magis graviter puniret et ultra condignum per consequens si plus de bono tolleret pro comissione b quam erat bonum collatum pro a quia tam malum penale est sibi quod uaferatur ei c praemium actus a quam bonum erat ei sibi conferri c praemium secundum regulam anselmi allegatam alias igitur vel minus quam c vel saltem non maius bonum ipso c tolleretur pro unita commissione b actus igitur remanet illi personae maior portio suae caritatis et per consequens b culpa mortalis non abstulit ei totalem caritatem suam sed solum eam minuit

¶ Praeterea peccatum unum mortale sufficienter puniretur per poenam sensus in inferno sed hoc non est peius quam per de gloriam debitam unicoque meritorio actui sicut illud peccatum erat demeritorium igitur cui centies maior gloria debebatur nec poena sensus gehennalis dabitur nec tota gloria debita aut proportionalis caritas aufertur sed solum aufertur quod et quantum auferri esset sibi ita malum sicut illam poenam gehennalem si nulla sibi gloria deberetur sibi infligi et per consequens primum probatur satis si capiatur unus extra gratiam cui nulla portio aeternae beatitudinis debeatur ille sufficienter puniri poterit certa poena alia sensus

¶ ad oppositum si posset minui propter demeritum mortale vel propter demeritum veniale non primo modo quia omne peccatum mortale actuale meretur gehennam ignis aeterni seu aeterna poenam sensus igitur non minuitur sed totaliter meretur tolli caritatem antecedens patet matthaeus 5 "audistis inquit christus quia dictum est antiquis non occides etc usque qui autem dixerit fratri suo fatue reus erit gehennae ignis" et tamen quod homo iratus dicat proximo tale verbum videtur esse minimum mortale igitur pro omni mortali debuerit gehenna ignis et consequentia patet quia cum cuilibet existenti in caritate debeatur aeterna vita si mortale peccatum posset minuere caritatem gradus caritatis remanens redderet dignum vita aeterna et ipsa culpa mortalis redderet dignum poena aeterna igitur deberetur sibi gloria per caritate relicta sibi et poena aeterna pro suo peccato mortali consequens inpossibile et hoc plane dicit magister libro 4 distinctione 18 capitulo 4 "nemo inquit simul vita et morte dignus" est loquens de vita aeterna et morte aeterna igitur culpa mortalis non potest minuere caritatem ymmo caritas est quae dividit inter filios regni et perditionis nec culpa venialis potest caritatem minuere quia tunc multiplicatio venialium posset totaliter auferre eam ut videtur et ista aliquis posset esse dampnatus aeternaliter pro solis venialibus consequens falsum igitur etc

¶ In ista quaestione suppositis communibus distinctionibus ponam conclusiones aliquas et probabo deinde movebo dubia contra eas

¶ de primo prima conclusio est haec quod caritas habitualis acquisita potest minui haec probatur quia quilibet habitus generatus ex actibus habentibus actus contrarios potest minui per actus contrarios sicut et generari per actus debitos sed caritas acquisita est huius alia saltem igitur etc

¶ maior nota propter hoc quia ipsa est philosophi 2o ethicorum in sententia minor patet quod licet deus non posset propter se odiri ut alias extitit declaratum distinctione prima primi et per consequens habitus caritatis genitus ex actibus diligendi deum propter seipsum nec possit minui nec corrumpi per actus contrarios suis actibus quia non habent nec habere possunt actus directe contrarios quia nullus potest odire deum propter se quia deus est infiniti tum sunt habitus caritatum acquisitarum generales ex actibus habentibus actus contrarios igitur tales cum possit esse ita intensi quod non possunt totaliter corrumpi sine multis actibus contrariis igitur per unum actum contrarium vel per paucos possunt minui prius quam plene corrumpi igitur etc

¶ assumptum patet scilicet quod aliqui habitus caritatis acquisitae habentis actus contrarios etc quia iste habitus quo essentiam factus multum pronus ad diligendum deum super omnia generaretur ex actibus habentibus contrarios quibus diligerentur alia ultra deum sicut multi qui non odiunt deum quia deus est diligunt aliud plus quam ipsum similiter alia caritas habitualis secundum speciem esset a priori qua quis vellet diligere deum super omnia omnibus diebus vitae suae quia iste esset habitus inclinans in actus quo secunda reflexos vocandi diligere deum super omnia quibus contrarii essent actus notandi diligere deum super omnia

¶ Item alius habitus caritatis acquisitae esset quo quis esset pronus diligere proximum propter deum et iste generaretur ex actibus habentibus indirecte contrarios odiendi proximum licet non propter deum qui minuerent priorem habitum si praecederet

¶ Similiter frequentia actuum volendi dare eleemosynariam propter deum vel aliter volendi subvenire proximo propter deum generaret habitum quemdam caritatis acquisitae et ille natus esset minui ex actibus hic notandi igitur etc quod autem omnes tales habitus de quibus exemplificavi sint caritates acquisitae ex hoc patet quia immediate per modum habituum inclinant in quo secunda actus in quos secundum speciem inclinat pro tempore oportno caritas infusa et praecise in tales in quales nata est caritas infusa inclinare igitur sunt caritates

¶ 2a conclusio potest esse de caritate actuali id est de actu in quem vel in qualem nata esset immediate per modum habitus inclinare caritas habitualis acquisita vel infusa quod talis potest minui non enim oportet omnem actum talem corrumpi subito sicut quilibet experitur in semetipso vel poterit experiri immo potest successive remitti igitur intentum

¶ Et praeterea causa alia talis actus proxima efficiens poterit remitti igitur et effectus puta cognitio vel conditio obiectiva alliciens per modum finis ad actum amoris gratuiti

¶ 3a conclusio sit quod habitus caritatis infuse secundum essentiam suam seu naturam potest minui vel remitti absolute loquendo quia omne successive producibile vel per partes est absolute loquendo successive destructabile ut per partes quia solus deus est qui active augmentat caritatem et constat quod ipse ita posset eam per partes et non simul destruere sicut partialiter ipsam potuit augmentare igitur

¶ 4a conclusio quod secundum legem dei ordinatam habitus caritatis infusae minui non potest quia non posset sit minui nisi propter demeritum nostrum sed hoc non quia non propter demeritum mortale quia illud totaliter ipsam caritatem infusam aufert per viam demeriti quia non stant simul secundum legem dei ordinatam caritas infusa iustificans et peccatum mortale nec propter solum veniale tum quia tunc pro multa venialia videretur totaliter posse corrumpi demeritorie cum quia veniale est minus malum quam caritas sit bona quia omnis gradus caritatis habet correspondenter l debitum praemii aeterni proportionalis sed quod debitum boni aeterni tolleretur esset quaedam poenam gravis dampnationis aeterni peccatum aut veniale non meretur nisi poenam temporalem igitur non abstrahitur pro solo veniali aliquis gradus caritatis infusae

¶ 5a conclusio quam dico cum doctore subtili distinctione 17 primi in lectura parysiensis quod caritatis fervor potest per venialia minui positive et gandavensis et alii idem tenent quod caritas inclinat quantum ex parte sui non solum ad opera necessitatis sed etiam ad supererogationis et ad vitandum multa venialia et quamvis ut accipit idem doctor subtilis caritas sic ponendus voluntatis ipsam ad bonum omne inclinans tam necessariam omnino quam expediens voluntas tamen cum hoc quod ipsa nolit deum deserere quin ipsum praeferat et cum hoc quod ipsa nullo modo velit deum mortaliter offendere potest ex libertate sua multa velle non solum licita sed etiam venialiter illicita ad quae non volenda sed nolenda inclinaret caritas sicut et non obstante caritate habita ipsa posset velle diligere aliud quam deum verumptamen si hoc faceret perderet praehabitam caritatem frequendo autem actus veniales contra inclinationem caritatis infuse dicto modo generatur habitus acquisitus inclinans ad consimiles et per consequens per habitum talem generatum ex illis redditur voluntas minus humilis et minus disposita ad fervidos et intensos actus ad quales est caritas inclinativa per actus huius quam ante et ista per consequens fervor diminuitur caritatis

¶ 6o dico cum eodem scoto quod potest etiam fervor caritatis per venialia minui privative et ad unum intellectum probat idem doctor scotus hanc conclusionem sic quia homo potest cessare ab actibus caritatis extra tempus necessitatis qui actus si ponerentur augerent habitu caritatis acquirendae quo posito infervidiores actus posset voluntas habens caritatem infusam quam posset ceteris paribus circumscripto habitu acquisito vel quem posset acquirere si actus huius frequentaret ad alium etiam intellectum probari potest conclusio quia qui ex frequentia actuum non necessariorum ad salutem nec quorum contrarii tollerent salutem generasset in se caritates acquisitas vel aliquam talem posset postea per actus illis contrarios illos habitus diminuere qui si diminuerentur ceteris paribus redderetur potentior ad actus intensos seu fervidos licet sibi remaneat tota sua caritas a deo infusa quam prius erat talibus habitibus vigoratus igitur etc

¶ 7o dico cum quibusdam doctoribus aliis quod ad aliquem bonum intellectum loquendo caritas potest per venialia minui quo ad eius firmitatem seu stabilitatem quia scilicet quaedam venialia multum humilitant vel disponunt ad ruinam et lapsum immortale maxime illa graviora venialia

¶ 2o restat principaliter contra iam dictam movere dubia et solvere et primum dubium potest esse illud quod tangitur in argumento principali an scilicet caritas secundum essentiam suam minui possit per culpam mortalem et est dicendum quod non secundum legem dei ordinatam nec etiam apparet rationale quod aliud statueretur secundum ymaginatio argumenti pro eo quod nullus peccat mortaliter nisi dei contemptor vere vel interpretative praeponens aliud deo non est autem rationabile quod iste habeat deum in sua nuda essentia et bonitate ad per fruendum qui aliud praeelegit sine poenitentia et displicentia salutari igitur non est rationale quod sic contempnenti et abicienti deum et respectu alterius deum parvipendenti dum talis perseverat aliquis gradus remaneat caritatis quia semper proportionaliter tanta cuilibet debetur finalis beatitudo quantam pro praesenti habet caritatem

¶ ad argumentum igitur illud principale cum accipitur quod aliquis potest poni in sorte actus praecise ista demeritorius et sic iste b dicendum quod ista duo a et b possunt comperari ad invicem secundum rationem meriti et demeriti secundum aequalitatem conversam multipliciter uno modo sic quod tantum displiceat deo b in sortes sicut placet a in platone vel quod b sit ita vituperabilis et displicibilis in sorte sicud a in platone est actus laudabilis et placibilis et hoc aestimo esset prole absolute loquendo in casu possibili assignari utpote quod sortes et plato sint in naturalibus pares et in aliis conditionibus et quod b sic actus primus demeritorius sortis quem nullus in eo praecessit actus meritorius nec gratia et a sic similiter in platone actus eius meritorius primus et hoc posito non video quin possit poni in sorte unus actus praecise ita displicibilis deo ex natura sui et suae libere productionis sicut quidam alius in platone sicud est de placibilis et laudabilis vel esse illo modo potest et praecise supposito tali possibili si placeret deo acceptare actum ad praemium sine habitu infuso caritatis sicut probatum fuit in primo esse deo possibile secundum potentiam absolutam quia in illo casu posset ut videtur poni aliquis actus magis vituperabilis in sortes quam a sit laudabilis in platone et aliquis minus etiam mortaliter vituperabilis igitur aliquis aeque praemissae istae videntur possibiles esse igitur etc

¶ 2o modo possunt isto modo sic comparari secundum aequiperantiam conversam pro eo quod unus praecise ista graviter puniretur pro b sicut alter remunerabitur gratiose pro a utroque in tali statu decedente Et dico quod si hoc intelligatur de aequalitate secundum intentionem actuum satis est hoc possibile quod sortes ista intensa seu ita gravi poena in finali secundum gravitatem actus puniatur pro quod suo actu demeritorio quam intenso vel bono actu bonitate intrinseca actus platonis est dignus praemiari pro suo meritorio actu

¶ Si vero hoc intelligitur de istis actibus praemio et poena secundum quod sunt unus bonus bonitate intrinseca et extrinseca et obiecti sui et alter malus penaliter tam secundum intentsionem actus quam secundum gravitatem obiecti respectu cuius est actus dico quod tunc inpossibile est sit loquendo et hoc loquendo de obiectis solum creatis poenalibus positive inpossibile est inquam sortes habere actum digni ita gravi poena sicud a est in platone dignus praemio quia sortes non puniretur actu obiective gravitatis infinitae sicut plato est dignus actu praemiative obiective bonitatis infinitae unde praemium inpri?d platoni erit valoris extrinsece infiniti quia non potest habere quin simul ipso dato detur per ipsum deus igitur etc

¶ dices sicut plato meretur sibi obiectum beatificum infinite bonum ita sortes meretur illo privari sed ista grave est privari bono aliquo sicut est commodum fieri illo dignum sed sortes propter b fit indignus deo in ratione obiecti fruibilis vel sic dignus ipso privari sicut plato fit per a actum dignus deo igitur non solum intrinsece sed etiam extrinsece tam gravius poena potest reddi pro actu b quantum bonum praemium pro a actu dicendum quod non est idem non admitti ad bonum infinitum participandum beatifice et privari beato tali iam habito vel iam habito debito quia igitur sortes in casu dicto comparationis non facit deum suum per modum possessi vel debiti non suum quoniam deus ad propositum loquendo numquam fuit suus sicut plato facit quodam modo meritorie de prius non suo iam suum ideo non sequitur quin plus plato praemiaretur quam puniretur sortes illo casu quia sortes solum quo ad hoc facit se indignum deo quo numquam erat dignus et plato facit se dignum deo et deum sibi debitum qui numquam sibi antea debebatur sic ita nunc ista est quod aeque bonum est acquirere indebitum sicut amittere bonum idem debitum est malum peius est autem privari bono debito et fieri eo indignum quam fieri indignum bono indebito igitur non est ita grave fieri indignum bono indebito sicut est bonum fieri dignum bono primum indebito

¶ aliter possunt comparari a et b inter se secundum talem aequalitatem conversam respectu eiusdem suppositi tunc in isto supposito cum non compatiantur se a et b vel a praecederet b vel econtra si primo modo tunc b non posset esse culpa mortalis primam post a quin plus noceret et graviori poena esset dignus plecti quam a praemiari quia b tolleret debitum totius praemii debiti pro a et insuper adderet poenam sensus aeternam si vero b esset culpa mortalis metaphysica post a tunc posset contigere quod minor poena dabitur pro b quam praemium daretur pro a secundum gradum intrinsecum actus pene nam obiectum beatificum iam prius amissum est et potest esse quod poena intensive gravior debeatur et potest esse quod aeque gravius intensive secundum itnrinsecam gravitatem doloris poenalis

¶ Si vero b praecessisset a in eodem supposito mediante tunc a esset actus melior quam b malus quia ad possent a remitteretur poena aeterna debita pro b et insuper daretur in debito portio beatitudinis aeternae quae praecellerent in bono malum prius debitum pro b actu igitur

¶ ad formam igitur argumenti principalis primam patet quod in illo casu prius actus eius demeritorius mortaliter sequens immediate ista merita non potest esse praecise ista demeritorius sicut aliquis actus praecedens fuerat meritorius immo nec sint omnes quia facit perdi bonum optimum et insuper acquiri poenam et ad probationem istius argumenti dicendum quod copulativa quae assumitur de magis demeritorio et minus demeritorio actu falsa est in tali casu in casu autem alio ubi concessum est esse possibile quod assumitur non procedit ulterior deductio sicut notum est cuilibet advertenti

¶ ad primam confirmationem dicendum est quod poenae primariae et per se ordinata pro culpa voluntaria mortali ultra poenam omnibus communem non habentibus caritatem est poena sensus et verum est quod de ista poena loquendo deus punit quemlibet peccantem mortaliter citra condignum et hoc gravius vel minus graviter secundum exigentiam culpae suae praemium autem actus meritorii et accepti ad vitam aeternam est eius visio et eius beata fruitio et de illis deus remunerat ultra condignum ethoc proportionaliter etiam plus vel minus sicut et merita hic requirunt et istae mercedes sunt apud deum taxatae iustissime secundum regulas suae liberalissime curialitatis sic in certo quod si quis meruisset quasi omnibus diebus vitae suae et tunc peccaret semel mortaliter et sic morietur sine finali poenitentia talem beatitudinem sibi praeparatam amitteret quod esset valde grave et nihil minus haberet de poena debita malo actui finali de poena aeterna nihil inquam minus aeternaliter sed forte maius licet forsan temporaliter remunerarentur opera eius bona in hac vita vel in futura sint et econverso de illo qui peccasset mortaliter quasi toto tempore vitae suae et finaliter unicum actum vere poenitentiae oportineret nihil minus praemiaretur in caelo pro illo actu bono quia tantum deliquerat sed et communicantur tota poena aeterna sibi debita in temporalem praesentis temporis vel futuri misericordialiter vertentur istae sunt leges dei iustissime quas descripsit ezechiel qui iudaeis intulit Et dixistis non est econtra via deum etc Et secundum intensionem actuum inquibus stat praemium essentiale vel gravitas poenae per se ordinate pro talibus meritis vel demeritis possunt aequiperari ut ymaginatur argumentum a et b sed loquendo secundum poenas ordinatas per viam concomi?tiae non possunt tales actus succedentes sibi invicem sine medio in eodem aequiperari immo multo gravius puniretur b succedens a centesimo actui meritorio quam praemiaretur a si non caderet homo iste unde attendendo ad agregatum poenarum omnium quas talis incurrit per b actu gravior et magis demeritorius est et peior sub b actus quam unquam fuit bonus actus aliquis quem habebat et ideo gravius punietur nisi succedat poenitentia quam aliquis actus praevius praemiaretur et tamen mitius quam demereatur et ita dico ex parte alia quod actus poenitentiae si succederet ipsi melior esset quam b fuissent malus quia licet secundum se non sit actus dignus nisi certo gradu praemii cum per concomi i tantiam deus restituit tali omnia quae habebat nam ista reviviscunt quae quondam viva fuerunt sed econverso ex parte alia b abstulerat actus malus omnia talia praecedentia merita et ideo longe plus per concomitantiam praemiabitur actus iste poenitentiae quam unus alius sequens omnino similis sine culpa mortali interveniente sed hoc accidit et per concomitantiam fit non ex natura talis actus vel sui intrinseci valoris et proportionaliter dico de b qui primo successit actibus bonis et merito graviori poena agregata punitur si persevera it talis finaliter in malo per accidens et per concomitantiam quam multi sequentes actus mali intrinsece gratia mores

¶ dices secundum istam responsionem deus gravius puniret delictum minus quam maius quia sic ista quod post multos annos meritorie expensos incidat quis in levissimum mortale ex genere gravius punietur pro illo quam si post occidat patrem et matrem et ab renuntiet deo quia per primum actum mortalem perdet omnia gaudia praeperata sibi et sibi debita et praeter hic acquireret poenam aeternam sensus sed per nullum sequens perdet tot bona non interveniente poenitentia sed gravius est perdere tot bona iam sua et incurrere poenam sensus aeternam licet minorem per quam simul promeretur per actum illum quam solum incurreret poenam sensus correspondenter reddam pro pessimo actu sequente igitur etc

¶ per simile medium probabitur quod deus iniuste remuneraret quia plus actum minus intrinsece bonum sictu actum parvum poenitentiae primum voluntate praehabita ante lapsum in culpam mortalem de qua poenitet quis subeundi gratuite mortem propter honorem dei ex magna caritate et fervore et plus etiam quam mille actus sequentes ferventiores et intrinsece meliores et ex tanta vel maiori caritate procedentes consequens videtur inconveniens

¶ ad primum istorum dico quod consequentia non valet de poena ista loquendo de qua proportionaliter retribuitur cuilibet mortaliter delinquenti et quae per se ordinatur ad retributionem culparum mortalium secundum proportionem gravitatis peccatorum et contemptum dei de poenis per concomitantiam solum modo meritis non oportet negare consequentiam in casu possibili aliquo

¶ verumptamen hic distingui posset de gravitate peccati quoddam enim dicitur alio gravius uno modo quia est intensior contemptus dei vere vel interpretative et hoc modo non oportet quod prima culpa mortalis post bonam vitam sic gravior culpa quam quaedam sequentes alio modo dicitur culpa una mortalis alia gravior quia est lapsus ab altiori et nobiliori statu et sic gravior est prima culpa mortalis post bonam vitam et gratisam quam alia sequens et ideo tamquam sic gravior gravius punitur

¶ ad 2m respondendum est per idem converso modo utendo responsione ibi et hic

¶ ad 2am confirmationem principalem cum accipitur quod unum peccatum mortale sufficienter puniretur in inferno poena sensus dicendum quod hoc non est verum sed quodlibet mortale primo et principaliter reddit indignum visione divina et consequenter inpetrat poenam certam inferni per se ordinatam pro talibus accidit autem tali virum prius fuerit dignus visione divina vel non et si sic multum et nobili visione dignus vel parum et minus nobili et totum per concomitantiam spoliabitur si peccet mortaliter et nichil minus sed forte eo amplius propter ingratitudinem torquebitur in inferno mitius tamen quam meruit poena sensus sed quo ad spoliationem gratuitorum et boni debiti in caelo ad summum punitur prima mortalis culpa sequens statim actum meritorium bonae vitae et hoc per concomitantiam eo quod fit de omni indignus sic peccans et non stant simul quod fiat de omni dignus et tamen quod sibi remaneat donum dei gratuitum vel debitum gratitudinis quam meruerat unde agens

¶ 2m dubium principale potest esse contradictas conclusiones quia videtur quod venialia minuant gratiam secundum essentiam demeriotrie quia omne peccatum adimit aliquid de bono sicut probat augustinus enchiridion capitulo 7 et 3o de liber arbitrio capitulo multis et 12 de trinitate capitulo 7 sed non omne peccatum veniale adimit bonum naturale igitur bonum gratiae

¶ praeterea iustitia potest minui per venialia igitur et caritas consequentia patet quia voluntas nec est iusta nec recta nisi per caritatem et econtra etiam qui est aeque carus est aeque iustus antecedens probatur quia iste qui frequenter venialiter excedit in cibo et potui acquirit sibi habitum intemperantiae vel magnam dispositionem ad intemperantiam vel remittit habitum temporantiae praecedentem igitur devenit minus iustus quam prius minus enim temporatus quam ante devenit minus iustus quam ante ex regula augustinus et aliorum de connexione virtutum

¶ Praetera si nullum veniale minueret tunc et si quis committeret infinita venialia non minueretur eius caritas nec corrumperetur consequens falsum quia qui commissus infinitis venialibus decederet numquam haberet praemium in caelo igitur quando morietur non haberet caritatem et assumptum probatur quia talis haberet poenam aeternam secundum iustitiam quia pro unoque illorum deberet aliquam poenam habere per aliquod tempus igitur pro infinitis infinitam vel igitur infinitam intensive quod est impossibile vel per tempus infinitum hoc est intentum

¶ Sed respondebitur forte quod inpossibile est aliquem committere infinita venialia actu distincta

¶ contra possibile est quod unus angelus immediate alicuius horae haberet aliquam volitionem malam venialem et in qualibet posteriori parte proportionali consimilem quia iste angelus nullam difficultatem pateretur in volendo sed posset in quocumque tempore quantumcumque parvo immo in instanti ut videtur habere novum velle et illud non habere nisi per instans igitur in temporibus infinitis totaliter diversis poterit habere volitiones diversas infinitas et per consequens in omnibus partibus proportionibus unius horae posset habere volitiones infinitas quarum quaelibet esset peccatum veniale

¶ praeterea nisi peccans venialiter remitteret suam caritatem esset aeque dilectus a deo sicut alius similis in caritate non peccans sic et ista deus aequaliter diligeret peccantem et non peccantem consequentia patet quia habentes aequalem caritatem sunt aequaliter boni secundum augustinus enchiridion capitulo 83 et per consequens aequaliter dilecti a deo consequens videtur inconveniens

¶ Item super illud primae ad thess ultimo "deus pacis sanctificet vos" dicit glosa sic gratia spiritus sancti quae data est vobis in baptismo servetur integra et incorrupta ne vitio vestro et immunditia corrumpatur vel minuatur vel fugetur nam dum agit homo quae odit spiritus sanctus recedit ab eo gratia eius penitus vel minuitur sed gratia est caritas igitur

¶ praeterea 10 confessionum capiutlo 3o ubi dicit augustinus "minus te amat qui tecum aliquid aliud amat" igitur amor dei minuitur crescente amore alicuius alterius et amor iste caritas est igitur

¶ praeterea ut praetactum est virtutes morales scilicet prudentia temperantia et aliae possunt minimui igitur caritas assumptum est planum consequentia probatur quia aliter in sorte et platone habentibus aequales caritates et minuta prudentia vel iustitia in sorte et non in platone essent aequaliter cari consequens falsum quia si prudentia vel iustitia sortes est minor quam prius sequitur ex hoc quod caritas sortes est minor quam prius quia est minus iusta et minus prudens igitur sic enim arguit augustinus 6o de trinitate capitulo 13 probando aequalitatem trium personarum ex necessaria aequalitate virtutum moralium in anima probando eas aequales sicut enim inquit virtutes quae sunt in animo humano nullo modo separantur ab invicem ut quaecumque fuerint aequales verbi gratia in fortitudine aequales sint inprudentia et temporantia si enim dixeris eos aequales fortitudine sed illum pater a re prudentia sequitur ut huius fortitudo minus prudens sic aut per hoc quod nec fortitudine aequales sunt quando est illius fortitudo prudentior atque ita de ceteris virtutibus inveniens hic ibi

¶ praeterea per peccatum veniale fervor caritatis potest minui ut supra dictum est si igitur caritas per venialia minui non possit tot ut videtur possent venialia multiplicari quod remanente toto habitu caritatis fervor eius tolleretur totaliter quod videtur inconveniens

¶ ad primum istorum dicendum est quod frequentia actuum venialium et quilibet talis adimit de bono vel bonum aliquod quod infuit vel quod natum esset inesse vel inesset si talis difformitas non inpediret unde si sic omissio venialis alicuius actus habendi vel debiti tunc adimit illud bonum et bonum quod ex tali actu consequeretur si haberetur tam quo ad habitum generandum quam quo ad portionem debiti aeterni in beatitudine si sic venialis commissio tunc vel adimit de habit aliquo bono acquisito et tunc adimit bonum et adiutorium ad meritum vel generat habitum vel dispositionem contrariam habitui bono inpeditivam inclinationis caritatis vel ne potentia cum habitu caritatis infuse possit in actum meritorium omnem vel in ista intensum sicut prius et ista satis adimit de bono sic ad illud

¶ Iterum etiam aliter adimit veniale bonum quia peccata venialia obligant ad poenam et per consequens ad dilationem gloriae usque ad solutionem illius poenae abnoxium autem esse poenae et dignum poena et praeclusione temporali a regno est bonam conditionem nullae peiorare et per consequens est bonum sic adimi prior autem via respondendi magis salvat debilitudinem animae respectu boni corporis per malam dispositionem quam in anima causant benialia vel ratione dispositionis bonae quam tollunt vel minuunt si praefuerit

¶ ad 2m distinguendum est de duplici iustitia morali seu acquisita et de theologica seu infusa argumentum probat primam posse minui per venialia secundum essentiam non iustitia 2o modo dictam et pari ratione et multo fortius non probat caritatem infusam posse minui secundum essentiam sed solum quantum ad fervorem vel modum alium prae concessis

¶ ad 3m resopndet firaf sic quod inpossibile est aliquem committere infinita venialia actu et ad probationem concedit firaf quod unus angelus potest habere unam volitionem malam in tempore quantumcumque parvo et istam dimittere concedo inquit quod hoc est per se possibile sed dicit quod non sequitur quod unus angelus posset in omnibus partibus proportionalibus unius horae habere infinitas volitiones diversas sicut non sequitur unus angelus potest in tempore quantumcumque parvo dividere unum continuum in duas partes in actu igitur posset in infinitis partibus proportionalibus dividere illud continuum in infinita actu

¶ Sed ista via satis est superius inprobata in diversis quaestionibus ad praesens sufficit tangere illud medium si daretur sibi in mandatis sub poena distincta diurna purgatorii quod in nulla parte proportionali usque ad finem retineret actum venialem a quo cessare posset infra cuiuslibet partis proportionalis limites secundum istam responsionem tunc enim si perseveraret usque post omnes obligaretur ad poenam infinitam secundum durationem et similiter nulla virtus finita sufficit ex natura sua cognoscere distincte omni minori maius igitur in nullius virtutis datae libera potestate est in omni parte proportionali est temporis dandi ab actu vernali advertentis in parte cessare

¶ aliter igitur responsio iuxta saepe dicta quod non potest aliquis infinities peccare venialiter successive nec simul constat igitur nullo modo infra limites temporis finiti quia est dare minimum tempus sibi secundum praesentes conditiones perceptibile vel maximum non perceptibile secundum dandas conditiones easdem et illud tempus continebit infinitas partes proportionales in quarum nulla per consequens poterit noviter peccare venialiter actu tali

¶ Sed contra ponatur saltem quod satis est possibile scilicet quod aliquis velit toties peccare sic venialiter vel non paucies ultimate sicut sunt partes proportionales in uno finito continuo talis ut videtur tantum peccaret vel fere quantum si exequeretur in sancto velle suum quia dicit glossa matthaeus 12 quantum malum intendis tantum malum facis velit igitur peccare aliquis venialibus infinitis quorum quodlibet sciret vel firmiter crederet retardare a gloria per unum diem naturalem igitur ista volitio mereretur perpetuam retardationem gloriae igitur meretur nunquam beatificari et per consequens non esset ita carus sicut ante igitur veniale tolleret vel minueret caritatem et non tolleret ex 4a conclusione primi articuli igitur minueret

¶ praeterea consequentia illud de parvo tempore argui potest ad hoc sic quantumque potest aliquis incipere se movere subreptitiae tunc potest angelus incipere se movere deliberate sed in omni instanti ante a potest asinus incipere movere se subreptitiae et per consequens dato quod omittat facere quod sibi praecipitur usque a in nullo instanti ante a peccabit quia post quodlibet instans ante a potest deliberare facere ante a quod facere tenetur ante a Et maior probatur quia in aliquo instanti ante a in quo potest asinus movere se subreptitiae potest angelus incipere se movere deliberate et non est maior ratio de uno quam de alio igitur

¶ Praeterea si non quam post instans datum ante a possit angelus deliberate incipere se movere propter parvitatem temporis inter tale instans et a nisi tunc vel prius incipiat deliberari et non habeat velle differre nec aliquem actum aequivalentem deliberate tunc igitur pari ratione et nullo alio ista parvo tempore ante a poterit deliberare incipiere se movere et tamen totum tempus a principio diei usque ad existentiam solis in meridie componatur ex tam parvis aliquibus vel minoribus temporibus sequitur quod per totum diem ante a non poterit incipere deliberate se movere quia qua ratione non potest incipiere deliberate se movere in aliquo instanti inter b et a sit b isntans datum pari ratione nec aliquo instanti temporis terminari ad b et inchoati a c distet c tantum ab ipso b prius eo sicut b distabit ab a et sic de similibus igitur

¶ praeterea possibile est quod iste angelus cui praeceptum datum est sic tantae perspicatu quod in quolibet instanti ante meridiem possit perpendere solem esse citra lineam meridionalem et per consequens in quolibet instanti ante a poterit iudicare quod post illud et tum ante a poterit inplere praeceptum

¶ praeterea ponatur quod deus revelet sibi de quolibet instanti quantum tempus intercipietur inter ipsum et a et stat argumentum haec b

¶ 5o posset difficilius argui quia non est dare aliquod tempus ista parvum post a quando ante finem illius possit incipere post a igitur pari ratione non est dare tempus ista parvum ante a quin post principium illius poterit deliberate incipiere ante a

¶ Praeterea in omni instanti in quo vult plene et efficienter movere se si ante non movit se et potest se movere statim incipit se movere secundum artem philosophi 9 metaphysicae sed in omni instanti b et a potest sit velle se movere probo quia in omni instanti in quo potest primo plene deliberasse esse statim incipiendum movere se potest velle incipiere movere se quia alias voluntas non posset se in volendo conformare statim dictamen rationis plene deliberato quod non videtur verum sed in omni instanti inter b et a potest post plene deliberasse quod sit statim incipiendum moveri id est in omni tali posset terminari deliberatio et haberi iudicium quod sit statim movendum igitur

¶ Praeterea sit ita quod deus praecipiat angelo incipere movere vel velle movere se ante a et concedat sibi quod quietetur incipiendo movere se vel velle movere se ante a sive incipiat executionem praeceptam deliberate vel indeliberate sed constat quod in omni instanti post b usque ad a potest causaliter et indeliberate incipiere se movere vel velle movere se vel aliud nam ita possum ego in quolibet instanti ante a etiam post b in casu incipere movere digitum meum igitur

¶ ad primum istorum credo quod talis peccaret mortaliter quia nimis expresse et distincte negligeret semetipsum et beatitudinem quam ita scienter parvipenderet pro temporis aequalibus infinitis nec posset huius velle procedere nisi ex perversitate et malitia nimia voluntatis verumptamen hoc dicere non cogit forma argumenti unde dico quod talis non tantum nec fere tantum peccaret sicut si exequeretur in facto infinities noviter sic peccando qualis tamen executio est creaturae inpossibilis tamen si posset sic haberet tunc peccata infinita aequalia secundum casum et nunc tantum unicum longe minus peccaret si haec et ista supponatur esse venialia sicut longe minus peccaret mortaliter volens uno actu n occidere infinitos quam infinitis actibus exequendo et cum probatur quod talis tantum peccaret sicut si exequeretur quia quantum malum intendis tantum malum facis

¶ Respondeo uno modo quod ly tantum et quantum possunt ibi nominare proportionem vel aequalitatem sed 2o modo posset in proposito et multis casibus aliis hoc negari si notent proportionem ad hunc sensum quod si alia omnia sunt paria vel potius proportionaliter se habentia ille proportionaliter gravius peccat qui peius eligit agere magis malum scienter aut agere intendit

¶ aliter dico iuxta alias dicta quod quia in electionibus et intentionibus huius stat totaliter quasi pondus meriti vel demeriti ideo si simul colligantur electiones et intentiones praeviae vel coniuncte cum ipsa executione vel executionibus tunc agregatum ex omnibus illis electionibus et intentionibus et privationibus habendarum est tantum demeritum id est tanta poena dignum vel fere sicut agregatio ex eisdem et executionibus exterioribus et ideo tam male agit quam male agere intendit in principio et in omnibus executionibus non est autem hoc verum de pa universali et confusa intentione cui in futurum multae sunt addendae si fiet executio intentorum

¶ ad 2m cum probatur quod non sit dare tempus tale parvum post tempus principium si in principio illius nolit incipiere vel non incipit circa hoc deliberare quod ex tunc non poterit citra a deliberate incipere manentibus omnibus conditionibus aliis eisdem vel similibus ita quod sciat se incipere ante a quia in omni instanti in quo asinus etc dici potest quod haec propositio absolute vera est sed siderat nolens adhuc in principio illius parvi tempus incipere sed scienter volens differre vel non dum tunc incipere deliberare elabetur illud parvum tempus ante quam illi deliberate nolitioni tunc habite succedat velle incipere et cum conditionali casu posito non stat ceteris paribus quod in omni instanti in quo asinus etc neganda est igitur maior sic modificata et cum probatur maior quia potest in aliquo instant ante a dicendum quod non deliberate in aliquo post b nisi velit in b vel incipiat deliberare tunc vel prius et non habeat advertenter pro tunc nolle incipere adhuc tunc enim si haberet nolle incipere adhuc elaberetur citius tempus illud quod vellet

¶ ad 2m concedo quod si in principio alicuius parvi temporis nolit incipere scienter sive advertenter et deliberate non est in potestate sua si alia sint paria quin labetur illud terminus antequam volet incipiere sed ulterior consequentia non valet quia cum isto dato stat quod in tempore composito ex duobus talibus vel ex uno et dividio sine quamvis parte alterius incipere poterit vel velle incipere

¶ ad 3m negandum est assumptum

¶ ad 4m dicendum quod nullus angelus est capax quod sic sibi reveletur distincte de quolibet infinitorum simul nec etiam successive

¶ ad 5m dicendum sicut ad 2m quod instantia non valet quia omne compositum ex tempore intercepto inter b et a est maius tempore minimo supra descripto in instanti et si in tali maiori possit non oportet quod propter hoc possit in minori tempore intercepto inter b et a

¶ ad 6m maior est vera si nihil aliud est obstet sed minor neganda si adhuc in b deliberate nolit ad hoc incipere Et cum probatur minor dicendum quod nisi in b vel ante inceperit deliberare non poterit naturaliter stantibus conditionibus omnibus cum quibus cuius datum poneretur minimum sufficiens in aliquo instanti ante a primus plene deliberasse si autem ante b inceperit concedo totam conclusionem intentam sed tunc receditur a conditione responsionis

¶ ad 7m dicendum quod eo ipso quod deus sibi praeciperet teneretur velle circa hoc deliberate et scienter aptare se parvulo omissionis et negligentiae quia non est in potestate sua quod a casu et in deliberate agat quod sibi praecipitur et tamen tenetur facere unde tenetur cavere ne omittat et ideo concedo quod post b erit in peccato nisi in b vel prius inceperit si tamen ante b egit illud a casu liberatus est a b ulterius agendo si cum hoc averterit et acceptet in b vel ante

¶ Sed dices adhuc posset a casu facere illud et si hoc contingeret per casum liberaretur igitur non erit in peccato post b usque a

¶ dicendum quod per hoc non liberaretur a peccato negligentiae quam quantum per eum stetisset non fuisset executus sibi inpositum et si con?tabitur a facto inposito et a peccato omni per factum suum canale factum vel inchoatum post b hoc erit de gratia dei mirabili insueta contra condonaret peccatum negligentiae suae sine poenitentia vel alia deliberata satisfactione vel qua praeservaret eum non inputando sibi illam negligentiam ad peccatum quia iuste posset eum tunc punire

¶ vel aliter forte diceretur argumento principali quod casus includit omnipotentia nam si praecipit sibi vult eum teneri ad volendum deliberate parere et per consequens vult eum teneri ad cavendum negligentiam circa inpletionem sibi praecepti saltem in illo instanti vel citra illud instans post quod si tunc vel prius non deliberet nec est in potestate sua quod incipiat deliberate velle exequi quod praecipitur sibi

¶ ad 4m argumentum principale 2i dubii principalis respondetur bene per gandavensem 5 quolibet quaestione 23 sicut recitat firalf quod amor dei non dicitur maior vel minor nisi ratione effectus sui qui effectus est duplex aeternus scilicet praemium in patria et temporalis et eodem modo eius odii est duplex effectus aeternus scilicet et temporalis scilicet poena aeterna sensus vel etiam privatio boni aeterni ut poena temporalis vel privatio boni temporalis et ratione primi effectus scilicet praemii aequaliter intensive diligit peccantem venialiter et non sit peccantem ceteris paribus 2o modo non quia uni praeperat poenam temporalem quam non alteri haec ille sententialiter vult dicere quod amat eos aequaliter quantum ad effectum aeternum vel potius quantum ad intensionem effectus aeterni sed non quantum ad effectum temporalem et idem in re tenet scotus

¶ ad 5m glossa ista est intelligenda de diminutione alicuius caritatis acquisitae vel modo alio

praeconcesso ad 6m per idem

¶ ad 7m respondet firaf probabiliter quod argumentum non probat caritatem minui secundum substantiam quia nec sic inquit firaf oportet unam virtutem moralem minui alia minuta quia non necessaria simul augentur si tamen non augeantur essentialiter nisi ex operibus ut patet 2o ethicorum et ideo non necessario essentialiter minuuntur simul sed minuuntur simul actualiter scilicet quo ad coniunctionem cum alia et ista bonitas est accidentalis tantum scilicet ratione alicuius circumstantiae ex qua potest alia bonitas addi in suo actu unde non est aliqua virtus moralis quin potest habere actum meliorem quo ad aliquam circumstantiam ex coniunctione cum quacumque alia virtute sicut patet in exemplo augustini posito quod fortitudo est melior cum temperantia prudentia quam sine et similiter cum temperantia quia eius actus ex coniunctione cum illa potest meliorari et esse laudabilior quo ad aliam circumstantiam unde quo ad istam bonitatem accidentalem super omnes virtutes sunt aequales simul cum bonitate essentiali ita scilicet quod quantum crescit ex una parte non crescit ex alia quia quantum una est maior alia essentialiter si utraque sic tantum est magis bona accidentaliter ex coniunctione cum alia et est quaestio sic vera quod caritas potest minui id est potest esse minus bona accidenter quam prius

¶ Sed hoc non videtur sufficere quia augustinus probat ibi aequalitatem essentialem in personis divinis per aequalitatem virtutum in anima sed si intelligat modo praedicto non potest concludere nisi bonitatem accidentalem aequalem cum bonitate naturali

Respondetur quod sic uno vero addito satis noto scilicet quod deus est omnino immutabilis non receptivus alicuius accidentis quod ipse ante probaverat in 5o libro ex hoc enim sequitur quod in deo non sit talis bonitas accidentalis et ideo sequitur quod personae sunt essentialiter aequales

¶ Sed contra istam responsionem videtur expresse esse magister sententiarum libro 3 distinctione 36 capitulo 3 et capitulo 4 dicit enim quod propter d?am actuum ipsas virtutes magis vel minus habere quis dici potest et aliam non habere tamen non habet simul omnes et pariter quantum ad mentes habitum vel essentiam cuiuscumque hoc unde in ista distinctione quaerit magister eadnem quaestionem et ponit de opinione quarum prima quae ponitur capitulo 2 est quod in aliquo est una magis quam alia in alio econverso sicut in Iob patiam emituit et in dauid esse veriorem scilicet quod omnes sunt pares et probat hoc per auctoritatem augustini ex epistola 27 ad ierominum quae videtur continere contrarium et solvit dicit quod augustinus loquitur ibi quo quod ad exercitium actus ita quod unus magis afficitur per caritatem ad actum unius virtutis quam alterius et addit tunc capitulo 5 auctoritatem quam dixi

¶ Respondetur quod magister non loquitur nisi de virtutibus supernaturalibus et de istis verum est quod semper sunt in uno animo aequales in essentia sed illud non est verum quia praedictae virtutes non sunt virtutes supernaturales scilicet temperantia fortitudo prudentia et iustitia sed sunt virtutes naturales moralis tum quia magister in fine capituli 5 dicit quod aliquis habet sic scilicet quo ad actum unam virtutem minus et aliam magis et aliam non habet sicut vir iustus utens coniugio non habet continentiam in actu quam tamen habet in habitu haec ille Sed certum est quod continentia est virtus moralis naturalis istud tamen dico ego oportet glosari pro eo quod uxoratus utens coniugio habet habitum non continendi sed tamen sic habet in habitu voluntatem parendi dicto quod si daretur praeceptum abstinendi abstineret pro isto inquit firalf notandum est quod multipliciter loquitur de virtutibus moralibus quibuscumque infusis et acquisitis inquantum tamen proficiuntur et formantur per caritatem unde in capitulo 5 allegat illud augustinus epistola 27a ut generaliter breviterque complectar quam de virtute habeo motionem virtus est caritas qua illud quia diligendum est diligitur haec ibi ita quod omnis virtus est caritas vel dicitur virtus nam ibi loquitur propter caritatem formaliter et sic omnes virtutes sunt aequales secundum habitum et essentiam scilicet secundum formam ista scilicet quod omnis aequaliter informantur caritate in eodem nec hoc repungnat huic quod non sint aequales in sua essentia ratione suarum essentiarum haec iste

¶ Sed contra tamen dictam responsionem licet pulchram potest obici dupliciter uno modo quod in nullo vadit ad mentem auctoritas augustini ad quam respondetur quia ista solutio comparat virtutes diversas adinvicem in eodem supposito secundum aequalitatem augustini virtutes diversas unius suppositi ad virtutes alterius suppositi secundum talem aequalitatem quia nullus aequatur alteri secundum eum informatione nisi etiam aequetur sibi inprudentia et ita de aliis et constat quod istud 2m non infert primum quia 2m staret dato quod cuiuslibet fortitudo in centuplo excederet eius prudentiam vel temperantiam et propter illus 2m probat ratio augustini non primum ex quo enim quaelibet virtus iuvat ad actum debitum alterius in meliorem et virtuosiorem actum fortitudinis posset ille qui haberet fortitudinem in X gradibus et prudentiam in 6 gradibus quam alius qui haberet fortitudinem sicud prior in X gradibus et non haberet prudentiam vel haberet prudentiam praecise in 5 gradibus nam sicut prudentia iuvaret fortitudinem X graduum ita perfectior prudetia perfectius iuvaret

¶ per istam autem viam in nullo probabitur aequalitas virtutum eiusdem suppositi igitur tota responsio nihil ad propositum augustini In alio etiam videtur minus sufficiens dicta responsio quia ponit virtutum aequalitatem solum per concomitantiam quatenus una virtus est circumstantia alterius et bonitas utriusque collata ex essentiali b unius quae est sua propria bonitas et accidentali quae est virtus alia ipsam concomitans est eadem et nec maior bonitas integrata sic unius quam integrata alterius sed certe per istum modum non magis aequarentur virtutes inter se in eodem quam scientiae speculativae et qualitates corporales vel quam ipsa membra corporis quod est falsum et consequentia satis patet et falsitas consequentis patet tam per sanctos quam per philosophos ad bonum aliquem intellectum valde inquit gregorius primo moralium singula quaelibet virtus destituitur sed non una virtus aliis suffragetur vile est consilium cui rebur fortitudinis de est quia quod tractando invenit carens veribus usque ad perfectionem operis non perducit et valde fortitudo destituitur nisi per consilium fulciatur quia quo plus se posse conspicit eo virtus sine rationis moderamine deterius in praeceps ruit et ita vadit per virtutes alias inductive ex quo patet quod nulla haberi sine alia qualibet principalium 4or in gradu saltem virtutis et pari ratione nulla haberi poterit ad perfectum nisi quaelibet alia habita ad perfectum igitur oportet quod congregentur et aequaliter perficiant suo modo

¶ Item 21 moralium dicit quod omnes virtutes in conspectu dei mutuo opere se sublevant quia una virtus sine alia vel nulla est omnino vel minima nisi vicissim sua coniunctione fulciantur et consequenter exemplificat

¶ ad idem est etiam philosophus 6 ethicorum capitulo ultimo ubi cum dixisset in fine capituli proximi praecedentis quoniam non est possibile bonum esse principaliter sine prudentia neque prudentem sine morali virtute addit philosophus in principio capituli ultimi quod per hoc dissolvitur disputatio an virtutes separeritur ab invicem et arguit quod sic non enim idem natus optime ad omnes igitur poterit quis unam assumere sine alia et respondet hoc enim inquit secundum naturales quidem virtutes contingit secundum quas dicitur bonus naturaliter secundum morales virtutes non convenit simul enim prudentiae uni existenti omnis in erunt haec ille et pari ratione argueretur quod prudentiae uni existenti secundum gandavensem neque inperfectum dummodo mereatur nomen prudentiae omnes inerunt inperfecte et si perfecte perfecte igitur etc

¶ Aliter igitur videtur mihi dicendum in parte primo ad formam quod prima consequentia non valet virtus moralis potest minui igitur caritas infusa et cum probatur consequentia non plus probat deductio nisi quod caritas minui possit ad intellectum quod non ita plene et intense poterit in bonam operam in casu aliquo sicut si non minueretur virtus moralis fortitudinis et alia et hoc sufficienter arguit deductio augustini non autem aequalitatem virtutum in eodem inter se

¶ 2o tamen dico quod eundo ad comparationem virtutum inter se in eodem supposito videtur mihi dicendum quod de virtutibus loquendo principibus quae requiruntur ad bonum r?u morale hominis et necessariam omnes virtutes convertuntur simul formaliter ut credo ordinare semper vel in quibusdam principiis virtualibus et ideo ad litteram qui parificantur in una virtutum principalium virtualiter parificantur in aliis quibuscumque principalium sicut exprimit augustinus si de caritate et infusis habitibus non oportet quod habentes parem capacitatem aequentur in aliis acquisitis virtutibus nisi loquendo de aequlitate caritatum extrinseca et intrinseca simul iunctis modo quo loquitur doctor praedictus et cum arguit doctor iste quod non oportet unam virtutem moralem minui alia minuta essentialiter quia nec sic necessario simul augentur cum non augeantur aequaliter nisi ex operibus

¶ ad illud quod immo virtualiter coaugentur et simul minuuntur necessario

¶ praeterea quo est sciendum quod sicud habitum est distinctione prima radix totius bonae et virtuose vitae est efficienter velle bene facere et nolle male facere utpote velle dei beneplacitum in necesariis saltem prosequi et nolle ipsi terminaliter displicere alia radix vice virtuose moraliter est scire quae oportet facere et quae oportet dimittere ut virtuose vivatur nec oportet scire in una materia tantum qualiter sic agendum puta delectabilia gustus et tactus quae sunt materia virtutum temporantiae quia posset contingere quod aliquis desideraret benefaere etiam auditis illectis in contrarium circa hanc materiam qui tamen si audiret quod oporteret moveri vel male agere et contra rationem circa peccatum carnis desisteret a proposito bene agendi timore mortis propter defectum fortitudinis igitur non habet plene radicem firmam primam nisi etiam volendo ista particula debite ferre citius quam male facere vel desistere a voluntate male faciendi nec hoc etiam sufficeret nisi sciret qualiter habendum esset circa ista temporalia acquirenda vel retinenda vel cupienda alias forsan licet staret prioribus notis posset hoc trepidare vel velle citius desistere a bono quam circa temporalia universaliter facere quod oportet ideo necessaria est sibi voluntas ac virtus iustitiae

¶ Idem dico de dignitatibus et honoribus ille enim sunt materiae abstractivae a bono proposito in genere habito scitis istis omnibus et aliis necessariis ad vitam virtuosam si firmatur in voluntate bene et virtuose vivendi id est circa omnia ista omnino bene se habendi et non mortaliter delinquendi tunc certissime est virtuosus mortaliter in gradu aliquo non enim est purdentia vocanda notitia quid agendum sit circa materiam unius virtutis solum vel duarum vel quarumcumque dummodo non omnium necessariorum ad bene et virtuose vivendum sed iste solum est prudens et suus habitus prudentia qui circa totam vitam id est circa materiam totius vitae virtuosae habet notitiam in genere et in specie notitiam quid sic dicente philosophus sexto ethicorum capitulo 6 videtur inquit prudentis esse posse bene consiliari circa ipsi bona et conferentia non secundum partem puta qualia ad sanitatem vel fortitudinm sed ad bene vivere totum

¶ Quicumque autem vult omnino facere et dimittere quae oportet congnitis in omni materia difficultatibus in contrarium quantum sufficit et habet notitiam in omni materia quid oportet fieri et quid dimitti eligit facere et dimittere in omni materia quid oportet et sic dispositus quidquid sumptum fuerit sub debitere eligeret nec poterit non eligi a sic disposito et quanto plus fuerit habituatus et firmatus in hiis duabus radicibus tanto virtualiter est pronior ad electionem et executionem quamlibet necessariam pro tempore oportuno crescit autem ista paternitas quotiens virtuose operatur quia numquam virtuose moraliter loquendo operatur nisi cum ex amore bene et virtuose vivendi regula eligit et ita exequitur cum autem ex amore virtuose et benefaciendi eligit aliquid constat quod firmat vel intendit amorem habitualem virtuose vivendi igitur etc per istum igitur modum virtutes in quolibet coaugerentur id est virtutum principia necessitantia bene agere in qualibet materia si habentur sic ad illud

¶ 3m neganda est consequentia quia sola venialia numquam tolleret quin sic peccans velit facere ac dimittere quae oportet de necessario salutis fieri vel emitti nam alias perderet caritatem nisi semper paratus esset facere quae omnino deus vult fieri a quolibet salvando bene tamen concedo quod per multiplicationem venialium posset tolli totus fervor caritatis acquisitus per actus directe contrarios illis venialibus non autem fervor acquirendus circa omnia genera praeceptorum

¶ 3m dubium potest esse quia non videtur quod et si caritas infusa minui posset per venialia quod propter hoc posset tolli totaliter cuius oppositum acceptum est in una probatione conclusionis 4ae primi articuli qui principalis est cum quia sufficeret quod si primum veniale tolleret medietatem caritatis totius quod semper aequale tolleret medietatem residui et sic consequenter respondet alter in 3o libro quaestione 77 cum quia dato quod tolleret aequale et sic tandem posset per venialia consumi nisi per aliud restauretur puta per opus meritorium supererogationis vel praeceptam vel per adiutoriam alia puta sacramentalia ipsa venialia delerentur et redderetur quod abstulissent sed nunc est ita quod oportet separe facere opera praeceptorum et alia bona quae restituunt tantum et plus sicud auferunt venialia si hoc detur et ita respondit grafton tenendo conclusionem illam quod venialia minuant gratiam sed alia bona tantum restituunt et ideo non sequitur quod possint totam auferre gratiam tunc enim posset homo dampnari aeternaliter pro solis venialibus quod non est dandum Respondeo quod istae sunt ultimae evasiones rationabiles pro via opposita et prima non sufficit ut mihi videtur licet in multis responsio similis locum habeat sed quod in proposito videtur cum quia peccatum veniale non est dignum punire aeternaliter seu poena aeterna sed si pro solo veniali auferetur gradus aliquis caritatis aufertur beatitudo aeterna debita correspondens illi gratia et praemium aeternum illi debitum est bonum igitur nimis dure ageret deus cum suis si pro malo ita modico subtraheret tantum bonum tum quia secundum peccatum veniale potest esse aeque grave vel gravius sicut primum igitur aequali poena vel maiori dignum igitur cum i prae psum sic dignum secundum illam evasionem subtractione tanti gradus gratiae et beatitudinis ita erit et 2m vel maioris alioquin gravius peccantem minus puniret deus secundum communem et ordinatam legem quod non videretur rationabile nec iustum

¶ 2a etiam evasio non videtur sufficere propter eandem et iterum quia possibile esset quod non daretur sorti maior gratia quam quanta posset partialiter sic demeritorie auferri per venialia multiplicia antequam obligetur exequi opus praecepti ex caritate

¶ Et praeterea posset sibi subtraheretur praecepta ad tempus vel eximere eum ad horam a peccato mortali vel saltem non acceptare actus interim causandos tamquam dignos vita aeterna in novo gradu vel maiori quam prius cum etiam quidam dicant ista esset de facto et per consequens interim talis posset se facere per sola venialia totaliter de digno non dignum vita aeterna quod non videtur dandum quia tunc si in tali statu decederet puniretur pro solis venialibus vita aeterna dampni saltem quod non videtur dandum