Quaestio 10

Iuxta hoc quaeri potest decimo ad complementum discutionis materiae praecedentis quaestionis utrum caritas decrescat ad decrementum cupiditatis

et videtur quod sic quia crescente caritate minuitur cupiditas sicut dicit augustinus enchiridio capitulo penultimo et cum hoc non videatur nisi propter earum contrarietatem igitur pari ratione econverso crescente cupiditate minuetur caritas tantum enim contrariatur cupidicas capacitati sicut econtra igitur ista minuit eius incrementum caritatem sicut econtra igitur etc

¶ praeterea ad crementum timoris minuitur caritas igitur et ad crementum cupiditatis venialis consequentia patet quia cupiditas et timor habitualis vel sunt idem habitus vel naturaliter annexi sicut patet per augustinum 83 quaestionibus quaestione 33 versus finem ubi probat quod "qui cupit necessario metus habet" et econverso similiter quia nullus metuit nisi amittere quod cupit etiam antecedens probatur per augustinus super illud canonice ioannis perfecta caritas foras mittit timorem et est omnia IX cum cepti inquit caritas habitare pellitur timor quantum enim illa crescit tantum ille decrescit et quantum illa fit interior timor pellitur ofras maior caritas minor timor minor caritas maior timor et allegatur 3o sententiarum distinctione 34 capitulo 6 si igitur per actus veniales crescit timor sicut est satis possibile nisi sit decresceret caritas posset simul caritas per actus demeritorios crescere et esset maior caritas et similiter ac simul posset crescere timor et ita cum maioratione caritatis fieret etiam maior timor quod ipse negat igitur crescente timore minuitur caritas quare unam rationem in illo folio libri ad signum tale

¶ praeterea ponatur quod in habente multum intensam cupiditatem venialem habitualem deus creet caritatem magnam in aliquo instanti tunc aut corrumpetur cupiditas illa subito vel successive non subito manifestum est quia nec etiam habitus cupiditatis mortalis id est qui inclinavit ad peccandum mortaliter subito corrumpitur sicut habituatus in talibus et noviter baptizatus certa experientia posset scire si successive igitur ista cupiditas est contraria caritati formaliter vel virtualiter cupiditatem potest diminuere venialiter

¶ ad oppositum nec per cupiditatem venialem nec mortale igitur

¶ ad illud quaesitum primo respondendum est ad quaestionem 2o alia dubia sunt iungenda

¶ quantum igitur ad istud quaesitum dubium primo est dicendum quod cupiditas venialis secundum essentia non potest demeritorie etiam diminuere caritatem propter media anta tacta potest tamen diminuere caritatem acquisitam vere et infusam etiam praeconcessis viis id est impedire eius fervorem et debilitare actus eius et disponere ad eius amissionem mediate culpa mortali ad quam disponunt multa venialia

¶ ad primum igitur obiectorum concedi potest quod conclusio vera est vel satis possibilis de caritate aliqua acquisita quod decrescit per actus veniales contrarios sibi virtualiter sed de caritate infusa dicendum quod ista non decrescit secundum essentiam suam per cupiditatem aliam veniale aliquam venialem et quando probatur quod sic quia secundum augustinum crescente caritate minuitur cupiditas verumest ut communiter quando habetur actus caritatis sine actu cupiditatis in alio enim casu possent sic crescere cupiditas venialis et caritas sicut in 3o cantur argumento et secundum quem modum et intellectum tangetur solvendo illud argumentum 3m cum arguitur pari ratione econtra ratione contrarietatis dicendum quod non valet consequentia loquendo de caritate infusa et de eius diminutione essentiali de acquisita non est necessariam hic vitare virtutes enim infusae non habent contraria formaliter sibi opposita nec ipse aliis sic sunt contrariae sed solum virtualiter quibusdam vitiis contrariantur et econtra nullum vitium veniale contrariatur virtualiter caritati nec etiam mortale nisi per viam demeriti quia caritas infusa a solo deo potest effective destrui vel produci secus autem est de multis caritatibus acquisitis

¶ ad 2m dicendum sicut ad primum quod nec ad augmentum habitus timoris venialis id est inclinatim in sola venialia nec habitus cupiditatis per solos actus veniales sequitur habitum caritatis infusae minui secundum essentiam suam sed solum secundum habitus acquisitos vel modis aliis praeconcessis

¶ ad 3m dicendum quod argumentum probat unum verum scilicet quod caritas infusa et cupiditas venialis simul possunt crescere secundum essentias suas in casu argumenti et similibus

¶ verumptamen hoc est attendendum quod cupiditas habitualis existentis in caritate duplex est una generata ut saepe prius ex peccatis mortalibus et haec cupiditas inclinat ad actus peccatorum mortalium alia ex venialibus et haec inclinat ad actus veniales statibus eisdem legibus et praeceptis

¶ Similiter notandum quod caritas infusa multipliciter augmentari dicitur uno modo per sacramenta virtute operis operati alio modo per viam meriti et hoc dupliciter uno modo perfrequentationem actuum praeceptorum alio modo per frequentationem actuum et supererogationis consiliorum et devotionis minime necessarie ad salutem si sic sermo de cupiditate habituali acquisita ex peccatis mortalibus contra praecepta dei et decremento gratiae praecise sacramentali tunc dico hanc conclusionem quod tale crementum gratiae non minuit rariter cupiditatem talem secundum essentiam quia inter tales habitus non est formalis repugnantia

¶ 2o dico quod minuit et enervat seu debilitat huius cupiditatem quantum ad efficaciam id est facit ne huius habitus ista vexet hominem sicut prius propter maius adiutorium inclinationem in actus contrarios et isto etiam modo ad crementum caritatis enervatur et decrescit cupiditas naturalis id est pronitas fomitis vel inclinatio complexionalis sive decrescat essentialiter sive non loquendo etiam de eadem cupiditate inclinativa ad mortalia de cupiditate inquam acquisita

¶ dico 3o quod ista minuitur ex operibus necessariis caritatis donec totaliter corrumpatur et habitus contrarius inducatur quia opera praeceptorum et volitiones omnia necessaria exequendi contrariantur virtualiter tali habitui malo et ideo si praecedunt opera huius ipsum minuunt vel corrumpunt et pari ratione illo praecorrupto habitum sibi contrarium generant vel augmentant credo etiam quod corrumpatur vel minuatur talis habitus si praecedit per opera caritatis supererogationis vel devotionis apertive non necessariae propter contrarietatem virtualem quia in talibus praeponitur deus creaturae et ista cupiditas inclinat ad praeponendum creaturam deo

¶ 4o de cupiditate habituali veniali id est inclinativa immediate in sola veniabilia quod non oportet quod decrescat secundum essentiam ad crementum caritatis infusae sed secundum efficaciam sicut supra quia non contrariantur formaliter nec virtualiter immediate licet inclinare nati sint in actus contrarios et ideo virtualiter quoddam modo caritas infusa tali contrariatur cupiditati licet non econtra quia scilicet caritas infusa nata est inclinare in actus corruptionis talis cupiditatis acquisitae sed non est necessariam ad salutem quod tales actus eliciantur qui ipsam corrumpant stant enim simul quod aliquis diligat dum super omnia et quod velit facere omnia necessaria ad salutem et omittere similiter omnia necessario omittenda et tamen quod nolit abstinere a mandatiis iocosis vel aliis levibus peccatis multis venialibus acquisitus tamen promptus esset absstinere si caderent subpraecepto

¶ Et ideo 5o dico quod simul possunt crescere caritas infusa per opera intrinseca praeceptorum et tamen hoc simul talis cupiditas venialis per frequentiam talium venialium peccatorum de quibus non poenitet nec reputat necessariam penitere nisi quatenus dolet in genere quod pronus est ad talia quae inpediunt aliquando et ipsum obligant ad poenas purgatorii et a beatitudine forsitan recardabunt et quod simul possint crescere dicti habitus ex hoc patet quod quorum habituum actus non contrariantur sed simul possunt frequentari et habitus simul possunt crescere sic est hic quia posset homo velle mentiri iocose vel aliam facere levitatem venialem et tamen malle mortem sustinere quam mortaliter deum offendere sicut quilibet bonus homo aliquotiens experitur

¶ 6o et ultimo dico quod caritas potest crescere non solum per opera praeceptorum quasi intensive sed extensive quaestione ut ita loquar ut tum quis propter deum non solum paratus est exequi praecepta omnia sed vitare hoc genus venialium vel illud vel spernere creaturam talem vel talem id est et se addiare propter dum et isto modo crescente caritate decrescunt saepe multae cupiditates veniales de tali casu secundum extensivum amorem ut ita loquar dixit forte augustinus loquens deo quod minus te amat qui tetum aliud amat et ad talia opera est caritas infusa nata in principio inclinare et ideo cum habentur in exercitio decrescit habitualis cupiditas venialis unde sic loquendo licet quantum ad diminutionem habitus infusae caritatis in se non sic crementum cupiditatis diminuens caritatem infusam nec per se nec per accidens ratione suorum actuum quamvis quandoque forsitan inpediat eius crementum tamen econverso augmentatio caritatis est causa per accidens ratione suorum actuum sublatum remissionis cupiditatis venialis et hoc in maiori parte etiam et communiter tam per opera talia quam per opera praeceptorum nam communiter ex hoc quod homini augetur caritas magis et magis ex maiori delectione operatur bonum et plus contempnit omnia quae potest invitus amittere respectu quorum est cupiditas tam venialis quam mortalis quia cupiditas est amor realiter quas potest quis invitus amittere secundum augustinum de libero arbitrio c 9 et de 83 quaestionibus quaestione 33

¶ Ex hiis satis patet ad 4m quod nec oportet propter infusionem caritatis a deo cupiditatem venialem a deo corrumpi neque subdito neque successive quia habitus isti non contrariantur formaliter nec virtualiter caritas infusa tali cupiditati nisi mediantibus actibus per eam eliciendum et idem dico de cupiditate habituali inclinante ad mortalia et quid fiat vel fieri valeat mediantibus actibus elicitis satis dixi et propter talem tamen contrarietatem actuum qualem dixi possunt caritas et cupiditas dici contraria ad modum loquendi philosophi et commentatoris X metaphysicae per 15 et commento 15 ubi dicunt quod quaedam dicuntur contraria quia contraria sunt a contrariis et quaedam dicuntur contraria quod agunt contraria et per istum modum valde bene caritas infusa et cupiditas vel caritas et timor possunt dici inproprie contraria et per hunc modum possunt etiam intelligi quasi omnia dicta augustini de contrarietate inter gratiam seu caritatem et cupiditatem scilicet pro contrarietate actuum suorum in quos nati sunt inclinare vel inclinant vocando cum philosopho contraria ista quae sunt activa contrariorum

¶ 2o quo ad dubia iniungenda primo videtur quod veniale minuat gratiam contra dicta praecedenti quaestionis vel cupiditas venialis contra hic dicta quia sic ista quod alquis pro salvanda vita temporali alicuius mentiatur venialiter illud veniale minuit praemium illius bonae volitionis et caritative cui adiungitur quod sibi alias deberetur si mendacium non esset adiunctum et per consequens gratiam tunc conferendam si ab esset sed non minus nocet mendacium tale veniale alias quando non coniungitur cum bono velle sed est per se quam quando sic iungitur igitur semper minuit minor probatur quia magis minuitur eius malitia quando bonum adiungitur ipsum attenuans quam quando huius bonum non attenuat eam ita enim omnis actus malus minus malus est quando habet circumstantiam bonam ceteris quam quando non et per consequens minus etiam tunc nocet quam alias per se positus sicut econverso omnis actus bonus minus bonus est quando habet secum circumstantiam malam si cecam sicut paria quam quando est sine tali circumstantia mala

¶ Et si negetur illud assumptum tam de bono actu quam de malo et dicatur quod bonus non est minus bonus pro circumstantia annexa mala veniali nec malus minus pro circumstantia bona adiuncta

¶ Contra illud potest argui sic omnis actus malus peior est quando ceteris paribus habet circumstantiam malam quam quando non et peior quam ceteris paribus habet plures circumstantias malas quam quando pauciores sed si tollatur actui malo circumstantia bona ceteris paribus habet circumstantia malam quam non ante vel plures malas circumstantias quam ante quia privari circumstantia bona est una circumstantia mala et simili medio probabitur de actu beato quod sit minus bonus et minus laudabilis quando sibi coniungitur circumstantia mala quam quando non igitur etc

¶ ad istum dubium dicendum est ut supra quod numquam veniale peccatum minuit gratiam iam debitam vel prius debitam unde tamen credo quod veniale possit in multis casibus inpedire gradum aliquem deberi qui ipso circumscripto deberetur potest enim in casu inpediere intentionem actus meritorii coniuncti quae esset ipso circumscripto et ceteris paribus intensior quam ille peccato veniali simul posito non enim reputo dubium quin hoc possit contingere immo quin nimis saepe contingat sed hoc non est minuere gratiam debitam sed facere ne tanta gratia a principio debeatur

¶ 2o michi videtur dicendum quod si ponatur in homine actus aliquis bonus et meritorius in gradu aliquo quod veniale simul positum vel annexum non facit pro isto actu bono in tanto gradu posito iam minorem conferri gratiam in praesenti vel minorem deberi beatitudinem pro futurae quam si non adiungeretur peccatum huius veniale primo quia peccatum quod annecteretur actui bono in gradu certo dato minus malum est quam sit bonus gradus gratiae vel beatitudinis qui actui dato meritorie poneretur minui seu diceretur retrahi ne daretur cum gradus iste quantumcumque parvus bonum aeternum esset nec sit poena quam meretur peccatum aliquod veniale cum etiam quia haec est via scoti expresse quaestionis respondentis illi argumento ponentium caritatem minui per veniale quia veniale inpedit infusionem gratiae igitur et conservationem

¶ dicendum inquit quod per se peccatum veniale non inpedit infusionem gratiae seu caritatis immo inquit duobus aequalibus actum aequalem meritorium aequaliter infunditur caritas quamvis unus peccet venialiter et allius non quod autem inpediat hoc est per accidens ut quia cum veniali non habet actum meritorium vel si hoc non tamen aeque intensum sicut si non peccaret venialiter haec ille in lectura parysiensis distinctione 17 primi

¶ 3o ad hoc movet auctoritas apparatus 22 quaestione 2 si quilibet ubi recitat apparatus opinionem aliquorum dicentium de mandatio obstreticum quod fuerit veniale et quodlibet propter peccatum veniale non dampnetur aliquis tamen inpedire potest aliquem ne salvetur id est ne detur ei prima gratia salutaris

¶ Sed hoc inquit non credo cum veniale peccatum non tollat gratiam nec eam inpediat etiam si omnia peccata venialia commisisset haec ibi et certe pari ratione vel multo fortius non inpedit per se loquendo augmentum gratiae

¶ ad argumentum igitur in contrarium dicendum quod mandatium veniale adiunctum actui volendi liberare a morte iniusta innocentem ex caritate procedenti non minuit caritatem conferendam actui posito tanti gradus sive praemium quod sibi alias deberetur

¶ Sed nec huius oppositum arguitur in argumento sed minor solum probatur quae tamen probatio potest duci contra istud sic quia actus bonus est ceteris paribus minus laudabilis et bonus si habet circumstantiam malam quam si non habet etc

Respondeo quod non propter hoc quod habet actum peccati venialis distinctum pro circumstantia annexa est minus meritorius praemii aeterni vel caritatis infundendae et tamen est minus laudabilis quoad hoc quod est persona ista digna puniri et retardari a beatitudine donec solverit poenam temporalem debitam veniali et minus cum forsan est in ca?n bonus actus talis localiter mortaliter loquendo licet non in genere meriti propter malam circumstantiam venialem

¶ verumptamen hic posset ulterius dubitari an idem actus volendi possit esse meritorius vitae aeternae et tamen demeritorius venialiter et videtur quod sic quia apparatus ubi prius ex remuneratione obstetricum per mandatum salvantium pueros innocentes arguit aliquem consequi poenam et praemium ex eodem facto

¶ Idem arguit et tenet capitulo iuris tractans de mandato obstetricum

Item hoc argui potest ratione quia ubi idem actus numero aequivalet duobus aliis distinctis actibus in genere operationum poterit ut videtur illis aequivalere in genere meriti et demeriti ideo etiam talias dictume st quod si eodem actu numero diligitur deus et proximus propter deum ille aequivalet tam in ratione operationis quam meriti forte et talibus duobus actibus etc ideo etiam idem actus propter aequivalentiam est in casu fruitio et usus / et idem actus in casu amor et odium et sic de similibus cum igitur in proposito actus quo quis eligit venialiter menturi ut liberet innocentem ab in iusta morte aequivaleat in essendo vel in genere operationum duobus actibus de quibus habitum est praecedenti dubio quorum unus esset velle liberare innocentem ab iniusta morte et filius velle mentiri sequitur quod aequivalebit in essendo meritum vel demeritum utrique

¶ sed contra tunc meritum esset demeritum et illicitum esset meritorium bonum et utile ad vitam aeternam quod non videtur concedendum

¶ dicendum quod ex quo omnis actus meritroius dum est meritorius videtur esse licitus et nullus actus culpae venialis dum culpa est est licitus non videtur quod actus aliquis possit simul esse culpa venialis et meritorius vitae aeternae qui tamen hoc sustineret deberet concedere hanc esse per accidens veram meritum est demeritum et peccatum est meritorium vitae aeternae et similia quae non videntur concedenda

¶ ad primum igitur in contrarium dicendum quod illud argumentum glossatoris non potest elici ex textu ex quo arguit quod textus exprimit ibi facta diversa successive ordinata quorum uni dabatur merites et alteri poena nam loquens de remuneratione obstetricum dicit textus quod propter hoc non nulli conantur asserere hoc mendacii genus non esse peccatum maxime quia illis mentientibus scriptum est quod aedificavit eis domus domos et reprobat hoc dicens quod in ista recompensatione cognoscitur quid mendacii cullpa mereatur nam benignitatis earum merces sumptu si in caritate et ex gratia gratuita hoc egissent quae eis in aeterna potui vita retribui praemissa culpa mendacii in terrena est recompensatione declinata ubi plane dicitur praemissa culpa mendacii non ex eodem facto sed ex diversis scilicet ex compassione et benivolentia liberandi parvulos meruerunt praemium temporale non aeternum vel quia mortaliter mentiebantur sicud dicunt aliqui vel quod mihi credibilius si earum mendacium non erat periurium sed simplex mendacium quia non erant in statu salutis propter alias culpas puta ydolatriae egyptiatie vel similis Et per idem patet ad illud de capitulo iuris unde dicendum quod ibi locuntur si habebit veritatem quod dicunt de eodem facto ydemptitate agregationis et sic verum est ibi et alibi satis possibile quod aliquis ex eodem facto ydemptitate agregationis consequatur poenam et praemium non solum temporale sed aeternum quia per unum actum poenam et per alium sibi coniunctum praemium et maxime ubi illi distincti actus intrinseci ordinantur ad eundem extrinsecum qui intenditur per utrumque sicut est in proposito ubi intenditur liberatio innocentis aliter tamen de isto mendacio obstetricum respondet glossa ubi prius ex hoc inquit loco videtur quod iste mulieres quae mentitae fuerunt pro salute alterius peccaverunt mortaliter quia per veniali nullus privatur aeterna salute augustinus tamen dicit eas venialiter peccasse et tunc respondet sed ut patet in glossa gregoris super exodum unde sumptum est illud casum istae mulieres bis fuerit mentitae primo quia promiserunt pharoni quod omnes masculos interficerent sed tunc habebant in proposito quod non interficerent eos et illud peccatum fuit veniale quia fuit pro vita illorum conservanda et de hoc loquitur augustinus postea vero pueris reservatis cum redarguerentur a pharone sunt mentitae cum dicebant hebraeorum mulieres habere scientiam obstetricandi etc et tunc non fuerunt mentitae pro vita puerorum quia illi iam servati erant sed pro propria vita ne interficerentur et hoc mendacium fuit mortale et propter hoc dampnatae fuerunt haec ibi

¶ Sed haec glossa non est rationabilis nisi secundum mendacium fuerit periurium et praedixi quod non est rationabile quin homo ita excusetur a mortali et quin ita officiose mentiatur cum mentitur sine dampno alterius pro propria vita salvanda sicut si ceteris paribus pro salvanda vita alterius mentiretur non igitur ceteris paribus perniciosius mentite sunt quando hoc fecerunt pro propria morte cavenda quam quando pro mortibus puerorum

¶ ad 3m dicendum quod licet quo ad multas conditiones posset unus actus simplex aequivalere duobus nullo modo cum meritorio simul et secundum has conditiones unde velle mentiri propter salutem innocentis nullo modo est actus meritorius licet velle seu optare liberationem innocentis et velle ad hoc parvias licitas laborare fit magni meriti quod meritum non minuitur per mendacium ad adiunctum sed velle illam pietatem per mendacium deducere ad effectum non est meritorium sed demeritorium et malum et illicitum vix tamen unquam ymmo simpliciter credo quod nunquam aliquis eligit liberaliter sic aliquem per viam memoriam peccati venialis sine actu distincto interiori ab actu volendi mentiri vel aliter peccare qui alius actus fit absolute bonus et meritorius vitae aeternae si solum veniale coniungatur sicut nec unquam de facto aliquis diligit aliquid propter deum actu relativo quin deum diligat amore alio absoluto magis tamen mereretur qui haberet illas proprietates et actus bonos et nollet exequi per viam venialiter illicitam sed doleret quod via licita non adesset quam quae eligeret mediate malo culpae exequi bonum tale

¶ dicendum est igitur quod non est simile in exemplis et in proposito quia conditiones istae de quibus est hic sermo repungnant eidem actui quia non stant simul quod actus aliquis sic meritorius vitae aeternae et tamen illicitus et in exemplis positis non est ista

¶ 3m dubium principale potest esse contra illud quod dictum est praecedenti quaestione caritatem absolute loquendo posse successive minui a deo sicut et per partes augetur et quod cupiditas venialis posset esse via meritoria diminutionis eius et opera praeceptorum vel consiliorum via meritoria restaurationis illius quod diminueretur si haec sint deo possibilia demereatur igitur quis sic venialiter ex una parte et mereatur ex alia per hunc modum quod deus propter venialia uniformiter in una hora remittendo an ferat totam caritatem quam habuit sortes in principio illius horae et propter merita ex parte alia a medio illius horae uniformiter duplo tamen velocius motu remissionis reproducat caritatem illam et sic caritas illa totalis a s haec sint possibilia ut est datum in antecedente suo sequitur quod a in fine illius horae erit totaliter destructa propter venialia et totaliter reparata propter alia merita igitur simul reproducta et destructa consequens inpossibile igitur data non erant possibilia Et potest hic dici quod satis est possibile in ymaginatione argumenti possibili praetatta quod talis duplex processus potest finiri in b in instanti ultimo horae datae quod per primum procssum destructum circumscripto 2o reparativo a totaliter esset destructum et in primo destructo esse completo et quantum staret per illud processum praecise nihil ipsius a caritatis esset in b instanti sed quia 2us processus etiam completur per casum idoe in illo a est et quia in communi sermone cum dicitur aliquid esset destructu tum vel tunc primo destructum una exponens est per quod ipsum non sit ideo ad communem acceptionem sermonis non debet concedi quod in b instanti est a destructum sed quod esset destructum per unam mutationem nisi reproduceretur per aliam sicut alias respondendi in suo simili quo ad illud

¶ 4m dubium potest esse contra illud quod dictum est fervorem caritatis posset minui per cupiditatem venialem pari rei per difficultatem in oppositum vel poenam corporalem et per consequens per maiorem poenam magis posset fervor id est actus intensior minui seu remitti et si hoc sequeretur quod duo aliqui dari possent aeque meritorie diligentes deum per unam horam et per quodlibet instans intrinsecum illius horae in quorum neutro aliqui subito produceretur vel corrumperetur faciens ad meritum sed solummodo successive et tamen unus illorum in finali instanti illius horae sine subita productione facienda in illo instanti vel subita corruptione alicuius duplo plus meretur quam alter ex natura casus consequens inpossibile igitur antecedens consequentiam probo per hoc quod bene possibile est quod in uno martire deficiente prae tormentis vel in alio per alias circumstantias impedito tantum valeat in ratione meriti actus remissior diligendi dum sicut in alio non taliter inpedito et pari in aliis actus intensior possibile igitur esset quod in uno duorum talium in uno actus diligendi deum permaneat uniformis per horam et in alio propter difficultates tales extrinsecas sic continue uniformiter remittatur quod in instanti ultimo horae deficiat et tamen quod per totam horam et in aliquo eius instanti intrinseco propter circumstantias alias crescentes actus remissior in altero sic aequae meritorius cum intentiori in reliquo ita quod aliae circumstantiae tantum recompensent in ratione meriti sicut decrescit actus usque ad instans totalis defectionis quando forsan primo plene absorbebitur ratio propter poenam in illo instanti ultimo per continuam et uniformem remissionem actus sed tunc continuatam totaliter deficiet meritum merito in alio perseverante ubi informi igitur multo fortius posset contingere quod in fine esset sub 2lo meritorius actus unius respectu actus in alio et tamen sine hoc quod aliquid subito producatur vel subito destruatur immo hoc ipsum potest sic deduci sic enim quod actus diligendi in uno sic 2lo intensior in principio horae et per totam horam et in ultimo instanti horae quam actus in alio eorum coniungatur tamen cum actu sub 2lo in alio circumstanto alia ex quia principio horae reddatur actus ille subduplus simul cum proprio valore actus ista meritorius sicut actus duplus in alio et sic ista quod illa circumstantia actu ipso manente aequalis intensionis in se sit uniformiter decrescat quod in instanti ultimo dicti terminis subito ac simul destruatur ita tamen quod propter maiorem difficultatem habendi minoratam circumstantiam illam vel aliam conditionem promoventem illam circumstantiam quae sic est in continua defectione circumstantia illa minorata quam diu aliquid eius remanet tantum promoveat actum in ratione meriti sicud in principio fecit circumstantia tota isto posito habetur totum intentum ut videtur quia tunc in ultimo instanti ex circumstantia quae tunc primo totaliter deficit non redditur actus magis meritorius cui prius infuerat circumstantia quam sit actus ex bonitate sua et communi dei acceptatione meritorius igitur sicut tunc est actus in se subduplus respectu actus in alio ita erit sub 2lo meritorius et tamen usque tunc semper fuit per positum aeque meritorius et nihil tum ibi subito corrumpitur vel destruitur igitur propositum

¶ Istud argumentum exemplum potest explificari in aliis sicud enim ista quod unus duorum habeat voluntatem virtuose ac meritorie agendi et dandi indigentibus occurrentibus unum denarium et alius eorum velit meritorie dare duos remissius tamen quam primus unum ista quod bonitas obiecti vel circumstantia proprie penuriae ista recompenset quod ambo actus fuit aeque meritorii semper quam diu simul manent per modum illum quo vidua mittens duo minuta ex sua penuria plus meruit quam alii plus mittentes ex euuangelio sit igitur ita quod actus primus maneat uniformis intensionis et sensus decrescat continue secundum intrinsecam latitudinem graduum actus decrescat continue tamen aequaliter in ratione meriti ex maioratione bonitatis obiecti vel extrinseco in potentiae dandi seu propre punuriae sicut decrescti intrinsece quo posito tandem ex continua remissione actus totaliter deficiet et tamen usque ad ultimum illud instans horae quod est primum instans non esse illius formae erant semper actus illorum aeque meritorii et tamen in fine unus duplo magis meritorius altero sicut prius in simili deduxi nihil ibi corrumpto subito vel producto

¶ Quod si concedatur conclusio contra capio igitur gradum excessus in ratione meriti ex quo conceditur unus actus esse duplo plus meritorius respectu alterius et quaero aut gradus iste producitur subito vel successive non subito quia hoc esset contra causam non successive quia tunc in medio temporis adaequati illi successive acquisitioni non fuissent actus illi aeque meritorii contra posita aut probata

¶ ad illud dubium dico in primis quod hic supponitur unum falsum vel dubium multum saltem secundum cursum communem et legem dei ordinatam videlicet quod meritum vel demeritum possit per modum illum crescere vel decrescere quod actus aliquis fiat continue magis et magis meritorius vel minus et minus continue meritorius hoc tamen concesso gratia disputationis quia et nunc et alias reliqui hoc sub dubio mihi et etiam pro eo quod possent mutari termini et staret plenarie difficultas quia non debet esse alicui dubium quin deus posset continue magis et magis acceptare aliquem actum in uno duorum secundum circumstantias alias possibiles concrescentes actui in substantia actus uniformiter ymaginati alio duorum uniformiter vel difformiter se habente vel minus et minus sicut sibi plura placeret dicendum est igitur quantum videtur pro modo quod formae primae et exemplum etiam concludunt unum possibile licet hoc esset impossibile statim praecise in magnitudinibus intrinsecis actuum ad invicem comparatis vel realiter aliarum se ad invicem commitantium quarumcumque sed quod tantum vel tantum placeat aliqua immo aequaliter per totum aliquod tempus et tamen altera in fine duplo plus quam alia vel valeant vel sint utiles et sic de extrinsecis aliis denominationibus non est inpossibile sicut deducunt argumenta etiam si ibi nihil subito fiat vel subito corrumpatur

¶ ad argumentum igitur in contrarium dicendum quod subito in casu argumenti deveniet actus isti intrinsece duplo intensior in duplo magis meritorius alio actu qui secum usque tunc fuerat aeque meritorius et tamen iuxta tantum argumenti nulla res ibi subito corrumpitur vel producitur subito quia ponatur sicut alias probatum est esse possibile quod deus acceptaret sine gratia informante et tunc non est necessarium aliquam rem ibi produci sed subito devenit duplo acceptioni alio non quai sic acceptior quam ante fuit sed quia alter duplo minus acceptatur deficiente circumstantia recompensante et prius faciente ut actus remissior plus valeret penitus quam ille intensior

¶ 5m dubium potest esse contra illud quod dictum est quod idem actus bonitatis numero non potest simul esse meritorius et demeritorius quia contra hoc potest sic argui quia aliquod potest esse praeceptum dei quod homo non potest transgredi nisi meritorie et si transgreditur praeceptum dei demerebitur igitur merendo demerebitur assumptum primum probatur quia deus potest dare praeceptum sortes non mereri actu elicito infra spatium unius horae quod si detur sibi sor non potest istud praeceptum transgredi nihil faciendo quia sequitur sortes nihil facit igitur non meretur actu elicito et si hoc igitur non transgreditur praeceptum nec potest sortes illud praeceptum transgredi actu demeritorio nisi detur intentum quia sit ita quod non habeat actum alium elicitum nisi illum quem ponet adversarius esse demeritorium ille si est demeritorius non est meritorius nisi detur propositum et si non est meritorius nec habet actum alium per positum igitur non meretur actu elicito igitur non transgreditur praeceptum illud nec potest et actu meritorio pari ratione nec actu indifferenti igitur vel nullo actu potest illud praeceptum transgredi vel actu meritorio solum et tunc propositum

¶ ad idem si alicuius praecepti divini observatio non est sortes licita posito casu possibili illius transgressio potest esse sort ut videtur meritoria vel icita antecedens est possibile igitur consequens et si transgressio divini praecepto sic licita vel meritoria igitur potest esse quod actus demeritorius sic meritorius vel licitus possibilitas antecedentis probatur sic quia possibile est quod deus praecipiat sortes quod faciat a et non b et quod sortes cui datur hoc praeceptum concipiat directe modo contrario ex distractione aliqua vel alia fantasia deceptationi et faciat aliquid sorti hoc argumentum tunc nullum prohabitum sortes a deo pro aliqua hora est a sortes tunc faciendum sed a est sorti perhibitum pro una hora diei igitur a pro ista hora non est a sortes faciendum discursus iste bonus et scitus a sortes esse bonus et utrque praemissa est a sortes scita esse vera vel firmiter credita esse vera et praemissae ipsae non repungnant igitur consequens est a sortes creditum esse verum igitur si sortes faciat a facit contra conscientiam suam et ista si faciat stante illo casu quod sibi praecipitur quia a suus praecipitur secundum veritatem et tamen conscientia sua dictat sibi quod a non est ab eo faciendum igitur observatio sibi praecepti stante casu illo satis possibili non est licita et hoc est antecedens probandum et si hoc igitur illius transgressio est sibi licita vel meritoria quod est intentum principale

¶ ad primum illorum dicendum quod non potest scienter et advertenter transgredi praeceptum sibi a deo meritorie bene tamen credo quod in casu ubi illud quod praecipitur alias esset de natura sua indifferens ita quod non ex natura sui pateret esse licitum si homo sine culpa sua haberet errorem sibi pro tunc invincibilem et ideo faceret contrarium sibi praecepti credens illud sibi praecipi et sola intentione obediendi deo faceret directe contrarium sibi praecepti immo sibi perhibitum iuxta casum 2i argumenti praesentis dubii quod deus voluntatem obediendi innocentem acceptaret et quod talis mereretur volendo facere istam rem quae secundum veritatem est sibi prohibita creditur tamen ab eo firmiter sine sua culpa quod sit sibi praeceptum ratio est quia iste intendit deo servire nec vult facere rem de se illicitam nec quam facit nisi ut deo obediat et ad talem actum nata est caritas incitare igitur videtur quod in tali casu mereatur omnis tamen intendens transgredi praeceptum dei in hoc peccat et est apud deum reus transgressionis sive intendat facere rem quae secundum veritatem praecipitur sive non quia quasi scelus est ydolatriae nolle acquiescere secundum scripturam Exemplum et est ad hoc de illis qui contra conscientiam asserunt quaedam vera quae tamen credunt esse falsa et ideo minuitur licet mendacium non dicant secundum magistrum libro 3o distinctione 38 capitulo penultimo sed econverso secundum eum falsum dicendo aliquando quis verax est ut probat hic per augustinum. Et tum probatur quod non quia aliquis potest habere praeceptum quod transgredi non potest nisi meritoriae nego et dico quod dato sorti praecepto quod non mereatur actu elicito infra a horam sicut dixi in prologo primum quod quantum credo si sortes ex innocentia vellet deo praecipienti obtp?are et alias esset deo carus quod secundum veritatem mereretur volens non mereri in casu illo nec tantum illo actu transgrederetur praeceptum dei sed magis obsequeretur quantum stat in voluntate sortis quia / quidquid agunt homines intentio iudicat omnis quo ad hoc quod in re ex natura sua licita non peccat intendens facere voluntatem dei solum nisi erret errore culpabili sed haec particula

Responsionis supponit quod sortes innocenter intendat deo perire et casu tali si autem non sic in voluntatis potestate audito dei praecepto sibi dato quin velit vel nolit se conformare sicut est valde verisimile quod non sit tunc tale praeceptum nisi esset rationabile nisi placeret deo tale velle non acceptare ad meritum quod vix esset possibile vel rationabile dummodo ille cui praecipitur debite sit dispositus ad merendum

¶ Si vero voluntas audito praecepto huius possit parere suspendendo se ab omni actus causatione tunc patebit in proposito sic se suspendendo si sic voluntas edocta et astuta et tunc poterit transgredi praeceptum illud sibi datum tam vocando quam notando mereri actu elicito infra horam pro qua servandum datur huius praeceptum

¶ Et cum probatur quod sortes per actum demeritorium non possit transgredi dictum praeceptum dico quod immo et cum arguitur quod non quia ex quo non hanc nisi unicum actum sit ita vel iste erit simul meritorius et demeritorius quod erat intentum priorum argumentorum contra praeconcessa vel iste actus non erit meritorius per consequens talis non transgreditur praeceptum datum sibi de non merendo actu elicito nam demereri ut dictum est non est mereri actu elicito

¶ Respondeo quod licet iste non mereatur actu elicito si tamen habeat voluntatem non inplendi quod sibi praecipitur vel si habeat voluntatem faciendi sibi inhibitum rebellens est et inobediens et transgressor praecepti non quidam formaliter faciendo contrarium illius quod sibi praecipitur informa sua sed per voluntatem rebellionis et inobedientiae vel rei prhabitae exemplum inhabito homini ne decapitem vel occidat aliquem fit transgressor praecepto non solum occidiendo sed volendo occidere et tamen velle occidere non plus est occidere quam demereri actu elicito sic mereri vel quam scienter contra praeceptum velle mereri inhibito actuali merito sit mereri unde quicumque facit quod in se est ad transgressionem praecepti licet non infringat quod sibi praecipitur sub forma ipsa qua sibi praecipitur et etiam perere nolens transgressorem praecepti apud deum et reum se fecit transgressionem praecepti licet non infringat quod sibi praecipitur sub forma ipsa qua sibi praecipitur et etiam perire nolens transgressorem praecepti apud deum et reum se fecit transgressionis in conspectu dei sic potest esse in proposito igitur etc.

¶ Ad 2m dico ut prius quod qui solum ex ignorantia et errore non culpabili vadit contra formam quae sibi praecipitur in re alias non mala nec involutam cum malitia ex genere operationis in notentis quasi et cum intensione obsequendi deo non est apud deum reus ttransgressionis licet faciat ex proposito odiendi rem sibi in habitam vel non faciat rem sibi odiendi rem sibi praeceptam secundum formam in qua sibi praecipitur et ista est in proposito secundum casum argumenti unde haec consequentia non valet iste facit contrarium istius quod sibi praecipitur igitu rest transgressor praecepto et ideo qui venit contra formam quae sibi praecipitur et tamen ex voluntate et desiderio parandi praeceptori aestimo posset contingere quod sic agendo mereatur et quod non est transgressor sed potius exequtor praecepti in oculis dei

¶ ad argumenta principalia quaestionis huius decimae est responsum in primo articulo quaestionis

Explicit secundus liber alias enim multas quaestionis secundi de motu de tempore de continuo et individuatione et similibus alias seriosius per tractavi