Quaestio 6

Sequitur sexta questio, qua queritur: Quo remedio causa uiciata subleuetur, et si remedium illud sit dandum ei, quicausa dilationis uocem appellationis exhibuerit f Causa uerouiciata remedio appellationis subleuari poterit.

Unde Fabianus Papa ait [ad Hilarium Episcopum, epist. III. c. 3.]:

Liceat appellatori uiciatam causam appellationis remedio subleuare.

Idem paulo ante. Appellantem non debet afflictio ulla, aut detentionis iniuriare custodia.]

Item Anacietus Papa, [epist. I. in fine.] Omnis obpressus libere sacerdotum (si voluerit) appellet iudicium, et a nullo prohibeatur, sed ab his fulciatur et liberetur et audiatur. Si autem difficiles causae autmaiora negotia orta fuerint, ad maiorem sedem referantur. Et si illic facile discerni non potuerint aut iuste terminari, ubi fuerit summorum congregatio congregata(que per singulos annos fieri solet et debet), iuste et Deoplacite coram patriarcha aut primate ecclesiastica, et coram patricio secularia iudicentur negotia in commune.

Item Sixtus Papa [epist. II.] omnibus rectoribus ecclesiae scribit , dicens :

Si quis uestrum pulsatus fuerit in aliqua aduersitate, licenter hanc sanctam et apostolicam sedem appellet, et adeam quasi ad caput suffugium habeat, ne innocens dampnetur, aut ecclesia sua detrimentum patiatur.

Idem Grato episcopo [epistola I.] Omnes episcopi, qui in aliquibus pulsantur uel criminantur grauioribus causis, quociens necesse fuerit libereapostolicam sedem apellent, atque ad eam quasi ad matrem confugiant.

Item Marcellus Papa, [epist. I. ad Episcopos Antiochenaeprouinciae.] Ad Romanam ecclesiam omnes episcopi, qui uoluerint uel quibus necesse fuerit, quasi ad caput suffugere, eamque appellare debent, ut inde accipiant tuitionem atqueconsecrationem. Quod omnibus minime conuenit denegari episcopis; sed absque ulla custodia, aut excommunicatione, uel aampnatione, aut expoliatione libere ireconcedatur.

Item Victor Episcopus [ad Theophilum Alexandrinum, epist. I. c. 3.] Si quis putauerit se a proprio metropolitano grauari, apud patriarcham uel primatem dioceseos, aut penes uniuersalis apostolicae ecclesiae iudicetur sedem.

Item ZepTierinus urbis Romae Archiepiscopus , [epist. I.] Ad Romanam ecclesiam ab omnibus, maxime tamen ab obpressis est appellandum, et concurrendum quasi admatrem, ut eius uberibus nutriantur, auctoritate defendantur, a suis obpressionibus releuentur, quia non potestnec debet mater obliuisci filium suum.

Item Iulius Papa [in decretis, siue in rescripto ad Orientales, c. 22.] Placuit, ut a quibuscumque ecclesiasticis iudicibus ad alios iudices ecclesiasticos (ubi est maior auctoritas) prouoca-tum fuerit, audientia non negetur.

Idem [cap. 30.] Ideo huic sanctae sedi prefata priuilegia specialiter sunt concessa tam de congregandis conciliis et iudiciis ac restitutionibus episcoporum, quam et de summis ecclesiarum negotiis, ut ab ea omnes obpressi auxilium, et iniuste dampnati restitutionem sumant, et talia ab inpiis non presumatur absque ultione, nec exerceantur absque suadampnatione.

Cum ergo Zepherinus dicat, ab omnibus esse appellandum, maxime tamen ab obpressis, et Marcellus scribat: , , Omnes episcopi, qui uoluerint uel quibus necesse fuerit, appellare debent :“ patet, quod accusato (siue grauetur, siuenon) appellationis uox non est deneganda. Quidam tamen ita distinguunt , ut u olent es ad consecrandos , necessitatem patientes ad obpr essos referant, ut sit sensus: Omnes, quiuoluerint a Romana ecclesia consecrationem accipere, et ab aliquibus in-pediuntur , eam debent appellare; quibuscumque in suis obpr es -sionibus necesse fuerit ad eam subfugere, similiter uocem appellationis exhibeant, ut isti tuitionem, et illi consecrationem abea accipiant. Similiter et illud Zepherini distinguitur: „Abomnibus est appellandum ad Romanam ecclesiam : intelligendumest, qui ab ea consecrationem uoluerint accipere, uel qui a prelatissuis aliquam iniuriam passi fuerint , maxime tamen ob obpr essis.Secundum primam interpretationem obpressi intelliguntur aliquainiuria affecti; iuxta secundam uero obpressi dicuntur a iudiceiniuste condempnati. Secundum hanc distinctionem qui in aliquibus negotiis non ad releuandum, sed ad differendum uocemappellationis exhibuerit , appellandi auctoritatem non habet.

Sed cum Gregorius scribat omnibus per diuersas prouincias:

Decreto nostro uestram rogantes karitatem mandamus, ut si aliquis (quod non optamus) suorum emulorum Aldri-cum Cenomannicae ecclesiae episcopum, accusare damp-nabiliter attemptauerit, liceat illi post auditionemprimatum dioceseos, si necesse fuerit, nos appellare, etnostra auctoritate aut ante nos, aut ante legatos nostrose latere missos iuxta Patrum decreta suas exercere atquediffinire actiones, nullusque illum ante hec iudicet autiudicare presumat. Sed si quid (quod absit) graue in-tolerandumque ei obiectum fuerit, nostra erit expectandacensura, ut nichil prius de eo, qui ad sinum sanctae Romanaeecclesiae confugerit eiusque inplorat auxilium, decernatur, quam ab eiusdem ecclesiae fuerit auctoritate preceptum, que uices suas ita aliis inpertiuit ecclesiis, ut inpartem sint uocatae sollicitudinis, non in plenitudinem potestatis. §. i.s Si autem (quod non arbitramur) a quoquamsecus presumptum fuerit, ab offitio cleri submotus aposto-licae auctoritatis reus ab omnibus iudicetur, ne lupi, quisub specie ouium subintrauerunt, bestiali seuicia quosque audeant lacerare, et quod sibi fieri nolunt aliis inferre presumant.

Item cwra Vigilius Papa [in epistola ad Eleutherium, c. ult.] dicat .

Qui a it aliis esse prepositum, non moleste ferat aliquem sibi esse prelatum. Ipsa namque ecclesia, queprima est, ita reliquis ecclesiis uices suas credidit largiendas, ut in partem sint uocatae sollicitudinis, non in plenitudinem potestatis. Unde omnium appellantium apostolicamsedem episcoporum iudicia, et cuncta maiorum negotia causarum eidem sanctae sedi reseruata esse liquet; presertim cum in his omnibus eius semper sit expectanaum consultum, cuius tramiti si quis obuiare temptauerit sacerdotum, causas se non sine honoris sui periculo apud eandemsanctam sedem nouerit redditurum.

Item cum Nicolaus Episcopus in Remensem d Archiepiscopum inuehatur, qui Rothardum episcopum appellantem apostolicam sedem dampnare ausus est, ita dicens :

Arguta tua sapientia, utinam in accepto bono fomite, iudicii materiam depositionis aduersus Rothardum assumpsit, et ab itinere apostolicae sedis remouit, etcontinuatim apostolicam sedem appellantem dampnauit etcarcerali custodiae mancipauit.

Et infra: §. i. Priuilegiatamen apostolicae sedis uos obliuioni tradere nullatenusdebuistis, quibus uenerandi canones iudicia totius ecclesiae ad hanc deferri iubent.

Et infra: §. 2. Hec quippe nosin Rothardo idcirco noueris operatos, ut priuilegiasedis apostolicae, que male a uobis uiolata esse uide-bantur, auctoritate apostolica et canonica Patrumdeliberatione [pristino tandem ingenio s et proprio decorentur honore.

Item Leo Papa [ad Anastasium Thessalonicensem Episcopum, epist. LXXXII. al. LXXXIV.] Qui scit se quibusdam prepositum, non moleste ferat aliquem sibi esse prelatum, sed obedientiam, quam exigit, etiam ipse dependat, et sicut non uult grauis oneris sarcinamferre, ita non audeat alii inportabile pondus inponere.Discipuli enim sumus humilis et mitis magistri, dicentis: , , Discite a me, quia mitis sum et humilis corde.“

Patet ergo , quod nulli appellanti induciae sunt denegandae. Ceterum, si causa frustratoriae dilationis appella-uerit, a iudice, ad quem prouocatum fuerit, condempnabitur.Tempus uero appellationis est ante datam sententiam uel postdatam . Quociens enim se pregrauari senserit, liberepotest appellare.

Unde Sixtus Papa [II. epist. 1. ad Gratum Episc.] ait 138

Si quis putauerit se a proprio metropolitano grauari, apud primatem dioceseos aut penes uniuersalis aposto-licae ecclesiae Papam iudicetur.

[Item Felix II. ad Episcopos in Alexandrina Sinodo congregatos, cap. 19.] Quociens episcopi se a suis conprouincialibus uel a metropolitano putauerint pregrauari, aut eos suspectos habuerint, mox Romanam appellent sedem, atque eislibere ire liceat; et dum predictam Romanam appella-uerint sedem, aut ab ea se audiri poposcerint, nullus eos aut excommunicare, aut eorum sedes subripere, aut res eorum auferre, aut aliquam uim eis inferre presumatante, quam amborum causa Romani Pontificis auctoritatefiniatur. Quod si aliter, a quoquam presumptum fuerit, nichil erit, sed uiribus carebit.

Item Iulius Papa [in rescripto ad Episcopos orientales, cap. 30.] Ideo huic sanctae sedi prefata priuilegia specialiter sunt concessa, ut ab ea omnes obpressi auxilium, et iniuste dampnati restitutionem sumant.

Obpressi et se pregrauari putantes intelliguntur ante datam sententiam, iniuste dampnati post datam.

Unde Euticianus urbis Romae Episcopus scribit omnibus Episcopis, [epist. II. c. 1.]:

Non ita in ecclesiasticis agendum est negotiis, sicut in secularibus. Nam et in secularibus postquam legibus uocatus quisque uenerit et in foro decertareceperit, non licet ei ante peractam causam recedere. Inecclesiasticis uero dicta causa recedere licet, si necesse fueritaut si se uiderit pregrauari.

Qui uero ex contumacia iudicibusobtemperare noluerint, communione priuentur .

Unde in Mileuitano Concilio, [c. 24.]

Quisquis probatus fuerit pro contumacia nolle obtemperare iudicibus, cum hoc primae sedis episcopo fuerit probatum, det litteras, ut nullus ei communicet episcoporum, donec obtemperet.

Item quod post datam sententiam appellari possit , Fabianus Papa testatur, dicens [Hi lar io Episcopo ep. III.cap. 2.];

Liceat etiam in criminalibus causis appellare, nec uox appellandi denegetur ei, quem in supplicio sententiadestinauerit.

Quod ante idem affirmat [eod. cap.]:

Si quis iudicem aduersum sibi senserit, uocem appellationis exhibeat.

Post datam uero sententiam quiappellare uoluerit, infra quinque dies appellet et infra eosdema quo prouocauit dimissorias accipiat, et infra eosdem adquem appellauit iter arripiat.

Unde in Teodosianis legibus sic statutum inuenitur:

Propter superfluam appellatorum licentiam, ne in retractandis uel reuocandis sententiis liberum habere arbitrium uiderentur, et tempora appellationis, et penae constitutae sunt, ut quicumque apud iudicem, qui causam eiusaudiuit, appellare, et ad alium iudicem prouocareuoluerit, infra quinque dies appellet, et in his ipsisquinque diebus ad iudicem, ad quem prouocauerit, sinealiqua dissimulatione perueniat, et ipse dies, in quoaccepit litteras, in his quinque diebus conputetur specialiter. Quod si longius iter sit, exceptis quinque s diebusspatium dierum, quo iter agi possit, conputetur.

Habita dinumeratione XX. millium diurnorum per singulos dies computetur.]

Item [ibidem tit. XXXIV.]Ab eo, a quo appellatum est, ad eum, qui deappellatione cogniturus est, dimissoriae litterae dirigantur, que uulgo apostoli appellantur, quarum postulatio et acceptio intra quintum diem finienda est ex offitio.Ista iam superius sub titulo de cautionibus et penisappellationum interpretata sunt. §. i Qui intra statutatempora dimissorias non postulauerint, uel acceperint, uel reddiderint, prescriptione ab agendo submoueantur, et penam appellationis ferre cogantur.

Item [ibidem tit. XXXV. c. 2.] Quicumque non confidentia iustae causae, sed causa afferendae morae, ne contra eum sententia proferatur, appellauerit, uel si de facto suo confessus, ne abdicatur, appellare uoluerit, huiusmodi appellationes non recipiantur.

Item [ibidem, tit. XXXVI. c. i.]Quociens post auditam causam iudicem possessorappellat, fructus possessionis, de qua agitur, dum sequendae audientiae euentus dubius est, merito sequestrantur.Nam si petitor appellauerit, ab eo hoc non potest postulari, quia non potest sequestrari quod non habet. §. 1. Sipropter predia urbana uel mancipia appellatur, possessiones eorum uel mercedes, uel uectura etiam, si de nauis°s naulo agatur, deponi solent.

Item [ibidem, tit. XXXVII. c. i.] Omnimodo puniendus est, quociens iniustaappellatio pronunciatur, sumptus, quos, dum sequeretur, aduersarius inpendit, reddere cogatur non simplos, sedquadruplos.

Premissis auctoritatibus infra quinque dies post datam sententiam cuique appellare permittitur. Quod postea lustinianus in constitutionibus suis corrigens , infra decem dies appellationis remedium cuique dandum decreuit , dicens:

Inperator Iustinianus Augustus. Anteriorum legum acerbitati plurima remedia inponentes, et maxime hec circa appellationes facientes, et in presenti ad huiusmodi beneficium peruenire duximus esse necessarium. Antiquitati etenim cautum erat, ut, si quis per se litem exercuerit et fuerit condempnatus, intra duos dies tantummodo licentiam appellationis haberet;sin autem per procuratorem causa uentilata sit, et in triduumproximum eam extendi. Ex rerum autem experientiainuenimus hoc satis esse dampnosum; plures enim hominesignaros subtilitatis legum, et putantes in triduum prouoca-tiones esse porrigendas, in promptum periculum incidisse, et biduo transacto causas perdidisse. Unde necessariumduximus huiusmodi rei conpetenter mederi. Et omnes appellationes sancimus, siue per se, siue per procuratores, seuper defensores, uel curatores et tutores uentilentur, posseintra decem dierum spatium a recitatione sententiae numerandum ab his iudicibus, quorum interest, offerri, siuemagni siue minores sint (excepta uidelicet sublimissimapretoriana prefectura), ut liceat homini intra id spatium plenissime deliberare, siue appellandum ei sit, siue quiescendum; ne timore instante opus appellatorium frequentetur, sed sit omnibus inspectionis copia, que indiscussoshominum calores potest refrenare.

§. 1. Ad hec sancimus, si quando lis speratur in nostrum inferri consistorium, si forte contigerit inperatoriam maiestatem publicis occupatam causis ex mundanis prouisionibus non posse con-uocare patres, quatinus causa agitetur, non ex hoc litempericlitari. Quod enim uicium est litigantium, si culmeninperatorium occupetur? uel quis tantae est auctoritatis, utnolentem principem possit ad conuocandos patres cete-rosque proceres coarctare? Sed si quid tale euenerit, causa intacta permaneat, donec inperator motus sua sponteet conuocari proceres iusserit, et litem inferri patiatur, etomnia secundum morem procedere.

§. 2. Illud etiam intertio capitulo disponendum est, quod antiquitas bene statuit, nouitas autem neglexit. Cum enim ueneranda uetustatisauctoritas ita magistratus digessit, ut alii maiores, aliimedii, alii minores sint, et appellationes a minoribus iudicibus non solum ad maximos iudices remitterentur, sed ad spectabilium iudicum tribunal, quatinus et ipsisacro auditorio adhibito litem exercerent, nouitas autemhoc dereliquit s, euenit, ut super minimis causis maximinostri iudices inquietentur, et homines propter minimascausas magnis fatigentur dispendiis, ut forsitan totius litisestimatio ad sumptus iudiciales non sufficeret. Ideoquesancimus, si quando ex Egiptiaco tractu uel adiuncta eiutraque Libia prouocatio speratur usque ad decem librarumauri quantitatem, non in hanc regiam urbem eam uenire, sedad prefectum augustalem, qui audiat et causam dirimat uicesacri cognitoris, nulla eis post diffinitiuam sententiam appellatio est porrigenda. Similique modo quociens in Asiana diocesi uel Pontica tale aliquid emerserit, usque ad predictam quantitatem decem librarum auri appellationes ad uiros spectabiles, comites forte, uel proconsules, uel pretores, uel moderatores, quibus specialiter easdem lites peragendas deputauimus , remittantur, quatinus et hi ad similitudinem prefecti augustalis uice sacri cognitorisintercedant, et causas sine spe quidem appellationis, Deitantum et legum timore perferant decidendas. Orientales autem tractus causas appellatione suspensas, etusque ad decem librarum auri quantitatem limitatas, aduirum spectabilem comitem orientis mittere, simili modoaudientiam et finem eis inpositurum. Illo uidelicet obser-uando, uti uiri spectabiles uel alii spectabiles iudices non ad alios eadem spectabilitate decoratos iudicessuas transmittant appellationes in litibus, quantaecumquesint quantitatis (cum non oporteat ad conpares iudicesappellationes referri, sed a minore iudicio in maius tribunal ascendere), sed ad illustrissimam prefecturam illorumappellationes, cuiuscumque sint quantitatis, (ut dictumest) dirigantur, que una cum uiro excelso pro temporequestore eas dirimat, utroque offitio subministrante, id esttam ex sacris scriniis more solito quam prefecta pre-torioP. Ita tamen hec sancimus, ut nec a ducibus uelab q aliis spectabilibus iudicibus (quibus forte, et si priuatisint, inperialis maiestas causas iniunxerit) appellatio admemoratos iudices spectabiles currat, ne causa non grada-tim procedere, sed perperam uideatur; sed a presidibus quidem prouinciarum, et iudicibus a nobis datis, si non sintspectabiles iudices, intra memoratam quantitatem referetur. Si autem uel illustres sint dati a nobis iudices (quibus apices dignitatum super spectabilitatem sunt) uel duces, qui omnimodo spectabilitate sunt decorati, uel hi, qui aprincipe delegati sunt, spectabilem habeant dignitatem, eorum appellationes sub quacumque quantitate in hancregiam urbem ad conpetentes antiquo more iudices referantur 280r aliis omnibus, que in appellationibus statuta suntuel antiqua prosapia, uel ab auctoritate anteriorumconstitutionum, uel a nostra humanitate, intactis illibatisque custodiendis.

Digest. tit. Quando appellandum sit. lege i. [§. B iduum]. Biduum uel triduum appellationis ex die sententiae latae conputandum erit.

§. i. Quid ergo, si sententia fueritsub condicione dicta, utrum ex die sententiae tempusconputamus ad appellandum, an uero ex die, quo condiciosententiae extitit? Sane quidem non est sub condicionesententia dicenda; sed si fuerit dicta, quid fiet? Et est utilestatim tempora ad appellandum conputari debere.

§. 2. Quod in sententiis preceptum est, ut uel altera die, uel tertia prouocetur, hoc etiam in ceteris obseruandumest, ex quibus sententia quidem non profertur, appellaritamen oportet et potest, ut cum quis ad tutelamuel ad alia ciuilia munera nominatur, eius s excusationon admittitur.

§. 3. Si forte post sententiam statimdictam copiam sui non fecerit is, qui pronunciauit (ut fieriassolet), dicendum est nichil nocere appellationi". Namubi primum copiam eius habuerit, poterit prouocare. Ergosi statim se subtraxit, ;similiter subueniendum est.

§. 4. Quid ergo, si condicio horae efficit, ut sereciperet? Si forte dicta sit sententia iam suprema hora, utique non uidebitur se subtraxisse.

§. 5. Adeundi autemfacultatem semper accipimus, si in publico sui copiamfecerit. Ceterum, si non fecitp, an inputetur alicuiquod ad domum eius non uenerit , quodque in hortos nonaccesserit, et ulterius quod ad uillam suburbanam? Magisque est ut non debeat inputari. Quare si in publico eiusadeundi facultas non fuit, melius dicetur facultatem nonfuisse adeundi.

§. 6. Si quis ipsius quidem, a quo appel-lauit, adeundi facultatem non habuit % ut ei libellosdaret, eius autem, quem appellauit, habeat copiam, uidendum, an ei prescribi possit quod eum nonadierit. Et hoc iure utimur, ut, si alterius adeundi copia fuit, prescriptio locum habeat.

§. 7. Palam est, eam esse propriam causam, cuius emolumentum uel dampnum ad aliquem suo nomine pertinet.

§. 8. Si aduersusabsentem fuerit pronunciatum, biduum uel triduum ex quoquis scit conputandum est, non ex quo pronunciatum est.Quod autem dicitur absentem posse prouocare ex quoscit, sic accipimus, si non in causa per procuratoremdefensus est. Nam si ille non prouocauit, difficile est ut hicaudiatur.

§. 9. Si quidemy in insulam deportandum an-notauerit preses prouinciae, et inperator rescripseritut deportetur, uideamus quando sit prouocandum, utrumcum inperator rescripserit, an cum ei scribitur?Et putem, tunc appellandum esse, cum recipi eumpreses iubet+. Ceterum uerendum est, ne sero sit, uttunc prouocetur, cum inperator insulam ei assignauerit;conprobata enim sententia presidis tunc solet insulamassignare. Rursus illud uerendum est, si mendaciis apudprincipem honerauit eum, quem deportandum laborat, intercludit viam prouocandi. Quid ergoest? Recte dicetur humanitate suggerente ut et hocillo ff tempore non frustra prouocaretur, quia non aduersus principem, sed aduersus iudicis calliditatem prouocauit.

§. 10 .ss Illud uideamus, si, cum inperatori scriberetur, exemplum litterarum litigatori editum sit, neque is appellauerit, et postea contra eum rescriptum sit, an appellare a litteris pridem sibi editis possit f+? quia qui tunc non appellauerit “ uera esse quescripta sunt consensisse uidetur, nec est audiendus, sidicat euentum rescripti sacri se sustinuisse.

Non solent audiri appellantes, nisi hi, quorum interest, uel quibus mandatum est, uel qui negotiumgerunt alienum, quod mox reus ratum haberet. Sedet si mater , ex pietate prouocauerit, dicendumest et hanc audiri debere, et si litem preparandam curaremaluerit, intercedere non uidetur, licet ab initio defendere non potest.

§. i. Ante sententiam appellaripotest, si questionem in ciuili negotio habendam iudex interlocutus sit, uel in criminali, si contra leges hoc faciat.

§. 2. Eius, qui ideo causam agere frustratur, quod dicitse libellum principi dedisse, et sacrum rescriptum expectare, audiri desiderium prohibetur, si» ob eam causam prouocauerit, appellatio eius recipi sacris constitutionibus prohibetur.

[Item Marcianus 1 . 2. De appellationibus, tit. De libellis dimissoriis, 1. unica.] Post appellationem interpositam litterae dandae sunt ab eo, a quo appellatum est, ad eum, qui de appellatione cogniturus est siue principem, siue quem alium, quas litterasdimissorias siue apostolos appellant. Sensus autem litterarum est talis: appellasse (puta) Lucium Titium a sententiaillius, que inter illum et Me. dicta fuit. Sufficitautem petisse intra tempus dimissorias instanter et sepius, et si non accipiat, id ipsum contestetur. Nam instantiam petentis dimissorias constitutiones desiderant.Equum est igitur, si per eum steterit, qui debeat darelitteras, quo minus det, ne hoc accipienti noceat.

§. i. Titulo: Nichil nouari. Appellatione interposita, siue earecepta sit siue non, medio tempore nichil nouari oportet.

§. 2. Si quis ex pluribus facinoribus condempnatus propter quedam appellauerit, propter quedam non, utrumsit differenda pena eius, an non, queritur. Et si quidemgrauiora sunt crimina, ob que appellatio interpositaest, leuius autem id, propter quod non appellauit, recipiendaest omnino appellatio, et differenda pena. Si uero gra-uiorem sententiam meruit ex ea specie, ex qua non est appellatum, omnino pena inponenda est.

Forma apostolorum hec est: „Ego En .sanctae Bononiensis ecclesiae episcopus, te presbiterum Rolan-dum, capellanum S. Apollinaris, ad apostolicam sedem, quamappellasti, ab obseruatione mei iudicii his apostolis dimitto .“ Forma uero appellationis hec est: , , Ego Adelinus S . Reginae ecclesiae minister licet indignus sentiens me pregrauari adomino Gualterio S. Rauennatis ecclesiae archiepiscopo Romanam sedem appello, et apostolos peto.

§. 1. Si uero post datam sententiam appellare uoluerit, hic erit ei modus appellandi:„Ego A. sanctae Reginae ecclesiae minister licet indignus contrasententiam domini Gualterii sanctae Rau. ecclesiae archiepiscopi iniuste in me latam pridie Kal. Magi A. incarnationisDomini MCV . feria P quarta, Romanam sedem appello, et apostolos peto.

§. 2. Si autem unus, uel duo pro pluribusappellare uoluerint, sic appellabunt: „Ego G. et P. sindiciscanonicorum S. B. E. sentientes nos pregrauari, uel contrasententiam, etc. Romanam sedem appellamus, et apostolos postulamus .“ Huiuscemodi i appellationes in scriptis fieri debent.

Ad iudicium autem alterius fidei catholico appellare non licet.

Unde in Cartaginensi Concilio IV. [c. 7.]:

Catholicus, qui causam suam, siue iustam siue in-iustam, ad iudicium alterius fidei iudicis prouocat, excommunicetur.

Notandum uero est, quod quidamiudices sunt, a quibus appellari non oportet.

Unde in Concilio Mileuitano, [c. 24.] legitur :

A iudicibus, quos communis consensus elegerit, non liceat prouocari.

Quod de arbitris intelligendum est. Iudicum enim alii simZ arbitrarii, alii sunt ordinarii. Ordinarii uero sunt, qui ab apostolica, ut ecclesiastici, uel ab inperatore, utpote seculares, legitimam potestatem accipiunt. Arbitrarii sunt, quinullam potestatem habentes cum consensu litigantium in iudiceseliguntur, in quos conpromittitur, ut eorum sententiae stetur.Horum alii sunt ordinarii et arbitrarii, alii arbitrarii tantum.Ordinarii et arbitrarii sunt, qui legitimam potestatem habentes abeis eliguntur ad arbitrandum, qui non sunt suae ditioni subpositi.Ab his, etsi ut arbitrarii sedeant, et non ut ordinarii, priuilegiotamen ordinariae dignitatis, grauatus aliquis appellare ualebit.

Unde in Cartaginensi Concilio legitur III. [c. io.]:

Sane, si ex consensu partium iudices electi fuerint, etiam a pauciori numero, quam constitutum est, liceat sprouocari.

Item ex Concilio Mileuitano, [c. 22.] Placuit, ut presbiteri, diaconi, uel ceteri inferiores clerici in causis, quas habuerint, si de iudiciis episcoporum suorum questi fuerint, uicini episcopi eos audiant, et inter eosquicquid est finiant, adhibiti ab eis ex consensu episcoporum suorum. Quod si et ab eis prouocandum putaue-rint, non prouocetur, nisi ad Affricana concilia uel adprimates prouinciarum suarum. Ad transmarina autemqui putauerint appellandum, a nullo intra Affricam incommunione suscipiantur.

Nisi forte Romanam sedem appellauerint. jautem, qui appellauit, ad eum, a quo appellauit, remitti nondebet.

Unde in Sardicensi Concilio, [c. 7.]:

Si episcopus accusatus fuerit, et omnes iudica-uerint congregati episcopi regionis ipsius, et de gradu suo deiecerint eum, si appellauerit qui deiectus uide-tur, et confugerit ad beatissimum Romanae ecclesiaeepiscopum, et uoluerit se audiri, si iustum putaueritut renouetur examen, scribere episcopis digneturepiscopus Romanus his, qui in finitima et propinquaaltera s prouincia sunt, ut episcopi diligenter omniarequirant et iuxta fidem ueritatis diffiniant. Quodsi is, qui rogat causam suam iterum audiri, deprecatione sua mouerit episcopum Romanum, ut delatere suo presbiteros mittat, erit in potestate eiusquid uelit, et quid estimet. Et si decreuerit mittendos esse qui presentes cum episcopis iudicent, uthabeant etiam auctoritatem personae illius, a quodestinatf sunt, erit in eius arbitrio. Si uero crediderit sufficere episcopos f prouinciales, ut negotio terminum inponant, faciet quod sapientissimo consiliosuo iudicauerit.

Arbitrarii tantum sunt qui nullam legitimam potestatem acceperunt, a quibus appellari non licet, quia eis inpu-tandum est qui tales elegerunt. Si uero sententia eorum, a quibus appellatur, soluta /um' tt, nichil oberit eis, nisi forteuel inimicitia uel pecunia deprauati iniustam probantur tulisse sententiam.

Unde in eodem Concilio Cartaginensi III. [c. 10.] legitur :

Hoc etiam placuit, ut a quibuscumqueiudicibus ecclesiasticis ad alios iudices ecclesiasticos, ubi est maior auctoritas, fuerit prouocatum, non eis obsit, quorum fuerit soluta sententia, si conuinci non potuerint uelinimico animo iudicasse, uel aliqua cupiditate aut gratiadeprauati.

Queritur autem de eo, a quo appellatur, an sit demeandus in testimonium apud eum, ad quem appellatur, super negotio, cuius cognitionem suscepit.

De hoc ita statutum est in Concilio Cartaginensi V. [c. i.]:

Statuendum est, ut qui in ecclesia quamlibet causam iure apostolico ecclesiis inposito agere uoluerit, et forsan decisio clericorum uni parti displicuerit, non liceat clericum in iudicium ad testimonium deuocarieum, qui presens uel cognitor fuit, et nulla ad testimonium dicendum ecclesiastici cuiuslibet persona pulsetur.

Ab eis quoque, ad quos prouocatum fuerit ( sicut in Concilio Affricano [c. 63.] legitur ) ulterius prouocari non licet:

Si autem fuerit prouocatum, eligat qui prouocauerit iudices, et cum eo ille, contra quem prouocauerit, ut ab ipsis deinceps nulli liceat prouocare.

Post secundam prouocationem intelligendum est: tertio enim in una eademque causa super hisdem capitulisprouocare non licet. Unde in VII. libro Codicis , titulo nonliceat in una eademque causa tertio prouocare, [legeunica], inperator Justinianus scribit: , , Si quis in quacumque liteiterum prouocauerit, non liceat ei tertio in eadem lite superhisdem capitulis prouocatione uti, uel sententias exellentissi morum prefedorum pretorio retractare, licentia danda litigatoribus, arbitro dato, ipsius audientiam, qui eum dedit, ante litis contestationem inuocare, et huiusmodi petitione minime pro-uocationis uim obtinente. §. i. Cum autem in causa capitali uelstatus interpellatum fuerit, non per procuratores, sed per se ipsosappellantes causam suam agere oportet.

Unde Adrianus Papa ait [in capitulis a se collectis, cap. 44.] :

Si quando in causa capitali uel causa status interpellatum fuerit, non per exploratores, sed per se ipsos est agendum.

Tempus autem exequendae appellationis annus est, uel, si iusta causa intercesserit, biennium.

Unde in Autenticis constitut. 11. collat. V. legitur:

„Si quis appellat, inquiratur annus, intra quem secundum se communiter ne litem exequatur, aut, si iusta intercesserit causa, annus alius indulgetur , quo transacto litenon conpleta manetis sententia.

§. 1. Appellatore cessante, cum unus mensis superest ex biennio, licet uictori ingredi ut reusqueratur, quo siue inuento siue non , suas afferat allegationes, £ 5 i 0 h i confirmetur uel rescindatur sententia, omni casuabsente in expensasti condempnando. Neutro occu-rente post secundum fatalem per manet sententia.°Constitutione secunda , in collatione /F.:

§. 2. „Sedlis, que speratur in consistorium principis inferri, absque dampnomorae manet intacta, donec ipse faciat eam introduci, et aproceribus secundum morem dirimiP

Si uero is, qui appellauit, penitentia ductus ab appellatione desistere uoluerit, non prohibetur, sicut in 7. libr .Codicis, tit. de appellationibus et consultationibus P, [ 1 . 28.] Inpp. Arcadius et Honorius statuisse leguntur: , , Si quislibellos appellatorios ingesserit, sciat se habere licentiam arbitrium conmutandi et suos libellos recuperandi, ne iusiae peni-tudinis humanitas amputetur .“

§. 1. Est autem quando appellationem interponi necesse non est. In eodem namque libro, et eod . tit. [ 1 . 27.] idem Inpp. decreuerunt: „ Nominationes i libellis uel edictis factae , citra concilium publicum non ua-lent a quibus nec appellare necesse est.

§. 2. Diffinitiua quoque sententia, que con-dempnationem uel absolutionem non continet, pro nulla habetur.

§. 3. Item sententia citra solitum ordinem iudiciorum a preside prolata auctoritatem rei iudicatae non obtinet.

§. 4. Item si sententia lata fuerit contra res prius iudicatas, a quibus provocatum non est , sententiae auctoritatem non obtinebit, et ideo ab eaappellari non est necesse.

§. 5. Item «f sententia contraius scriptum feratur, ueluti dum defunctus et minor XIV. annisfuisse , et testamentum iure fecisse dicitur, nullas uires obtinet, neccontra eam est necessarium prouocationis auxilium.

§. 6. Si uerocontra ius litigatoris sententia dicatur, ueluti dum minor XIV. annis, annum XIV. inpleuisse, ac per hoc testamentum iurefecisse pronunciatur, ad prouocationis remedium oportet confugere.

§. 7. Item si plures iudices dati fuerint , et unustantum ex his pronunciasseproponitur, non uidetur appellandinecessitas esse, cum sententia iure non teneati y.

§. 8. Itern cum certa ratione et fine mulctare iudices possunt, sialiter contra legis statutum modum mulctam irrogauerint, quodcontra ius gestum uidetur firmitatem non tenet, et sine appellationepotest rescindi.

§. 9. Venales quoque sententias , que in mer-cede a corruptis iudicibus proferuntur, et citra interpositae prouocationis auxilium infirmas esse decretum est.

§. 10. Item 5? propter infirmitatem etatis ad honorem, ad quemnominatus es, inhabilem te esse probaueris , pretermissa appellatione iniqua nominatio remouebitur.

§. 11. Sunt etiam, quorum appellationes non recipiuntur. Non enim potest recipieius appellatio, qui per contumaciam absens, cum ad agendamcausam negotio prius summatim perscrutato uocatus esset, condempnatus est

§.12. Nullus etiam homicidarum, ueneficorum, maleficorum , adulterorum, itemque eorum, qui manifestam uiolentiam commiserunt, argumentis conuictus, testibus superatus, uoce etiam propria uicium scelusque confessus audiaturappellans.

Et hoc in notoriis. §.13. In occultis autem: «S?testibus productis, instrumentis prolatis, aliisque argumentisprestitis sententia contra eum lata sit, et ipse, qui condempnatusest, aut minime uoce sua confessus sit, aut formidine tormentorumterritus contra se aliquid dixerit, prouocandi licentia ei nondenegatur .

§. 14. Nullius quoque offitialium a sententia proprii iudicis prouocatio tribuatur, nisi in eo tantum negotio, quod ratione ciuili super patrimonio forte apud proprium iudicem inchoauerit.

§.15. Quociens etiam fiscalis calculi satisfactiopostulatur aut tributum exposcitur, aut publici, uel etiam priuatidebiti euidentis atque conuicti redibitio flagitatur, appellatione exclusa necessario in Gontumacem uigor iudiciariusexercetur.

§. 16. Ab executione sententiae appellari non potest, nisi forte executor sententiae modum iudicationis excedat.

§. 17. Si quis etiam ausus fuerit prouocare, ne uoluntas defuncti testamento scripta reseretur uel ne hii, quos scriptos patueritheredes, in possessionem mittantur, et is, cuius de ea re notio erit, appellationem receperit , et iudex, qui tam ignaue 56 Sdd conniuentiam adhibuerit , et litigator, qui tam inportune ap-pellauerit°, uiginti libris argenti mulctetur.

§. 18. De possessione etiam et eius momento si causa dicatur, que sententiainter locutoria appellatur, quamuis prouocatio interposita fuerit, tamen lata sententia sortiatur effectum.

§. 19. Quandoque unam eandemque condempnationem plures simul reportant, nec diuersitas factorum separationem accipit, quo casu, si omnes appellauerint, et uno ex his agente eorum appellatio iusta pronunciata fuerit, emolumentum uictoriae etiam ad alios pertinebit . S a autem unus tantum appellauerit eiusque appellatio iusta pronunciata est , ei quoque prodest, qui non appellauit.

§. 20. Quod si etatis auxilio unus contra sententiam restitutionem inpetrauerit , maiori, qui suo iure non appellauit, hoc rescriptum non prodest.

§. 21. Iudicibus autem non solum suscipiendae appellationis necessitas uidetur inposita, uerum etiam XXX. dierum spatia ex die sententiae diffinita sunt, intra quegesta una cum relatione litigatoribus conuenit prestari.

§. 22. Similiter arbiter appellationem suscipere et relationem dareconpellitur, si delegatus fuerit .

§.23. Litigatoribus uero copiaest etiam non conscriptis libellis illico uoce appellare, cumres iudicata poposcerit, tam in ciuilibus quam in criminalibus causis

§. 24. Ab eo autem, qui de appellatione cognoscit, nonpotest fieri recursus ad iudicem, a quo fuerit prouocatum.Quapropter remittendi litigatores ad prouincias remotam sibi occasionem atque exclusam penitus intelligant, cum super omni causa interpositam prouocationem uel iniustam tantum liceatpronunciare, uel iustam.

§. 25. Hec omnia in Fi. lib. Codicis inuenies, a tit. de appellationibus et consultationibus , usque ad tit . ne liceat in una eademquecausa .