Quaestio 1

Quod auiuente episcopo alius superponi aut superordinari non possit, ex concilio apud Aluerniam celebrato diffinitum est, in quo legitur: , , ut nullus uiuente episcopo alius superponatur aut superordinetur episcopus, nisi forsitan in eius locum, quem capitalis culpa deiecerit.

Item ex Registro Gregorii Papae, [lib. IX. epist. 41.] ad Anatolium Constantinopolitanum Diaconem. Scripsit mihi dilectio tua, me reuerentissimo fratri meo Iohanni primae Iustinianae episcopo pro egritudinecapitis, quam patitur, episcopum precipere succedi, ne fortasse, dum episcopi iura eadem ciuitas non habeat, (quod absit) ab hoste depereat s. Et quod nusquamcanones precipiunt, ut pro egritudine episcopi episcopussuccedat, et ideo iniustum est, ut, si molestia corporisirruit, honore suo priuetur egrotus. Sed suggeren dumest, ut si quis, in regimine, egrotat, dispensator illitalis requiratur, qui possit eius curam omnem agere, etlocum illius in regimine ecclesiae (ipso non deposito)conseruare, ut neque p Deus omnipotens offendatur, neque ciuitas neglecta esse inueniatur.

Idem [lib. II.] m epist. [5.] ad Candidum. Cum percussio corporalis inminet, utrum pro purgatione, an pro uindicta contingat, Dei in hoc iudicium ignoratur, et ideo non debet a nobis flagellatis addi afflictio, ne nos culpae (quod absit) offensa respiciat,

Item Gregorius Clementio Episcopo Primati Vizanzeno, Presentium latoris Adeodati querelam, qui se sui presbiteratus loco incongrue dicit expulsum, licet subditaetibi textus explanet petitionis, tamen paulo iudicauimusapertius retexendam. Asserit namque a Quinciano fratreet coepiscopo nostro in loco suo quibusdam s se suis ordinandis negotiis relaxatum, egritudinisque causa per duorummensium spatium suae se ecclesiae defuisse; cuius rei occasionem captantem predictum fratrem nostrum alium locoeius presbiterum illic ordinasse. Hortamur itaque fraternitatem tuam, ut causam eius sollicite districteque perquiras, et, si manifestae egritudinis causa, sicut dicitur, ecclesiaesuae eum defuisse repereris, nullum ei ex ordinatione alteriuspresbiteri permittas preiudicium generari, sed in loco suo eum fac sine aliqua dubietate restitui.

Et infra: §. i. Illudautem karitatem tuam specialiter ammonemus, ut, si uerafuerit huius suggestio, atque in suo ordine fuerit restitutus, de presbitero, qui in loco eius ordinatus est, subtiliter districteque esse sollicitus debeas. Et si quidem sine dationealiqua ad eundem ordinem uenit, ut in symoniacam heresim non potuisset incidere, in aliam quamcumque ecclesiamuacantem eum uolumus ordinari. Sin autem in eumquippiam (quod auertat Dominus) tale fuerit repertum, ipsoetiam presbiteratus priuetur ordine, quem non causareplendae necessitatis ecclesiae, sed sola conprobatur ambitione suscepisse.

Item Nicolaus Aluino Iouauiensi Archiepiscopo. Pontifices, qui aliqua occupantur infirmitate uel egritudine, abiciendi non sunt, nec alios in eorum loco consecari oportet, nisi ex hac fuerint luce subtracti. Quod si deministerio sibi concesso conqueruntur, que licita sunt sacerdotes expleant. In his uero, que his presumere non licet, uicinorum usque ad recipiendam sanitatem episcoporumauxilia subrogentur, et hoc cum cautelae studio peragant, ne per necessitatis occasionem presumptionis pullulet ambicio. Episcopos uero, qui dominici gregis suscipiuntcuram atque sollicitudinem, ab amministratione eorum discedere non oportet, ut accepti talenti pulcritudo non deleatur, sed certamine eorum salubriter augeatur et triplicetur.

Item ex epist. Cipriani Episcopi et Martiris. Factus est Cornelius episcopus de Dei et Christi eius iudicio, de clericorum pene omnium testimonio, de plebis, que tunc affuit, suffragio, de sacerdotum antiquorum etbonorum uirorum consensu, cum nemo ante se factusesset, cum Fabiani locus, id est cum locus Petri et graduscathedrae sacerdotalis uacaret, quo occupato et deDei uoluntate, atque omnium nostrum consensione firmato, quisquis iam episcopus fieri uoluerit, foris fiat necesse est, nec habeat ecclesiasticam ordinationem, quiecclesiae non tenet unitatem. Quisquis ille fuerit, licetde se multum iactans et plurimum sibi uendicans, profanusest, alienus est, foris est. Et cum post primum essenon possit, quisquis post unum, qui solus esse debet, factus est, iam non secundus ille, sed nullus est.

Item eiusdem. Nouatianus episcopus non est, qui Cornelio episcopo in ecclesia a sedecim coepiscopis facto, adulter atque extraneus episcopus fieri a desertoribus per ambitum nititur, et cum sit a Christo una ecclesia per totum mundum inmulta membra diuisa, item episcopatus unus, multorum episcoporum concordi numerositate diffusus, ille post Deitraditionem, post connexam et ubique coniunctam catholicae ecclesiae unitatem, humanam conatur ecclesiamfacere, et per plurimas ciuitates nouos suos apostolos mittit, ut quedam recentia institutionis suae fundamenta constituat; cumque iampridem per omnes prouincias et per urbessingulas ordinati sint episcopi in etate antiqui, in fide integriin pressura probati, in persecutione proscripti, ille supereos creare alios pseudoepiscopos audet, quasi possit auttotum orbem noui conatus obstinatione peragrare, aut ecclesiastici ordinis conpaginem discordiae suaeseminatione rescindere, nesciens scismaticos semper interinitia feruere, incrementa uero habere non posse, necaugere quod illicite ceperint, sed statim cum praua suaemulatione deficere.

Et infra: §. i. Qui ergo nec unitatem Spiritus, nec coniunctionem pacis obseruat, et se ab ecclesiaeuinculo atque a sacerdotum collegio separat, episcopi necpotestatem potest habere, nec honorem, qui episcopatus necunitatem uoluit habere, nec pacem.

Idem ad Pappianum, [eodem lib. IV. epist. 6.] Scire debes episcopum in ecclesia esse, et ecclesiam in episcopo, et si quis cum episcopo non sit, in ecclesia non esse, et frustra sibi blandiri eos, qui pacem sacerdotibus 9 Dei non habentes obrepunt, et latenter apud quosdam communicare se credunt, quando ecclesia, que catholica una est, scissa non sit neque diuisa.

Idem [ad Iubaianum]. Quam periculosum sit in diuinis rebus ut quis cedat iure suo et potestate, scriptura sancta declarat, cum Esau- primatus suos inde perdidit, nec recipere postmodum potuit , quod semel cessit.

Idem [lib. I. epist. 6 . ad Magnum]. Denique quam sit inseparabile unitatis sacramentum, et quam sine spe sint, et perditionem sibi maximam de indignatione Dei adquirant qui scisma faciunt et relicto episcopoalium sibi foris pseudoepiscopum constituunt, declarat scriptura diuina in libris Regnorum, ubi a tribu Iuda et Beniamin decem tribus scissae sunt, et relicto rege suo alterum sibi foris constituerunt. „Et indignatus est, “inquit, „Dominus semini omni Israel, et demoliuiteos, et dedit eos in direptionem, donec abiceret eos afacie sua, quia dissipatus est Israel a domo Dauid, et constituerunt sibi regem Ieroboam, filium Nabath.“ Indignatum esse Deum dixit, et eos in perditionem dedisse, quia ab unitate dissipati alterum sibi regem constituissent. Et tanta indignatio Domini extitit aduersus illos, quiscisma fecerunt, ut etiam cum homo Dei ad Ieroboammissus essets, qui ei peccata sua exprobraret atqueultionem futuram prediceret, panem apud illos edere etaquam bibere uetaretur. Quod cum non custodisset et contrapreceptum Domini prandisset, statim diuina censura percussus est, ut inde regrediens inpetu ac morsuleonis in itinere necaretur.

§. i. Sed adhuc in euangelio suo Dominus, maiorem suae intelligentiaelucem manifestat, quod idemp, qui tunc se a tribu Iuda et Beniamin sciderant, et Ierosolimis relictis Samariamsecesserant, inter pseudoprophetas et gentiles conpu-tarentur. Nam cum primum discipulos in ministeriumsalutis mitteret, mandauit et dixit: „In uiam gentiumne abieritis, et in ciuitates Samaritanorum ne intraueritis.“ Ad Iudeos prius mittens gentiles adhucpreteriri iubet. Addendo autem et ciuitatem Samaritanorum debere omitti, ubi erant scismatici, ostendit scismaticos gentibus adequari.

Et post pauca : §. 2. Quoduero eundem, quem y nos Deum Patrem, eundem Filium, eundem Spiritum sanctum nosse dicuntur, nechoc adiuuare tales potest. Nam et Chore, et Dathan, etAbiron cum sacerdote Aaron et Moyse eundem Deumnouerant, pari lege et religione uiuentes unum et uerumDeum, qui colendus atque inuocandus fuerat, inuocabant:tamen quia loci sui ministerium transgressi et contraAaron sacerdotem, qui sacerdotium legitimum dignationeDei atque ordinatione perceperat, sacrificandi sibi licentiam uendicauerunt, diuinitus percussi penas statim proillicitis conatibus penderunt, nec potuerunt rata esse etproficere sacrificia irreligiose et illicite contra ius diuinae dispositionis oblata. Thuribula quoque ipsa, in quibusincensum illicite fuerat oblatum, ne in usu de cetero essent sacerdotibus, sed potius indignationis et ultionis diuinae memoriam corrigendi posteris exhiberent, iussuDomini conflata atque igne purgata, in laminas ductilesproducuntur, et affiguntur altari, secundum quod loquitur diuina scriptura: „Memoriale,“ inquit, „filiis Israel, ut non accedat quisquam alienigena, qui non est ex semine Aaron, inponere incensum ante Dominum, ut non sitsicut Chore.“ Et tamen illi scisma non fecerant, necforas egressi contra Domini sacerdotes inpudenter atque hostiliter rebellauerant, quod nunc hi ecclesiam scindentes, et contra pacem atque unitatem Christi rebelles, cathedram sibi constituere, et primatum assumere, et baptizandi atque offerendi licentiam uendicare conanturetc.

Item Leo IV. Nomenio , Duci Britanniae. Non furem, et latronem, qualem Gislardum esse sentimus in Nannetica sede, qui uiuentis (quod non licuit)non timuit locum usurpare, pro cuiuscumque muneris donis ultra debes defensare.

Item Eu aris tu s Papa , [epist. II.] omnibus Episcopis . Sicut uir non debet adulterare uxorem suam, ita nec episcopus ecclesiam suam, id est ut illam dimittat, ad quamconsecratus est. Et sicut uxori non licet dimittereuirum suum, ut alteri se uiuente eo matrimonio societ uteum adulteret, licet fornicatus sit eius uir, sed iuxta Apostolum aut uiro suo debet reconciliari, aut manere innupta, ita ecclesiae non licet dimittere episcopum suum, aut se abeo segregare, ut alterum uiuente eo accipiat; sed autipsum habeat, aut innupta maneat, id est alterum episcopumsuo uiuente non accipiat, ne aut fornicationis autadulterii crimen incurrat. Si uero adulterata fuerit, id est si se alteri iunxerit, aut super se alterum episcopum adduxerit, aut esse fecerit uel desiderauerit, per acerrimam penitentiam aut suo reconcilietur episcopo, aut innuptapermaneat.

§. i. Episcopum uero oportet oportune et mportune, atque sine intermissione ecclesiam suam docere, eamque prudenter regere et amare, ut a uiciis se abstineatet salutem consequi possit eternam. Et illa cum tanta reuerentia eius doctrinam debet suscipere, eumque amare etdiligere ut legatum Dei et preconem ueritatis.

Ecce his auctoritatibus patenter ostenditur, quod episcopo uiuente alius superordinari non potest, nec etiam proeius egritudine. Sed illud Gregorii intelligendum est, quando ille, qui egrotat, alium sibi substitui non rogat. Ceterum, quando aliquis uel senectute, uel infirmitate grauatus susceptum offitium amministrare non ualet, si cilium sibi substitui petierit, rationabiliter fieri potest. Unde in eodem capitulo sequitur: „Si uero idem Iohannes fortasse pro molestia sua petierit, ut ab episcopi honore debeat uacare, eo petitionem dante scripto , concedendum est; aliter id facere s non ualemus . Hinc etiam B. Augustinus episcopo suo nondum defuncto , sed senectute grauato, cathedram episcopalem suscepit.

Unde in ep. Paul in i [unica] ad Romanum legitur :

Non autem hoc tantum scripsimus gratulandum, quod episcopatum Augustinus acceperit, sed quod hanccuram Dei gratia meruerit AfFricanae ecclesiae, utuerba celestia Augustini ore perciperet, qui ad maioremdominici muneris gratiam nouo more prouectus ita consecratus est, ut non succederet in cathedra episcopo, sedaccederet. Nam incolumi Valerio Ipponensis ecclesiae episcopo coepiscopus Augustinus est.

Hoc idem probatur auctoritate B. Gregorii, qui Ariminensi episcopo, dolore capitis laboranti, alterum subrogauit, ita scribens in [VII. libr.] Registro suo , [Indict. 2., ep. 49.] capitulo 238.:

Qualiter ordinati a nobis sacerdotis, corporis, quianotum est, inpediente molestia, Ariminensis ecclesiapastorali hactenus ac sacerdotali sit regimine destituta, dudum fraternitas uestra cognouit. Quem dudum habitatorum illius loci precibus permoti sepius hortati sumus, Ut si de eadem capitis, qua detinebatur, molestia, melioratum esse se sentiret, ad suam auxiliante Deo s reuertereturecclesiam. Qui datis induciis in hoc quadriennio expectato Quem, dum cleri, uel ciuium hucuenientium, nosque precibus arguentium instantiushortaremur, ut, si ualeret, cum eis auxiliante Dominoremearet, datis scriptis suplicatione nos petitp, utquia ad eiusdem ecclesiae regimen uel susceptum offitiumpro eadem, qua detinetur , molestia assurgere nullatenusposset, ecclesiae Christi 1 episcopum ordinare deberemus. Unde, quia cunctarum ecclesiarum iniuncta cura sollicitudinis nos constringit, ne diutius gregi fidelium desitpastoralis custodia, illorum precibus, huius ex suiinpossibilitate renunciatione conpulsi, uisum est nobiseidem Ariminensi ecclesiae debere episcopum ordinari, et datis ex more preceptis, clerum plebemque eiusdemecclesiae non destitimus ammonere, quatinus ad eligendum sibi antistitem concordi prouisione concurrant. Hortamur ergo, ut fraternitas uestra eum, quem uno consensu omnes elegerint, sicut et ipsi a nobis poposcissenoscuntur, ad se faciat euocari, quem cauta ex omnibus examinatione discutite, et si , in eo, que in textu Eptaticicontinentur, minime Domino opitulante fuerint reperta, atque fidelium personarum relatione eius quoque uitauobis placuerit, ad nos eum cum decreti uestri pagina, addita quoque testificationis epistola destinate, quatinuseiusdem a nobis ecclesiae Domino disponente consecreturantistes.

Item ex eodem capitulo 233. ad Eleutherium Episcopum. Quamuis triste nobis sit ualde quod loquimur, atque fraterna nos conpassione potius arguat, quam aliquid de auditis diffinire permittat, suscepti tamen sollicitudo regiminis cor nostrum instanti pulsat aculeo, magna nosecclesiis cura prospicere, ne qua earum possit utilitasdeperire. Peruenit igitur ad nos quibusdam referentibus, quemdam episcopum ita passionem capitis incurrisse, ut quod mente alienata agere soleat gemitus et fletusaudire sit. Ne ergo languente pastore grex (quod absit)insidiatoris laniandus dentibus exponatur, uel ecclesiae ipsius utilitates depereant, cauta nos necesse est prouisionetractare. Et ideo, quia uiuentem episcopum ab offitiosuo necessitas infirmitatis, non crimen abducit, alium locoeius (nisi recusante eo) nulla sinit ratio ordinari; sed siinterualla egritudinis habere est solitus, ipse data petitionenon se ulterius ad hoc ministerium s subuertente infirmitateposse fateatur assurgere, et alium loco suo expetat ordinandum. Quo facto omnium solempniter electione alter, quidignus fuerit, episcopus ordinetur, sic tamen, ut quousque eundem episcopum in hoc seculo uita tenuerit, sumptus ei debiti de eadem ecclesia ministrentur. Enimuero sinullo tempore ad sanae mentis redit offitium, persona fidelisac uitae probabilis est eligenda, que ad regimen ecclesiaeidonea possit existere, atque de animarum utilitate cogitare, inquietqs sub disciplinae uinculo constringere, ecclesiasticarum rerum curam gerere, et maturum atque efficacem in omnibus Se exhibere, qui etiam episcopo, qui nunc egrotat, superstes, loco eius debeat consecrari.

Ne autem huiuscemodipassionibus sacerdotibus subito occupatis cepium offitium inexpletum remaneat, institutum est, ut sacerdos, siue psallens siue sacrificans, aliossecum habeat, qui, si huiusmodi casus interuenerit , inchoatamisteria perficere ualeant.

Uride in Tollet ano Concilio XI. [c. 14.] :

Illud diuini oraculi mente singuli precauentes, quo scribitur: „Vae soli, quia, cum ceciderit, non habetsubleuantem, “ summopere nobis uerendum est et cauen-dum, ne horis illis atque temporibus, quibus Dominopsallitur uel sacrificatur, unicuique diuinis offitiis singulariterinsistenti perniciosa passio uel quelibet corporis ualitudooccurrat, que aut corpus subito obrui faciat, aut mentemalienatione uel terrore confundat. Huiusmodi ergo casibus precauentes necessarium duximus instituere, ut ubi temporis, uel loci, siue clerici copia suffragatur, habeat quisquis ille canens Deo atque sacrificanspost se uicini solaminis adiutorem, ut si aliquo casu ille, quioffitia inpleturus accedit, turbatus fuerit uel ad terram elisus, a tergo semper habeat qui eius uicem exequatur intrepidus 308 g

Item ex Concilio Tollet ano VIII. [c. 2.]. Nichil contra ordinis statutum temeritatis ausu presumatur, neque illa, que summa ueneratione censentur, ulla presumptione soluantur, cum ad hoc tantum fieri iussa sunt, ne interrupta noscantur, 319 c languoris prouentu robore salutis natura priuetur. Nonergo solum fragilitati consulitur humanae, sed sacris etiam ministeriorum Dei prouidetur sollicitudine.Censuimus ergo conuenire, ut cum a sacerdotibusmissarum tempore sancta misteria consecrantur, si egritu-dinis accidat g cuiuslibet euentus, quo ceptum nequeatconsecrationis explere ministerium, sit liberum episcopo uel presbitero alteri consecrationem exequi ceptioffitii. Non enim aliud ad supplementum initiatis miste-riisr conpetit, quam aut incipientis aut subsequentisbenedictione conpleta sint sacerdotis, quia nec perfecta uideri possunt, nisi perfectionis ordine conpleantur.Cum enim simus omnes in Christo unum, nichil contrariumdiuersitas format, ubi efficaciam prosperitatis unitasfidei representat. Quod etiam consultum cuncti ordinisclerici indiuiduum++ sibi esse non ambigant, sed, utpremissum est, precedentibus alii libenter pro con-plemento succedant. Nec tamen quod naturae Iamguoris causa consulitur in presumptionis perniciem conuer-tatur, nullus post cibum potumquequemlibet? minimumsumptum missas facere, nullus absque patentiq prouentu molestiae minister uel sacerdos, cum ceperit, inperfecta offitia presumat relinquere omnino. Si quishoc temerarie presumpserit, excommunicationis sententiam sustinebit.

Ecce, quod episcopo petente, precibus etiam populi, infirmitate grauato alius possit subrogari, patentermonstratur. Senectute autem grauato non successor, sedcoadiutor dari debet, qui ei decedenti in locum regiminis succedat. Sic Augustinus dicitur accessisse, non successisse Ypponensiumepiscopo.

Hinc etiam Zacharias Papa scribit B o ni f at io, Maguniino Archiepiscopo ;

Petisti, ut cum nostro consultu pro superueniente tibi senectute atque corporis inbecillitate, si inuenirepoteris alium in eandem sedem, in qua prees, protua persona debeas collocare. Nos uero adiutore Deoconsilium prebemus tuae sanctitati, ut pro salute animarum rationabilium fautore Christo sedem, quam obtines, Maguntinae ecclesiae nequaquam relinquas. Sin ueroDominus dederit iuxta tuam petitionem hominem perfectum, qui possit sollicitudinem habere, et curam pro salute animarum pro tui persona ordinabis illum episcopum, eritque in euangelio tibi credito et ministerio Christi portando inomni loco requirens et confortans ecclesiam Dei.

Item :§. i. Si eundem uoluerit diuina clementia post diem tuitransitus superesse, si eum aptum cognoueris, et in tuauoluntate fuerit diffinitum, ea hora, qua te de presenti seculomigraturum cognoueris, presentibus cunctis tibi successoremdesigna, ut huc ueniat ordinandus. Hoc nulli alii con-cedi patimur, quod tibi karitate cogente largiri censuimus.

Item: §. 2. De eo autem, quem s tibi successorem constituere dixisti, ut te iubentein tuo loco eligatur episcopus, hoc nulla ratione concedi patimur, quia contra omnemecclesiasticam regulam uel instituta Patrum esse monstratur; sed uolumus, ut tibi ministret, et sit in euangelio Christi adiutor.

§. 3. Nimis enim reprehensibileesse manifestum est, ut te uiuente alium tibi substituamus;sed hoc conmonemus, ut orare non cesses, ut tibi Deusillum successorem concedat, qui ei possit esse placabilis, et populum irreprehensibiliter regere ualeat.

Item Pelagius Papa Clero Narniensi. Quia frater et coepiscopus noster Iohannes, ecclesiasticae utilitatis studio suadente, et naturae suae simplicitate laudabili consideratione tractata, ob hoc, quod se in gerenda patrimonii gubernandi cura uel in disciplina ecclesiasticaconseruanda minime fatetur idoneum, Constituti presbiteri ad hec explenda sibi poposcit adhiberi personam, ut ea, que sunt necessaria, conpetenti disponente sollicitudine, nichil indecens uel inutile fieri permittatur. Ideoque presenti uobis iussione precipimus, ut seruata primo in loco memorato episcopo reuerentia, quam nosconuenit inculpabiliter exhibere, in omnibus, que ad diuinicultus obsequium pertinent, uel ecclesiasticae utilitatis cura peragere suaserit, prebeatis obedientiam conpeten-tem, ut in nullo dispositionibus eius spiritu contumaciresultantes, imo conpetenti uigilantiae uestrae studio, que pro ecclesiastica utilitate gerenda monuerit s, adinplentes, ut his ita dispositis et consueta uobis stipendia ministrentur, et quecumque in prefato ecclesiae patrimonio uel de rebus ad eam pertinentibus repetendis suntnecessaria, conpleantur.

Illud uero Cipriani de hereticis intelligendum est, qui catholicorum ecclesias sibi usurpare contendunt.

§. 1. Illud uero Euaristi Papae tunc intelligendum est, quando nec ineuitabilis necessitas (persecutorum uidelicet) nec apostolica autregularis mutatio, sed sola ambicio episcopum de ecclesia ad ecclesiam transire cogit.

§. 2. Unde cum in principio sui capituli diceret:Episcopus non debet dimittere ecclesiam suam, subsequenter adiunxit: , , Absque ineuitabili necessitate, aut apostolica uel regulari mutatione, et alteri se ambitus causa coniungere

§. 3. Ambitionis enim causa quicumque ecclesiae suae mediocritate despecta ad maiorem ecclesiam transireuoluerit, debet reuocari ad propriam. Quod si redire contempserit, careat aliena et propria.

Unde in Niceno Concilio [cap. 15.] legitur .

Non oportet episcopum uel reliquos ordines de ciuitate ad ciuitatem migrare; non episcopus, non presbiter, non diaconus transeat. Si quis autem post diffinitionem sancti et magni concilii tale quid agere temptauerit, et se huiusmodi negotio mancipauerit, hoc factum prorsus in irritum ducatur, et restituatur ecclesiae, cuius fuit episcopus, aut presbiter, aut diaconus ordinatus.

Item Gregorius Anthemio Subdiacono [lib. V. epist. 23.]. Peruenit ad nos, Pimenium Amalfitanae ciuitatis episcopum in ecclesia residere non esse contentum, sed foris per diuersa loca uagari. Idcirco hac tibi auctoritateprecipimus , quatinus hoc de cetero facere non presumat, sed in ecclesia sua sacerdotali more resideat. Quem si forte non emendare post tuam interminationem cognoueris, in monasterium eum s deputare, et nobis curabis modis omnibus indicare, ut quid facere debeas itostra iterum preceptione cognoscas.

Item ex Concilio Cartaginensi V. [c. c.]. Placuit, ut nemini sit facultas, relicta principali cathedra ad aliquam ecclesiam in diocesi constitutam se conferre, uel in re propria diucius, quam oportet, constitutum curam uel frequentationem propriae cathedraenegligere.

Item ex eodem [Cartaginensi V. c. 8.] Constitutum est, ut nulli intercessori sit licitum, cathedram, cui intercessor datus est, quibuslibet populorum studiis uel seditionibus retinere, sed dare operam, ut intra annum eisdem episcopum prouideat. Quod si neglexerit, anno exempto interuentor alius tribuatur.

Item ex eodem. Si qui uero sine respectu Dei agentes, et timorem Dei ante oculos non habentes, neque ecclesiastica statuta custodientes, recesserint ab ecclesia sua, siue presbiter, siue diaconus, uel in quocumque ecclesiastico ordine positi fuerint, non debent suscipi in ecclesia, sed omni necessitate cogantur, ut redeant ad ecclesiam suam. Quod si permanserint, excommunicare eos oportet.

Item ex Concilio Antio ceno, [c. 3.] Si quis presbiter, uel diaconus, uel quilibet clericus, deserta sua ecclesia, ad aliam transeundum esse crediderit, et ibi paullatim temptet, quo migrauit, perpetuo permanere ulterius ministrare non debet, presertim si ab episcopo suo ad reuertendum fuerit exhortatus. Quod si post euocationem sui episcopi non obedierit, sed inobediens perseuerauerit, omnimodis ab offitio suo deponi debere, nec aliquando spem restitutionis habere. Si uero propter hanc culpam depositum alius episcopus susceperit, et ipse a communi Sinodo penam merebitur increpationis tamquam ecclesiastica iura dissoluens.

Item ex eodem [Antioceno, c. 21.] Episcopum de diocesi ad diocesim non deberet ansire, neque si se ipsum ingesserit, neque si a populisfuerit uiolenter attractus, neque si etiam hoc ei ab episcopis suadeatur; manere autem 6um debere in ecclesia Dei, quam ab initio sortitus est, et non ab ea alibi demigrare, secundum regulam super hoc olim a Patribus constitutam.

Item ex Concilio Calcedonensi, [c. 5.] Propter eos episcopos siue clericos, qui de ciuitate adciuitatem transeunt, placuit diffinitiones datas a sanctis Patribus habere propriam firmitatem.

Item ex Concilio Cartaginensi III. [c. 20.] Placuit, ut a nullo episcopo usurpentur plebes alienae, nec aliquis episcoporum supergrediatur in diocesim collegam suum.

Item Anacletus. Episcopus in diocesi aliena ad alienos clericos ordinandos uel altaria consecranda inruere non debet. Quod si fecerit, amotis his, quos ordinauit, altaris tantum consecratione manente, transgressor canonum anno' amissarum celebritate cessabit.

Item ex Concilio Agat ensi, [c. 64.] Si quis in clero constitutus ab ecclesia sua diebus solempnibus defuerit, id est Natiuitate Domini, Epiphania, Pasca, uel Pentecoste, dum potius secularibus lucris studet quam seruitio Dei parere, conuenit, ut triennioa communione suspendatur.

§. 1. Similiter diaconus uel Presbiter, si per tres ebdomadas ab ecclesia sua defuerit, uic dampnationi succumbant.

Item Ylarius Papa [Episcopis Tarracon. c. 3.] Remoto ab ecclesia Barchinonensi atque ad suam remisso Yreneo episcopo, sedatis per sacerdotalem modestiam uoluntatibus, que per ecclesiasticarum legum ignorantiam desiderant quod non licet obtinere, talis protinus de clero proprio Barchinonensibus ordinetur episcopus, qualem te precipue, 'frater Ascani, oporteat eligere et deceat consecrare, ne si aliter forte factum sit, non sine obiurgatione maxime tui nominis retundat nostra preceptio, quod in iniuriam Dei (a quo specialiter sacerdotalium est gratia dignitatum) didicerimus admissum.

Item Leo Episcopus urbis Romae Anastasio, Thessalonicensi Episcopo, [ep. LXXXII. al. LXXXIV. c. 8.] Si quis episcopus suae ciuitatis mediocritate despecta amministrationem celebrioris loci ambierit, et admaiorem se plebem quacumque ratione transtulerit, a cathedra quidem pellatur aliena, carebit etiam propria, ut nec illis presideat, quos per auariciam concupiuit, nec illis, quos per superbiam spreuit. Suis igitur terminis quisque contentus sit, nec supra mensuras iuris sui affectet augeri.

Item ex Concilio Mei den si, [c. 30.] Si quis de ordine sacerdotali contemptu minoris ecclesiae ambitiose et inprobe ad potiorem aspiraverit, canonica ergaeum diffinitio conseruetur, hoc est ut utraque careat.

Qui uero precio ecclesiam uacantem ingressus fuerit, ab offitio suo deponendus est, sicuti in Rotomagensi Concilio legitur :

Sancitum est atque omnibus modis prohibitum, ut si quis presbiter inuentus fuerit alicui clerico uel laico munera dare uel dedisse, aut aliam pecuniam tribuere, ut alterius presbiteri ecclesiam uacantem precioredimat, pro hac cupiditate, seu rapina, seu presumptione turpis lucri gratia, deiciatur a clero et alienus existat a regula.

Quod uero communi consilio atque aliorum utilitate mutaciones episcoporum fieri possint, et in ecclesiis , a quibus recesserint , eis umentibus alii substituiualeant, Anterius Papa demonstrat , [epistola VII.], scribens omnibus Episcopis:

Mutaciones episcoporum scitote communi utilitate atque necessitate fieri licere, sed non propria cuiusquam uoluntate aut dominacione. Petrus sanctus magister noster et princeps apostolorum de Antiochia ciuitate utilitatis causa est translatus Romam, ut ibidem proficere potius posset. Eusebius quoque de quadamciuitate parua apostolica auctoritate mutatus est in Alexandriam. Similiter Felix de ciuitate, in qua ordinatus erat, electione ciuium propter doctrinam et bonamuitam, quam habebat, auctoritate huius sanctae sediset 548 communi episcoporum et reliquorum sacerdotum ac populorum consilio translatus est Ephesum. Non enimtransit de ciuitate ad ciuitatem, nec transfertur deminori ad maiorem, qui hoc non ambitu, nec propriauoluntate facit, sed aut ui a propria sede pulsus, aut necessitate coactus, aut utilitate loci uel populi, non superbe, sed humiliter ab aliis translatus s est.

§. i. Nam sicut episcopi habent potestatem ordinare regulariter episcopos et reliquos sacerdotes, sic quociens utilitas aut necessitas exegerit supradicto modo et mutare et intronizare potestatem habent, non tamen sine sacrosanctae Romanae sedis auctoritate et licentia.

§. 2. Alia etenim causa est utilitatis, alia auariciae et presumptionis atque propriae uoluntatis.

Item Pelagius Papa [II.] Benigno Archiepiscopo, [epist. II.]

Scias, frater dilectissime, aliud esse causam necessitatis et utilitatis, aliud presumptionis ac propriae uoluntatis. Non ergo mutat sedem qui non mutat mentem, id est qui non auariciae causa, aut dominacionis, aut propriae uoluntatis uel dilectionis suae migrat de ciuitate ad ciuitatem, sed causa necessitatis et utilitatis mutatur. Nam et plurimorum utilitas unius utilitati uel uoluntati preferenda est. Aliud est enim mutare, et aliud mutari.

§. i. Nam aliud est sponte transire, et aliud s coacte aut necessitate uenire. Unde non isti mutant ciuitatem, sed mutantur, quia non sponte, sedcoacte hoc agunt.

§. 2. Non ergo bene intelligunt ecclesiasticas regulas, qui hoc negant causa utilitatis uel necessitatis fieri posse, quociens communis necessitas aut utilitas persuaserit.

Idem ad eundem. Omnis, qui gemebat et qui uexabatur a Saul, fugiebat et ueniebat ad Dauid. Si rex piissimus at queiustissimus Dauid sciret peccatum esse, p rsecutionem fugientes et transeuntes de loco ad locum et de ciuitatead ciuitatem recipere, tales nequaquam reciperet, nec secum teneret, neque in aliis ciuitatibus eos collocaret. Qui enim persecuntur Domini episcopos, eos que de ciuitatibus ad ciuitates transire conpellunt, non eos tantum persecuntur, quantum Dominum nostrum Iesum Christum, cuius legatione funguntur. Nec ipsi in hoc peccant episcopi, quoniam non sponte, sed coacte hoc agunt, sed ipsi, qui persecuntur, nec ipsis episcopis hoc inputari potest, sed illis, qui hoc agere eos cogunt.

§. i. Qj autem negant misericordiam faciendam fugientibus etnecessitatem patientibus, ipsum Christum negant, qui estmisericordia et ueritas.

§. 2. Negant misericordiam necessitatem patientibus, qui populis indigentibus ditiinisministeriis, et non habentibus proprium episcopum, quieos instruat, causa utilitatis atque necessitatis ut ex aliaciuitate, licet minor sit, in ea, que non habet episcopumdoctiorem uel utiliorem, meliori consilio, non spontetranseuntem, sed maiorum exhortacione mutare, aut episcopum eiectum et persecutionem patientem causa utilitatisaut necessitatis intronizare nolunt.

Item ex Concilio Cartaginensi IV. [c. 27.] Episcopus de loco ignobili ad nobilem per ambicionem non transeat, nec quisquam inferioris ordinis clericus. Sane si utilitas ecclesiae poposcerit, decreto pro 621 clericorum et laicorum episcopis porrecto, in presentiam sinodi transferatur, nichilominus alio in loco eius episcopo subrogato. Inferioris uero gradus sacerdotes uel alii clerici concessione suorum episcoporum possunt ad alias ecclesias transmigrare.

Item ex eodem [Cartaginensi IV. c. 33.] Episcopi uel presbiteri si causa uisitandi ad ecclesiam alterius episcopi uenerint, in gradu suo suscipiantur, et tam ad uerbum faciendum quam ad oblationem consecrandam inuitentur.

Item Calix tus Papa omnibus Episcopis, [epist. II. c. 3.] Sicut alterius uxor nec adulterari ab aliquo, uel iudicari, aut disponi, nisi a proprio uiro eo uiuente permittitur, sic nec uxor episcopi, que eius ecclesia uel parrochia indubitanter intelligitur, eo uiuente absque consilio eiuset uoluntate alteri iudicare, uel disponere, aut eiusconcubitu, id est ordinatione, frui, non conceditur. Unde ait Apostolus: „Alligata est uxor legi uiri, quamdiu uir eius uiuit, eo uero defuncto soluta est a legeuiri. Similiter sponsa episcopi (quia sponsa uxorque eius dicitur ecclesia) illo uiuente ei s alligata, eo defuncto soluta est. „Et cui uoluerit nubat, tantumin Domino/ id est regulariter. Si enim eo uiuente alteri nupserit, adultera iudicabitur. Similiter et ille, si aliam sponte duxerit, adulter estimabitur, et communione priuabitur. Si autem persecutus in sua fuerit ecclesia, fugiendum est illi ad alteram, eique sociandum, dicente Domino : "Si persecuti uos fuerint in una ciuitate, fugitein aliam. Si autem utilitatis causa fuerit mutandus, nonper se hoc agat, sed fratribus inuitantibus, cum auctoritate huius sanctae sedis faciat, non tamen ambitus causa, sed aut p utilitate aut necessitate q, ut dictum est.

Hoc non solum de episcopis uerum etiam de quibuslibet ecclesiae ministris intelligitur, ne uidelicet in locum uiuentis alter obrepat.

Unde B. Gregorius scribit Salonitano Episcopo, de eo, qui in archidiaconatum alterius se promoueri consenserat, [lib. II. Indict. 10. epist. XIV. et XVI.]:

Eum, qui contra iustitiae regulam in archidiaconatum alterius se prouehi consensit, ab eiusdem archidiaconatus honore deponimus. Qui si ulterius in loco eodem ministrare presumpserit, se participatione sacrae communionis nouerit esse priuatum.

Idem ad Rusticum Monachum, [ep. IV.] In apibus princeps unus est; grues unam secuntur ordine litterato; inperator unus, iudex unus prouinciae. Roma condita duos fratres simul habere reges non potuit et parricidio dedicatur. In Rebeccae utero Esau et Iacob bella gesserunt; singuli ecclesiarum episcopi, singuli archiepiscopi, singuli archidiaconi, et omnis ordo ecclesiasticus suis rectoribus nititur.

Ecce in quibus casibus episcopo uiuente alius potest ei substitui, quamquam secundum rei ueritatem non uiuente episcopo talis probetur succedere. Translatus enim ab una ciuitate ad aliam desinit esse episcopus illius ciuitatis, a qua transfertur, atque ideo qui huic succedit non uiuenti, sed defuncto quodammodo episcopo probatur substitui. Sed inter eum, qui hostilitatis necessitate, et eum, qui utilitatis causa transfertur, hoc interest, quod ille, qui metu hostilitatis ad aliam transit, si priorem contigerit aliquando ab hostibus liberam fieri, ad eandem illum redire oportet.

Unde Gregorius Papa scribit Iacobo Episcopo Squillatino, cap. 25.:

Pastoralis offitii cura nos ammonet, destitutis ecclesiis proprios constituere sacerdotes, qui gregem dominicum postorali sollicitudine gubernare debeant. Propterea te Iohannem ab hostibus captiuatum Lesimanae ciuitatis episcopum in Squillitana ecclesia cardinalem necesse duximus statuere s sacerdotem, ut et susceptam semel animarum curam intuitu futurae retributionis inpleas. Et licet tua sis hoste inminente depulsus, aliam, quea pastore uacat, debes ecclesiam gubernare, ita tamen, utsi ciuitatem illam hostibus liberam effici et Domino protegente ad priorem statum contigerit reuocari, ineam, in qua prius ordinatus es, ecclesiam reuertaris;sin autem predicta ciuitas continua captiuitatis calamitate premitur, in hac, in qua es incardinatus a nobis, debeas ecclesia permanere.

Qui uero causa utilitatis transfertur nequaquam ad priorem redire cogitur. Est etiam alius casus, in quo episcopus uiuente episcopo substituitur. Cum enim aliquis relicta priori cathedra sua auctoritate ad aliam transierit, si alius ei substitutus fuerit, licet ille prioris ecclesiae episcopus esse non desierit, substitutus tamen episcopatum habebit.

Unde Dama sus, urbis Romae Episcopus, scribit omnibus episcopis :

Eos sacerdotes, qui de ecclesiis ad ecclesias migrauerunt, tamdiu a communione habuimus alienos, quamdiu ad eas redierint ciuitates, in quibus® sunt constituti. Quod si alius alio transmigrante in locum uiuentis est ordinatus, tamdiu uacet a s sacerdotii dignitate qui suam deseruit ciuitatem, quamdiu successor eius quiescat in Domino.

Episcopalium etiam sedium mutaciones metu hostilitatis interueniente nonnumquam fieri solent.

Unde Gregorius scribit Iohanni, Episcopo Belitrano , [lib. II. epist. ii.]:

Temporis qualitas nos ammonet episcoporum sedes, constitutas antiquitus certis duitatibus, ad alia, que securiora putamus, eiusdem diocesis loca transponere, quo et habitatores securi ualeant degere, et barbaricum possit periculum facilius declinari. Propterea te Iohannem fratrem et coepiscopum nostrum Belitrensis ciuitatis, sedemque tuam in loco quondam Arenata ad S. Andream apostolum precipimus transmigrare, quatinus ab hostilitatis incursu liberior existere ualeas, et illic consuetudinem solempnium festiue disponas.

Item cum aliquis causa humilitatis apostolica concessione de episcopali sede ad monachalem descenderit subiedionem, alius loco eius subrogari poterit; ille uero adpontificatum resurgere nequaquam ualebitK Unde in quinta actione Constantinopolitanae Sinodi, CCCLXXXIII. Patrum, sub VIII. Iohanne Papa, cui prefuit Petrus presbitercardinalis, et Paulus Anchonitanus episcopus, et Eugenius Hostiensis episcopus, apocrisarii Papae dixerunt ;

Hoc nequaquam apud nos habetur, ut quicumque de pontificali ordine ad monachorum descenderit uitam, ulterius possit ad pontificatum reuerti. Item : i. Precepit sancta sinodus, ut quicumque de pontificali dignitatead monachorum uitam et penitentiae descenderit locum, nequaquam ad pontificatum resurgat. Monachorum enim uita subiectionis uerbum habet et discipulatus, non docendi, uel presidendi, uel pascendi alios.

Hoc ad penitentiam agendam, non ad quietem seruandam quibusdam conceditur.

Unde Liberius Papa scribit omnibus Episcopis, [ep. II.]:

Suggestum nobis est, quod pro preteritis laboribus et infestationibus nonnulli uestrum assignatas sibi metet a Deo conmissas relinquant plebes et in futurum plures relinquere uelint ecclesias eas, quas tueri debent, etpro ouibus sibi conmissis laborare negligant, et monasteriorum se quieti tradere festinent, et uacationem ab episcopatus laboribus eligere, et silentio atque otio uitam ducere magis appetant, quam in his, que sibi conmissasunt, permanere, dicente Domino: „Beatus qui perseuerauerit usque in finem.“ Unde namque est beata perseuerantia, nisi de uirtute patientiae? quoniam secundum apostolicam predicationem, "omnes, qui uolunt pie in Christo uiuere, persecutionem patiuntur.“ Ideo, fratres karissimi, non uos afflictionum amaritudo a pio mentis uestrae proposito coartet recedere. Considerantes, quanta pro absolutione nostri et liberatione creator noster dominus ac redemptor pertulerit, quibusuese contumeliis afficiendum tradiderit, ut nos a uinculis potestatis dyabolicae liberaret. Attendite itaque uobis et omni gregi, in quo uos Spiritus sanctus constituit episcopos regere ecclesiam Dei, quam acquisiuit proprio sanguine, ut non sit qui uos decipiat aut seducat in subtilitate sermonis, ut plebes uobis conmissas relinquatis, et alicui propter obprobrium malorum hominum quieti uostra datis, ut uos solummodo saluetis, et filios orphanos relinquatis.

Item Nicolaus Unifredo Moriensis ecclesiae Episcopo. Sciscitaris itaque per Galdagarium presbiterum, utrum, cum a Normannis episcopio depelleris , debeasde cetero in monasterio conuersari. In quo scias, fraterkarissime, quia s, si perniciosum est proretam in tranquillitate nauim deserere, quanto magis in fluctibus? Ubi non dicimus, quod persecutorum non fugiamus (maximeque paganorum) insidias, cum ad tempus seuiunt, et ob multitudinem delictorum nostrorum nocendi facultatem diuinitus assecuntur, presertim cum eis prodire ultro non debeamus, et multos prophetas, et apostolos, ipsum quoque Dominum huiusmodi fugisse insecutores luce clarius constet, sed quod precipue nos, qui tamquam arietes ducatum gregibus prebemus, imo qui et horum pastores sumus, Deo auctore cum eis in periculis pro uiribus persistere pro certo conueniat, et cum tranquillitas reddita diuina fuerit pietate, sopitaque furentium infestatio, mox gregem requirere, in unum colligere, et eius animos celestis patriae paceac potissimum securitate predicata sursum erigere debemus. Et tamdiu super eorum cautela oportet nos esse sollicitos, ut, si Dei iudicio presentis temporibus commoda fortassis amittunt, futurae uitae sperent se gaudia absque ambiguitate percipere sempiterna.

Item Gregorius [lib. VII. epist. 126. ad Recaredum Regem.] Aduersitas, que bonis uotis obicitur, probatio uirtutis est, non iudicium reprobationis. Quis enim nesciat, quam prosperum fuit quod B. Paulus apostolus predicaturus ad Italiam ueniebat, et tamen ueniens naufragium pertulit?Sed tamen nauis cordis in maris fluctibus integra stetit.

Hoc imc seruandum intelligitur, quando inter subditos aliqui inueniuntur, quibus Prelatorum uita proficiat , quando nec specialiter prelatus queritur, nec per alios tuta potest esse ecclesiae salus, ne, si deserere incipiat quibus prodesse potest, dicatur de eo: , , Mercenarius autem, et qui non est pastor, cuius non sunt oues propriae, uidet lupumuenientem, et dimittit oues et fugit .“ Cum uero specialiter queritur, fugiat exemplo Christi, qui a facie Herodis fugit inEgiptum; fugiat exemplo Pauli, qui a fratribus per murum submissus est in sporta. Unde Augustinus ait: „Fugiat minister Christi , sicut Christus in Egiptum fugit; fugiat qui specialiter queritur, dum per alios firmatur ecclesiaesalus . Hinc etiam ait discipulis S: „Si uos persecutifuerint in unam ciuitatem , fugite in aliam. Hinc etiam idem abscondit se, et exiuit de templo, quando Iudei tulerunt lapides, ut iacerent in eum. Hinc etiam Augustinus ait de eodem in Psal '. 54.: , , Ecce elongaui fugiens illud tangit, quod uitabat persequentes, ut occasionem irae demeret, et manebat in desertis orans, in quo docebat nos in secreto conscientiae quiescere , cum a malis premimur. Cum uero nonPrelatorum tantum, sed totius ecclesiae salus queritur, fides inpugnatur, necesse est, ut ex aduerso ascendant, et in die belli se ipsos murum ob ponant pro domo Domini, animas suas ponant pro ouibus suis, ut exemplo suae passionis accendant quos sermone doctrinae diutius confirmare non ualent. Et hoc quidem de manifestis persecutionibus.

§. i Est et aliud genus persecutionis, quo Apostolus laborabat, dicens : "Quis infirmatur, et ego non infirmor ? quis scandalizatur , et ego non uror ? etc . Hinc etiam Augustj in Psal. ioi.: , , Ossa, id est fortes, quorum frixorium sunt qui scandalizantur; tantum frigitur bonus quantum amat. Hinc idem in Psal. 30.:„ Irascitur iustus peccatis P palearum, non tamen odit, in quo exstingueretur oculus; et q uenter pro interioribus, que turbantur, quando nec corripi possunt inpii, quibus non clamat, quia defecit in dolore uita, uidens non proficere quod predicat. “

§. 2. Hinc idem in Psal. 69. utrumque genus persecutionis distinguens : „ Vox contribulatorum t Christo, id est martirum, inter passiones periclitantium, sed de capite presumentium. Cum Hiis uox omnis iusti, cui ex caritate hdbundans iniquitas Christianorum est passio, ut Loth corporalem persecutionem a nullo in Sodomis sustinuit, sed a malis eorum , cum quibus habitabat. Est ergo persecutio iusti, uela leone in inpetu, uel a dracone in insidiis, unde omnes clament : Deus in adiutorium meum intende.

§. 3. Cum autem auiciis subditorum prelatus affligitur, aliquando omnium est una et insanabilis obstinatio, aliquando inueniuntur mali bonis admixti. Quando boni simul cum malis habitant, non sunt deserendi boni propter malos, ne peruerse malos euitando uincamus quos fugimus ad gehennam, sed potius mali tollerentur propter bonos. Unde Gregorius: „Abel esse rennuit quemCain malicia non exercet ; ferrum quippe nostrae mentis ad acumen non potest peruenire ueritatis, nisi hoc alterius eraseritlima prauitatis. Hinc etiam Augustinus : , , Tu bonus tolleramalum etc. infra, de tollerandis malis, in prima causa hereticorum. Hinc idem ait: „Maius malum in separatione bonorum conmittimus, quam in coniunctione malorum fugimus.

§. 4. Tali non inputat Deus peccata sua, quia non fecit; aliena, quia non approbauit; negligentiam, quia non tacuit; superbiam, quia in unitate permansit. Hinc idem in Psal. 54.: „Quis dabit michi pennas sicut columbae? nm sicut coruo. Columba a molestiis querit auolare, sednon dilectionem amittit, et semper gemit. Sic bonus uultse separare corpore, non amore, ab his, quibus non potest prodesse.

§. 5 . 879 ee Sed aliquando ligatur non uisco cupiditatis, sed cura et offitio, ut deserere non possit. Tunc dicat:„ „ Cupio dissolui, et esse cum Christo: Sed manere ss necesse est propter uos: et sic est meritum ex desiderio.

§. 6. Ecce elongaui fugiens, non loco, ne rumpatur karitas bonorum, ne perdat exercitium malorum, quos Deus admiscet, ut ludam apostolis, quem quamuis sciret furem esse, tamen ad predicandum misit, et ei eucharistiam dedit, docens, in ecclesia tollerari malos, nec obesse bonis consortiamalorum. Quando uero omnium subditorum est obstinata malicia, nec prodest eis Prelatorum presentia, tunc etiam corpore licet ab eis recedere, ne et illorum nequicia semper in deterius proficiat, et isti quidem fructum amittant, quem de aliorum profectu possent inuenire. Sic B. Benedictus deseruisse legitur quos in necem suam unanimiter uiderat conspirasse.

Hinc etiam B. Gregorius Petro Diacono interroganti, an liceat prelato gregem semel susceptum deserere? in 891 l. II. Dial. c. 3. respondit, dicens:

Ibi adunati equanimiter portandi sunt mali, ubi inueniuntur aliqui, qui adiuuentur boni. Nam ubi omnimodo fructus de bonis deest, fit aliquando de malis labor super-uacuus, maxime si e uicino causae suppetant, que fructum Deo ualeant ferre meliorem.

§. i. Sepe agitur in animo perfectorum quod silentio pretereundum non est, quia, cum laborem suum sine fructu esse considerant, in loco alio cum fructu ad laborem migrant. Unde ille quoque egregius Predicator, qui dissolui cupit et esse cumChristo, cui Christus est uiuere et mori lucrum, qui certamina passionum non solum ipse appetiit, sed ad tolleranda hec etiam alios accendit, Damasci persecutionem passus, ut potuisset euadere, murum, funemsportamque quesiuit, seque latenter deponi uoluit. Numquidnam s Paulum mortem timuisse dicimus, quam seipse pro Iesu amore testatur appetere? Sed cum in eodem loco minorem sibi fructum adesse conspiceret, grauem adlaborem se alibi cum fructu seruauit; fortis enim Dei preliator teneri intra claustra noluit, certaminis campum quesiuit.

Multorum auctoritatibus apparet, quando umentibus episcopis alii possint substitui, et quando non.