Quaestio 2 [Brussels Transcription]

Deinde quaeritur de quo sit scientia theologiae sicut de subiecto

De hoc autem sunt principaliter 4or positiones una est augustini in libro de doctrina christiana quam sequitur magister in prima distinctione quae est quod res et signa sunt subiectum huius scientiae Cuius ratio est nam secundum beatum augustinum de trinitate 14 "theologiae est scientia quae est de rebus ad salutem hominem pertinentibus" igitur erit de his quae faciunt ad salutem effecitve et sunt obiecta salutis et est de his quae ad salutem disponunt / et est de ipso percipiente salutem secundum quod salutis est perceptibilis Erit igitur de rebus quibus frui materia tantum in quibus est salutis complementum et erit de utibus disponentibus ad hoc Et hoc dicitur scilicet ex parte intellectus et ex parte affectus Ex parte intellectus servando ut signa ex parte affectus ut disponentia ad salutem per se vel per accidens in recessu a malo et accessu ad bonum Ideo dixit augustinus quod tota theologia versatur circa res quibus fruendum est quae sunt pater et filius et spiritus sanctus aut circa res quibus utendum servando aut disponendum ad salutem / aut circa res utentes et fruentes ut homo

/ Sed contra hoc videtur esse quod signa et res non videntur esse ordinalia sub uno genere subiecti In aliis enim scientiis scientiae de signis et sermonibus distinguuntur a scientiis de rebus

/ Item res quibus utimur et fruimur omnia continent omnibus enim quotquot sunt in caelo et in terra utimur vel fruimur ut vult magister et augustinus igitur videtur quod theologia sit de omnibus et per consequens aliae scientiae scs superfluunt

2a positio est hugonis de sancto victore in libro sententiarum suarum quae dicit quod materia divinarum scripturarum sunt opera reparationis Aliarum vero scientiarum materia sunt opera conditionis

Sed contra obicitur in principio genesis theologia est de operibus conditionis igitur non tantum de operibus reparationis / Item est de causa operum conditionis et reparationis igitur non solum de operibus reparationum

3a positio in principio glosae psalterii dicitur quod nihil est in scriptura divina quod non ad christum vel ecclesiam pertineat igitur igitur caput et corpus sponsus et sponsa christus et ecclesia sunt subiectum sacrae scripturae / hoc est totus christus / Sed contra multa sunt in scriptura sacra quae nec de christo sunt nec de ecclesia / sicut quod deus in principio creavit caelum et terram / et quod diluvium inductum est quod linguedivise sunt et alia multa videtur igitur quod totus christus non sit materia sacrae scripturae / potentia mali sine in una sive in inferno et dyabolus non sunt de capite neque de corpore et tamen de illis et sub differentiis eorum in sacra scriptura determinatur

4a positio est quod deus sit subiectum scripturae sacrae sicut et per nomen significatur quo theologia vocatur / Contra quam arguitur multa tractantur in sacra scriptura quae non sunt deus nec de deo probantur ut de subiecto / Item boetius in libro de trinitate Deus subiectum esse non potest //

Pro determinatione quaestionis est notandum quod subiectum in scientiis tripliciter assignatur scilicet quod principaliter intenditur et in principali parte scientiae sicut deus dicitur esse subiectum primae philosophiae quia in principali parte eius de deo intenditur et de substantiis divinis quae separatae sunt / a quo ab antiquis philosophis theologia vocabatur / quia denominatio debet fieri ab ultimo et optimo

/ 2o modo assignatur subiectum in scientiis de quo et de cuius partibus probantur passivos sicut ens subiectum esse dicitur primae philosophiae ubi unum et multa potentia et actus eo ens necesse ens possibile separatum non separatum idem et du?qum etc probantur de ente

/ 3o modo assignatur subiectum scientiae illud circa quod est sicut amminculans propter bonitatem et claritatem doctrinae Amminculans dico ad subiectum primo et 2o modo dictum sicut prima philosophia est circa positiones antiquorum et circa principia demonstrationum et circa ultimo modo aut multipliciter dictum et circa diffinitionem secundum se vel circa philosophica et circa principia utriusque hanc autem triplicem subiecti distinctionem in omnibus scientiis generationibus necesse est esse

/ Ad propositum igitur dicendum si assignetur subiectum secundum quid principaliter est intentum et propter quid cognoscendum tractatur de omnibus aliis / deus est subiectum huius scientiae et ab ipso denominatur Si dicitur subiectum 2o modo de quo probantur passivos et quid per passivos determinatur christus et ecclesia est subiectum / sive verbum incarnatum cum omnibus suis sacramentis quae per se?t in ecclesiae ET hoc est idem dicere quod opera reparationis sunt subiectum hoc enim de capite probantur ut influente / et de ecclesia ut de eo cui influunt / et haec declarant deum prout est res qua perfecte quis fruitur Si vero 3o modo assignetur subiectum / prout subiectum est circa quid ut amminculans tunc scriptura sacra habet subiectum res et signa

Notandum tamen est quod res et signa absolute non sunt subiectum scilicet res ut res et signa ut significant / sed sunt subiectum inquantum faciunt aliquo modo ad beatitudinis perfectionem Et hoc notat beatus augustinus cum subdit Id vero in rebus considerandum est quod res aliae sunt quibus fruendum etc ac si dicens Theologia non speculatur res inquantum res sunt sed prout ordinantur ad perfectionem beatitudinis et fruitionis ad quas quaedam ordinantur ut beatificantes quaedam ut beatificabiles / quaedam ut adiuvantes et dispositiones sicut utilia Et sic verum est quod haec scientia est de omnibus sicut dicit augustinus et allegat magister in littera Resant inquit quibus utendum est / mundus est et in eo creata Sed principaliter de deo est quo solum est fruendum / sed non de omnibus sub ratione diversa qua differeunt a se singula / sic enim deberet inquirere de principiis actionum et passionum rerum naturae et proprietates ceteras quae inquiruntur in naturali philosophia sed sub ratione scilicet prout in visum veniunt eius qui ad beatitudinem progreditur

In usum dico secundum intellectum in cognoscendo per ipsas res creatorem aut disponendo ut virtutes unde ad romanos primo Invisibilia dei a creatura mundi id est ab homine per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur sempiterna quoque eius virtus et divinitas Et sapientiae 13 vani sunt omnes homines in quibus non subest scientia dei et de hiis quae videntur bona non potuerunt intelligere eum qui est neque operibus attendentes agnoverunt quis esset artifex Et paulo post Quorum si specie delectanti deos putaverunt sciant quanto his dominator eorum speciosior est Speciei enim generator haec omnia constituit aut si veritatem et opera eorum mirati sunt intelligant ab ipsis quoniam qui haec constituit est illis speciosior a magnitudine enim speciei et creaturae cognoscitur poterit eorum creator videri Sic omnes creaturae in usum veniunt nostrum ad beatitudinem et fruitionem

Ratio enim omnium dictorum est quoniam ut dictum est in lectione proxima creaturae in se habent divinas rationes quibus verum plenum est sibi parti?tas unde intellectuales sunt et similem pug??erunt intelligibilis et in ipsum ducunt / et praecipue fides spes et caritas per quas quoniam ipsis amici sumus dei secretiora ipsius cognoscimus in quibus deus nobis maxime manifestatur Sic omnia opera conditionis et creationis haec considerat supra haec autem ostendentur amplius inferius in materia de vestigio et imagine

/ Similiter dicendum est de signis non enim considerat haec sapientia signa secundum principia quae signa faciunt esse signa sicut aliae scientiae aut secundum communem acceptionem signorum sed considerat signa secundum quod demonstrant continendo gratiam / aut secundum principia secundum quae fiunt fuerunt aliquo modo significata secundum quod dicit augustinus et allegat eum magister in littera Quomod autem hoc sic declarabitur in 4o huius scilicet quomodo sacramenta novae legis causa sunt eius quidam significant Et propter hoc eadem est scientia de signis isto modo et significantis quoniam eadem principia ipsorum Sed in aliis scientiis non est ita Et ideo alia est scientia de rebus / et alia de signis quia sumunt signa secundum principia quae faciunt signa esse signa Ex quo patet quod signa cuiusmodi sunt sacramenta multum conferunt ad perfectionem beatitudinis et fruitionis ut patet in 4o Et sic in usum veniunt ut dispositiones et manuductiones Et sic signum refertur ad utile Et si quis dicat quod secundum dictam signum omne est res et etiam utilis et per consequens superfluere dicitur contra utile respondetur quod non est distinctio secundum rem sed est distinctio secundum ra? oppositas utque in littera per magistrum

Sed dubium oritur circa hoc quid dictum est quod primo sumendo subiectum deus est subiectum / secundum quam rationem deus est subiectum / aut sub qua ratione scilicet alia sub ratione deitatis / aut causae / aut principali/ aut fruibilis / aut beatificantis / aut intelligibilis

Ad hoc respondetur quod deus est subiectum secundum quod est alpha a et w principium et finis finis inquam qui est res qua quis perfecte fruitur / Probatur quia sic ea quae sunt ab ipso considerantur in ista scientiam tamquam principata ab ipso quae repraesentat iudicia sui factorum sicut dicit augustinus omnia clamant ipse fecit nos et non ipsi nos Secundum aut quod ipse est finis sic considerantur propter ipsum ordinata ad finem illum et dispositiones ordinantes sicut veritates dona sacramenta et huiusmodi Sic enim ds deus in tota hac sapientia a nobis cognoscitur quaeritur ut scilicet eum amemus et amando fruamur / immo ad hoc creati sumus ut dicit magister Si igitur deus est subiectum huius scientiae secundum quod in ipsa cognoscitur quaeritur est subiectum ut principium et finis hoc enim modo in hac scientia subiectum dictum 2o modo scilicet christae et ecclesia cap et corpus deum declarant et demonstrant filius enim a deo patre modo a more caritatis qua dilexit nos missus est carmen suscipere in qua per mortem et passionem nobis suum efficaciter exhibuit amorem Maiorem enim caritatem nemo habet ut animam suam quis ponat pro amico suo / et hoc ut nos ad amorem suum provocaret hinc lex christi amor est dei / qui est ut eo finaliter fruamur / et ita caput quid est christus cum suis proprietatibus nobis deum manifestat ut fruibilis et finis ulterius Similiter opera mistici corporis christi omnia sunt amoris utque de matribus Etiam subiectum 3o modo declarat deum ut est finis et fruibilis et praecipue sacramento novae legis quibus christo incorporamur ut membra eius esse possimus Effluxerunt enim delatere christi et intimius de corde eius ubi tantam efficaciam gratiae et amoris sumpserunt ut vasa gratiae christi dici mereantur omnium enim operum christi exhibitio ex puro est amore et gratia ipse oblatus quia voluit unde intelligimus quod est maxime amicus nobis et vult nobis maximum bonum quid est ipse hunc amorem omnia sacramenta nobix manifestant et ostendunt

/ Est gratia deus subiectum huius scientiae ut fruibilis aut ut beatificans Si quis dicat cum fruibile dicat relationem rationis de suo formali significato videtur sequi quid subiectum huius scientia formaliter est relatio rationis et sic satiabiliter finaliter relatione rationis apud intelligentes nondum haec ratio sophisma est non enim reduplicatur nam species aut forma qua fruimur cum dicitur fruibile inquantum fruibile sed reduplicatur modus nostrae considerationis circa ipsum subiectum cum multis modis in nostram cadit considierationem / quae multitudo ex parte rerum quae ab ipso sunt aut ex parte intellectus nostri non sufficientis uno modo perfecte intelligere sicut dicimus quod corpus mobile est subiectum naturalis philosophiae inquantum mobile / non reduplicatur pars subiecti aut formali natura aut species quae est principium passionum rerum naturalium cum mobile ipsummet sit passio eius Sed quoniam idem est corpus divinum mathematicum et naturale sive physicum nec unum reperitur extra aliud additur mobile aut divinum aut mathematicum et reduplicatur ut specificetur modus acceptionis eius / sic in proposito cum dicitur deus est subiectum inquantum fruibilis

Ex praedictis sequitur quod haec scientia est una et non plures probatur quoniam subiectum est unum ut puta deus inquantum fruibilis ut dictum est / pro quo est notandum quod sicut aliqualiter dictum est signum reducitur ad utile et utile ad fruibile dicit autem philosophus ubi unum propter alterum unum tantum eset Et est sensus quod finis et non aliud quam finis inspicitur et quaeritur / et in se ipso et in eo quid est ad ipsum et ita utrobique quaeritur finis / et sic in signo et utrum quaeritur fruibile et stat sub forma fruibilis Et haec unitas non est generis aut speciei sed principii quid simpliciter est in uno / et est in aliis sed modum quod respiciunt in ipsum per analogiam unicuique determinatum Et talis unitas est primae philosophiae et theologiae et unit omnia scibilia sub una scientia hac enim forma subiectum est unum et est causa passioni quae dicuntur per se sub disiunctione de subiecto per se de omni totalitate subiecti et temporis et secundum quod ipsum et eodem modo in forma causae est opus conditionis et opus reparationis

Sequitur quod haec scientia proprie nec est universalis aut particularis proprie enim universalis est quae est de ente quid universale est essentialiter omnibus particularis autem quae est de aliqua specie aut parte entis per formam substantialem coartati sub communi sicut sub principio et non sub genere Sed haec scientia non est de ente ut ens nec de partibus entis ut entia sunt sed est determinato per per formam analogiae ad id quo fruendum est et est de partibus entis secundum quod specialem habet analogiam ad illud scilicet fruibile et ideo non similiter est universalis vel particularis

Sed quoddam modo et universalis et particularis sicut et ethica quae quoddam modo de omnibus est et moralibus et fortuitis et de potentatu et diciis et partibus utrisque istorum prout organice vel condecorative ad civilem faciunt felicitatem Quia enim haec scientia in ratione speciali de omnibus est propter hoc non potest esse scientia universalis / Et quia haec ratio specialis omnibus applicabilis est per modum diversum significabilis utilis vel fruibilis ideo proprie particularis esse non potest propter quid aliae scientiae ab ipsa principia sua accipere non ponit Non enim considerat id quid commune essentialiter omnibus particularibus est per principia essentialia sed considerat commune per analogiam ut dictum est hoc autem commune est forma fruibilis sub qua stant suo modo signum et valent dictum est per analogiam dico non ad unum subiectum sed sicut ad unum finem qui est beatificans Quia sicut beatificabile consideratur ut participans illud / sic dispositiones ut remo?tes a contrario / et res huius mundi ut adiuvantes sicut patet in littera

Ex praedictis sequitur quod haec scientia est practica patet ex eius subiecto quid est fruibile et ideo stat ad opus alicuius veritatis sunt ad ultimam perfectionem

Propter quo est notandum quod scientia ex fine determinanda est an sit practica vel speculativa unde secundum philosophum 3o de anima intelligentia speculativa finem suum semper habet intra semet ipsam et hoc est verum speculatum finis autem practicae intellectivae est extra ipsam quandoque opus extra in ipsa reut artis / quandoque vero ipsa operatio quae exceditur in agere secundum aliquam veritatem aut acquisitam aut infusam confi?s autem huius sapientiae attenditur in cognitione veritatis / non similiter ut veritas sed veritas quae secundum pietatem est ad titum primo secundum fidem electorum dei et ag?om veritatis quae secundum pietatem est in spe vitae aeternae Est igitur scientia hoc de veritate et contemptatur eam ut inclinat ad pietatem pietas autem ut dicit augustinus in enchiridion cultus dei est cum fide spe et caritate perficitur in actibus interioribus mentis principaliter Similiter oratione et denotative Etiam huiusmodi cultus fit actibus exterioribus qui sunt quasi quaedam protestatio cultus interioris et fuit in lege veteri per sacrificium Stat igitur speculatio huius sapientiae ad actum veritatis praecise caritatis unde veritas quae secundum pietatem est sunt duo unum est cultus dei in se et in suis membris / ad quid etiam pertinet omnia promo?tia ad cultum illum alterum aut est finis intentionis et hoc est coniungi intellectu et affectu et substantia cum eo quid colitur prout est finis beatificans Non enim quaeritur coniunctio ad veritatem per intellectum tantum / sed etiam per affectum et substantiam Et ideo quia intellectus ordinatur ad affectum / scientia proprie afficiam est intelligentia primae veritatis quae non sequestratur a ratione boni et ideo perficit et intellectum et affectum Talis autem finis in rebus creatis non invenitur / et ideo philosophi non tractaverunt huiusmodi scientiam sed diserunt unam ad verum quid est in rebus aliam autem ad bonum quid est in ipsis Si ergo haec sapientia in fruibili aut utili verum inquirit hoc ipsum refert ad affectum / ut sine fide vel in eo quid succedit fidei fruatur per affectum vel intellectum afficientium summa veritate per spem vel spei succedens summo beatificante per caritate summa bonitate // historice autem praepositus et praeceptive in lege et perabolice ad opus refert meritorium / ut iacobi 1 non auditor verbi tantum sed factor operis hic beatus erit in facto suo hymi?ce autem ut in primis descripta ad affectum refertur pietatis et ita vex quid de deo inquirit non ut verum similiter inquirit sed ut summe beatificans in quid referat totam intentionem pietatis in affect et opere Sicut et aristotelis in X ethicorum felicitatem contemplativa determinat ad finem ad quem referuntur actus veritatum intellectualium moralium et heroicarum propter quid et ipsa quae tractat de felictate contemplativa moralis aut practica est sicut ceterae partes moralis differunt tamen ista scientia ab aliis practicis quam philosophi considerant aliae enim stant ad opus perfectum perfectione veritatis acquisitae ista aut stat ad opus perfectum perfectione caritate virtutis infusae per gratiam Nec propter praedictam haec scientia moralis philosophia est aut ei subalternata Non morale quia mores non sunt ultimus finis in ea ut habitum est Nec subalterna / quia non accedit principia et causas ab aliqua / sed propria habet principia fidei et proprias causas secundum intentionem meriti et ideo non accidit ab aliis sed aliae famulatur ei

Ad primum cum arguitur contra positionem magistri et beati augustini signa et res non videntur or?lia sub uno genere subiecti etc patet per dicta quid dicendum quia haec scientia sicut aliae scientiae non considerat signa secundum principia quae faciunt signa esse signa / sed eo modo considerat ea quo ad utile referuntur et utile ad fruibile sicut dictum est / et sic or?lia sunt sub uno genere subiecti

Ad 2am cum arguitur res quibus utimur et fruitio omnia continent etc concedendume est quod haec scientia de omnibus est sed non sub ratione diversa qua differunt singula sed sub ratione una quae est utile esse significando vel disponendo ad id quo fruendum est Et sic non sequitur quod aliae scientiae superfluunt Ille enim tractant de rebus secundum differentias essentiales quibus differunt abinvicem

Ad id quid obicitur contra 2am positionem magistri hugonis dicentis quod materia sacrarum scripturarum sunt opera reparationis / aliarum vero opera conditionis cum arguitur theologia est de operibus conditionis etc / dicendum quod est de oeribus conditionis non secundum suas essentias ut aliae scientiae sed est de ipsis ut de subiecto circa quid accepit enim ea ut a minicula?a per modum signi vel usus ad id quo fruendum est / et etiam ad opera reparationis quae de christo et ecclesia demosntrantur Non enim optime sciretur quho qualiter homo reparatus est nisi sciretur qualis et quantus fuerit lapus eius hoc enim sciretur ex hoc quod ostenditur bonum eius in quo creatus est in se ipso et in omnibus quae causata sunt propter ipsum et sic inducitur de opere conditionis et creationis mundi et operationis sic manifesta manifestant subiectum primo modo scilicet deum prout est res qua quas perfecte fruitur sicut dictum est

/ ad 2am cum arguitur theologia considerat causam operum reparationis conceditur / Causa enim secundum quod causa est non sufficit innotescit nisi per opera sine effectus / et hoc modo oportuit in scriptura sacra tractare de operibus et conditionis et reparationis quibus manifestatur christus ut causa ipsarum et sic ut causa ut materia circa quam et ut finis est sacrae scripturae

Ad id quid arguitur contra 3am positione in principio glosae psalterii multa sunt in sacra scriptura etc dicendum quod scriptura agit de illis secundum 3m modum accipiendi subiectum avimi?le ut dictum est etiam ad iudicium dei cognoscendum et sic per modum fuge inclinant ad opera reparationis et ad res quibus fruendum est

/ Per idem patet solutio ad sequens / malum enim detestatione sui fugam inducit et accessum ad bonum

Ad id quid contra 4am positionem obicitur multa tractantur in sacra scriptura quae non sunt deus etc dicendum quod deus est subiectum in primo modo sumendo subiectum et quaecumque alia in scriptura sacra tractantur sunt de subiecto eo modo dicta et assumuntur ut annuncantia ad cognitionem ipsius

/ Ad aliud cum dicitur probatione in libro de trinitate etc dicendum quod deus in genere causae non potest esse subiectum Est autem in genere efficientis formalis et finalis quae numquam coincidit cum materia subiecto in eadmdem rem / nec potest etiam esse subiectum in genere entis Subiectum non in genere entis est substans vel naturae essentiali vel accidentali Si primo modo esset univerale et particulare in ipso quid est inconveniens Si 2o modo esset actus in eo sed boetius non intellexit quin posset esse subiectum de quo multa probantur quae per modum relationis vel attributionis conveniunt ei Talia enim multa philosophi probaverunt de deo scilicet quod sit simplex et aeternus principium et primus

/ Ex quibus omnibus patet quod haec scientia necessaria est omnibus ad salutem Salus enim omnium est frui deo et coniungi sua principio perfecte Nemo autem frui potest perfecte nisi cognoscat perfecte / sed perfecta cognitio est haec sapientia igitur necessaria est omnibus ad salutem