Liber 1, Quaestio 9 [Clm 26711 Transcription]

Hic quaeri solet etc ista 7a distinctio ad praecendentem continuatur quia magister tractavit divina et aeterna generatione quantum ad modum et formam nunc incipit tractare de ea quantum ad generandi potentiam et dividitur in duas partes 2m quod magister de ista potentia generandi duas movet quaestiones nam primo quaerit magister an potentia generandi conveniat patri aeterno 2o an haec reperiatur in filio tunc 2a pars incipit ibi item quaeritur a quibusdam prima dividitur in tres partes quia primo magister movet quaestionem 2o ponit suam determinationem 3o ex dictis augustini recitat cuiusdam obiectionis evadationem tunc 2a pars est ibi Cui v?sucie 3a ibi sed vehementer 2a pars principalis dividitur in duas partes quia magister movet quaestionem et ponit eius responsionem 2o suae responsionis ostendit explanationem 2a pars incipit ibi ita etiam cum dicitur et haec est sententia etc

utrum patrem aeternum generativa potentia verbum divinum producere personaliter sit perfectio immensa simpliciter quod non primo quia tunc quilibet cuilibet ceteris paribus posset probari talem productionem esse in divinis sed hoc consequens est falsum sicut ad sensum exprimitur igitur et quaestio consequentia probatur quia evidenter deducitur quod quidquid est deus ipsum est omne quod est melius esse quam non esse simpliciter cum sit quo magis cogitari non possit 2m venerabilis anselmus proslogion pluribus capitulis

2o sic ratio suppositalis nullam dicit perfecitonem igitur nec producere vel dicere verbum consequentia patet assumptum probatur cum primo quia in divinis foret alia bonitas quam essentialis cuius oppositum tenet doctor sollempnis primo capitulo quaestione prima

2o quia tunc non producere augeret inperfectionem et sic intrinsece nichil foret simpliciter perfectum nisi pater et filius 3o quia tunc personae non aequae essent nec tam perfecta sicut tota trinitas patet consequentia quia culibet aliqua ratio suppositibilis deficit

3o nulla est potentia generativa in deo igitur quaestio falsa antecedens probatur primo rationibus verronis quas recitat thomas de argentis in ista distinctione quaestione una articulo 4o Et gregorius eadem distinctio quaestio 1 articulo primo quia foret praecisa relatio quod est falsum 2o potest idem antecedens argui rationibus quas recitat gregorius ubi supra

In oppositum arguitur deus est summe et super simpliciter perfectus igitur quidquid naturaliter inest sibi et ydemptice est perfectionis inmense antecedens est notum et consequentia probatur quia si non tunc posset comanis cogitari simplex vel perfectus Cum possit cogitari num cuius actus omnis formaliter foret inmense perfectus igitur etc.

prima conclusio quamvis non sit efficaciter probabbile patrem producere verbum incommutabile hoc tamen posse est ei perfectionis inmense probatur prima pars quia si sic consimiliter possent tota trinitas efficaciter probari quod est contradicta est d supra 2a

2a pars probatur nam producere verbum est perfectionis memoriae creatae igitur producere vel posse producere infinitum verbum erit perfectionis increatae memoriae Confirmatur dicere patris est suum intelligere formaliter sed suum intelligere est perfectionis Immense formaliter igitur est dicere

3o sic omnis actus in talis perceptibilis obiecti est perfectio sed talis actus dicendi patris est actus in talis ergo conclusio vera

4o arguo pro conclusione omnis modus perfectus adquem non sequitur inconveniens ne inperfection in deo debet attribui deo sed aliquid hoc ponitur iste modus in deo sed aliquid hoc ponitur iste modus in deo nullum istorum sequitur sicut patet in solo?bus ar?toris igitur sequitur quod erit ponendus in deo Confirmatur nam per hoc manificatur perfection dei et probabilior ostenditur trinitas personarum et nullum deo repugnans sequitur ex hoc igitur hoc erit et est ponendum

primum corollarium contra doctorem subtilem 6 de libro primo tantae perfectionis et patris dicere quantae est suae essentiale intelligere probatur quia est inmensae perfectionis et intelligere non est maioris igitur corollarium verum

2m contra eundem ibidem tam formaliter pater est beatus suo dicere quam inmense est beatus suo intelligere probatur quia pater non est beatus nisi perfectione inmensa igitur videtur quod hoc perfectione inmensa sufficienter beatificetur

3m corollarium quamvis generare verbum incommutabile antecedat ad inmensam perfecitonem eius tamen negatio non ponit cuilibet dignitas prae?vationem illud corollarium est expressa sententia Agidii doctoris nostri in libro primo distinctione 4 parte prima quaestioen 2 in solutione primi argumenti principalis ubi dicit aliquid esse perfectionis in uno supposito quod non est perfectius in alio et ideo licet perfectionis sit in filio quod geneeretur non oporetet etiam hoc corollarium ex conclusione et corolariis praemissis igitur etc.

Contra haec dicta arguitur et prmo contra primam partem conclusionis et primo quod sic ibi dicere sic ex quatuor primo ex divina bonitate 2o ex divina simplicitate 3o ex divinae virtutis infinitate 4o ex divina liberalitate nam quod est perfectius est communicabilius igitur summe perfectum est summe communicabile sic arguitur de simplicitate

Ex hiis mediis videtur arguere magister iohannes de bracl articulo 2o sui symboli quia ex hiis 4or concludit quod actio est in deo igitur aliquid agitur cum non agit deus infinite destruendo sed aliquid producendo et non se ipsum nec aliquod immensum extrinsecum igitur intrinsecum igitur aequalem sibi deum et habetur propositum

2o contra istam partem arguitur rationibus prioris generalis nostri magistri hugolini quaestione prima circa distinctionem 4am 6am conclusione prima sic inpossibile est esse naturam intellectualem independentem et eam non producere eius verbum expressum sed divina essentia est huius igitur etc minor est nota et maior probatur quia nichil repungnat memoriae infinite dicere semper verbum expressum sui totaliter comprehensum quam memoriae infinite sed finite non repungnat igitur nec infinite et habetur propositum ratio fundatur super uno dicto beati augustini libro de comm?itione verae vitae ubi dicit quod tamen mens seipsum cogitat quasi mentem similem sibi generat et in hoc est totum fundamentum istius doctoris ex quo deus immense sui per intellectum est comprehensivus quod etiam sic immensi verbi formativus et non per creationem igitur per generationem

3o potest argui ex dictis doctoris subtilis primo sententiarum distinctione 2a parte 2a quaestione 4 et est a in tota distinctione ubi ultimo rationem sic format et sic maxime eam concludere dicit quidquid de ratione sua formali est principium suum productum alicuius 2am rationem eius formalem in quocumque istud est a se erit principium alicuius productum sed memoria perfecta vel intellectus habens intelligibile sibi patris est ex ratione sua formali principium productum notitiae genitae igitur cum talis sit in deo sequitur propositum scilicet quod ibi erit notitia genita quod erit probandum

Contra 2am partem simul cum corollariis arguitur ex dictis suis primo sententiarum distinctione 6 quia si hoc esset verum sequeretur quod spiritus sanctus non esset summe perfectus neque beatus nec etiam trinitas tota quod est falsum consequentia patet cum non producat aliquid ad intra

2o contra idem ex dictis philosophis de marchia sequitur quod ratio suppositionalis equaliter esset ratio beatificativa intellectus increati sicut essentia divina quod est falsum et consequentia saltis videtur nota igitur etc Sed haec iudicio meo licet verum concludant quod ad primam partem tamen non convincunt evidenter non quidem prius modus arguendi quia non sequitur a est infinita simplicitas bonitas virtus libertas igitur producit sibi aequale vel convincat se per productionem nam antecedens de essentia divina et spiritu sancto habet quilibet fidelis concedere et consequentiam constanter negare Ex quo patet magister Johannem de braculis nichil concludere omnino

2a ratio ita modicum vel minus ocncludit saltem evidenter quia diceret quilibet philosophus quod quamvis memoria increata intelligeret se non tamen per verbum distinctum ab ea realiter et quod hoc est in memoria creata est inperfectius quia melius esset ei quod ipsa notitia met sua notitia foret 2a eodum ratio similiter conviceret de essentia divina sicut de persona aeterna ideo videtur quod translator huius rationis non bene formavit formam cum conclusio sit quod essentia divina producat verbum quod est omnino haereticum dictum etiam augustinus non suffragatur quia no?nter dicit quasi simile sibi generat modo certum est quod incommutabile est omnino et non quasi patri aequale igitur videtur quod solum loquitur de mente ipsa creata et non increata nisi inquantum ista creata mens quo ad hoc nos manu ducit absit aliqualiter esse in mente increata non tamen hoc evidenter ostendit

ad 3m patet quod non est evidens sicut patet ex dictis philosophi 12 metaphysicae in illa littera sententia pactum quo respondet commento 50 nam negaret philosophus ibi simpliciter maiorem nec posset sibi evidenter ceteris paribus probari quod dico quia rationes 2m hoc habent evidentiam in fide secundum quod dominus internis illustrat intellectu et in inde est quod verba simplicium sanctorum in gravem efficatiam in fide habuereunt

ad prima rationem contra 2am partem neganda est consequentia secundum quod patet ex dictis domini aegidii corollario 3o conclusionis

ad 2m concedo consequens simpliciter nec hoc falsum esse puto nec tamen ex hoc sequitur quod una persona sit alia magis perfecta quia quamvis eius potentia antecedat ad perfectionem tamen eius negatio non inperfectionem latius docetur modus respondendi in vesperis meis qui ponentur in fine lecturae domino concedente

2a conclusio tam perfecte verbum a patre procedit quod ab ipso non dependet neque eum praeexigit probatur conclusio primo quo ad primam partem quia verbum est eiusdem naturae cum patre igitur ab eo non dependet

2a quia si verbum patrem praeexigeret cum signo mensurae praesupponeret et eo indigeret quod est falsum patet consequentia virtute istius propositionis prae falsitatem aut consequenter expresse ponit augustinus in libro de vera innocentia circa finem ubi dicit quibusdam aeternis potest esse aliqua distantia ipsa aut aeternitas absque diversitate naturae est pro 2a parte conclusionis istius est magister infra distinctione 43 capitulo 3o dicens "exactionis verbum non proprie dicitur de deo"

primum corollarium contra scotum in conclusione ubi supra distinctione 2a quam repugngnat verbo intrinseca ab aliqua dependentia causa incompossibilis est ei alicuius praeexigentia patet quia utraque inperfectionem in eo

2m corollarium quamvis verbum a patre capiat esse non tamen privatur suo proprio et libero agere patet quia non praedeterminat a patre aliqua naturali neccessitate

3m corollarium verbum non minus libere sive filius spiritum producit quam pater verbum naturaliter libere hoc esset ex eo quod a patre haberet aliquam praeexigentiam dependentiae vel aliquam praedeterminationem naturae sed nullum istorum est ei attribuendum igitur corrollarium verum nam talia sibi attribuere esset eius perfectioni multum derogare

Contra ista arguitur et primo contra conclusionem sic sequitur quod non plus praeexigeret productum ad sui productionem quod producens haberet naturam suam quam econverso sed hoc est contra naturam producentis igitur conclusio vero et consequentia satis nota est ut videtur

2o sic filius a se non potest facere quidquam nisi quod viderit patrem facientem taliter hoc sed hoc est dependere ab aliqua causa igitur conclusio falsa prima pars est nota et 2a etiam videtur evidens igitur sequitur quod filius a patre dependet igitur conclusio falsa

3o sic principiatum principium suum praeexigit igitur conclusio falsa consequentia nota ex dictis 29 distinctione infra primi quia pater est principium filii et assumptum apparet ex hoc quod inpossibile est aliquid fieri sine causa sed prius est causa esse quam ipsam esse causam quia bona consequentia est a est causa igitur a est et non econverso a est igitur a est causa igitur etc Sed prinicpium non solum praesupponitur a principiato in esse causae sed inesse absoluto et simpliciter igitur conclusio falsa

contra corollarium tam perfecte verbum originatur a patre indistincta ab eo persona quam si originaretur distinctum in persona et natura Sed tunc ipsum praeexigeret igitur et nunc

Confirmatur non minus prima persona est potens respectu 2ae quam foret si filius deus distinctus persona et natura esset sed tunc 2m richardum primo de trinitate capitulo ultimo pater posset facere eum nulli potentem igitur et nunc

contra 2m corollarium est dictum lucis 2o "in hiis quae patris mei sunt opportet me" igitur sed haec distinctio oportet necessitatem inportat igitur non libere agit verbum ut videtur

Contra 3m corollarium minorem gradum libertatis dicit esse liberum per se solum et non ex se vel a se et in se sed pater est liber in se per se et a se filius autem solum in se et per se et non a se igitur non tantus gradus libertatis correspondet filio sicut patri et per consequens corollarium falsum

ad ista respondeo et primo ad primum cum arguitur non plus praexigeret productum etiam dico quod loquendo de producto de quo est sermo concedo consequens quia cum aeternitas in suo abstractissimo instanti sit unus huius productionis mensura natura est ibi praeexigentia quod videtur posset etiam ostendi ratione ydemptitatis naturae ac illationis correlatae sed hoc sufficiant pro praesenti

ad 2m filius non potest quidquam etc concedo et cum dicitur hoc est dependere nego maxime nisi est ydemptitas naturae et dico maxime quia diceret philosophus quod causa prima non posset influere sine 2a essentialiter sibi subordinata et tamen non proprie dependeret ab ea Et dico proprie quia et si secundum aliquos dependeret in aere non tamen inesse nec simpliciter in agere sed solum in agere sibi et causae 2ae com quia aliter propositum suum causale influere non posset dici agere quod tamen est falsum

ad 3m quando arguitur principium principiatum etc possem primo negare consequentiam quia antecedens est una particularis

2o dico si antecedens formetur universaliter tunc nego assumptum quia non omne principiatum principium suum praeexigit exigentia tamen large sumpta ut non extendat se ad aliquam exigentiam et sic semper debet summi quotiens de agere vel coexigere factio mentionem in scriptis

ad rationem contra primum corollarium tam perfecte originatur etc

possem dare multiplicere sensum sed nego simpliciter consequentiam ad confirmationem cum dicitur non minus potens est prima persona respectu 2ae transeat illa sine vera sine falsa sed cum dicitur sed si filius foret a patre sed cum dicitur sed si filius foret a patre distinctus deus natura et persona posset ipsum facere nulli potentem dico quod non nec ratio richardui valet pro hoc nec etiam declaratio doctoris subtilis distinctione 2a primi sententiarum

2o dico quod consequentia non valet nec est similis ratio utrobique sicut etiam satis declarat doctor subtilis primo sententiarum distinctione 20 respondendo ad rationes principales

ad ratione contra 2m corollarium cum arguit per illud lucis 2o "in hiis quae patris" etc dico primo quod ly oportet non notat neccessitatem sed congruitatem 2o dico quod si notat neccesitatem non tamen consequentis sed consequentiae ut per hoc arguitur contra conclusionem quia t neccessitas libertati non repungnat

Ad rationem contra 3m corollarium dico primo cum hylario quod filius est per se et non a se 2o dico quod differt dicere hoc est in se et hoc est per se et hoc est a se secundum quod dicit lector iordanus de saxonia super illo 10 primo medius autem stetit etc nam accidens est in se non per se suppositum per se et tamen solus deus pater et essentia divina dicuntur a se

3o dico quod non minoris gradus libertatis est filius propter ydemptitatem naturae causa patris quam filii

3a conclusio quamvis patris generativa potentia sit simpliciter et immensa tamen tenendum fide quod non plus quam una persona potest esse generata prima pars probatur tripliciter primo quia omnis potentia data simpliciter essentialiter ab hac distincta infinite est minus potentia seu perfecta

2o quia nullus terminus nobilioris generis quam sic terminus huius potentiae potest per aliquam potentiam produci in esse

3o quia quam intense haec potentia potest esse potentia tam intense est potentia actualiter ita quod nichil iipsum potest esse sub non esse vel sub negatione sed hoc est esse simpliciter immensum igitur illa pars vera 2a pars patet satis ex distinctione sacrae scripturae et determinatione ecclesiae

primum corollarium potentia generandi filium aeternum non est mere relativum probatur quia relatio non est patri tota ratio sic essendi simpliciter igitur nec agendi consequentia satis est manifesta et assumptum etiam patet igitur etc

2m corollarium potentia generandi non dicitur potentia respectu generationis activae respectu terminum vel rei productae probaur quia potentia generandi in divinis sic est productiva terminum quod non est elicitiva generationis active igitur corollarium verum

3m corollarium nulla ratio sine fide vel clara visione certificat intellectum de communi lege quare pater non plures filios producit sua aeterna generatione probatur per 2am partem conclusionis quia haec salva huius fide tenetur sed contra hoc arguit et significanter contra illud corollarium primo rationibus sancti thomae parte prima quaestione 41 articulo 6 primo sic relationes eiusdem speciei non possunt multiplicari nisi 2m materialem distinctionem sed illa non est ibi igitur non possunt plures filiationes et per consequens non plures filii

2o contra idem est ratio aureoli in ista distinctione quaestione 2a articulo 3 praecisa ratio quare pater non potest alium filium generare est quia ista filiatio huius filii est tota quidditas subsistens sicut divinitas est tota natura et tota quidditas subsistens quare multiplicari non potest

3o contra idem est ratio ockam distinctione ista a quaestione 3 articulo 2 quia non possunt esse plures relationes eiusdem omnino in eodem fundamento nisi propter diversitatem absolutorum sed in deo non sunt diversa absoluta igitur nec tales relationes plures igitur etc

4o contra idem est ratio doctoris sollempnis 6 quolibet quaestione prima quia actus adaequatus principio productivo et semper stans non compatitur secum alium actum eiusdem rationis ab eodem principio sed sic est actus generationis paternae igitur corollarium falsum

5o contra idem est ratio doctoris subtilis in suo quolibet quaestione 2aquia si possunt esse plures productiones eiusdem rationis igitur et infinite sed quidquid esse potest ibi est igitur infinite ibi forent generationes

6o contra hoc est ratio doctoris nostri hugolini in ista a distinctione quaestione 2 conclusione 2 quia producere plures notitias in divinis est simpliciter inpossibile ex eo quia ista notitia non esset in natura divina nisi esset deus et non potest esse notitia deus nisi sit tota latitudo simpliciter infinita notitiae possibilis produci per modum notitiae seu verbi igitur videtur quod sit ratio assignabilis et non sola fide hoc teneatur

alia contra idem est ratio bonsilantis hoc suo primo in illa quaestione qua quaerit utrum potentia generandi sit in filio ubi sic arguit pater non potest alia notitia nosse se quam modo cognoscat se igitur non potest aliud verbum producere contra nota quia omne verbum est a notitia antecedens probatur cum primo quia pater nunc infinitissime novit se tanta sapientia quanta est ipsa sua essentia ut probatur per augustinum 15 de trinitate capitulo 14o

2o quia a aliud verbum perfectius aut minus perfectus aut aeque perfectum sed nullum istorum igitur etc

3o si aliud verbum producere posset non perfecte se pater dixisset ista ratio inter ceteras maiorem apparentiam iudicio in eo habet et maxime cum formatur extrinsice cum suis suppositionibus sicut ipse eam format

Istud idem posset esse processus aegidii libro primo distinctione 7 quaestione ultimo ubi dat differentiam inter verbum nostrum et divinum prima quia verbum divinum semper de scientia nostrum quandoque de ignorantia 2a quia scientia dei est innumerabiliter stabilis nostra ani?ssibilis 3a quia divinum verbum numquam est informe sed nostrum saepe non formatum 4 quia verbum divinum nascitur de tota scientia patris nosrum autem non potest formari simul de omnibus speciebus in memoria contingenter ex hiis qt conclu?r unitas divini verbi et pluralitas nostri

Sed haec omnia non convincunt evidenter

non quidem prima quia fundatur super falso quod patet ex tribus articulis condempnatis primus quia intelligere non habet numerum deus non potest facere plures eiusdem speciei error 2o quod deus non possit multiplicare individua sub una specie error 3o quia formae non recipiunt divisionem sine materia error

2a non valet quia eadem ratione concluderet quod non esset plures personae quia quaelibet persona et quidditatem divinam subsistentem includit essentialiter et in natura sicut fides catholica tenet Si igitur valet pro te et pro me

3a ratio non concludit tamen primo propter maiorem quae forte et sive et sive forte a pluribus negaretur

tum 2o propter minorem quam negareret sibi doctor noster inventius iacobus de viterbio qui ponetur plura absoluta in divinis scilicet modos absolutos

Tum 3o quia 2m quod dicit dominus alphonsus non videntur magis incompossibiles tales plures relationes in eodedm finito quam plura accidentia eiusdem rationis in eodem subiecto sed hoc concedit ockam in eadem quaestione igitur etc

Solutio 4ae rationis quae est doctoris sollempnis de actu adaequato dico quod non valet quia cum pluralitas productorum 2m aliquos eiusdem rationis proveniat ex imperfectione sequitur si ratio valeret quod per prius inperfectio removetur ab actu vel termino patris aeterni quam ab ipsomet patre quod est falsum et patet contra quia si quaeritur quae est ratio quod pater caret pluralitate tali quod non plures producit respondet isti quod actus eius adaequatus igitur proter actum removeretur illa inperfcectio a patre et per consequens prius ab actu

5a ratio doctoris subtilis non concludit quia ista consequentia non est formalis possunt esse duo igitur et infinit quia nec sequitur hic in creaturis iste potest generare duos igitur infinitos Similiter in fratrem possunt esse duae personae productae igitur infinite igitur videtur quod ratio non concludit

6o simliiter non valet quia tota latitudo perfectionis quae est in rationibus tribus est in patre solo et ipse in se ipso est tota notitia possibilis et totus amore et tota perfectio igitur consimiliter arguerem quod non essent plura supposita quam suppositum paternum

Sed adhuc instatur quia ex quo dicitur in solutione quod pluralitas productorum eiusdem rationis est ratione inperfectionis sed ratione comm?atur igitur videtur corollarium falsum Respondeo primo quod non dixi assertive sed dixi primo quod non dixi assertive sed dixi quod aliqui ponerent et verum est sicud patet parte prima sancti thomae quod 41 articulo 64o ratione

2o dico quod supposito quod ita esset ratio non concludit quia aequaliter concluderem quod solus pater esset in divinis

Ad rationes bonsimlantes quae 7o loco sunt posita potest dici ad primam cum dicit pater non potest alia notitia etc dicitur negando consequentiam nec valet probatio saltem evidenter quia licet omne verbum sit a notitia tamen posset dici sine inplicatione tamen posset dici sine inplicatione quod ab eadem notitia quae est pater posset esse aliud verbum

2o posset dici quod et si rationes suae probant quod pater non poset aliud verbum generare non tamen ostendunt quod filius non possit

3o dicitur quod si sumitur antecedens pro notitia in qua et non solum etiam proponit quod deberet probare nam secundum augustinum pater omnia novit in se et omnia novit in verbo verbum igitur est notitia in qua pater novit diere igitur pater non potest alia notitia nosce se summendo sic notitiam patet quod illud supponitur quod restate probandum Sed si sumitur notitia qua scilicet pater noscit tunc notum est quod negari potest sine contradictione consequentia ibidem prius facta

Ad dicta domini Aegidii potest primo dici quod ibi non intendit probare nisi differentiam verbi dei et nostri et sufficienter haec ostendit

2o potest dici quod non probat istis rationibus quare filius non possit generare alium filium vel aliud verbum

3o potest dici quod non probant quin pater possit adhuc alium filum generare sicut et istis non obstantibus alium scilicet spiritum sanctum spirare ex hiis patet ad totam quaestionem