Liber 8

Qvia prima intentio eius quiu est perscrutari de primo l motore, incoepit perscru esas tari de motu, vtrum sit nouus, aut antiquus scilicet secundum genus. & Tquod est ante istum tractatum, aut est necessarium huic tractui, aut est propter melius Et, cum dixit: vtrum autem motus. non intendit motum aliquem proprium, sed intendit vtrum isti motus existentes in partibus mundi fuerint, postuam nul la pars partium mundi mouebatur omnino, & vtrum destruentur omnes, ita, quod nulla pers mundi moueatur Aut isti motus existentes. in partibus mundi fuerunt semper, & erunt in futuro in hac dispo ne, in qua sunt modo. Ista autem perseru ratio est necessaria, quia apparet quod in mundo non est nisi alterum horum duorum, aut plures motus succedentes, aut vnus motus continuus. Tmotus corporis coelestis. Quaeritur igitur vtrum est possibile in his duobus mo dis sensibilibus incipi tali modo, quod an te nihil fuit de eis: & siue incoepit vnus eorum ante alterum, aut incoeperunt simu, scilicet motus, qui sentiuntur continui, & succedentes: & vtrum corrumpentur haec duo genera tali corruptione, cum qua nihil mouebitur om nino: aut haec duo genera non cessa uerunt, neque cessabunt esse.

D. d. sed em quasi vita. & inuuit per hoc, quod ne cesse est in motu non cessare in pte rito, & in futuro, si est necesse hoc in entibus naturalibus. Apparet enim quod com stitutio entium naturalium, & illud, quid est in eis quasi vita, est motum esse. pri cipium enim motus de omnibus mobilibus es sicut anima de rebus viuis. & haec perseru tatio non est tantdum necessaria in cognitione primi motoris, sed etiam in cognitione esse mundi, scilicet vtrum sit aeternus, aut nouus. necesse est enim perscrutationem de huiusmodi intentione in motu precedere erscrutationem de illa in mundo. Et, quia ista perserutatio magis videtur pro cedere in perscrutatione de dispositione mundi in generatione, & corruptione notificauit istam perserutatio nem continere in se perscrutationem, de mundo. & induxit signum, dicendo quod qui aliquid d. de mundo, debet dicere tale de motu, & d. Omnis enim &c. id est & posuimus perserutationem, primo de motu vniversali in loco perscrutatione de dispone mundi in generatiodne, & corruptione: quia hoc est naturale in per scrutatione. omnis enim qui locutus fuerit de entibus naturalibus, com cedit motum esse. D.dedit. causam in hoc, & d. non enim possunt loqui, &c. id est & omnes concedunt motum esse, quia inpossibile est aliquem loqui de factura mundi, id est de natura illius, & consyderare quomodo est in generatione, & corruptione secundum totum, aut secundum partem, si non concesserit motum esse scilicet si possibile est i eo generationem, & corruptionem, aut impossibile: &, si est possibile, quomodo

D. d. Sed dicentes, &c. id est sed consyderantes de mundo, licet omnes concelant motum, tamen ita opinantur de generatione, & corruptione in motu, sicut in mundo toto, quid igitur dixit illorum plures mundos esse, quorum corruptio vnius est generatio alterius, & quod hoc procedet in infinitum, concessit motum esse, qui semper fuit, & erit. D.dedit cau sam in hoc, & d. modos enim generationis, & corruptionis. &c. & hoc quod d. manifestum est. quoniam, cum opinati sunt quod corruptio uniuscuiusque mundorum existentium est generatio alte rius, sicut est dispo in partibus istius mundi, scilicet quod corruptio alicuius indiui dui est generatio alterius, & quilibet mundus eorum non est extra motum, manifestum est eos dicere motum aeternum succedentem.

D. d. Dicentes vero vnum mundum esse, & non aeternum, &c. & hoc intellectum est per se, licet quod qui opinatur mundum esse non aeternum, & generatum, postque nihil mouebatur, & corruptibilem In res, quae non mouebuntur, necesse est ipsum opinari hanc opinionem in mo tu. Et, quia hoc opinari in mundo pot intelligi duobus modis, incoepit listinguere hoc, & d. Si igitur. Dico quod haec expom, quam modo dixi, est, quae intel ligitur primo aspectu, & hoc intelle xit Alfarabius, secundum quod d. in lib. suo de entibus transmutabilibus. & hoc idem intellexit Auic. & Auempace Hispa nus scilicet quod intentio Arist. i primo istius tractatus est declarare quod ante omnem motum est motus, & ante omnem trans mutationem est transmutatio, & quod motus non deficiet secundum genus: vt procedat ex hoc ad decla randum motum esse primum, & aeternum, qui continet omnia, aut vnum, aut plu res. & in hac declaratione est difficultas. Et ideo intendit Alfarabius in suo lib. de entibus transmutabili bus complere sermonen de hoc, in quo perscruntatus est secundum quor modos prt imaginari ante omnem transmutationem esse transmntationem, & quid potont esse verum de hoc, & quid non. quaprper inuoluta est sua perserutatio in hoc. Ego autem, cum hoc quod credebam expositionem istius loci esse istam trtamen, eram aliquantulum in errore, scilicet in hoc quod declaratio Arist. est declaratio diminuta. & semper fui perscruta tus de hac declaratione, quousque ap paruit mihi intentio, quam inten dit Aristo. perscrutari. Et inueni sen mones suos conuenientes sibi adinuicem, secundum illam intentionem, non secundum primam expositionem, quae videtur in primo aspectu. Arist enim intendit hic declarare vtrum primus motus conti nens mundum, aut primi motus, si sint plures vno, sint facti de nouo, ita, quod ante eos non fuit motus omnino, ita, quod motus propter hoc sit nouus secundum genus, & omnia incoeperunt mouel ri, postqum nihil mouebatur. Aut primus motus, qui continet omnia, existens in primo moto, aut in primis motis, si fuerit plures vno motu, sit aeter nus, qui nunquam cessauit, nec cessabit, sed est, sicut dixit quasi vita eo rum, quae constituuntur per naturam. Et induxit ipse declarationem de definitione motus praedicta ad osten dendum talem motum esse: non quia induxit definitionem. motus ad declarandum, quod ante omnem motum est motus: sicut credidit Alfarabius, & alii. Perserutatio enim quam hic intendit, est vniversalis toti mundo. & non est verum secundum opinionem Arist. vt ante motum continentem totum sit mo tus, aut ante transmutationem, quae est prima transmutatio, sit transmutatio. Talsa igitur fuit haec existimatio illorum, haec enim est particularis, & est verum de motibus particularibus, quos continet motus vniversalis, secundum quod hoc sequitur motum vniversalem. non quia hoc existit in eis primo, & essentia. liter: quoniam hoc apud ipsum impossibile est, vt apparebit post. Non igitur poneret aeternam continuationem existentem in istis motibus per accidens, figitum ad aeternam continuationem existentem in ipso primo motu, aut primis, cum noc, quod nondum declara tum est hic de eis scilicet ens esse tales per accidens. & hoc manifestum est, & post declarabitur magis.

Quia natura diuisionis facit duos modos in hoc, quod posuit quod motum secundum totum deficit ab entibus, quos modos Antiqui dicebant, scilicet aut quod mundus fuit ex rebus quiescentibus tempore infinito, scilicet non transmuta bilibus, & quod post corrumpetur talimodo, quod omnia erunt quiescentia tempore infinito, vt Anaxa. opinabatur, aut quod entia quiescant in aliqua hora, & in aliqua mouentur, vt videbat Empe docles, induxit se monem vtriusque istorum, & tacuit opinionem Platonis de mundo, qui d cit mundum esse generatum, sed non corruptibilem: quia non dixit quod om nia erant quiescentia ante generationem mundi. sed quod mouebantur mo tu inordinato, & quod Deus induxit ip sa ad ordinem, sicut ipse dixit. Et hoc, quod narrauit de Anaxag. qui dicebat quod omnia erant insimul, intendit per omnia corpora consimilia, quae opinabatur esse elementa mundi. & intendit per hoc, quod dixit erant insil, quod erant latentia in mixto infinito. opinabatur enim contraria existere insimulin illo mixto tempore infinito, & quod post incoepit intelle ctus, qui est Deus apud ipsum, distinguere ea ex mixto, & extrahere ea de latitatione in actum. & iam comtradixit ei in Primo istius lib. TEm pedo. vero generat mundum ex quatuor elementis, quae habet pro rebus materialibus. res autem agentes sunt apud ipsum duae, ad congregandum haec elementa & facere ea vnum ami citia, ad segregandum lis. Mundus ligitur corrumpitur, quando elementa adunam tur per amicitiam, & generatur quando multiplicatio fit per litem. partes vero mundi compositae generantur, apud ipsum etiam, vt mihi vniversltr ex amici tia, & corrumpuntur ex lite. & simi liter partes existentes in indiuiduo segregatae, & distinctae segregantur, perlitem. & ideo, vt mihi viversali, quia in sphera coelesti non sunt partes diuer sae, non est in ea lis apud ipsum, sed com ponitur apud ipsum ex amicitia, & elementis, & habet ipsam pro Deo. Et hoc, quoid narrauit de Empedoc. quod quandoque mouebantur, intendit quatuor elementa. & intendit per quietem tempus, in quo mundus est corruptus: & per motum, tempus in quo mundus generatus, & est ens.

D. d. mouentur enim quando amicitia, &c. id est apd corruptio nem, aut generationem mundi.

D. d. & quiescunt in temporibus, quae sunt interim. & intendit per vnam quieten hoc, quid est post corruptionem mundi. per secundam autem non potont inten dere, nisi post generationem mundi. sed, quia mundus apud suum esse mo uetur, remanet ipsum non intende re per quietem in hac dispone, nisi corruptionem motus vniversalis, quo est generatio totius mundi. Et, cum induxit opinionem Emped. in generatione, & corruptione mundi, induxit verba illius & dixit, uarrando, Secundum autem, &c. id est secundum autem quod mundus generatur quandoque, & corrumpitur quandoque motus non erit aeternus, cum interim fiat quies: secundum vero quod haec duo sper succedunt sibi, motus erit aeternus. & vocauit ipm circularem, quia pertes mundi quandoque dissoluuntur, & quandoque ligantur. ex quo sequitur ip sum habe duas qetes, quetem post cogre gationem, & quetem post segregationem.

Dicit: Et oportet nos consydera re de hac intentione in motu, haec enim perscrutatio non tameu est vtilis in senta naturali tamen, sed in scia diuina. & hoc intendebat, cum d. in via, id est in arte. Diuinus enim accipit prima principia mo uentia a Naturali: & nullam habet viam ad demonstrandum esse primum motorem, nisi accipiat ipsum pro constanti a Naturali. TEt quod existimauit Aui cen. quod Diuinus det modostrare primum principium esse, est falsum. & via eius, quam finxit ipsum inuenisse eam, qua vsus est in suo lib. & similiter Algaxel sequens ipsum, est via tenuis, & non est demonstratiua aliquo modo. Nos autem de hoc fecimus tractatum singularem super hoc. & qui uoluerit accipere quodnes accidentes in ea, videat hoc ex lib. Algagelis. plures enim, quas induxit contra alios, verae sunt.

Idest, incipiamus igitur primo a rebus, quae mos est vt determinentur in initijs artium, quae sunt quasi principia earum: & incipiamus ex istis in hac senia a rebus, quarum definitiones determinauimus ex rebus na¬ turalibus. Et incoepit ponere ad hoc proponem notam & est. Omne, quod est, postque non fuit, necesse est ipsum fuisse ante in potentia: & quod motus generatus talis est scilicet quod omne, quod mouetur, postquam non mouebatur. necesse est vt ante esse possibile vt moueretur. Et induxit ad hoc certificandum duos modos, quorum vnus est ex hoc, quod declaratum est de definitione motus, & secundus ex inductione, & d. Dicamus igitur quod motus, &c. id est dicamus igitur, quia, cum declaratum est in Tertio istius libri quod altera definitionum motus est entelechia moti, secundum quod est motum, idest & entelechia eius, quod innatum est moueri, necesse est vt res mobiles sint ante motum in vnoquoque generum motuum. &, cum res mobiles fuerint ante motum, tunc potentia ad motum erit ante motum. Et intelligendum est ex hoc quod motum est prius tempore motu duobus modis. Quorum vnus est motum, in quo est potentia, sit alterius speciei a specie moti, in quo est ipse motus. Secundus est, vt illud mobile, in quo est potentia ad motum, sit motum in actu, scilicet quod motum in potentia est idem in numero cum moto in actu Primus autem modus inuenitur in duobus, scilicet in motu generationis, & corruptionis, & in motibus translationis, quae est corporum simplicium. motus enim, cuius generatio est finis, & complementum, suum subiectum est illud, ex quo est generatio: & similiter est de corruptione. subiectum vero motus translationis elementorum, in quo est potentia prae cedens liunc motum, in tempore, est corpus, ex quo est generatio elementi. v. g, quia, quando ionis gene neratur secundum totum, statim habet vbi, qud est superius secundum totum: & dum generatur pars singula illius statim habet singulam partem illius vbi. Potentia igitur istius motus non est in subiecto, quid est ignis in actu, sed in subiecto, ex quo generatur, ignis, v. g. ligno combusto, aut oleo inssammato. a Et hoc ignorauit lo annes Grammaticus. & existimauit quod quaedam potentiatum inuenitur, cum illo, ad quod est potentia. BEt decepit alios in hanc potentiam esse coniunctam cum forma ignis, qui est in actu, per potentiam, quae est coniuncta cum ea, quando violentatur ab aliquo, quando generatur, ne moueatur superius. Et ista potentia est alia a naturali, cum sit violenta. naturalis autem impossibile est vt sit coniuncta cum forma ignis, scilicet potentia, quae est in igne ad motum superius. Et si hoc esset, tunc duo com traria essenti eodem subiecto, & in eodem tempore, scilicet potentia motus, & motus insimul. quod est impossibile. & hoc manifestum est. Et ex hac definitioe motus apparet bene impossibile esse generationem esse ex non esse puro. generatio enim est motus: & est necessarium rem motam esse in actu ad esse motus. c & ideo impossibile est aliquod ens generari a mo to, quod est in potentia ens tamen. v. g. am prima materia, secundum quod potest intel ligi nuda a forma, nedum vt gene retur ex non esse. dEt etiam apparet hoc idem ex significato huius sermonis, hoc generari ex hoc. v. g. album fieri ex nigro, e & vniversaliter contrarium ex contrario, non est dice re quod ipsum contrarium mutatur in suum contrarium. illam enim albedinem fieri nigredinem impossibile est, aut ipsum calorem trigus. Illud igitur, quid possipile est transmutari in subiectum ge nerati, est illud, ex quo est generatio & illud est subiectum contraril. Et cum ita sit, & non esse est vnum comtrariorum, impossibile est eius naturam mu tari in esse: ergo impossibile est aliquid venerari ex eo, nisi per accidens. i&6 icitur quod dies fit ex nocte. id est post recesss noctis, & frigidum ex calore. id est post calorem. Est igitur necessario auquid cum quo adiungitur non esse, ex quo fit generatio essentialiter & hoc notum est per se. T& Antiqui omnes con ueniunt in hoc loquentes autem Saraceni habent pro possibili aliquid gnariex nihilo, & negant hoc principium. Et cam erroris eorum fuit haec, quod sentitur quod multa comprehensibilia visu generantur ex rebus incomprehen sibilibus visu. v. g. ignis ex aere: & sic imaginantur primo aspectu possibile esse aliquid generari ex nihilo, vulgus enim non intelligit de non esse nisi illud, quod non comprehenditur, visu. & sic accipiunt rem assimilatam rei loco verae rei, & existimant impossibile esse possibile. g Et nituntur ad com firmandum hoc ex hoc, quod mos est dicere quod subiectum esse necessarium agent, scilicet subiectum, ex quo fit gneatio, est diminutio agentis, hEt omnia ista sunt existimationes vulgares, valde sufficientes secundum cursum, secundum quem nutriuntur homines in eis, non secundum sermones sufficientes. 1 Agens enim non posse agere aliquod im possibile non dicitur esse diminutio: sed dicere ipsum facere aliquid inpossibile, ect posse facere est deceptio. Et, cum declaratum est hoc fundamentum, dicamus, & quia hoc nitebantur de¬ clarare, scilicet quod potentia motus est prior tempore motu, est manifestum sine definitione motus. Et dixit: Et sine hac definitione, &c. id est & siue definitione motus apparet etiam ex indu ctione quod non mouetur nisi illud, quid anteque moueretur, erat possibile moue ri, quoniam, si non esset possibile moueri, non moueretur. v. g. quod non alteratur, nisi illud, quod possibile erat alterari, & si militer non mouetur, nisi illud, quid ante erat possibile moueri. Et intelligen dum est de hac intentione duos mo dos potentiae scilicet quae inuenitur in ip so moto, & quae inuenitur in materia moti.

D. d. Necesse est igitur, &c. i. necesse est igitur, vt potentia ad illud, quod generatur, existat in eo an te ipsum gnatum. v. g. quod illud, quod comburitur, & fit ignis innatum erat comburi, antequae combureretur. Et ista potentia non tamedun praecedit passio nem existentem in passiuo secundum tem pus, sed etiam praecedit secundum tempus virtutem acentem in agente. quod enim comburit innatum erit ante comburere. & ideo omne agens, quod potest agere quandoque, & quandoque non, necessario inuenitur quandoque: potentia, & quandoque non, & omnia ista sunt necesIsaria, & vera. Et hoc, quod dicunt Lo quentes nostrae legis, immo inuol uentes, quod possibile est, prouenire actionem, nouam scilicet postque non suerit tpere infi nito ab agente antiquo, absque eo, qui illic sit causa, quae fecit illud agens agere in aliqua hora magis quain alia est sermo sophisticus, & deceptiu Dico secundum hanc expositionem intellexit Alphara. & alii hoc capitulum scilicet quod induxit definitionem motus ad declarandam potentiam esse ante actum. & hoc non est proprium motui, secundum quod est motus, sed est proprium nouo facto, secundum quod est nouum factum, T scilicet vt potentia, & posse noui praecedat ipsum secundum tpeos. Secundum autem nostram expositionem induxit definitionem motus, ad declarandum quod motus est in moto. quoniam, cum dictum sit in definitione eius quod est entelechia moti, necesse est vt sit in moto. omnis enim perfectio necesse est vt sit in re, quae perficitur. Et scundum hoc inuenimus Alex. in suolib. de principiis inducere definitionem motus, ad declarandum motum esse aeternum. Et hoc, quod dixit: Et sine hac definitione, &c. hoc decepit homines in hoc: & existimauerunt ipsum decla rare potentiam esse ante actum in tpre. & ipse intendebat dicere quod non dicitur moueri, nisi illud, in cuius natura est motus scilicet corpus mobile: & quod non inuenitur in immobili.

Dicit: Ista igitur sensibilia neces se est, aut vt non sint, sicut vider scilicet quod quae dam semper mouentur, & quaedam semper quiescunt, aut semper succe dunt sibi haec duo in aliqua hora, scilicet motus, & quies, absque eo, quod ante illam essent huius dispositionis, sed omnia erant quiescentia, deinde incoeperunt ab aliquo moueri, secundum quod modo sen tiuntur, aut semper fuerunt, secundum quod modo sentiuntur. & cum dixit quod hoc est quaerendum primo, incoepit declarare ipsum. Dico quod haec est expo vera, dixit & quia apparuit iam pri ma mota esse, aut primum motum quod est causa in motibus eorum, quae mouentur quandoque ex istis rebus, quae sunt hic, & quiescunt quandoque, & nun quam apparet quod ista mota quescunt, neque in aliqua hora, scilicet corpora coele stia, consyderandum est vtrum fuerint istius dispositionis in aliqua hora, scilicet ipsa esse primo mota, aut semper fuerint illius dispositionis scilicet mota aeter na. Et dixit hoc, quia declaratum est in principio Septimi, impossibile esse corpus mouere corpus in infinitum, & ideo necesse est mundum habere primum motum, aut prima mota &, si non inueniretur magnitudo infiuita in actu: & inueniretur motum infinitum pertransire in tempore finito spatium infinitum, vt de claratum est in principio Septimi

Si igitur hoc, quod narrauimus, quod omne motum, & omne mouens necesse est, vt antequam inueniatur mouere, & moueri in actu, vt inueniatur mouere, & moueri in potentia, & posuerimus quod ista potentia, & posse est nouum, necesse est quod ante primum motum, quem posuimus primum, sit alius motus, per quem fuit posse praecedens primum motum, qui positus fuit primus. posse enim quid praecedit motum fieri de nouo, necessario praecedit motum. sed iam posuimus ipsum primum. & hoc est inconuetens. Et similiter accidit in transmutatione, per quam fuit posse, si posuerimus ipsam esse primam scilicet quoniam sequitur, vt potentia ad ipsam praecedat ipsam secundum tempus, & quod ista potentia sit facta ex transmutatione. Et quod apparet ex hoc sermone est, quod necesse vt ante illum motum, qui ponitur primus, est alius motus. sed non sequitur ex hoc, vt secundus motus succedat antecedenti statim: sed sequitur vt sequatur ipsum interpollatim scilicet quod iter illos sit tempus quietis, in quo inueniebatur posse. Cum autem dixerimus quod possi bile non exit in actum, nisi per aliquid in actu scilicet per motorem, necesse est illos motus ess scilicet succedentes scilicet quod nullum tempus sit extra motum & si esset in fine paruitatis. motor enim mouet ipsum in tempore, in quo mouet, & no ante, nisi quia ante non habebat dispositionem, qua possibile erat ipsum mouere: &, cum perfecta erat i eo ipsa dispositio, tunc incoepit mouere. Et ista dispo, aut est in ipso mo tore, aut in moto, aut in vtroque. & est aut quia motor non fuit, & post fuit, aut quia fuit, sed diminuebatur ab ipso dispositio, per quam mouer. & hoc est aut propter aliquam dispositionem in eo, aut propter dispositionem in moto, aut sicut distantia, & impedimentum. Et istae tres dispones forte deficiunt aut plures earum, aut vna in moto. & naec erit causa, quod motor non moueat. er¬ go necesse est ut ipsum mouere suc cedat motui praecedenti scilicet quod princi pium sui mouere sit finis motionis antis ipsum. Et mouere istud praecedens aut fuit in moto, aut in moore, aut in extrinseco scilicet aut generatio aut alteratio eorum, aut in vtroque, aut dispo in altero eorum, aut in vtroque, aut appropinquatio in loco, aut recessus impedimenti. ergo necesse est quod ante transmutationem esset transmutatio: aut transmutatio non est continua, per quam transmutatum fuit possibile vt transmutaretur: aut transmutatio continua est cum ea per quam transmutans fuit transmu tans, postquam fuit in posse. Et forte tacuit hunc modum, quia apparet ex secundo condiuidente, quod post inducet: & est quod aliquis dicat quod posse, quod praecedit primum motum, est antiquum, secundum quod ponunt ipsum dicentes mundum fieri, postque non fuit in aliqua hora. Et forte tacuit ipsum, quia non indiget eo in hac declaratione,

Quia hoc, quod posuit in hoc quaesito, quasi fundamentum, super quod fundauit demronem est hoc, quod hic est primus motus, & primum motum, & primum mouens, v. g. motus caelestis primus. & illud, quod mouetur hoc motu, & quod mouet hoc motu, vt declaratum est in Septimo & Quinto scilicet quod ante motum non est motus essentialiter, incoepit perseruta ri vtrum motus, qui est huius dispo nis, possit esse primus secundum tempus, & secundum naturam, aut non possit esse pri. mus, nisi secundum naturam taneum scilicet quod semper fuit, & erit. D.posuit perscrutationem, suam de hoc in rebus motis, & dixit quod illud, quod mouetur primo mo tu temporali, si sit huiusmodi motus tpera lis huius disponis, necesse est, aut ut sit generatum, aut aeternum scilicet quod semper fuit, & erit. sed motus eius primus fuit temporalis. Si igitur fuit generatum tunc ante primum motum temporalem fuit alius motus: & sic ille motus, qui fuit positus primus, non est primus, nec tempore, nec natura. motus enim ante que est motus, non est primus, neque secundum tempus, neque secundum naturam, Et, si motum fuerit aeternum, & primus motus, quo mouetur, fuerit pri mus in tempore, scilicet quod moueatur post quietem infinitam, necesse est quod, cum motor sit aeternus, & motum sit aeternum, & nulla causa sit agens quod istud motum sit quiescens in aliqua hora, & motum in alia, necesse est vt non quiescat, & ut non moueatur cum eandem habeant proportionem, ad motum, & ad priuationem motus. Quapropter necesse est illic esse causam agentem, & motorem, qui moueat, postquam non mouerit, & rem motam vt moueatur, postquam non mouebatur, aut causam facien tem vtrunque: & erit causa, aut per eius ablationem, aut per eius ab sen tiam. Et quomodocunque siat, necesse est vt ante illum motum, positum primum motum sit alius motus: & sic non erit primus, sicut fuit positus neque secundum tpens, neque secundum naturam. Ergo necesse est vt sit hic primus motus naturaliter, qui sper fuerit, & motum tale, & motor talis, si non fuit secundum tempus, & quod non sit hic motus primus alio modo. quod est impossise. Et similiter declarabitur quod semper erit. Et inducere hanc exponem secundum verba Arist. non est difficile: im mo ista expom est, qua non potest esse verior. Et non debet aliquis dicere quod primus motus temporalis est mo tus generationis. motus enim ganerationis non est motus, sed finis motus, & im¬ possibile est vt sit primus secundum tempus, aut l secundum naturam. nec motus, cuius finis est generatio, est possibile, vt sit primus, nam iste motus est motus alteratiuus: & primus motus debet esse aeter nus. & est declaratum in vltimo Sexti, quod impossibile est vt motus aeternus sit, nisi motus circularis.

Cum posuit quod causa quietis est alia a causa motus, & quod, cum fuerit positum aliquod motum, postque non mouebatur, quod necesse est vt auferat causa quietis, & quod ablatio illius est transmutatio, aut sequens transmu tationem, & est manifestum hic esse aliqua, quae faciunt duo contraria insi mul, & apparet in eis mouere absque eo, quod praecedat ea alius motus, & sunt entia rationalia, incoepit decla rare hoc, & nititur dissoluere quaestionem accidentem in eo, & dixit: Et quaedam mouent. id est & apparet quod quaedam mouent motu singulari tam tum scilicet vno duorum motuum contrariorum, & quaedam mouent duobus motibus insimu, scilicet in horis diuersis, TIlla enim quae mouent motu vno tantum, & non habent potentiam ad comtrarium sunt illa, quae mouent per vir tutes naturales in eis. v. g. ignis, qui ralefacit tamtum, & non infrigidat scilicet esen tialiter: & nix, quae infrigidat, & non ca lefacit. Illa autem, quae habent potentiam ad vtrunque contrarium, sunt vir tutes scilicet comprehensiuae. Et hoc inten debat, cum dixit: cognitio vero, &c. i. virtutes autem rationales vident habere posse ad vtrunque contrarium. Et intendit hic per hanc dictionem existimatur, concedi ab omnibus aut a pluribus. Et, quia virtutes naturales agunt alterum contrariorum, & andoque reliquum per accidens, dixit: Sed apparet, &c. id est sed in virtutibus naturalibus est aliquod simile ei, quod inuenitur in virtutibus rationabilibus de hoc scilicet quod agunt vtrumque contrarium: quia altera actio est virtutum naturalium per se, & reliqua per accidens: in virtutibus autem rationabilibus duae actiones contrariae sunt essentialiter. Et, cum notificauit quod virtutes naturales habent etiam hoc, dedit exemplum, & dixit: Tfrigus enim &c. & intendit per hoc, quod dixit reuertitur. hoc, quod calor existens in re reuertitur de extrinseco i intrinsecum per frigus: ex quo ac cidit quod illud ens calefacit modo ac cidentali. & hoc intendebat, cum di xit, quoquo modo. Et quia iste mo dus transmutationis scilicet qui est per accidens, fit ex virtutibus rationalibus, sicut fit ex virtutibus naturalibus, notificauit hoc, quod dixit: sicut sciens, &c. id est quod frigidum calefacere per accus est simile peccato artificis, quando erra uerit circa contraria vero. & iste est ille, qui vtitur sua scientia peruerse. cilicet qui vtitur sua scientia econtrario ci, quo deberet vti. Et forte induxit hoc post illud, quod intendebat declarare de improbabilitate, contiuvente ponentibus omnia fuisse qescentia tempore infinito propter al terum duorum: aut ad declarandum quod, si fuerit positum quod omnia erant quiescentia, deinde incoeperunt mo ueri, quod non sequitur in omnibus hoc, ilicet vt causa motus sit alia a cam quie tis, & causa motus illius causae sit aliud a causa quietis eius, sicut sedbatur in initio sermonis. existimat enim quod hoc non contingit, nisi in mo toribus, qui agun: alterum contrariorum duorum tandum. in virtutibus autem, quae agunt duo contraria insimul, non contingit vt causa quietis non sit causa motus: cum illud, quod agit quietem in istis virtutibus, est illud, quod agit motum. sed contin git hoc in quibusdam: cum ille, qui ponit hunc sermonem, non possit po nere omnia de genere virtutum, quae agunt contraria. Et secundum hoc dedit re sponsionem ad hanc quodnem, dicen do: Sed non omnia, quae possunt, &c. i. & ponens hunc sermonem, & das hanc rationem, non potest dicere hoc in omnibus rebus: cum plures rerum non sint rationales, sed plutes rerum, quae mouent, & mouentur, non recipiunt mouere, & moueri, nisi cum fuerint in aliqua dispositione ex extrinseco: & reperiuntur quiescere, cum fuerint ex extrinseco in contrario illius disponis, in qua erant in qua mouebantur, & mouentur, Et hoc intendebat, cum dixit: sed quado fuerint talis disponis, &c. id est sed re rum naturalium res naturales ea, quae sunt inata mouere, et moueri, poss quam erant, non mouent, aut mouentur, nisi aut quia diminuebatur ex eis dispositio, per quam hoc mouet, & hoc mouetur, aut quia distant abinuicem, aut quia illic est aliquid impedimentum. Cum igitur vtrum que eorum fuerit in dispositione, qua hoc mouet, & hoc mouetur, & fue rit propinquum vnum alii, & non fuerit illic impediens, tunc necesse erit vt hoc moueat, & hoc moueatur. Sed adhuc remanet eademquaestiopotest enim aliquis dicere quod primus mo tor totius est ex habentibus virtutes rationales, cum habentia virtutes ratio nales incipiunt mouere post quietem, & quiescere post motum, absque eo, quod deficiat dispo, per quam hoc mouet, & hoc mouetur, & absque eo, quod deficiat appropinquatio in tpre que tis: & sic totum erit quiescens per quietem istius motoris. &, cum incoeperit totum moueri, erunt omnia mo uentia, & mota extrinseca, reducta ad talem motorem. Secundum igitur hanc expositionem forte dimisit dissolutionem istius quaestionis, vsque: post, cum aperte dicet hanc quae stionem. & secundum hanc expositionem est intelligendum, sed non omnia, hoc quod intelligitur de particulari negatiua, & per hoc, quod dixit, sed cum fuerint talis disponis, quod intelligitur de particulari affirmatiua. Secunda autem expo est, vt in telligatur ex hoc, quid dixit, sed non omnia, hoc, quod intelligitur de vniversali negatiua. & quasi diceret quod non om nia possunt mouere, postque non. mouerint, absque eo, quod illic sit causa facta, quae sit causa, si aliquid eorum, quae innata sunt mouere, fuerit mo uens in actu: & eorum, quae sunt innata moueri, fuerit motum in actu & secundum hoc, sermo eius erit vniuersalis in omnibus virtutibus motiuis, licet rationalibus, & irratioalibus. & hoc manifestum est. Quoniam autem rationales non quiescunt quandoque, & mouentur quandoque, nisi propter. renouationem transmutationum fa ctarum in eis ex extrinseco, aut in anima, aut in corpore, manifestum est quod prolixe loqumur de hoc Tpost. Quado enim animal mouetur, post quam non mouebatur, necesse est vt in eo sit aut appetitus, qui ante non erat, aut illa concupiscentia, aut appetitus non fuerit, nisi per transmutationem praecedentem ab aliquo ente extra animam. & hoc erit, quando illud ens fecerit aliquam passionem in corpore eius, ex qua fiet concupiscemn tia, quae non erat ante, aut appetitus. & ex comprehensione illius entis aut ex passione suae comprehensionis ab eo accidet ei imaginatio, & scientia, & appetitus, qui aute non erat, & concupiscentia motus, quae ante non erat. Si autem posuerimus ipsum in omnibus suis dispositioni bus existentibus in ipso, & extrinse cis in dispositione quietis idem cum ipso in dispositione motus, tunc ne cesse est quod non sit dignius mouere in aliqua hora, quam quiescere: & sic aut non quiescet, neque mouebitur aut quiescet, & mouebitur insimul. quod est impossibile. quoniam, cum proportio illius quid habet potentiam agendi duo contraria, fuerit eadem, non faciet alterum illorum. & ideo, cum fuit impossibile in talibus istis virturibus eau dem proportionem esse inter duas actiones contrarias, ideo impossibi le fuit vt essent extra ambo. v. g. vt animal esset extra motum, & quietem. Et quod dicunt Loquentes non strae legis voluntatem dependere de actione entis noui in aliqua hora: ita quod illud ens fiat apud praesentiam illius horae absque eo, vt fiat illic transmutatio, est sermo non intelligibilis. Voluntas enim cum Tfuerit ad inueniendum aliquod ens in aliqua nora, necesse est vt in volente fiat in illa hora concupiscentia in agente, quae non erat ante: & illa est causa propinqua ad agendum in illa hora, & non ante. Et causa illius concu piscentiae est praesentia temporis, & praesentia temporis, quae non erat anl te, est transmutatio necessario, aut sequens transmutationem. Concupiscentia igitur, facta per praesentiam temporis, est transmutatio extra transmutationem. ante igitur transmutationem, quae est posita prima, est alia transmutatio. & non potest ho mo sanus fugere hanc fidem existi matione praesente.

Si igitur non fuerint entia pterita, quae semper mouebantur, sed in aliquo tepere fuerint quiescentia, aut finito, aut infinito, manifestum est quod in. tempore illius quietis non erant in dispositione, in qua possibile erat vt motor moueret, & motum moueretur &, cum ita sit, & postea venerunt ad di sponem, in qua motor mouet in actu, & motum mouetur in actu, manifestum est quod illud impedimentum iam ablatum est. ex quo necesse est quod al terum eorum, aut vtrumque transmutetur & hoc intendebat, cum dixit: sed tram smutatur alterum. Et cum posuit quod necesse est in motore, & in moto, cum fuerunt mutata ex dispone, in qua non fuit motus, ad disponem, in qua est motus, quod necesse est vt illi moto ri, aut moto accidat transmutatio, aut vtrique, aut per acciuns, aut essentia esiter incoepit declarare hoc, & dixit: ne cesse est enim &c. id est & hoc necesse est quia motor, & motum sunt in capso ad aliquid, &, cum in aliquo tem core hoc non moueret, & hoc non moueretur. & post hoc mouerit, & illud enim oueretur manifestum est quod in ter illa fuit facta relatio, quae non fuit ante. & omnis relatio sequitur transinu tatio nem: ergo necesse est vt ante tram s mitationem positam sit aliqua tram sinutatio in motore, aut in moto, aut in vtioque, aut in extrinseco. v. g. per sit illic aliquod impedimentum, quod aufertur post. & hoc intende lat, cum dixit: necesse est igitur vt sit tran mutatio, &c.

D. d. qua, propter necesse est vt primam transmutationem praecedat transmutatio. Et haec demratio, quam induxit, est vniversalis in omni motore, siue in virtute rationali, siue in non rationali. & hoc induxit nos ad exponenda verba eius, sicut prius exposuimus. Et oportet nos per scrutari in hoc loco quid intendit per hunc sermonem. vtrum intendit quod motus secundum genus semper fuit, aut in tendit hoc, esse motum aeternum vnum in specie. Est enim in hoc aliqua difficultas. quoniam, si intendit declarare, quod motus non deficit secundum genus in aliqua hora, existimatur quod impossibile est ipsum continuari secundum genus, secundum quemcunque modum fuerit positus. Sed sunt positiones impossibiles, & possibiles quaedam. & hoc, quod est pos sibile, est illud, quod necessario seque tur ex istis proponibus, quas posuit hic scilicet potentiam praecedere actum secundum tempus: & secundum hoc est illud, quid intendit de hac intentione, diminu tum. & ideo videmus Alsarabium in suo libro de entibus transmutabilibus niti enumerare modos, in quibus possibile est motum praecedere mo tum alium: & hoc in motore, & in moto, deinde declarasse quis possibis, & quis impossibis, & quod possibis est necessarius secundum desinitionem motus. Et secundum hoc erit opus Alfarabil quasi complementum ad illud, quod declarauit Arist. hic: licet Arist. fecerit illud, quod fecit Alfarabius, in. il. libro de Onatione. in illo enim sibro de larauit qualiter est possibile omne mo tum precedere motum, & quomodo est im possibile. & sic sermo eius in hoc libro est diminutus, & complebitur post. Aut dicamus quod Arist. non intendit per hanc declarationem declarare quod inpossibile est mundum esse in aliqua ho ra extra vnum motum, sed declarare quod mundus impossibile est vt sit extra motum secundum oenus. & quomodo inuenitur omne motum precedere motum, est alia quod. Et secundum hoc vietur quasi intendere contradicere sermoni dicentium motum defice te in aliqua hora, non probare motum esse aeternum. Et forte etiam in tendit per hunc sermonem, probare mun dum esse semper secundum hanc disponem, in quo est modo. quoniam, cum posuerimus quod ista ordinatio est naturalis, & quod im possibile est mundum habere aliam ordina tionem pter istam scilicet quod omnes motus reducuntur ad corpus coeleste, & quod propiu quitas corpis ad quasdam res, & sua remotio a quibusdam est cam, proper quam quaedam mouentur quandoque, & quaedam quiescunt quandoque, & prper quam omnem motum sequitur motus, & est declaratum quod impossibile est motum deficere in aliqua hora, ergo manifestum est quod mun dus semper fuit, & erit in hac dispon ne. quoniam, si deficeret, non deficeret ni si per quietem, non per mutationem ad aliam formam. Et, cum impose sit ipsum mutari ad aliam formam, aut quid scere, necesse est vt motus corporum, qua sunt aeterni motus, quae sunt semper in motu, sint in hac dispone semper, in praeterito, & in futuro. quoniam, si quiesce ret totum, nihil aliud esset cam quietis eius, nisi quies eorum. quemadmodum cam motus eoru, quae mouentur quandoque, & quode tis eorum, quae quiescunt quandoque, nihil aliud est, nisi motus eorum semper in propinquitate, & distantia. Si igitur, possibile esset corpora coelestia quescere necesse est vt esseut pars alterius mumn di, & vt essent hic alia corpora, quae mouerentur circulariter, quae essent caum que tis istorum quandoque, & motus istorum quandoque. secundum hoc ergo possumus intelligere hunc locum. Et quod apparuit mihi post longam pscrutationem est, quod ex hoc, quid hic induxit, apparet motum vnum conti nuum primum aeternum esse, cum adiun ctum fuerit hoc, quod declaratum est hic scilicet quod non est hic motus primus no uus, illi, quod declaratum est in Septimo scilicet quod, si est necesse vt in motis in oco sit primum motum, & primus motor, quod necesse est vt iste primus motor, & istud primum motum semper fue rint in hac dispone, scilicet hoc mouere, & hoc moueri. quoniam, si fuerit positum, ipscum incipere mouere in aliqua hora, contingeret vt ipscunm pEecederet mo tus prior motu illius, & motum prius moto illius, & motorem priorem eo. & sic hoc, quod fuit positum, quod ip se fuit primus motor, non fuit verum. Et, cum hic fuerit motor, qui semper mouet, tunc erit hic motum, quid semper mouetur scilicet quod etiam est aeternum. Et si non, contingeret vt ante primum motorem esset motor prior illo, scilicet si posuerimus illum, quid mouetur ab eo, gneoa ri, aut transmutari aliquo modo transmutationis, nisi secundum motum in loco. &, cum hic fuerit motum aeternum, hic est motus aeternus & maxime, cum adiunctum fuerit his duabus proponibus hoc, quod apparet sensu, scilicet quod omnes motus reducuntur ad motum localem, quod iste motus est prior eis naturaltr. Et bene poent hoc apparere generaliter scilicet hic esse tianfmutationem continuam necessario, quoniam, cum necesse est hic esse tram smutationem primam naturaliter, & est impossibile transmutationem pri mam naturaliter esse in tempore no am, necesse est hic esse vnam transmutationem continuam: quae est causa in hoc, quod ante omnem transmutationem est tiansmutatio.

Cum declarauit quod ex definitione motus apparet quod motus est aeternus dicit, quod hoc idem etiam apparet in tempore. omne enim generatum, necesse est vt suum non esse praecedat ipsum. Et quomodo potest aliquis intelligere prius, & posterius, si tem pus non siti tempus enim facit prius, & posterius in rebus, quae non mo uentur: in rebus autem, quae mouentur, prius, & posterius existit per se. Et, cum posuit quod prius, & posterius non erit, si tempus non fuerit: & quod nouum non erit, si prius, & posterius non fuerit: sequitur ex hoc quod nouum non erit, si tempus non fuerit. Et, cum apparuit ei quod nouum non erit, nisii tempus sit, & tempus non potest esse, nisi motus sit per hoc, quod declaratum est quod tempus est numerus mo tus secundum prius, & posterius, incoepit declarare quod necesse est, si tem pus sit aeternum, vt motus sit aeternus motus, scilicet cuius tempus est numerus, & dixit: Si igitur tempus est numerus motus. Et ista consecutio est manifesta ex definitione tempo ris declarata in Quarto istius libri. & potest declarari ex ipsa natura tem poris. est enim notum per se, quod tem pus aut est motus, aut sequitur mo tum, & dixit, aut alicuius motus, quia non curat in hoc loco, siue tempus sit motus, siue numerus alicuius mo tus. Et, cum verificauit consecutio nem in hoc syllogismo, incoepit inducere opiniones Antiquorum, & dixit: Sed videmus omnes, praeter vnum &c. id est & sermo eius in hoc est intelle ctus per se. & apparet, quia Antiqui percipiebant tempus esse aeternum, sed non percipiebant ipsum sequi motum. & ideo dixit Democritus, dando rationem, quod impossibile est vt omnia essent generata, ex hoc, quod tem pus est vna rerum, & non est oeneratum. &, si Antiqui percepissent quod tempus non esset extra motum, cre didissent motum esse aeternum. Pla toni autem accidit contrarium, quod accidit Antiquis. concessit enim tenpus sequi motum coeli, sed non con cessit ipsum esse aeternum, sed gneatum.

Cum declarauit quod necesse est, si tem pus sit, vt sit motus, scilicet motus cuius numerus est tempus, incoepit declarare tempus esse aeternum, & proposuit ad hoc duas propositiones. Quart vna est quod instans numquam inueni &T, nisi in tempore: Et quod impossibile est tempus esse ex tra instans. Et causa in hoc est, quia instans facit tempus. & ideo qui non percipit ad minus duo instantia, non l percipit tempus. Et ideo, cum posuit quod impossibile est tempus esse extra instans, & cum positum est in stans, positum est tempus, coniunxit huic aliam propositionem, scilicet quod instans est principium futuri, & finis praeteriti. & ista propositio est manifesta per se. instans enim est illud, quod accipit intellectus pro dif ferentia inter praeteritum, & futurum, scilicet prius, & posterius in motu Et, cum natura instantis est ista, ma nifestum est quod impossibile est imaginari instans, quod non est finis peteriti, & principium futuri. Et causa in hoc est, quia nihil inuenitur de tempore in actu, nisi instans. & cum hoc impossibile est demonstrari, sicut demonstratur punctus: quia, cum demonstratur, transit statim. Et nul lus potest imavinar instans esse pri cipium futuri absque eo, quod sit finis tem poris praeteriti, aut finem praeteriti absque eo, quod sit principium futuri: ni si extimetur tempus existere quasi lineam rectam. & immorari in hoc est superssuum. Et, cum posuit instans esse principium, & finem, incopit declarare quomodo sequitur ex hoc, vt tempus sit aeternum, & dixit: finis enim temporis vlumi, post quid N non est tempus, cum fuerit acceptus necesse est vt sit in quibusdam in ¬ stantibus, idest quoniam principium temporis, ante quod aduersarius dicit non esse tempus, necesse est vt sit in instanti: & similiter finis, postquam aduersarius fingit non esse tempus, necesse est vt sit etiam in instanti: & sic necessario ante tempus eiit tenpus, & post tempus tempus. Deinde dicit impossibile est enim, &c. idest & Becesse est vt extremitas tempo¬ ris sit in instanti: quia impossibile est inuenire ex tempore aliquid in actu, nisi instans. Et verificatio quae stionis est. quoniam necesse est, si instans fuerit acceptum, aut demonstratur in actu, sicut demonstratur punctus, aut non demonstratur. Si demonstratur, destruitur natura tenporis. motus enim destruetur neces satio: &, si fuerit impossibile ipsum demonstrari, nisi in motu, necesse est vt ante ipsum sit motus, & post ipsum sit motus. Et, si non, tunc erit acceptum quiescens, & tunc erit qua si punctus, non instans. Et vniuersa, liter omne, quod diuidit motum, ne cesse est vt ante ipsum. & post ipsm sit motus. Et cum posuit, quod extre mitas temporis, quod ponitur gene rari, aut corrumpi, necesse est vt sit in instanti, dixit: Si igitur instans, &c. idest, si igitur extremitas tempo ris, quod ponitur generarum, & nouum, scilicet quod ante ipsum non est tempus: & instans est principium ten poris futuri, & finis praeteriti: necesse est vt ex duobus terminatis ad ipm componatur tempus, & sic ante ipsum erit tpmens, & post ipsum tpes.

D. d. si igitur fuerit. id est si igitur ex istis duobus terminatis ad ipsum fuerit tempus manifestum est, &c. id est & cum declaratum sit quod in duobus terminatis cuiuslibet instantis sit tempus: & tem pus est consequens, & in separabile a motu: manifestum est quod in duabus partibus cuiuslibet instantis est motus: ergo motus est aeternus necessario. Et forte scitur de hac de monstratione hoc, quod motus aeterns est motus diurnus. declaratum est enim in Quarto quod tempus non se quitur primo, & essentialiter, nisi hunc motum.

Idest, & per illud, per quod fuit declaratum quod primus motus est aeternus, & non generatus, declarabitur, ipsum non corrumpi. Quoniam sicut contin git ex positione eius, quod primus motus sit nouus, vt non sit primus, sed ante ipsum sit transmutatio prior, similiter contingit, si posuerimus quod primus motus corrumpitur, vt post corruptionem primi motus sit motus, manifestum est, si primus motus cor rumpitur, quod post ipsum non erit motus, quendamodum non erat ante. ergo, si posuerimus ipsum generari, erit an te motus, &, si corrumpi, erit post. D. incoepit declarare quomodo contingit vt post corruptionem primi motus sit alius motus, & dixit: quoniam cessare aliquid, &c. id est quoniam, si primus motus, quieuerit. quiete, in qua impossibile erit vt illud, quid mouebat, moueatur post, necesse est vt post quietem moti fiat in eo aliqua dispo, quae faciat ipsum non moueri post. & ista dispositio ne cessario est motus, aut aliquid sequens motum. & sic post primum motum erit motus. quod est impossibile. Et similite, si cessauerit primus motor a mouere, continget vt ante ipsum sit alimotor, qui dedit ei disponem, per quam fuit impossibile vt moueret, postque erat possibile.

Cum declarauit quod primus, aut primi motus necesse est vt semper fuerint propter hoc, quod illud, quod moue tur illo motu, aut illa, quae mouentur illis motibus, si motus eorum fuerint uoui absque eo, quod pcederet eos motus, necesse est alterum duorum, aut illud, quod mouetur illo motu sit genera tum, aut aeternum. & manifestum est quod, si fuerit generatum, necesse est vt ante primum motum sit alius motus, & ante illum alius: & cum primus non erit, non erit vltimus. &, si illud, quid mouetur primo motu, fuerit aeternum, & postea generaretur suus motus, postque non fuit, necesse est vt antm primum motum sit motus, & aute pri mum motorem sit motor: quod est impossibile. Et, cum declarauit hoc vult declarare per istam viam, quod impossibile est vt motus vltimus sit, ita, quod post illum non moueatur aliquid, per illam eandem viam, per quam declarauit vt primus motus sit prior secundum tpens caeteris motibus. Illud enim quod mo uetur hoc motu vltimo, necesse est vt sit, aut aeternum, aut corruptibile. Si corruptibile habebit corrumpens, & reuertetur quod de isto corrumpente vtrum sit aeternum, aut habet corrumpens. si igitur est corruptibile erit necesse vt sic procedat in infini tum. quod est impossibile. ergo necesse est vt illud, quod mouetur vltimo motu, sit aeternum. Si igitur fuerit aeternum, & motor illius sit aeternus reuertetur quaestio in eo, qua de causa motor aeternus, & motum aeternum semper fuerint in hac dispositione, ilicet hoc mouere, & hoc mouen, & postea cessauerunt a motu, postque fuerunt in motu tpre infinito. Ergo illic est necessarium vt ante primum motum, & primam rem motam, & primum moto tem sit motus prior, & motor prior & motum prius, quod est impossibile. Sed tacuit hoc condiuidens vltimum de duobus condiuidentibus, super quae fundauit hanc demtrationem, cum iam induxerat ipsum in generatione motus. Et, cum compleuit hic in positione eius, quod illud, quod mouetur hoc motu vltimo, est corruptibile, est illud, quod abbreuiabit in positione eius, quod illud, quod mouetur primo motu est generatum scilicet quod ante geuerans est generans, & proce ditur, sic in infinitum. Et ideo compleuit hunc sermonem, dicendo: Et, cum hoc fuerit impossibile, manifestum est, &c.

D. d. Et etiam necesse est vt corrumpens, &c. id est & si aliquis posuerit quod illud, quod mouetur vltimo motu, est corruptibile, & illud, quod con rumpet ipsum, est corruptibile ab alio corrumpente, & illud ab alio, pro cedetut sic in infinitum, quod est inpossibile ergo necesse est vt illud, quod mouetur vltimo motu, sit aeternum. &, cum fuerit motum aeternum, & motor aeternus, necesse est vt motus illius sit incorruptibilis, sicut fuit ingenerabilis. &, si non, qua de causa cessabit a motu illud, quod sempet fuiti motu: & ista expositio est vera.

Idest, & sermo dicentium quod mo tus non fuit ante, & postea fuit, est similis sermonibus fictis. & similiter sermo dicentium quod quies, & transmutatio suecedunt sibi in omnibus entibus: & quod natura totius entis moti facit hoc, non quia est aliquid, quod sit causa illius, est scilicet sermo fingetium. Et similiter ser mo dicentium sermonem similem sermoni Empedoclis, quod principium, secundum quod est necessarium ad esse, aut princi pia contraria faciunt alterum contrario rum in aliqua hora, & non facit alterum absque eo, quod illic non sit cam cogens ipm ad hoc, quia principium non habet causam, est sermo similis etiam figmento. Ex isto sermone etiam puenit, vt motus sit sine motore. Et cum dixit & qui existima uit quod principium, &c. & intendit Naturales existimantes quod primum prin cipium generans entia possibile est in eo, secundum quod est principium simile scilicet sermoni Empe. qui posuit principium entium amicitiam, & litem, secundum similitudinem amicitiae, & litis existentium in hominibus, scilicet quemadmodum amicitia congregat homines, lis autem segregat, ita in entibus sunt etiam duo siilia istis scilicet amicitia naturalis, & odium naturale, ita, quod quando que mouet alterum, &quandoque reliquum ad contrarium eius, ad quod primum mouebat. Et quies est in tempore, quid est inter has duas actioes csm, rias, absque eo, quod illic sit causa cogens am citiam agere in vna hora, & litem acere in alia: cum sint principia necessariae actionis, & esentiae necessariae. Et iste sermo est etiam similis figmento. sequi tur enim ex eo vt motus sit sine motore.

Cum destruxit sermonem dicen tium quod motus incoepit, postque non fuit omnino, & corrumpetur corruptione, postquam non erit motus omnino, & sermonem dicentium & ipsum quescere quandoque, & quandoque moueri, & d. quod ratiocinatio il iius in hoc non est ratiocinatio, scilicet hoc, quod dixit, quod non est quaerendum de princi pio, quare facit hoc in aliqua hora, & non facit hoc in alia, quia quaere re quare est, est quarere causam, & princi pium non habet causam, quia est necessarium, dicit. Et forte etiam illi, qui ponunt principium vnum, &c. id est & fore illi, qui dicunt vnum principium esse, & quod semper fuit quiescens, & deinde in coepit mouere, roiocinantur etiam ex hoc per rationem Empe. & est, quod in principio non est quaerendum quare, quia est ne cessarium in esse. Et, cum d. quod ratio Anaxa. est quoquo modo similis sermo ni Emped. sed debilior, incoepit de¬ clarare debilitatem sermonis Anaxa. & dixit: Sed nihil omnino, &c. & in tendit per ordinem, vt cursus eius sit vin modi, aut modorum diuersorum in tem poribus deter minatis, & quod illud, quid est vnius modi sit per vnam causam & illud, quid est modis diuersis in tem poribus diuersis, sit per diuersas causas, quae reuertuntur etiam in se circulariter.

D. d. & natura est cam ordinis. & ista est raotiocinatio, quod res naturales non sunt extra ordine. illud enim quod est cam ordinis, est dignius ordine, nisi raro sit extra ordinem casualiter.

D. d. & non est de actioe naturae, &c. id est quod in his duobus sermonibus sunt duo comtraria communiuncta fundamentis naturalibus, quorum vnum est vt aliquid sit possibile tpre infinito in pterito, & post extrahatur in esse. Res enim quiescentes tpre infinito, aut sibunt naturam vt moueantur, aut non. Si igitur hiabunt na turam vt moueantur, quando quiescunt, viosente quiescunt. si vero habent naturam vt quiescant, quando mouentur, motus est violentus. & motus violentus, & tem pus motus violenti impossibile est vt sit maius qua tpens naturale, nedum quod sit tem pore infinito. potentia enim illius, in quoodo est potentia, exit in tempore infi nito vicibus infinitis necessario, Aliud autem, quid est etiam extra naturam, in hac opinione, est ponere motum, & motorem existentia tpre infinito, & mo torem non mouere, & motum non mo ueri, & post incipere in motu in aliqua hora absque eo, quod illic fuit causa, per quam moueret in illa hora, & non prius. Et ista positio est similis positioni, quam ponunt Loquentes no strae legis. Sed quia ponunt motorem mouere voluntarie, ideo vinit magis sustentari qui qui ponit ipsum moue re naturaliter. Naturalia enim vinsilit ha¬ bere ordinem terminatum scilicet currere eo dem modo, aut semper, aut frequentius. Illa autem, quorum principium est voluntas, vrsalitr diuersificari, & non sequi eum dem modum actus. Sed, sicut dixim quod volens mouetur, postque non moueba tur, aut mouet, postue non mouebat: necesse est tunc aliquam proportionem fieri inter ipsum & motum, quae ante non eiat. &, si non, non magis moue ret in hoc tpere posito quam in alio. &, si non, non esset aliud, sicut dicimus, ni si praesentia temporis. imaginari enim tem pus est transinutatio sequens transmutationem scilicet imaginari prsentiam illius. Et nos dicimus quod voluntas, quia quaerit actionem voluntariam, quaerendum est, quemadmodum impossibile est, vt voluntas noua dependeat de actione antiqua, & voluntas antiqua dependeat de actione noua. Et nos dicimus quod apparet, & apparebit impose esse, vt actio noua fiat per voluntatem antiquam, nisi sit actio antiqua inedia Voluntas enim non postponit facere quod intendit, nisi, propter existentiam alicuius intentionis in re intenta, quae non erat in tempore volum tatis. &, si non esset, necesse est vt illud, quid est volitum, esset cum voluntate. Cum igitur posuerimus voluntatem esse, in qua 7possibile postponi volitum, hoc erit propter existentiam a licuius, quod nondum erat, scilicet peper defectum alicu ius causae, aut alicuius disponis, neque erit tpeos, neque aliud, cum iam posuimus, quod ista voluntas est primus motuum, manifestum est quod tunc volitum debet esse cum ea. Si igitur posuerimus ipsam esse antiquam, volumtatum erit antiquum. In quo igitur istorum duorum fundamentorum possunt aliquid negare Loquentes? Tundamentum autem dicens quod voluntatum non postponitur quode voluntati, nisi propter hoc, quod aliquid deficit in voluntato, & est saltem praesentia temporis, impossi bile est vt negetur ab hominie per suam intrinsecam rationem: sed, si negetur, erit per extrinsecam. Secundum autem funda mentum, quid est quod ante istam voluntatem, secundum quod est prima, non est transmutatio, conceditur ab aduersarijs scilicet a Loquentibus. Si igitur fuerit dictum, quod istud est iudicium voluntatis no uae in antiqua, aut postponi pot sine causa, dicemus interrogando, non conceditis quod presentia temporis est cam in essendo volitum: ergo hic est causa. Si igitur dixerint quod tempus etiam inuenitur ex illa antiqua volun tate, reuertetur quiodo super illos in fa ctura illius temporis. Tps, quod fit, postque non fuit, indiget tempore, in quo fiat, & per quod approprietur sua factio, & determinetur &, si non, esset semper & hoc manifestum est per se. Et, si fue rit dictum quomodo posset inueuiri noua actio secundum hanc opinionem ab antiqua voluntate, dicemus mediante moto antiquo a voluntate antiquae. istud enim motum appropinquabitur alicui, & distabit ab aliquo: & sic erit cam quetis, & motus aliquorum, cum hoc, quod est aeternum. Et etiam, si fuerit hic voluntas antiqua, quae antecedit volitum no uum sine mediatione motus, necesse est vt suum volitum non postponatur, ab ea donec desinat in infinuum. & hoc essentialiter, & non accidentaliter. quoniam qui ponit voluntatum nouum inueniri a voluntate antiqua mediante motu, non contingit ei vt voluntas praecedat volitum tempore infinito, nisi per accidens. & hoc manifestum est exercitantibus in cognitione eius, quid est essentialiter, & eius, quid est accidentaliter. Et, si in hac propone non distinguatur illud, quid est i essentialiter ab eo, quid est accidenta liter, erit sophistica. Et ex hoc habuerunt Loquentes nostrae legis pro impossibili, quod iin eodem subiecto suecedant sibi facta infinita. fingunt enim quod, si generatum fuerit in eo, continvet ipsum non esse, nisi pecedant ipsum facta infinita: & dicunt quod est impossibile. Nos autem dicimus quod est inpossibile essentialiter, non accidenta liter scilicet quod cum aliquid agens fuerit, cuius sse non habet initium, contingit quod actio nes eius non habeant initium. vnde accidet vt ante quamlibet actionem eius sit actio, & ante quamlibet actionem eius int actiones infinitae, sed per accidens, non quia quadam sunt necessariae in esse quorundam, quoniam, si ita esset, contingeret vt non inueniretur ex eis aliquid, nisi post definitionem infinitorum, quod est ipossibile Cum igitur Loquentes accepunt loco eius, quod est per accidens, illud, quid est essen tialiter, & dixerunt impossibile esse facta non habere primum: & est possibile per acci dens: immo est necessariu ex hoc, quod ponitur agens, cuius esse non habet pri mum: sed est impossibile essentialiter, vt actiones infinitae sint necessariae in esse nouam actionem. Et iam Aristo. d. hoc aperte in Quinto istius libri, cum fuit pscrutatus vtrum motus habeat motum, & generatio venerationem, & simi liter in secundo lib. de Gener. cum perscrutatus est de finitate elementorum Et verificatio sermonis in agente vo sente est, quod agens, & mouens vniversaliter est illud, ex quo puenit mouere, & actio prouemens ex eo dicitur motus, & mouens, quod est huiusmodi, est duobus modis, mo lens, qui mouet absque eo, quod praecedat ipsum appetitus, aut voluntas, aut desyderium, aut quocumque volueris ap pellare: & hoc mouere dicitur natura¬ le: & mouens, in quo pEcedit appeti tus, & voluntas ad mouendum: & dicitur actio voluntaria. Et est manifestum quod istud mouens mouetur primo a volito, aut ex imaginatioe illius, aut expraesentia illius. & iste motus dicitur ap petitus. Omnis igitur motor, a quo prae cedit appetitus ad mouere, est motor vno modo, & mouens alio modo. Et, cum hoc sit positum, dicamus quod omnis volun tatis nouae mouere, quid sequitur ipsam a volente, est nouum necessario. & omnis voluntatis antiquae mouere, quid se quitur ipsam a volente, est antiquum necessario. Quam, si fuerit nouum, necesse est vt istud mouere pecedat appetitus ad ipsum infinitus, quare igitur iste ap petitus fuit cam motionis in aliqua hora, & non in alia, cum sit eiusdem disponnis? Necesse est igitur vt ab hoc appe titu non proueniat mouere omnino, aut vt, proueniat ab eo semper, aut vt sit illic appetitus nouus, qui est cam noui tatis motionis volentis ad volitum no uum. Et hoc contingit necessario ex hac positione, quod motus voluntatis a volente sequitur appetitum, & voluntatem volentis. Si igitur necesse fuerit hoc esse motorem antiquum, vel voluntatem antiquam, necesse est vt appetitus es sit antiquus, & suum mouere sit antiIquum, & suum volitum sit antiquum, sine pricipio, & sine fine. quoniam, si volitum de sierit, desinet voluntas, &, si dsinet vo luntas, desinet appetitus, quid non potet esse in volente antiquo, & voluntate antiqua. Et vniversaliter demro Aristo. est vniversalis omni motori, qui ponitur primus, siue fue rit positus per appetitum, siue non scilicet quod impossibile est vt agat in aliqua hora, & non in alia. quia tunc erit illic motor prior ipso. Et quod dicunt Loquentes quod volitum nouum non postponitur a volum tate antiqua, nisi quia voluntas anti qua, peridet cum eo in hora terminata. Quam, si appetitus, qui facit moue re non pendet cum eo, nisi in hora terminata, necesse est vt apud psentiam illius temporis sequatur quod mouere volem tis sequatur appetitum voliti. Appetitus ligitur, qui facit mouere, est nouus cum nouitate temporis: & similiter mo uere, & ido est appetitus antiquus. Aut dicamus quod per appetitum non fuit factum mouere omnino, sed ex voluntate, licet ex se: aut fuit factum ex mouere an tiquo, sed non operabatur in motu propter defectum eius, quid necessarium est in mo tu. &, cum illud fuit praesens post scilicet tenpus, tunc acet mouens, & mouebitur motum. Hoc igitur mouere non sequitur voluntatem in illo tempore. indiget igi tur motore priore ipso, qui facit illm, quod est necessarium in factura voliti. Et quaerendum est in nouitate illius rei necessariae eandem quodonem, vtrum sit scilicet ab agente volente, aut non volente: & reuer tetur comsecutio impossibis a principio. Et totmum hoc est manifestum exercitato in huiusmodi demtrationibus, & sano capite, & non impedito a sermonibus so phistice pecedentibus positis, vt sunt opiniones mundanae.

D. d. & non est de actione naturae, &c. id est & non est na tura innata facere quiescere res naturales, in quibus est, tpere infinito, & ost mouebuntur sine aliqua causa noua, quae facit eas moueri tunc magis, qua in alio tpre. Et hoc intendebat, cum d. Et nulla dicitura est in hoc omnino, &c. I. dicens hunc sermonemn nullam dicituram dat in entibus in dispone quietis, & motus, sed in eadem dispositioe sunt apud quietem, & apud motum: quod est valde inopinabile. Et hoc, quoid dixit pr manifestum est de definitione natu¬ ti rae. Dictum est enim naturam esse princi pium motus, & quietis. necesse est igi tur aut ipsam agere in alterum con trariorum continue scilicet in motu aut quie te, aut agat vtrunque. non continue scilice quietem quandoque, & motum quandoque, comtinua tio enim in successione istarum duarum actionum est ordinatio, & cursus in ea dem dispone. Et hoc intendebat, cum d. aut erit simplex, &c. id est quod natura innata est in alterum duorum scilicet aut vt actio eius erit simplex, & vna, scilicet quod fa cit alterum contrariorum tantum: & hoc intendebat per simplex: aut faciet duo contraria successiue. Et intendebat declarare per hoc quod sermo dicentium quod omnia erant quiescentia tpere infinito, deinde mouebantur, est sermo non naturalis. hoc enim non videtur esse de actio ue naturae. necesse est enim in actioni bus naturae esse continuationem, & aeter nitatem, aut in agendo alterum contrariorum tandum, v. g. vt motus ignis ad su¬. perius semper, & terrae ad inferius, aut in agendo duo contraria successiue, sicut hoc, quod inuenitur de generatione, & corruptioe consequetibus motum solis, & aliis contrarijs sequenti bus istum motum. Et, quia Emiped. dicebat mundum generari quandoque, & cor rumpi quandoque secundum continuatione, d. quod ser mo illius magis participat sermoni bus naturalibus.

D. d. iste enim sermo, &c. id est qui. enim d. istum sermonen de mundo scilicet ipsum moueri quandoque, & quiesce re quandoque, scilicet in teperibus determinatis, fa cit uaturam habere aliquem ordinem, inquantum agit illud, quid agit continue, licet mutetur de contrario in com trarium. Et d. aliquem ordinem, quia or do completus est agere alterum contrariorum continue. Et, cum d. quod iste sermo magis communicat cum sermonibus naturalibus d. post hoc in quo egredi tur ab eis, & d Sed deberet dicens hunc sermonem, &c. id est sed dicens hunc ser¬ monem deberet dicere aliquam ratio nem, per quam affirmaret ipsum, & aliquam causam, per quam esset. dicens enim hoc deberet dare duo scilicet dmronem, quia aut prper quid, aut vtrunque. Et hoc intendebat, cum d. sed deberet dicere causam, &c. & oportet, sicut dixit, dicentem aliquem sermonemn affirmare ipsum, aut per demronemn, aut per inductionem, non ponere ipsum sine aliqua ratione. Et e hoc, quid d. non ponere aliquid. possumus intelligere, & non ponere ipsam opinione, & pot intelligi & cam opinionis. Empedocles enim cum posuit opinionem suam in hac intentione, pone re etiam debuit causam opinonis.

D. d. ista n posita non sunt causae. & intendit illud, quid posuit Anax a. cum d. & intelligentia coepit distinguere mixtum, postque non distinxerat ipsum tempore infinito. & quod posuit etiam Empedocles de amicitia, & site non sunt primae camae: istae enim indigent causis. Et, quia cam, quam Emped. dedit in hoc, non est vera, nec poet euadere ab obiectioni bus, d. nec iste, &c. id est nec Empe. etiam de dit causam veram in hoc, quod mundus quiescit quandoque, & mouetur quandoque, cum d. & causa istorum duorum motuum contrariorum in mundo scilicet in comoregatione, & segregatione partium est lis, & amicitia, scilicet quod amicitia congregat multa, & facit ea vnum, & lis segregat vnum, & facit ipsum multa. Et, cu d. quod Emped. ni hil inducit in hanc causam, incoepit dare corruptionem istius eamae: & d. Et, si haec duo, &c. id est &, si haec duo contracia sunt determinata in se, necesse est vt illa duo, in quibus existunt ex rebus naturalibus sint determinata in secum impossibile est vt contraria sint in eodem. Quapper oportet dicentem hunc sermone determinare illa, in quibus existit lis, & distinguere ea, in quibus existit amicitia, sicut distinguitur hoc in homibus, & vocare debe ret modum entium, in quibus est amicitia, amicos, & in qubus est lis, inimicos, Sed hoc non potuit facere Emped. I entibus scilicet distinguere in eis istos duos modos. deinde, si distingueret, non posset dare causam in hoc, quod mundus totus comoregatur quandoque, & segregatur, quandoque, nisi ita quod inimici reuertentur amici, & amici inimici, quod igitur fingit falsum est, & extra naturam. Et in tendebat per hoc, quod sermo eius, cum hoc, quod est ornatus, non bamden sequitur simili tudinem, quam deberet seque. lis enim & amicitia non inuenitur, nisi in animalibus, & pcipue rationalibus, non in eis, quae non suat animalia. Emped. igitur assimilauit irromnalia rationalibus, & iudicauit ea eodem modo, & fecit plus, quid non sequi tur similitudinem in omnibus accidenti bus suis. sermo igitur eius, cum hoc quod est ornatus, non est perfecte ornatus. D. d. ponit enim &c. ista est narratio rationis Empe. d enim quia lis, & amicitia in quibusdam rebus fegregat, & congregat, necesse est, vt talis sit cursus in omnibus rebus. natura enim partis, & totius est eadem. & manifestum est quod iste fermo est rhetoricus. Et, cum dedit rationem eius icoepit dicere quod deberet dare ex cau sis concedendo hanc opinionem, & hanc rationem, & d. sed hoc esse in temporibus equalibus, &c. id est sed hoc, quod posuit, qui isti duo motus contrarij sunt in tem pore aequali, aut quod tpeos motus est aequa li tpri quietis, indiget etiam ratione alia ab ista. Et dixit hoc, quia res, in ubus existit am: citia, & lis scilicet res animatae non inueniuntur agere in temporibus aequalibus, ita, quod omnes homines sint aliquo tpre amici, & in alio tpe inimici, ita, quod tempora inimicitiae sint aequa lia temporibus amicitiae. hoc enim totum non inuenitur in suo exemplo. & ideo debe tet dare aliam rationem, aut alias rationes ab illis, quas accepit ab homibus. Et, cum d. hoc, quod diminuebatur ei in ipsa po sitione, d. Et vniversaliter existimare, &c. id est & niversaler existimare quod pricipium sufficiens in hoc est dicere, quod natura eius est, qua dat agere res contrarias, non est sermo rectus: nec hoc, quid datur in hoc, sufficit in cam istius ponis.

D. d. & hoc est illud, ad quid fecit redire causas in natura, &c. id est & hoc, quid d. Emped. in pricipio, cum quaesitum fuit ab eo, quomodo agit res contrarias, illud idem d. Demo eritus in contrarietate existente in rebus naturalibus scilicet quod accidit quaerere eam in actione primi principp. Et hoc intendebat, cum d scilicet quod antecedens etm est tale. id est quia in eam precedentr non di plus in hoc scilicet quod agit contraria, nisi hoc, quod talem habet naturam.

D. d. & non oportet quaerere, &c. id est & non oportet quaerere causam actionis eius, cuius esse est necessarium. Cam enim non debet quaeri, nisi in eo cuius esse non est necessarum. id est quod non oportet urere causam actionis entis ne cessaril. Et induxit Antiquos ad hoc, quia poominebant principium mundi esse aeternum, & mundum esse nonum. Vnde, cum quaerebatur ab eis, quare inueniebatur mundus ab eo in tali tempore, & rttio in alio, co gebantur dicere illud pdictum, scilicet quod non op,qurere in eterno, quare. Et non est, sicut existimatierunt. veruntam opsvt non detur cam in actione pricipil, quando actio eius fuerit aeterna. si autem actio eius fuerit rmoua, ops vt habetat principium in illa actioe. Et, cum narrauit sermonen Demo. in hoc, incoepit notificare quod iste sermo non est verus, & d. & istud iudicium in quibusdam rebus non est ve rum, &c. id est & sermo Demo. & sequentium eius, quod res necessariae non debent habere causas, est verus in quibusdam rebus, falsus in quibusdam. triangulum enim habere anculos aequales duobus rectis est necessarium, tamen habet causam. res vero necessariae, quae sunt pricipia, non habent cam. &, si non, tunc principium haberet principium, & procede ret hoc in infinitum. Et intendebat declarare quod multa necessaria habent causas: & quod principia aeterna, quorum actiones ponuntur nouae, sicut actiones pricipiorum non aeternorum, sunt dignio ra vt habeant principia: & sic primum principium reuertitur non primum. Et ide Antiqui dubitabant, vtrum principia corruptibilium sint corruptibilia, aut eterna. &, cum ponebant illa corrupti bilia, sequebatur ipsa non esse princiia: &, cum ponebant ea esse aeterna, sequebatur omnia esse aeterna: & ideo cogen bantur dicere illa vana. Cum autem per scrutatus est secundum cursum naturalem de istis rebus, vidit hoc esse ens melium iter aeternum, & generabile, & corruptibile: & quod quodam modo est aeternu, & alio modo oenerahile, & nouum: & est corpus, quidmouetur circulariter,. quod est generabile, & corruptibile quantum ad vbi, & manens quantum ad ubstantiam. & sic dissoluebatur ab eo haec oom, ponendo hunc motum. & fuit possibile vt generabile nouum mediante aeterno sit cam rerum gnerabilium. D. d. hoc igitur sit dictum in hoc, &c. id est iste gitur sermo sit sufficiens in hoc, quid declaratum fuit hic scilicet quod siue non fuerit motor, qui moueat in actu, aut fue rit illic motor, sed non est motus, quod necesse est vt non sit illic tempus omnino. &, cum non fuerit tempus, non erit ens nouum omnino. motus enim necessarius est in essendo tpmens, & simile hoc, quoid d. in tpre apparet in loco. & ideo nullum potest generare tempus, & locum. &, si esset, esset valde inuerecundum.

Cum compleuit declarare hic esse mo tum vnum aeternum, vult etiam iducere dubitationes, quae possunt induci super hunc sermonem. Et quod sic componitur, Omnis transmutatio est ex aliquo contrario in alid contra tium. &, si non, tunc motus eeteta ociosus, & supersiuus scilicet si i sd, ex quo est motus, est ine, cum eo, ad quod est motus: & contraria sunt finita: & quod est inter ea est finitum: ergo & omne, quid est in finito, est finitum: ergo omnis motus est finitus

D. d. omnis enim tramsmutatio est ex aliquo in aliquid. id est ex contrario in etrarium.

D. d. & ideo est necesse &c. in quoniam, cum posuetimus quod motus est ex contrario in contrarium, necesse erit vi contraria sint fines transmutationis

D. d. & nihil mouetur sine fine. id est &, cum posuerimus quod omne motum mouetur in contraria, continget quod nihil mouet sine fine, quoniam, si mouetur ad infinitum, mouetur ad non contraria: sed positamen est quod omne motum mouetur ad contrarium: est ergo hoc inconueiens. Et forte intelligit per hoc, quid d. & nihil mouetur sine fine, hoc, quod, si aliquid esse tale, tunc motus eius esset superssuus, & ociosus. & erit haec quasi alia ratio ab ea, in qua fuit dictum, quod omne motum mouetur iter contraria. Et forte ista romo est sufficientior prima in motu locali. a contrarietas enim naturalis in loco non est nota per se. & ideo, cum voluit Arist. bdeclarare in vltimo Sexti, quod omnis motus rectus est finitus, vsus est oco a contrarijs, pterque in declaratione motus localis. Et vsus est etiam i declaratione motus localis alio modo, licet quod illud, quod impossibile est vt sit, impossibile est vt incipiat fieri.

Idest, & etiam videmus quaedam, quae mo uentur, postque non mouebantur neque secundum totum, neque secundum partem: sed secundum totum, & partes quiescunt, deinde mouentur.

D. d. & esset necessarium, &c. id est & esset necessarium, si sit hic motor aeter nus, & motus aeternus, vt non esset mo tus nouus. motus enim nouus det habere motorem nouum. immo, & est necessa rium vt omne, quod sentitur quiescere, quiesceret semper: & omne, quod sentitur moueri, moueretur semper. Et, cum induxit hanc quodnem, induxit etiam aliam manifestio tem prima: & est hoc, quod apparet in habentibus animas: quio enim in eis est difficilioris dissolutionis. & d. Et hoc magis apparet in habentibus animas. id est & hoc scilicet esse possibile vt motus si at, postque erat sine motu precedenti, est manifestius in habentibus animas, quae in arentibus. Videmus enim semina, & animalia quiescere sine aliquo inotu, postque mouebantur, non ex motore extrinseco, sed ex se per principium exis in eis, ita, quod existimatur quod per hoc principium, quid est in eis, possunt moueri onique & quiescere sine aliquo extrinsecoEt, cum dixit quod dubitatio de hoc in rebus animatis est manifestior, qui in reb inanimatis, dedit causam in hoc, & d. hoc enim non videtar, &c. id est & habentia animas sunt manifestiora in hoc, quia vide mus ea incipere moueri sine aliquo extrinseco mouente, illa autem non mouentur, nisi quando mouerit ea aliquid extruim secum. videmus enim quod motus, qui fiunt in rebus carentibus anima, quod sunt post mo tus: in motibus autem, qui fiunt in hapentibus animas, non videmus quod ante ip sos est motus extrinsecus. Et apparet ex hoc, quod quod in carentibus anima non ordinatur ex hoc, quod motus eorum sit a motore aeterno, sed quia in qui busdam sentiuntur motus noui, absque eo, quod in eis sentiatur motus entri secus. Et vniversale quod, si hoc est vnum eorum, quid intendit per hunc sermonem, quod hoc non: est, nisi de motibus per naturam scilicet duae mouentur per se, per sclinationem, quae est in eis. Sed apparet ex primo sermone quod est quastio pdicta ex hoc, quod motus eorum fuerit a motore aeterno. necesse est enim ponere motorem aeternum esse. & in hoc conueniunt omnes. sed differunt consyderantes in hoc, vtrum primus motor possit mouere quandoque, & quandoque non, aut est impossibile, sed est necesse vt sempermoueat. Et forte Arist. intendit duos modos quodnis. & propalauit primum modum, & innuit secundum per hoc, quod d. Et hoc apparet magis, &c. apparet enim ex hoc sermone quod quod contingens in hoc est eiusdem generis in habentibus animas, & carentibus. sed est manifestior in habentibus scilicet quod incipiunt moueri sine aliquo motu, qui fiat in eis, neque in toto, neque in perte.

D. d. hoc enim non videtsaer &c. id est & hoc magis apparet in habentibus animas: quia non videmus motum in eis ex extrinseco manifeste, sicut videtur in carentibus anima. Et hoc apparet magis in carentibus anima, quia ista aut mouen tur violente, aut naturaliter: & mani festum est quod motor in eis, quae mouentur, violente, est extrisecus: & non accidit in istis, quod scilicet ex modo hoc scilicet ex quo accidit in habentibus animas. In eis autem, quae mouentur naturaliter, accidit quod, si idicentia istorum ad motorem extrisecum est ma¬ ior, qua indigentia habentium animas. de motis enim naturaliter apparet quod non mouentur, nisi generentur in locis extraneis, aut patiantur violente quietem, & post recedet violentans. & vniversaliter motor est generans in eis, aut auferens violentiam, vt declarabitur post. Et ideo d. sed ista semper mouentur ab aliquo extriseco, viuu autem dicitur mouere se. & vtrumque in rei veritate, vt post declarabitur indiget motore extrinseco: sed est latenti in habentibus animas. Et ista dicicutur mota ex se, illa autem non: quia ista existimantur posse moueri, & quescere ex se, quod nin inuenitur in eis, quae mouentur naturaliter. Et, cum posuit hanc, proponem, dicemtem quod in habentibus animas fit motus sine motu precedente, dixit possibile est hoc in toto. D.induxit similitudinem inter ea, & d. quoniam si hoc est in mundo, &c. i. quoniam animal, quod mouetur ex se, assimilatur toti in hoc, quod totum mouetur ex se licet corpus coeleste. Similitudo enim iter animalia, & corpus coeleste est, quoniam vtrunque mouetur ex se. & quemadmo dum alii motus reducuntur in animali ad primum motorem, qui non mouetur, ita est in mundo magno. & ideo. dicitur quod homo est mundus paruus. Et iste sermo est rhetoricus, quamnis iudicium in radice non sit verum scilicet quod motus nouus sit in animali sine motu pecedenti: & non dat quod necesse est vt motus nonus sit, sed dat hoc esse possibile. Est igitur quod super sermonen praedictum. a

D. d. &, si est in undo, &c. & d. hoc contradicendo Antiquis, dicentibus mundum generari ex re infinita, sicut plures dicunt in cam materiali sicut Anaxag in mixto. D. igitur, si est possibile vt finitum moueatur secundum totum, postque non moueba tur omnino, possibile erit hoc in infinito, si est possibile vt infinitum recipiat vnum motum in omnibus suis partibus.

Cum induxit has tres quodnes, incoepit dissoluere eas. & primo de quaestione, dicente quod impossibile est vt inue niatur motus infinitus: quoniam omnis mot est ex contrario ad contrarium. Et, quia pont aliquis rnundendo dicere quod, ficet motus sint finiti, quia sunt ex contratio, & in contrarium, tamen non est remotum¬ vt continuatimo, & aeternitas sit in eis ex iteratione inter contraria, scilicet iteratione infinita. Et, quia ista rmunsio non est vera, quia post declarabitur in hoc tractatu quod talis motus non est vnus, nec com. tinuus, d. Dicamus igitur ad hoc, &c. i. & intendit quod, cum fuerit iteratus. & quod d. & ideo non oportet nos rfidere hac rnsione in dissolutione istius quod nis. D.facit quasi dubitationem in hoc scilicet vtrum motus eiusdem rei iteratus inter duos fines sit vnus motus continuus, aut non continuus, & d. dignius est ini tur, &c. id est & est dignius vt sit necessa tium vt motus iteratus non sit vnus mo tus, & si non est necessarium vt idem mo tum moueatur eodem motu, sed pot moueri pluribus motibus. D.dedit exenplum de hoc, & d. v. g. vtrum sonus, &c. idest. v. g. dicere, vtrum sonus eiusdem chordae, super quam iteratur manus per cutientis sine pausatione, sit idem sonus, aut plures. Et hoc intendebat, cum d, aut est semper vnus post alium. id est quod quilibet sonus eorum est alius ab altero, dum percussio fuerit continua. quoniam non est dubium quod, si percussio non fuerit continua, quod soni erunt plures.

D. d. licet chorda, &c. id est & ista quod non intel ligitur nisi quando chorda fuerit in tempore pcussionis in eadem dispone fortitudinis: & similiter percussio, & chorda in hoc tpre appareat moueri non quiescere. in tali igitur dispone dubitatur in motu chordae ad duas pertes oppositas, vtrum sit vnus motus, aut plures.

D. d. sed secundum vtrumlibet, &c. id est & secundum vtrumlibet istor duorum modorum fuerit dispo de motu iterato, scilicet siue fuerit vnus, siue non, hoc non, prohibet, quind hic iueniatur vius motus simpersitur, propter hoc, quod est continuus, & aeternus.

D. d. & hoc declabitur post ma gis. & itendit cum locutus fuerit de motu ptiuo, &dclabit ips esse motum diurnum.

Cum dissoluit primam quaestionem, incoepit dissoluere secundam, in qua dictum fuit qualiter contingit, si hic sit motus conti nuus, vt quaedam rerum moueantur quandoque, & quiescant quandoque, & d. Aliquid autem mo ueri, &c. id est quod autem, in qua quaeritur, quare plures rerum mouentur, postque non mouebantur, non est difficilis ad dissoluendum in rebus, quarum motor est extrisecus. notum enim est per se quod cam in hoc est aut absentia motoris, aut distan tia eius, aut pesentia impedimenti. Et quasi innuit in hoc, quod dissolutio quodnis in hoc est, quod corpora simplicia non mouentur ex se. Et, quia ista quaestio inducit quaerentem ad dicendum quo modo, prouenit motus nouus a motore aeterno, quoniam, cum motor extrinsecus mo uet ita, quod moueatur, necesse est vt habeat motorem. Si igitur illic motor fue rit extrisecus, sicut dictum fuit in Septimo, contingit vt moueatur a moto, & illud motum etiam a moto, &, procedetur in infinitum: aut inuenitur primum motum, quod mouebitur ex se: & quaeretur de illo, si mouet semper, quomodo iunenium tur quaedam habere motorem quandoque, & quaedam non. & quarere hoc est quasi ex trinsecum ab eo, quid declaratum est scilice quod hic est motus aeternus. hoc enim quaere te est quaerere, quare omnia, quae mouentur, non mouentur semper, & omnia, quae quiescunt, non quiescunt semper. Et ideo d. Et non intendimus hic quarere, &c. i, quaerere quomodo inueniuntur motus noui est quaerere quomodo est possibile vt in quibusdam rebus sit motor praesens & motum praesens, & tamen quandoque mouetur, quandoque non. & non intendimus perseruta ri de hoc in hoc loco, quasi debeamus rundere ad illud. Ista enim quodo est ommunis dicentibus quod motus est nouus, & dicentibus quod motus est antiquus. sed dicentes quod motus est nouus secundum genus, postque non fuit, non possunt rundere ad hanc quodue.

D. d. dicens enim hoc, &c. i. quare non diuiduntur in haec duo tantum, sed iuenitur in eis aliquid, in quo succedunt sibi haec duo, & aliquid, quod, proprie habet alterum eorum scilicet quie tem semper, aut motum semper. & intende bat quod ista quod sit alia a pdicta, cum in rei veritate n est, nisi perserutatio de cam eius, quod comprehenditur in istis tribus mo dis. Videmus enim quod quaedam entia mouentur semper sine cessatione, scilicet corpora coelestia, & quadam quiescunt sempe scilicet ter ra, super quam mouentur haec corpora, & quadam mouentur quandoque, & quiescunt quandoque, & sunt illa, quae sunt sub corporious coelestibus, & supra terram.

Ista est Tertia quod, sicut d. Et est locus dubitationis in hoc scilicet in ponendo possibile esse vt motus siat absque eo, quod in moto pcedat motus omnino. vide mus enim animal, sicut d. moueri post que tem, & sine motu pEecedenti sentito in eo. Et, quia istud dictum est valde sufficiens, ideo Loquentes nostrae legis po suerunt primum principium aeternum mouere per voluntatem possibiem. Et to tum hoc est existimatio falsa. sicut d. Arist. semper enim inuenimus aliquid moueri in animali, quid est naturale in eo, & intendit per hoc alterationem, quae est in corporibus animalis ex anima nutritiua per calorem naturalem, qui est in eo. nunque enim cessat actio istius caloris naturalis. cum enim cessat, tunc est mors. Iste icitur est vnus motuum, ex quibus non fugiunt corpora animalium. pecundus autem motus est motus alte rationis, qui fit ex continenti extrinseco. Et ideo d. & cam istius motus animalis, &c. id est quod, cum animal incipit mo ieri post quietem, non incipit ita, quod primus motor in hoc sit anima, ita, quod non pcedat in corpore eius, aut in anima eis alius motor. Et dixit hoc, vt reputo, quia potet aliquis fingere plures mo tus fieri semper in corporibus animalium, qui non videntur esse eamatamae in hoc, quid animal mouetur post quetem. Et, quia hoc nomen motus est equiuocum, & ista du bitatio non est de motu locali. d. Et cum dicimus, &c. & ista dubitatio est propria motui locali, quia non inuenitur aliquid moueri ex se, nisi in mo tu locali: Icaeteris autem motibus mo tor est extrinsecus. Et, cum d. in disse lutione istius quodnis quod hoc, quod existi matur quod animal mouetur sine motu fa cto in eo, non est, sicut existimatr, sed cam motus eius post quietem est haec, quod aer continens ipsum extrinsecus mo uet ipsum, Et icoepit declarate quomodo sit hoc, & d. Et nihil prohibet, &c. id est & necesse est vt principium motuum animalis sit ex continente: quia nihil prohibet vt plures motus fiant in animali a continente: rmo hoc est necessarium. Et, quia posuit quod in corpore animalis fiunt plures motus ex continente, narrauit quomodo accidit ex istis motibus vt animal moueatur in loco, & d. quorum quaedam mouentur, &c. id est & hoc est ita, quod in animali fiet ab eo, quid accidit sibi, opinio voluntas, & appetitus ad motum, aut ad expelsendum nocumentum contingens ex continente, aut I ad inducendum iuuamentum. Et intendit hic per opinionem aliquid commune virtuti imaginatiuae, & rationali animali enim nin accidit appetitus, nisi ex imaginatione. v. g. quod, cum patitur sitim imaginatur aquam, & appetit eam, & mouetur ad illam: & similiter, cum patitur famen: &, cum timet, fugit: &, cum auferuntur appetitus, quiescit: aut, cum accidit ei fatigatio, & appetit quietem. Et Aris. dedit exemplum in somno. quies enim animalis in somno est quies perfe¬ ctissima, quae fit post motum: & exper gefactio ab eo est perfectissimus motus post quietem perfectam. existimatur enim quod, cum animal dormit quod non moue tur omnino: &, cum expergefit quod tunc inuenitur in eo motus, que non praecedit motus alius. Et d. v. g. &c. & intendit motum actionis virtutis nutritiuae in cibo. quando enim ista virtus fuerit operata in nutrimento per calorem naturalem, humefaciet ex eo menbia, quae sunt cam somu scilicet cor, & cerebium, & tunc dormiet animal necessario. Et, cum actio virtutis nutritiuae completur in cibo, & cessauerint vapores, qui fiunt ex digestione cibi, tunc expergefiet animal. & post declarabit hanc intentionem bene, sicut dixit.

Cum declarauit necesse esse vt sit mo tus aeternus, & dissoluit quodnes contingentes in hoc, incoepit perscruta ri de hoc per viam ierum motarum, quae mouetur ex se apud nos quandoque, & quiescunt quandoque, quoniam ex ista vta poterit demonstrare motorem aeter cum esse, & motum aeternum. & hoc sci to perficitur scnia de omnibus, quae mo uentur, & quiescunt. scenia enim de motu non perficitur, nisi cum fuerit declaratum quomodo est cursus de hoc in om nibus partibus mundi, scilicet in dispositione motus. hoc enim scito perficitur cognitio de motu. Et dixit: Et prin cipium istius persciutationis, &cet. i. & principium perscrutationis, quae contiuet scniam de dispositione motus, & quietis in omnibus partibus mundi in nouitate, & antiquitate est ponere consyderationem de hoc. licet de illo, quid dictum fuit in quaestione praedicta. & est quare quaedam entia quandoque mouentur, & quandoque quiescunt, Et, cum dixit quod principium perscruta tionis debet esse de hac perscrutatione, & hoc erit perscrutando vniversaliter de omnibus entibus, quam habent dispo nem in hac intentionc, incoepit dicere, & d. Dicamus igitur, &c. id est & diuisio, quae pot esse in entibus naturalibus in hac intentione est talis, quae diuiditur in tres partes primo, quarum vna diuiditur in tres: & sic erunt quind que condiuidentia. Prima igitur pere trium partium est, vt omnia sint quie scentia semper. Secunda autem, vt om nia sint mota semper. Tertia est me dia inter haec duo, scilicet vt quaedam quiescant, & quaedam moueantur. & hoc tribus modis. Quorum vnus est, vt quiescentia sint semper quiescentia, et mota sint semper mota. Secundus, vt illa quiescentia sint mota, & illa mota quiescentia, ita, quod omnia entia moueantur, & quiescant quandoque. Tertius est, vt in entibus inuemantur isti tres modi scilicet vt quaedam moueantur semper, & quadam quiescant semper, & quaedam moueantur quandoque, & quiescant quandoque, vt visum est de rebus. Diuisio autem de terminans hoc est dicere quod res vna aut erit semper quiescens, aut semper mota, aut quandoque quiescens, & quandoque mota. Et istae tres diuisiones imaginantur secundum septem modos, scilicet aut vt omnia quiescant semper: aut vt omnia moueantur semper: aut vt omnia recipiant mo tum, & quietem: aut vt quaedam quiescant semper: aut vt quaedam moueantur semper, & quadam moueantur quandoque, & quiescant quandoque: aut vt quaedam quiescant semper, & quaedam moueantur quandoque, & quiescant quandoque: aut vt inuenian tur in eis tres modi scilicet quod quaedam moueantur semper: & quadam quiescant semper: & quaedam moueantur quandoque, & quiescant quandoque. Entia enim aut erunt sicut vna res accepta: & tunc disponentur per vnum istorum trium scilicet aut per motum semper, aut per quietem semper, aut per vtrumque scilicet per motum quandoque, & quietem quandoque: aut diuidentur entia in duas partes, aut in tres. Si igitur diuiserimus entia in duas partes, tunc diuisio erit triplex, scilicet aut vt altera pars sit semper in motu, & altera semper in quiete: aut vt altera pars fit semper in motu, & reliqua quandoque in motu, & quandoque in quiete: aut vt altera pars sit sem per in quiete, & reliqua quandoque in motu, quandoque in quiete. Si igitur entia fuerint diuisa in tres partes, tunc quaelibet pars eorum disponitur per vnumquodque istorum trium, scilicet vt quaedam quiescant semper, & quaedam moieantur, & quaedam faciant vtrumque: & sic condiuidentia erunt septem. Sed Aristo. contentus fuit in quinque, & tacuit partem, dicentem quod entia diuiduntur in duo. Quorum vnum est vt altera pars quiescat semper, & reliqua moueatur quandoque, & quiescat quan¬ doque. Secundum est vt altera pars mo ueatur semper, & reliqua faciat vtrumque. Et non induxit de modis diuisionis entium in duas partes, nisi vnum modum tantdum. & est vt altera pars quescat semper, & altera moueatur semperEt forte fecit hoc abbreuiando. Qam cum declaratum fuerit entia esse secundum tres partes, scilicet quod quaedam pars semper quiescit, & quaedam semper mouetur, & quadam facit vtrunque, destruentur aliae diuisic nes. Istarum enim diuisionum semper tres sunt falsae manifestae per se, & quatuor ignotae. Tres autem falsae sunt, vt omnia sint semper quiescentia: aut vt omnia sint semper mota: aut vt quaedam sint sper quiescentia, & quadam sint semper mota. istae enim tres diuisiones contradicumntur per sensum: quatuor autem sunt ignotae. Et hoc, quid quaerit hic, decla ratum est iam de potentia pdictorum: sed ipse vult complere perscrutationem, de eo in hoc loco. Modus autem decla rationis istius intentionis de pdictis talis est. Declaratum est quide in Septimo ab Arist. hoc esse primum mo tum in loco ex se, ad quem perueniunt cae teri motus locales. & est manifestum per se quod caeteri motus inueniuntur sensum reduci ad motum in loco, scilicet ad corpus coeleste. Et, cum hoc fuerit comiunctum ad illud, quid declaratum fuit pri mo in hoc tractatu scilicet quod primum motum est aeterni motus, erit necesse hic esse aliquid quiescens aeternum, super quid moueatur hoc primum motum. & hoc motum aeternum, quid declaratum est, est il lud, quod vidersali sensu moueri semper: & est corpus coeleste. & quiescens, quid videtuer sensu semper quiescere, est terra. & est illud, quid declaratum est ratione. nihil enim est fic, quid posset conuenire ei, quid declaratum est ratione, nisi istud Et forte illud, quid videtur semper quie scere. est primus motor istius mo¬ I tus, & est illud, quid post declarabitur sed istud non dicitur esse quiescens, nisi aequoce. Et propinquitas istius moti ad quaedam quandoque, & remotio eius a quibusdam quandoque est causa tertiae diuisionis, scilicet vt quaedam moueantur quandoque, & quiescant quandoque. Sed in hoc tractatu vult perscrutari a principio de istis propositionibus, & complere sermonem de hoc communi. Et quasi illa, quae generaliter praedixit, vult modo distinguere, & determinare. & posuit principium perscrutationis de hoc in hac diuisione, in qua diuisit entia in septem.

Cum numerauit illos modos, vult modo declarare quis eorum est ma nifestae destructionis, & quis non, & incoepit a modo, qui est valde iprobabilis, & est dicens quod omnes res sunt quiescentes. iste enim sermo valde con tiadicit sensui. & iste sermo est sermo Senonis. Et dixit: Dicere autem mnia esse quiescentia, &c. id est & qui ponit hoc, facit opinionem vincere sensum. apparet enim sensui plures res mo ueri, & motum esse. & qui facit hoc scilicet qui quaerit rationes, quibus destruat illud, quod apparet sensui, est debiis discretionis. Verae enim conclusiones non declarantur, nisi a proponi bus, & propositiones a sensu: & experimentum sermonum verorum non est, nisi vt conueniat sensatis, non econuerso, sicut isti faciunt. Et, cum po suit quomodo ista opinio est contra naturam, & quod causa potmonis illius est de bilitas capitis, quia facit vincere res apparentes res sensibiles, aut sermones sophisticos accuntales in res sensibiles veras, incoepit notificare locum, in quo est dubitatio in hac intentioe & dixit, & dubitatio in hoc, &c. id est & dubitatio de motu est in omnibus enti bus, quoniam omnia entia mouentur. & qui dubitat de motu dubitat de priuci¬ pio motus. &, si de principio dubitat.L qubitat de omnibus entibus. Et, cum dixit quod ista propositio est extra naturam, incxpit declarare quod ista opi nio cum hoc est extranea a fundamen tis naturalibus, & non naturalibus, & quod est in fine improbabilitatis, & cum hoc non debet Naturalis contradicere ei. Naturalis enim non debet contradicere ei, qui negat sua principia. hoc enim debet facere primus Philosophus, aut Dialeticus. Et iam dixit hoc in primo tractatu huius. Et dicit: & haec non est solummodo contradictio scientiae naturalis, &c. & inten dit per omnes scientias, scientias voluntarias, & artes mechanicas. omnes enim istae vtum tur motu: &, cum motus destiuitur, destruuntur omnia ista, Et, cum dixit impro babilitatem, quae est in hoc sermone, incoepit declarare quod non est de nu mero opinionum falsarum, quas Natu ralem oportet destruere, quoniam non est com tradictio essentialis, & dixit: & etiam quemadmodum negare principia, &c. quoniam, cum vnum principiorum, quae ponit artifex huius seiae est motum esse: & nullus artifex alicuius seniae, secundum quod est artifex illius, debet contradicere ei, qui negat pricipia illius senia, vt declaratum est in posterioribus, ver. g. quod Mathematicus non debet contradicere ei, qui negat aliquid principium Mathematicum, vt magnitudines diuidi in in finitum, aut punctum esse, & sic in alia scien tia manifestum quod Naturalis non debet contradicere ei, qui negat motum esse.

Deinde dicit: fundamen tum enim positum, &c. idest, & mo tum esse est principium in hac arte. quia qui negat motum, negat na turam. dictum enim est in definitio ne naturae ipsam esse principium motus, & quietis: & qui negat natu¬ ram, negat naturalia. & qui negat subiectum alicuius artis, nullum habet sermonem cum eo artifex illius artis, cum non habeat principia, per quae loquatur cum eo: quia negat priuci pia, ex quibus fundantur contradictiones uegationis subiecti.

Cum declarauit improbabilitaem, quae est in sermone dicentis quod omnia quiescunt, & quod dicens hoc ne gat principia Naturalium, incoepit etiam declarare errorem dicentis quod omnia mouentur, & dixit: Et fere sermo, &c. id est & dicere etiam quod omnia mouentur, & negare quietem in entibus naturalibus est falsum, sicut est falsum dicere quod omnia quiescunt, sed minus extraneum a via natura li: & ideo dixitur: Et fere. id est fere est aequa lis ei in falsitate. D.incoepit declara re quomodo conueniunt ista opinio, & praedicta in hoc, quod non debet eis contradici a Naturali, & dixit natura enim &c. id est & caum in hoc, quod sermo dicem tis quod omnia mouentur, est sermo non naturalis, sicut sermo dicentis quod omnia, quiescunt, est quia a Naturalis po nit naturam esse quasi, pro fundamento: & dictum est in definitione naturae quod est principium quietis, sicut mot quia igitur quies, & motus accipiun tur in defintione naturae, ideo pone re quietem, & motum esse est fundamentum naturale: & Naturalis non habet, propositiones, per quas possit con tradicere negantibus alterum istorum Dicere autem quod omnia mouentur est sufficientius qua dicere quod omnia quiescunt: b quia motus apud nos est manife stior quiete: quies enim est priuatio, & motus est habitus. Et similiter illi, qui fingunt quod omnia mouentur, possunt habere aliquam rationem: & est, qundom quemadmodum sunt hic res motae quae non apparent moueri, nisi in lomo go tempore, sed existimantur quesce re, ita non est remotum in rebus, quae existimantur quiescere vt appareat motus earum in tperibus, in quibus pertram seuntur multae vitae humanae, Et hoc intendebat cum dixit: Sed qu dam dicunt, &c. Et. cum dixit hanc opinionem, & rationem istorum hominum, dixit: Et isti homines, &c. id est & isti homines, & si non determinant qui motus absconduntur a sensu, ita quod non compiehenduntur ab ipso, pro pter taiditatem eorum, vtrum sint quaedam genera motuum, aut omnia, tamen non est difficile contradicere eis. Et dixit hoc, vt reputo, quia ista dubitatio in motibus aug mentationis, & alterationis est fortior. existimatur enim quod isti motus sunt, continui: sed continuatio eorum la ter sensus. Et ideo posuit contradictionem eorum in his duobus gene ribus, & dixit: impossibile est enim, &c. idest, & ipossibile est vt aliquis fingat quod motus contraril continuantur adinuicem: immo inter quoslibet duos motus contrarios est medium quiescens: & est illud, ad quod peruenit alter duorum motuum contra tiorum, & ex quo incoepit reliquus motus. quoniam inter augmentur & diminutionem est medium: & est il lud, ad quod peruenit augmentum, & ex quo inc opit diminutio. Et, cum dixit istam contradictionem, incoepit etiam dicere quod ista opinio est similis opinioni ponentis quod res, quae sunt agentes, aut existentes in potentia, sunt agentes in actu, aut existentes. quiescens enim in actu est motum in potentia: & deceptio in hoc est de gne deceptionis in hoc alio. Qui igitur po suerit quod illud, quod est in potentia, est illud, quod est in actu, & non distixerit inter ea, ponit quod omnes res semper mouentur. Et, quia intendit declarare hoc, & dixit. Et iste sermo est similis ei, &c. id est & qui dicit quod omnia apd quietem mouentur, sed motus eorum latent sensum, est siilis dicenti in distillationibus aquae super lapidem, quod quaelibet gurta aquae habet opationem existente in actu in illo lapide. & similiter etiam qui dicit in planta, quae ori tur in lapide, donec diuidit illum, quod in qualibet parte temporis, in qua ori tus, diuidit partem lapidis, donec com pleatur diuisio in illo tpere, in quo diniditur in actu. Et secundum hoc, quando aliquid creuerit secundum quantitatem digiti in vno antio, augmentabitur etiam in qualibet parte, existente in actu partium illius temporis pars existens partium illius digiti in actu, ita, quod digitus diuiditur in partes in actu, quarum numerus erit, sicut nu merus partium, in quas diuiditur annus. quod est impossibile. Et, cum narrauit quod sermo dicens quod res, quae ap paret moueri post quietem, in tempo re quietis mouentur etiam, sed latent sen sum, est similis sermoni dicentis, quod quaelibet guttarum aquae, quae operam tur in lapidem, habent in illa opera tione aliquam partem, incoepit narra re corruptionem istius sermonis, & dixit: non enim est necesse, &c. idest non enim est necessarium, quando vna collectio guttarum operatur in lapide primam operationem, quae apparet in actu in aliquo tempore, vt illae gut tae faciant medietatem illius operationis in medietate illius tpris. Et dixit hoc, quia, si operantur in medietate il lius temporis, operabuntur in medie tate istius remporis medietatem illius passionis, & in medietate illius medictatis medietatem medietatis, & sic in infinitum. &, cum ita sit, tunc non Auenitur illa, nisi post desinentiam pas¬ sionum infinitarum. & iam declaratum est hoc esse impossibile in Quinto huius scilicet vt factio motus sequatur essentia liter alium motum. & ideo necesse estvt prima pars, quae sit in actu ex motu, partes eius sint insimul, vt post dicet. Et, cum uarrauit quod non sequitur si congregatio gutrarum descendentium in illo epore, in quo apparint passio illarum in lapide, facit aliquam passionem, quod non sequitur, vt quaelibet outta earum operetur in illum lapidem, dicit: sed ita est de gurtis, &c. id est sed ita est de out Btis, quarum congregatio operarus in lapide, sicut de mulus hominibus, qui mouent nauem. qundam, si quemad modum vnusquisque eorum solus non mouet nauem, & omnes mouent, ita si congregatio illarum gurtarum ope ratur in lapide, non sequitur, vt quae libet gurta operetur per se in lapideEt hoc intendebat, cum dixit, quod aliquantulum, &c. idest, & quantitas terminata gutatrum mouet quanti tatem terminatam lapidis, quemad modum numerus terminatus hominum mouet nauem terminatam. pars autem illarum guttarum non mo uet in tempore omnino ex illa quam titate aliquid, cuius proportio ad to tam passionem sit sicut proportio illius partis ad congregationem gutta rum operantium in lapide, quemadmodum non mouet vniversalus hominum nauem, quam mouebant omnes in tempore omnino.

Deinde dixit: illud enim quod diuidit, &c. id est quoniam illud, quod diuiditur per distillatios. est a lapi de scilicet illud, quod recessit ab eo, diuidi tur in multas partes. sed non quaelibet illarum partium recessit per se ab aliqua parte illarum guertarum: sed omnes partes recedunt insimul a congregatione guttarum determinatarum. sequeretur enim vt vnaquaeque partium guttarum perforantium lapide moueret, si quaelibet pars partis recedentis recederet a lapide per aliquam partem partium guttarum. &, si ita esset, tunc recederet aliqua pars lapidis per primam gurtam descendentem super illum. Et qua si intendit inuenire per hunc sermouem quod, licet illa passio sit diuisibilis, tamen non sequitur vt quaelibet pars illius passionis fiat a quacunque parte guttarum descendentium, sicut posset existimari. immo. illud, quod fit ex eo in actu, fit subito. & hoc intendebat, cum dixit, sed isimul mouentur, Et ratio super hoc est illud, quod dixit cilicet quoniam impossibile est, vt passio manifesta, quae apparet in multis annis, diuidatur per tempus illorum an norum, ita, quod quaelibet pars sensibilis. illius temporis habeat partem sen sibilem illius passionis. & hoc inten debat, cum dixit: Manifestum est igitur, &c. idest, manifestum est igitur quod non est necesse, si posuerimus quod diminu tio diuiditur in infinitum, secundum quod est transmutatio in tempore, vt apparuit in Sexto, vt recedat ex diminuto in tempore diminunonis aliquid in actu in infinitum. quoniam secundum hoc con tingeret vt nunque diminutum consu meretur: sed nos videmus ipsum consu mi secundum torum. Et intendebat per hoc, quod diuisio secundum hunc modum est finita I transmutatione, quae est in quanto, & quali, & in vbi. quoniam illa diuisio infinita motus, quae declarata est in Sexto, est dicisio in potentia. ista autem est diuisio in actu. Et, si diuisio infi nita esset in actu, non inueniretur motus generatus, neque corruptus. de claratum est enim quod id, quod transmuta tur, transmutabatur iam, & quod transmutatur, transmutatur semper. Et intendebat per totum hoc, quod, si passio, quae sit a guttis aquae, diuide retur in actu, secundum diuisionem partium gutrarum, contingeret vt fieret in actu a quacunque parte cadente super illum ex guttis aquae. Sed dicimus quod in passione, quae fit in lapide, est quaedam pars, quae est prima pars fa cta in actu, & non fit a quacumque par te in actu cadente super illum ex gut tis, sed partes in eis terminatae. &, si non, tunc quaelibet pars moueret quod libet: & similiter in omni transinuta tione. Et secundum hunc modum est de alteratione, quaecunque alteratio sit non enim est necesse, si alteratum diuiditur in infinitum, vt propter hoc diuidatur etiam alteratio in infinitum scilicet inquantum fit ab alterante ita, quod, si imaginati fuerimus alterans alterare, continget vt illic sit alteratio & si non apparet sensui: immo prima pars, quae fit ex alteratione in actu est determinata, & alterans agens ipsum est determinatum. Et, si prima pars, quae fit ex transmutatione, non esset determinata, & agens transmutans ipsum non esset determinatae vir tutis, tunc omnia, sicut illi fingunt, essent in continua tramsmutatione, & contingeret vt inter duas transmuta tiones sensibiles non esset quies om nino.

D. d. sed multotiens erit su bito, sicut est congelatio. id est sed prima pars in actu motuum, qui fiunt, siue fuerit tram smutatio in loco, aut in qua litate, aut in quantitate, fit subito. 1. in instanti, non in tempore. &, si non tunc ante transmutationem esset trans mutatio, & non inueniretur transmu tatio noua omnino. Et existimatr quod totum hoc contradicit ei, quod di ctum fuit in Sexto scilicet quod transmutatio non habet partem, quae sit prima, sed mne, quod transmutatriam trafisifiuta batur. Ioannes autem dubitauit in hoc loco, & expositores dubitauerunt in Sexto in alteratione, & dixerunt quod si prima pars fit in eis subito, non sequitur tunc vt alteratio noui habeat primum: & ipse concessit hic quod prima pars alterationis fit subito. Dica mus nos quod prima pars, quae fit ex motu, quodam modo est in actu, & quodammodo in potentia. Quoniam se cundum quod illud, quod erit in actu, est determinatum, secudum hunc modum est indiuisibile. & secundum quod motus est continuus, est diuisibilis, & non est in eo primum naturaliliturs in actu, nisi quiesceret motum. Cum igitur consyderauerit illic de motu, ecundum quod est continuus, dixit quod non ha bet primam partem. &, cum consyde rauerit hic secundum quod est generatus, postquam non fuit, & generatum est determinatae quantitatis, dixit quod habet primum. Dein. d. Et etiam pro cessus aegiti ad sanitatem, &c. id est & opor tet secundum sermonem, dicentem quod omnia mouentur, vt aegritudo transmutetur in sanitatem in tempore aegritudinis, ita, quod in eo existant contraria insimul. omne enim transmutatum trans mutatur in tempore, non in extremo temporis scilicet in instanti. si igitur tempus, in quo aeger transmutatur ad sanitatem, non fuerit aliud a tempore, in quoodo transmutatur de sanitate in aegritudinem, continget vt transmutetur ad sanitatem, & infirmitatem in simul. Et sic continget vt in tempore sanitatis quiescat in sanitate, & in tempore aegritudinis quiescat in aegritudine. &, si non, tunc in sanitate mo rebitur ad sanitatem, & ad aegritudinem. quod est impossibile, & simi¬ liter contingit quod a dispositione egi tudinis moueatur ad sanitatem. & ideo dixit: & transmutatio eius erit ad sanitatem, & non ad aliud. id est & neces se est vt res quiescat in eo, ad quod est transmutatio. &, si non, nihil mo ueretur ad finem. &manifestum est quod omnes sunt a contrarijs ad contra na. D.dicit. Sermo igitur, &c. idest & intendit per valde manifestum, illud, cuius destructio est valde manifesta per se, & ex praedictis. per se autem, quia manifestum est apud nos hic esse res quiescentes, & motus factos post quietem. ex sermoe vero, quia motus est ex contrario in contra rium, & quod res debent quiescete in com rarijs, ad quae mouentur, & ex quibus mouentur. & hoc intendebat, cum dixit: alteratio enim, &c. Deinde. d. Et etiam lapis, &c. idest quod alteratio, per quam generatur lapis, est transmutatio proueniens ad rem quiescentem, & est durities, verbi gratia, lapis enim impossibile est vt fiat magis durus, aut magis mollis. Dicamus igitur quod est in motu continuo. Et omne hoc negat intellecta prima, & contradicit huic opinioni secun dum Dialecticam, vt declararet ex eo intentionem, quae non erat nota: & est quod non est hic motus continuus in rei veritate, nisi motus localis, Tqua est velocissimus motuum. Et hoc est ita. quia illud, quod augmentatur, verbi gratia digitaliter in vno anno, non possumus dicere, quod in qualibet parte temporis demonstrata inuenia mus partem magnitudinis fierius, sicut accidit hoc in motu in vbi. Et causa in hoc est, quia minima partium ma gnitudinis factarum est determina ta in intellectu in actu, & quaelibet earum fit in instanti, cum sit indiuisi¬ bilis in factione. vnde necesse est vt, istae partes non continuentur in motu, nisi continuentur instantia adinuicem. Et etiam non possumus diuidere istas partes secundum numerum partium temporis sensibilium ita, quod onatio istarum partium continuetur per continuationem generationis partium temporis, in quo dicimus rem augeri digi taliter scilicet vt sint non distinctae abinui cem. No enim potest aliquis fingere hic esse partes, quae fiunt in actu, non distinctae ab inuicem, quarum esse non comprehenditur a sensu. Terminus enim entis in actu est vt sit tangibile, cum sit impossibile inuenire corpus non tan gibile: & omne tangibile comprehen ditur per sensum tactus: ergo omne ens in actu est. Et, cum ita sit, sicut narrauimus, bene apparet quod illud, quod dixit Alfarabius in principio sui libri de entibus transmutabilibus cilicet quod de definitionem motus in vniuer sali apparet continuatio, est sermo non verus. Sed non apparet hoc, nisi in motibus localibus, de quibus dicitur hoc nomen motus principaliter. in aliis autem motibus, in quibus dam est possibile vt appareat conti nuatio scilicet vt partes eorum inuenian tur indistinctae abinuicem, & in qui busdam non apparet hoc, quia par ces eorum non inueniuntur secundum illum modum. Et similiter illud, quod dicit Alfarabius in praedicamentis de definitione eius, quod est agere, & pati, non est verum. ex illa enim defini tione apparet quod omnis actio, & passio est continua, in quo attribuitur illa res actioni, & passioni,

Cum destruxit sermonem dicen tem quod omnia mouentur, qui est similis sermoni dicentium quod quaelibet gutrarum facientium aliquam passionem in lapide habet aliquam passionem existentem in actu, sed non comprehenditur a sensu, & contradixit huic sermoni secundum posse, & destru xit ipsum etiam ex hoc, quod motus per ueniunt ad contraria, in quibus de¬ bent quiescere, & quod, si hoc non esset pporteret vt eadem res moueretur duobus motibus contrarijs insimul, & con tradixit etiam ei tertia contradictione: quoniam iplures qualitates tramsmutabiles videntur non recipere magis, & mius: vnde necesse est quod illdm quiescat, quando peruenerit ad eas: incoepit notificare impossibilitatem, & improbabili tatem, & dixit: Et mirum est, &c. id est & qui dicit quod quiescens existimatur mo ueri, & motum existimatur quiesce re, contingit ei vt nullam certitudinem habeamus in motu eius, quod mouetur, aut in quiete eius, quod quiescit. sed omne, quod sentimus moueri, pot esse eorum, quae quiescunt, & omne, quod sentimus quiescere, pont esse eorum, quae mouentur: & sic, quando sentimus lapidem moueri de superiori ad inferius, non hemus certitudinem in hoc, quod mouetur sed forte non percipimus quietem illius: & etiam, quando senserimus ipm quiescere inferius, non hbemus certitudinem in hoc, quod quiescit, quoniam forte mouetur. D. induxit quinta rationem, & dixit: Et etam terra, &c. id est & etiam manifestum est per se quod nos videmus terram, & alia elemeta scilicet aquam, & aerem mo ueri ad sua loca propria, & moueri, & quiescere in eis naturalcitur. &, si mo uentur ab eis, non mouentur nisi violen te, non naturalter. Et, cum notum sit quod quaedam rerum quiescunt uaturaliter in suis locis propriis, & quod mouen tur ab eis violente, & quod iste motus est contrarius quieti, necesse est vt nont omnia moueantur.

D. d. Ex istis igitur & aliis similibus, &c. &, quia ista, per quae contradicit sermoni dicenti, om nia moueri, & sermoni dicenti, omnia quiescere, sunt eadem cum eis, per quae contradicitur sermoni dicen ti, omnia diuidi in duas partes, qua¬ rum altera semper quiescit, & reliqua semper mouetur, dicit: ex istis igitur, & aliis similibus, &c. apparet enim hic esse plura, quae mouentur quandoque, & quie scunt quandoque. & iste sermo potest ei contradici etiam per illas contradictiones praedictas scilicet sermo dicentis, quod quaedam pars entium semper moue tur, & reliqua pars semper quiescit. quia dicens hoc negat quietem, quae apparet in quibusdam entibus quan doque, & motum quandoque. ista enim, quae nos sentimus moueri quandoque, & quiescere quandoque, necesse est. vt ponat dicens hunc sermonem. alteram duarum partium, in quas diuidit omnia entia scilicet quod necesse est ei opinari ipsa esse in eis, quae quiescunt semper, aut in eis, quae mouentur semper, aut quae dam in istis, & quaedam in illis. & quocumque modo sit, ponit hic esse res, quae videntur moueri, & in rei verita te quiescunt: & videntur quiescere, & in rei veritate mouentur, quoniam, si istam partem entium, quae mouentur quan doque, & quiescunt quandoque, nume rauit in eis, quae mouentur semper, po nit quod quiescentium sunt quaedam, quae apparet quiescere, & mouentur in tpre quietis apparentis. &, si positum fuerit ipsum esse ex quiescentibus, tunc po nitur quod quiescentium sunt quaedam, quae apparet moueri, tamen quiescunt: & similiter si fuerit positum, quod quaedam sunt in quiescentibus, & quaedam in mobilibus, tunc ponitur vtrunque. Et om nia ista vniuersaliter sunt positiones sophisticae. Nullam enim rationem potest dicere, dicens hunc sermonem, nisi assimilauerit seasibilia ve ra sensibilibus falsis. & est primum principiorum Sophistarum, qui ne gant scientiam, & quod nullum verum comprehenditur, sicut dixit Epicu¬ rus, & alii. Quomodo autem mutabuntur contradictiones dictae in duobus modis vniuersalibus contrarijs ad sermonem, qui est inter illos duos modos, dicentem quod quaedam en tia quiescunt semper, & quae dam mo uentur semper, non est difficile ei, qui voluerit consyderare in hoc aliquantulum. Quod enim est vniuer lale ex illis contradictionibus praedi ctis pont aliquis contradicere ex eo huic opinioni particulari. & quod est ex eis particulare, non potest aliquis ex eo contradicere huic opinioni. ver. g quoniam contradictio, dicens quod, si om nia mouentur, sequitur vt terra moueatur semper in suo loco, proprio, non contradicit huic opinioni, quia est particularis. & ista opinio est particularis. Contradictio autem dicens quod motus sunt in contrarijs insimul si sunt hic res, quae mouentur semperest sermo communis ad destruendum sermonem dicentis quod omnia mouentur, & sermouem dicentis quod illa, quae existimantur quiescere quandoque, & moueri quandoque, sunt semper mota. & hoc inten debat, cum dixit: Et dicendum est in destruendo hoc, &c.

D. d. inuenimus enim modos transmutationis. id est & sensus contradicit istis tribus opinic nibus scilicet dicentibus omnia quiesce re, aut omnia moueri: aut quaedam mo ueri semper, & quaedam quiescere semper. nos enim inuenimus sensu quod modi trium motuum fuerint in eadem re, postquam non fuerint. inuenim enim aliquid moueri in loco, postque non moue patur & alterari, postque non alterabatur & augmentari, postque non aug mentabatur.

D. d. Et cum hoc, qui dubitat in hoc, &c. id est quoniam, si hic non fuerins res, quae mouentur quandoque, & quiescunt quandoque, nihil erit hic, quod moueatur extra suam na I turam scilicet violente. quod enim mouetur violente, non mouetur, nisi quies sit ei naturalis: & similiter non erit hic etiam augmentum, postquam non erat.

D. d. Iste igitur sermo destruit generationem, & corruptionem. id est sermo dicentis quod nihil mouetur quam doque, & quiescit quandoque. Et dixit, & fere destruit motum. quoniam cum generatio fuerit, erunt alii mo tus: & quasi est finis eorum. & qu destruit finem, fere destruit ea, quae sunt ante finem, aut, quia in aliis mo tibus inuenitur generatio, & corruptio. & ideo dixit: omnes eni homies, opinantur, &c. Et cum. d. quod omnis generatio, & omnis corruptio est mo tus, dedit causam in hoc, & dixit: illud enim, ad quod transmutatur aliquid, &c. id est & generatio est cum motu, & corruptio est cum motu. quia omnis transmutatio est de aliquo in aliquida & tramsmutatio rei ad illud, ad quod transmutatur, est generatio illius rei: & transmutatio eius ex illo, in quo erat, est corruptio illius rei. ver. g. quod tramsmutatio rei ex albedine in nigre dinem est corruptio albedinis, & ge neratio nigredinis.

D. d. illud eni, ad quod transmutatr, &c. & dixit hoc, quia transmutationum quedam est in vbi, & quaedam in quale. Illud enim ad quod est tramsmutatio in qualitate, ipsum erit transnutatum. v. g. quod illud, quid transmutatur ex albedine in nigredinem, erit nigrum. illud autem, quod transmutatur de vbi in vbi, non erit vbi, sed in vbi. Et hoc est ita. quia transmutabilium quaedam disponiuntur simpliciter, & quaedam secundum ad aliquid, & ideo dixit: & illud, ad quod est transmutatio, aut erit ipsum, aut in eo.

D. d. & illud, ex quo est transmutatio, &c. id est & illud, ex quo est transmutatio, aut corrumpetur in se, idest in substantia illius, aut in aliqua dispone sua rum dispositionum. verbi gratia quam do tram smutatio fuerit de quali in qua le, aut corrumpetur in suo vbi, ex quo transmutatur, quando transmutatio fuerit in loco¬

Cum narrauit quod principium per scrutationis naturalis de motus depositione in hac intentione est con syderare de ipso in omnibus entibus, nu merando primo omnes modos diuisio nis in entibus secundum consyderationem motus, & quietis in eis, & nouitatis & antiquitatis, incoepit primo, & de terminauit illas diuisiones. D. contradixit ex eis opiuionibus improbabilibus. D.rcuertetur ad id, quod primo intendit de perserutatione: l postque fecit rememorationem de illo, quod declaratum est de contradictione An tiquorum in illis opinionibus. Et dixita Declaratum est igitur ex hoc, &c. & hoc, quod dixit, manifestum est. & non contradixit eis, sicut diximus, nisi ad confirmandum sermonen secundum Dialecticam: quoniam hoc non est proprium huic arti. D.dixit: Dicere autem quod omnia quam doque mouentur, &c. id est quoniam hoc est igno tum naturalitu: & est illem, ex quo oportet perscrutari, & habe solicitudinem circa ipsum: & est vtrum omnia entia naturalia mouent quandoque, & quiescunt quandoque: aut inuenitur in eis aliquid, quod semper mouetur, aut semper quescit. Qam. hoc, quod quaedam quiescunt uanique, & mo uentur quandoque, est manifestum per se. sed est quaerendum vtrum hoc, quod apparet in parte, est possibile in toto, aut impossibile. D.dixit: & habere solicitudinem, &c. id est & perscrutari de eo per illa principia, quae declarata sunt supius. & inuit ea, quae declarata sunt in Quito, Sexto, & Septimo de motu.

D. Dixit & ponetur pricipium illius, &c. id est ex illa diuisioe determinante dispo nes entium in motu, & quete. &, cum dixit hoc, icoepit iterare illam diuisionem.

Ista diuisio, quam hic incoepit dicere, iam praedicta est. & ipse tacuit duo condiuidentia: Quorum vnum est vt omnia entia sint duobus modis, modo, qui semper mouetur, & modo, qui quandoque mouetur, & quandoque quiescit: Altera autem pars est, vt quaedam quiescant semper, & quaedam alia moueam tur quandoque, & quiescant quandoque Veruntamen, sicut diximus, sufficit in perscrutatione de his duobus modis perscrutatio de modo, dicente quod quae dam mouentur semper, & quaedam quiescunt semper, & quaedam faciunt trumque: quoniam, cum declarauerit hunc modum esse, destruentur isti duo modi esse. Et, cum iduxit praedictas diuisiones, quas prius induxerat secundum modum, quem determinauimus, in coepit dicere illud, quid dicitur de eis prius & vult addere in contradictione eorum alia, quae prius non dixerat, & dixit: Quoniam autem impossibile est, &c. id est & dictum est quid existit in eis de errore, & modo erit dictum. D. diQuoniam, si in rei veritate esset, &c. id est quoniam & si ratiocinatio dicentis motum non esse est similis ratiocinationi, quae dicitur in rei veritate propter difficultatem suae dissolutionis: & est dicens quod ens non mouetu, quia opinatur quod ens est infinitum: & quod infinitum impossibile est vt moueatur, quia non habet locum, in quo moueatur, vt narrauit in primo istius libri de Melisso: tamen ratio ista est com traria sensui. Et hoc intendebat, cum dixit: sed tamen hoc non apparet sensui, &c. id est quod ista opinio contradicit sensui. & omnis opinio, cui contradicit sensus, non est bona opinio. Apparet en, hic res, quae mouentur in rei verita te: & iudicat sensus praecise eas moueri in rei veritate propter congregationem quandoque sensuum in testimonio econtrario ei, quod apparet visui, quod aliqua apparent moueri, sed non mo uentur. Et ideo opinandum est quod quaedam sensibilia sunt, quae prcise iulicantur esse vera, & quaedam sunt, quae pcise iudicantur esse falsa, licet sentiamtui, vt apparet in deceptionibus visus: & quaedam sunt ignota, donec surgat demratio, sicut apparet de paruitate corporis solis. qui enim nescit demrationem de magnitudine illius, dubitat, & dicit, quoniam hoc forte erit, propter remotionem, & forte est in rei veritate. Deiu. Iduxit demratio nem, quam non induxit prius, & est de genere contradictionum falsarum opinionum, sicut sermo dicentis nihil comprehenditur, ex quo sequitur aliquod comprehendi. Et dixit: Si igi tur sit hic existimatio falsa, &c. id est & ponens hanc opinionem non potest euadere, qui ponat aliquid moueri. Existimare enim hic nihil moueri, est existimare postquam non fuerit: & existimare motum esse, est falsum apud eos: & falsum potest transmutari ad verum. &, si fuerit existimatio aliqua fal sa, aut vera, postue non fuit, erit motus. quoniam esse hanc existimationem est gene ratio: & omnis gneratio est motus, aut se quens motum.

D. d. & similiter, si fuerit hic imaginatio. id est & sequitur esse imaginationem, esse motum. imaginatio enim e genera tio: & omnis gneratio est motus, aut sequens motum. Dem. d. &, si fuerit hic existimatio quandoque aliquid esse talis disponis, &c. id est & hoc apparet magis in existimationibus, quae mutantur in re secundum tempora. quoniam, cum apd nos fuerit aliqua existimatio de aliquo, quod sit talis dispositionis in tali tem pore, & alterius disponis in alio tpemutatio enim nostra de existimatione in existimationem est transmutatio necessario. & intendebat quod, quia omnia sunt quiescentia, contingit vt num quam mutentur existimationes in eadem re, scilicet vt in eadem re non existimentur existimationes diuersae in tperibus diuersis ita, quod eadem existimatio sit de Socrate esse in domo, aut exire a do mo. quod est valde improbabile. Et quia existimationem, & imaginationem esse motum, aut sequi motum non est manifestum per se, d. existimatio enim & imaginatio existimantur esse motus in aut sequi motum. Et, quia omnes ista rationes sunt, prbabiles, & nulla fides est in eis, nisi secundum quod propositiones sunt ma gis probabiles quid conclusio, non quia sunt manifestiores conclusione apd in tellectum, dicit: Sed perscrutari de hoc, &c. id est sed perscrutari de hoc, cuius scientia est manifesta per se, & quaerere rationem super illud, cuius scienItia apud nos est ita certa, quod non indi¬ vet ratione, est de ope eius, qui non ha bet discretionem in distinguendo. Et cum compleuit contradictionem istius opinionis, reuertitur ad contradicem dum opinioni secundae, & dixit: Et secundum hunc modum, &c. id est &, cum sit ma nifestum apud nos quod quaedam entia mouentur quandoque, & quiescunt quandoque: & sumus certi quod ista compre hensio non est ex fallacia sensus: ideo istud pricipium sufficit nobis quod non mouentur omnia semper, aut quiescunt semper: aut omnia entia diuidi in duas partes, quarum vna quiescit semper, & reliqua mouetur semper. Et, cum destruxit istas tres diuisioes praedictas, fecit rememorationem de hoc, & dixit: Manifestum est igitur, &c. id est & iam igitur apparuit quod entia non diuiduntur iu duas partes, qua rum vna quiescit semper, & reliqua mouetur semper: nquemadmodum apparuit, quod impossibile est vt omnia sint quescentia, & omnia sint mota, & omne hoc apparet ex hoc, quod quaedam quiescunt quanoque, & quaedam mouentur quandoque iste enim modus opponitur tribus modis praedictis.

Cum declarauit quod impossibile est vt motus primus sit, si motus aeternus non fuerit scilicet vt primus sit aeternus: &, si non, non erit primus: & declaratum em de dissolutioc quodnum contingentium, quod necesse est vt ista perscrutatio sit vniversalis, ita, quod cognoscatur quomodo est dispo omnium entium in hoc scilicet in motu, & quiete, in coepit perscrutari de hoc a principio, & iterare perserutationem de reb declaratis prius. perscrutatio enim de eis in hoc loco est magis, propria. & istae res, quando fuerint adiunctae ci, quod declara tum est in primo istius tractatus, appare¬ bit quod est hic motus, & quod est hic vnus motus aeternus. Et sunt, sicut diximus, duae, propones. Quarum vna est, quod om ne motum habet motorem. Secunda, quod omnia, qua mouentur in loco, reducuntur ad rem motam per principium exis in ea, non mo tum omnino. Et primo incoepit perscrutari de prima propone, dicente quod omne motum habet motorem: & fecit re memorationem de hoc, quid declaratum est in principio Quinti de diuisione mo toris, & moti ad illud, quod est per se, & ad illud, quod est per accus. & narrauit primo de modo modorum diuisio num entium in motu, & in quiete, quem vult quaerere in hoc loco. Et Arist. qui primo processit in doctrina istius intentionis de motu scilicet in declarare mo tum aeternum esse, ita, quod est res manifesta ex suis sermonibus in congregationi bus tractatuum suorum, vidit quod ista do ctrina est diminuta, & ideo iterauit ipsum. & quidam expositores ignoraue runt hoc, & opinati sunt quod illud, quid declaratum est in principio Septimi, est su perfsuum, & ideo absciderunt illud a suis libris. Et, quia ista est intentio eius, incoepit diuidere dispones entium in motu, & quiete de illo, quid est ignotum ex eis, & dixit: Remanet igit, &c. i. &, quia manifestum per se quod non omnia entia quiescunt, neque omnia mouentur, nec quaedam mouentur semper, & reliqua quiescunt semper, cum quaedam videantur quie scere quandoque, et moueri quandoque, remanet ligitur perscrutari de hoc scilicet vtrum est possibile vt omnia moueantur quandoque, & quiescant quandoque vt sentitur in quibusdam: aut sunt aliqua, in quibus hoc est impossibilescilice qua semper mouentur, aut quae semper quie scunt. Et ideo non curauit de duobus modis, qui dantur intelligi a diuisioe, scilicet vt entia sint duobus modis, modo, qui semper mouetur & modo, qui quandoque mouetur, & quandoque quiescit. Aut vt omnial sint duobus modis, modo, qui semper quiescit, & modo, qui quandoque mouetur, & quandoque quiescit. Et, cum distinxit illdm, de quo intendit perscrutari, incoepit diuidere motorem, & motum, & dixit: Dicamus igitur, &c. id est quod quodlibet istorumscili motoris, & moti est res, aut per se, aut per accuns. Erunt igitur quatuor, motor per se, & motor per acens, & motum per se, & motum per accus. Et incoepit distingue re illud, quid est per se, ab illo, quod est per accius: quia illud, quod est per ac cus, decipit in perscrutatione, quando fue rit admixtum cum eo, quod est per se. Et vtitur in hoc, quod dixit per accuns in pricipio istius diuisionis accuntis, quod dicitur vniversaliter posuit enim ipsum oppositum ei, quod est per se, quod dicitur generaliter. Deinde diuisit illud, quod est per accidens, in illud, quod est per ac cidens, quod dicitur principaliter, & illem, quod mouetur per suam partem, quod dicitur secundario, & dixit: Per accidens ve ro. id est illud, quod dicitur principaliter est sicut omne, quod existit in mouentibus & motis, idest, quod illud, quod mouetur per accidens, est omne, quod dicitur, moueri, quia est in moto. Et hoc est duobus modis: modo, qui est impossibile vt moueatur omnino, vt anima in con poret & modo, qui est possibile vt mouea tur, vt homines sedentes in naui. Et similiter etiam motor per accius est illud, quod est in motore, sicut rubedo, quae est in igne, quae est comburens per accuns. Et, cum diuisit illum, quod est per accidens generale, in illud, quod est per accidens principaliter, & in illud, quod mouetur per suam partem, quod dicitur secundario, dedit exemplum de hoc, & dixit: & sicut illud, quid est quasi pars. id est quod illem, quod mouetur per acciuns, quod dicitur generaliter, quod¬ dam est per accidens, quoid dicitur principali¬ ter, & quoddam secundario: & est illud, quod mouetur per partem, scilicet illud cui at tribuitur mouere, aut moueri propter partem. v. g. sicut dicimus in illo, cuius manus mouetur, ipsum moueenim. & similiter accidit in motore, sicut dici mus, iste homo percussit istum, licet non percussit eum, nisi cum manu. Et, cum descripsit duos modos eius, quid est per accidens oeneraliter, incoepit describere illud, quid est per se, quod oppo nitur ei, & est illud, quoid principaliter dicitur per se, per negationem duorum modorum eius, quod est per accuns. Et fecit hoc, quoniam illud, quid est per accidens, est notius illo quod est per se. & ideo accidit in quibusdam locis describere habitum per negationem, priuationum. & d. Per se autem, &c. id est mo uentia autem, & mota per se sunt illa, quae mouent, aut mouentur, neque per accidens, neque per partem. Et accepit in descriptione eius, quid est per se, negationem duorum modorum eius, quid est per accidens veneraliter. Et, cum distiuxit illud, quid est per se, ab illo, quid est per accidens, & intendit consyderare in eo, quid est per se, incoepit diuidere ipsum, & d. Eorum autem, quae mouentur per se, quaedam mouentur ex se, & quae dam ex alio, id est & eorum, quae mouentur, per se, non per acciuns, neque per partem, quadam mouentur per principium exis in eis, vt habentia animas: & quaedam mouentur ab aliquo extrinseco, vt caren tia animabus. D.diuisit ista in duo & dixit: Et istorum quaedam naturaliter, &c. D.incoepit dec arare quod animal, secundum quod mouetur ex se, est motum natura liter, & d, quod enim m ouetur ex se, &cae. Et, cum narrauit quod animal mouetur naturaliter, quia mouetur ex se, dedit causam in hoc, & d. animal enim mouetur ex se, &c. Et potentia istius sermonis est similis tali modo. animalia mouentur ex se: & quod mouetur ex se mouetur a principio in eo: & omne, quod mouetur per principium in ipso, mouetur naturaliter: quoniam omne, quod mouetur per principium in eo, mouetur per naturam. dictum est enim in definitione naturae, quod est principium in re, per quod mouetur, & quiescit: vnde necesse est vt illud, quid mouetur, per principium in ipso, moueatur per naturam. definitiones. id est conuertuntur necessario cum definito. Et, cum declarauit quod animal mouetur naturaliter, d. & ideo animal secundum totum naturaliter mo uet se, id est &, cum dicimus quod animal mouetur naturaliter, intendimus quod anima mouet corpus per suam naturam, & cor pus mouetur per suam naturam ab ea: sed mouetur secundum quod est corpus suo motu naturali. & ideo. d. corpus autem suum est possibile vt moueatur natura liter, & extra naturam, id est quod, cum moueus a sua anima naturaliter, mouetur quandoque naturaliter, & quandoque extra naturam: motus autem eius secundum quod est animal est naturaliter: cum non moueatur, secundum quod est animal, nisi ab anima: & anima mouet corpus naturaliter. Et dedit has omnes rationes, quia potest aliquis dicere, quod motus corporis ab anima, v.g. ad superius, est motus extra naturam, cum moueat ipsum econtrario suo motu naturali. corpus enim animalis innatum est moueri ad inferius, sed tamen, quia anima animalis est forma sui corporis naturaliter, necesse est vt motus eius a sua anima sit naturaliter. sed, si fuerit inuentum aliquod motum per principium in eo, ita quod in suo corpore non sit principium con trarium motui animae, tunc illud mo tum errt motum naturaliter simperciuer scilicet per animam, & per corpus, vt declaratum erit de corpore coelesti. Et, cum dixit,i quod possibile est vt animal moueatur natura per liter, & extra naturam, d. hoc enim diuer satur, &c. id est & caum in hoc, quod corpus animalis quandoque, mouetur ab anima ipsius na turaliter, & quandoque extra naturam, est diuersitas partium, quas mouet anima ad illas partes locales, ad quas mouent elementa. Si igitur contin git per anima moueat corpus ad partem, ad quam mouetur corpus secundum motum ele menti dtunantis in ipso, tunc motus corporis ab anima erit naturaliter, & tunc communiungitur in eo naturalitas ex motore, & moto. v. g. quod, quando animal mouet ex se descendendo, tunc motus eius erit naturalis: si autem motus eius erit ecom trario motui elementi, tunc motus corporis ab anima erit non naturalis. v. g. quando homo saltat in sursum. Et, cum declarauit quod illum, quid mouetur ex se, mouetur natur. iliter, non violente, nisi comsyderatus fuerit motus sui corporis in respectu quorundam motuum animae, incoepit notificare etiam quod in eo, quod mo uetur ex alio, iueniuntur isti duo modi scilicet motum naturaliter, & motum extra naturam, & d. Et illa, quae mouentur ex aliis, &c. & intendit per illud, quod mouetur inaturaliter, motum lapi dis ad inferius, & motum ignis ad su¬. perius. & posuit ista moueri ex aliis, qua ista no mouentur ex se, donec mo ueantur ex aliis, vt declarabitur post. Et intendit per illud, quod moue tur extra naturam, motu istorum ad contrariam partem debitam. v. g. si cut dixit motum corporum terrestrium ad superius, & motum ignis ad inferius

D. d. Et memb:a anima lis multotiens, &:, ac si diceret, corpus autem eius possibile est vt moueatur naturaliter, & extra naturam. Et intendit per situm modum mo tus. Et intendit per partes motuum superius, & inferius.

Cum diuisit motorem, & motum in illud, quid est per se, & in illud, quid est per accides, incoepit consyderare in modis eorum, que mouentur per se, & perscrutari vtrum omne motum eorum habeat motorem, aut non. Et est quod de qua perserutatus est in principio Septimi: cum sit prima quod, de qua deberet perscrutati ille, qui vult quaere re vtrum sit hic motus aeternus. Et fecit hoc, quia voluit declarare dispo nem in hoc de corporibus simplicibus sermone proprio. ista enim fecerunt dubitationem in hoc, quod omne motum habet motorem. Et iterauit omnia predicta, quibus est vsus in declarando hanc quodnem, quia voluit incipere perscrutationem a principio de illis rebus pdictis: & com pleuit sermonen in eo, omne enim quod fuit declaratum de eo, fuit decisum in lo¬ cis diuersis: & modo vult congregare illd, & complere perscrutationem de illo. Et quia prius diuisit illa, quae mouentur se in tres modos, in motum violente, & motum naturaliter, & diuisit ea, qua mouentur naturaliter in duo scilicet i ha bentia animam, & in ea, quae mouentur per declinationem scilicet per grauitatem, & le uitatem, incoepit dicere in quibus storum apparet motum habere mototem, & in quibus latet, & dixit: Et in rebus, quae mouentur extra naturam, &c. id est &, cum res motae sint tribus modis, manifestum est quod illa, quae mouentur violenter, & extra naturam, sicut terra ad superius, & ignis ad inferius mouentur ab alio, scilicet manifestum est in istis quod motor in eis aliud est a mo to.

D. d. Deinde post illa, quae mouentur, &c. id est & post ista apparet hoc in eis, quae mouentur naturaliter ex se, sicut in modis animalium scilicet quod motor in eis apparet esse aliud a moto. Et d. Deinde post illa. quida ista intentio magis apparet in eis, quae mo uentur violente, & post ista apparet in animalibus. nullus. enim dubitat quod animal mouetur ab anima, & quod anima est motor, & corpus est motum. & ideo d. non enim latet, &cae. & in hoc modo dicimus quod motor differt a moto, quia non latet aliquem in animalibus quod corpora sua mouentur a prin cipio existente in eis alio ab eis. sed atet de eis hoc, quomodo est existentia motoris in eis, scilicet vtrum est distictus ab eis econtratio eis, quae mouentur a motore extrinseco scilicet quia in istis ap paret manifeste quod motor est distinctus a moto. Et intendit per hoc expergefacere homies ad appetendum quaerere de partibus animae, & d. Videtur enim ferem quod quemadmodum in nauibus, &c. & intelligendum hic per distinctionem distinctionem in esse, non distinctionem in definitione. motorem enim in animalibus esse distinctum a mote per definitionem est manifestum per se, sed est ignotum vtrum distinguatur, aut non distinguatur, nisi in esse, & hoc inten debat, cum d. sed quomodo oportet determinare, &c. id est determinare qualis est dispo motoris ad motum. Et, cum d. quod de hoc est perscrutandum in animalibus, de dit dubitationem, quae facit credere quod motor in animalibus pet distigui secundum esse, & d. videtur enim ferem, &c. id est & hoc est dubium, quia potet aliquis dicere quod forte ita est in dispone motoris ad motum in animalibus, sicut in rebus artificialibus, quae mo uentur per principium in eis, sicut in nauibus, & in aliis artificialibus. Quoniam, cum d. hoc, reuersus est ad distinouendum illud, quid est manifestum de animalibus, & d. & secundum hunc modum, &c. id est & secundum hanc opinionem de animal scilicet ipsum compo ni ex motore, & moto, quorum vtrumque distinguitur a reliquo naturaliter. intelligendum est quando dicimus quod animat mouet se secundum totum, id est secundum quod componit ex motore, & moto, & non ita, quod mo tor, & motum sint in eo idem in actu

D. d. Sed illud, in quo est dubitatio, proprie est illud, quid emanet ex diuisione. id est & dubitatio non est nisi in tertio modo. 1a. enim diuisimus ea, quae mouentur essentialiter, & diximus quod quae dam mouentur violente, & quadam natura liter, & eorum, quae mouentur natura liter, quaedam videntur moueri ab aliquo alio, & sunt animalia, & in quibusdam la tet hoc, & sunt corpora simplicia, a In istis enim non apparet alietas motoris a moto, sicut apparet in habentibus animas, immo in eis non est alietas ciumno, & sunt sicut d. graue, & leue. Ista enim inueniuntur moueri ad sua loca naturalia ex se, & ad loca opposita suis locis naturalibus ex aliis. v. g. quia lapis ad inferius mouetur per se naturaliter, & ad superius per violentiam, & econtrario ignis, & hoc intendebat, cum d. ista enim mouentur ad duo loca opposita duobus suis locis naturalibus, & mouentur naturaliter ad sua loca propria.

Idest in corporibus autem simplicibus non apparet ipsa moueri a motore alio moto, sicut apparet hoc in eis, quae mouentur ab extrinseco.

D. d. dicere enim &c. id est & non possumus etiam dicere in eis, quae mouentur a principio in eis addito ei, quid mouetur ex eis absque eo quod indigeant cam extrinseca, sicut di cimus in eis, quae mouentur ex se, quod mo uentur a principio in eis sine indigen tia causae extrinsecae: sicut est dispo in habentibus animas. hoc enim impossibile est. D.incoepit declarare quomodo est impossibile, & d. quoniam hoc non est, nisi in animalibus scilicet quae mouentur a prin cipio in eis sine indigentia causae ex trinsecae. D.dedit rationem super hoc, & d. Et, si ita esset, &c. id est v. g. si ignis esset eam in se, per quam posset moueri sine in digentia eaamae extrinsecae, tunc per istam causam posset quiescere sine indigentia eaamae extrinsecae. Res enim in qua est cam, qua poet moueri sine indigen tia causae extrinsecae, sicut animal, in quo est anima, per illam pont quiescere.

D. d. & dicere et, &c. id est & dicere in eo, quod mouetur per principium in eo sine indigentia alicuius extrinfeci, quod mouetur vno motu, non est secundum rationem. principia enim, quae sunt huiusmodi, inata sunt mouere motibus diuersis.

Cum declarauit quod illa, quae mouen tur naturaliter, non mouentur per principium in eis, quia non mouentur ex se, induxit etiam secundam declarationem, per quam declarat quod illa etiam non mouentur principium in eis. Et abbreuiatio ei. quod dicit, est. Et, quia illa, quae mouentur per principia in eis, necesse est vt diuidantur secundum definitionem in motorem, & motum, & vt non sint idem secundum de finitionem, & essentiam: motor enim debet esse distinctus a moto, aut secundum definitionem, & esse insimul, sicut illa, qua mouentur ab extrinseco: aut secundum definitionem tantum, sicut est dispo in haben tibus animas. Anima enim quae est motor in eis, distinguitur a corpore, quid est mo tum secundum definitionem: licet non distin puatur secundum esse scilicet quod impossibile est animam esse sine corpore, nisi aequiuoce. Et, quia corpora simplicia sunt vna secundum definitionem, & nullum eorum pot diuidi in motorem, & motum: necesse est vt non sint mota ex se, nisi esset possibile vt motor esset ipsum motum. Si igitur aliquis dixerit quod sunt corpora simplitia composita ex materia, & forma, quoium vtrumque est distinctum secundum definitionem a reliquo, dicemus ad hoc, quod prima materia non est existens in actu: & illud, quid mouetur ex se, deEtt diuidi in motorem, & motum in actu. a quoniam illud, quid est in potentia, neque mouetur, neque mouet. Si igitur lanis. v. g. moueretur ex se, contingeret vt esset mouens, & motum eodem modo per secundum formam: quoniam non est existens in actu, nisi secundum formam, quod est imposse

D. d. & etiam quomodo est pose, &c. intendit per comtnuum illud, quid est vnum non per contiguitatem: & intendit per conuemens llud, quid est consimilium partium, cuius definitio partis, & totius est vna, scilicet il ud, quid non est diuersae substantiae. D. d. Secundum igitur quod est continuum, &c. i. quod res continua, secundum quod sunt continuae, non contiguae, impossibile est vt reci iant passionem, id est motum ex se: cum non liuidantur in motorem & motum: nisi essent continuae copulatae secundum contigui tatem. CEt d. hoc, quia illud, quid mouetur ex se, aut erit diuisibile secundum definitio nem in motorem, & motum, aut erit diui sibile in partes secundum contiguitatem: sicut quod congregatur ex aliquibus, quid est continuum secundum contiguitatem. Oem igitur, quod mouetur ex se, aut erit distinctum aut diuisibile secundum definitionem, aut ecundum quantitatem, id est partes. &, cum corpora simplicia non diuidantur altere modorum istorum, sequitur quod non moueantur ex se omnino.

D. d. & secundum quod est fegregatum, &c. id est illa autem, quae diuidunt aut secundum definitionem, aut secundum quanti tatem, possibile est vt diuidantur in moto rem, & in recipientem motum. Et, cum posuit quod res continuae consimi les impessibile est vt moueantur ex se: mhil enim quod mouetur per illud, per quid mouetur res, mouet se, nisi secundum illud, quid est non consimilis scilicet secundum quod diuiduntur in motorem, & motum, dicit: Nullum igitur istorum, &c. & ista est conclusio, quam intendit per hunc sermonen. Et iste sermo sic componitur. Corpora naturalia sunt consimilium partium simplicium: & illa, quae sunt consimilium partium simplicium, im possibile est vt moueant se: ergo cor pora naturalia non mouent se. Et, cum dedit conclusionem, induxit terminum medium istius conclusionis, & d. cum sit conueiens, &c. id est cum ista fint comuenientia, & nullum conueniens mouet se. Et quasi incor pit primo, & verificanit maiorem propositionem, scilicet quod impossibile est vt aliquid moueat se, secundum quod est vnum continuum, sed secundum quod est se gregatum discretum. D.induxit conclu sionem, & post induxit svnivricum scilicet vtramque proponem minorem, & maiorem, cum d. cum sit conueniens, & nullum aliquid, secundum quod est continuum, mouet se, id est cum corpora naturalia sint continua, & nullum vnum continuum mouet se. Et, cum declarauit quod non mouentur ex se, incoepit declarare quod necesse est vt moueantu ex aliis, & d. sed necesse est, &c. id est &, cum sit declaratum quod non mouentur ex se, se quitur necessario vt moueantur ex aliis extrinfecis. Et hoc intendebat, cum dixit: & motor in quolibet eo rum sit distinctus a moto in quolibet eorum. Deinde dedit exemplum in hoc, & dixit: sicut inuenimus in carentibus anima, &cae. idest quod motor in eis est necessario extrinsecus, sicut motus lapidis ad superius ab homine.

Cum declarauit quod illa, quae mouen tur naturaliter, quae sunt carentia animabus scilicet corpora simplicia non mouentur ex se, fuit necesse vt mouerentur ex aliquo extrinseco. omne enim motum ab aliquo, necesse est aut vt motor sit in eo: & tunc erit motum ex se: aut extra illud. Et forte hoc non sequitur, nisi cum declarabitur quod omne motum habet motorem: & quod nihil mo uet se ita, quod motor sit ipsum motum. Cum igitur declarauit, sicut diximus, quod illa, quae mouentur naturaliter, & carent animabus, non mouentur ex se, dixit: Sed sequitur in istis, &c. id est & sequitur ex sermone pdicto vt non moueantur nisi ab aliquo extrinseco, cum non moueantur a principio in eis. D. incoepit declarare hoc alio modo, & d. & hoc apparet diuidendo causas, &c. i. & apparet etiam quod ista, quae mouentur naturaliter, & non animata, sunt mo ta naturaliter ab aliquo extrinseco, diuidendo causas in suas primas spe cies. deinde accipiemus similia illis in motoribus. mouentia enim sunt, vnus modorum causarum. Et intendebat quod, quia causae diuiduntur pri mo in duas partes, quarum vna est vt sint causae secundum violentiam, secunda vt sint causae secundum naturam, necesse est vt mouentia diuidantur in has difas par tes. Et hoc intendebat, cum d. Et debemus accipere, &c. id est & debemus di¬ uidere etiam mouentia in istos duos mo dos, in quos diuisimus causas secundum na turam, & extra naturam.

D. d. quemad modum enim quaedam mouentur extra naturam, &c. & hoc intellectum est per se.

D. d. & quaedam naturaliter, &c. i. & quaedam mouentia mouent per suam naturam: sicut calidum in actu, quod habet naturam mouendi illud, quid est calidum in potentia, vt siat calidum in actu.

D. d. & secundum hunc modum, &cae. id est & aliae virtutes actiuae, qua habent naturam facere ea, quae sunt, in potentia, sibi similia in actu. Et, cum d. motorem secundum naturam, incoepit dicere de moto secundum naturam, & d. Et si militer, etiam &c. id est & quemadmodum illa, qua mouentur naturaliter sunt illa, in quibus natura est mouere aliquid, & ad aliquid, donec faciat illud in actu, ita et illud, quid mouetur naturaliter, quid est in potentia, aliqua intentio pdica mentorum decem, v. g. vt sit in potentia quale, aut quantum, aut vbi. Et, cum omne, quod est in potentia motum, est illud, in cuius natura est recipere aliquid pdicamentorum decem, sequitur quod motor naturaliter sit omne, quid pot mouere illud, quid est in potentia aliquid pedi camentorum decem, vt faciat illud pdiIcamentum in actu. Et ideo d. necesse est esse in hoc, quod motum naturaliter sit hoc, quod principium mouens sit. & dicit, cum habeat principium, &c & dicit hoc, quoniam res mouetur ab aliquo essentialiter. Cum igitur mouetur, ab aliquo essentialiter, tunc moue tur ab eo per suam naturam: &, cum mo uetur accidentaliter, non mouetur ab eo per suam naturam. D.declarauit hoc, & enim idem enim est quale, & quantum. id est & exemplum eius, quid mouetur per acci dens est, vt aliquis motor moueat aliquid, quid est in potentia, v. g. qua¬ le. &, cum facit ipsum quale in actu, sequitur illud habere quantum, quid prius non habebat. v. g. quod, quando aqua mouet aerem ad frigus, sequitur illud minor quantitas. & similiter etiam forte mouetur aliquid in quantitate essen tialiter, & sequitur illud qualitas per ac cidens, v. g. ex quo nutritur animal. a multotiens enim sequitur quantitatem in eo aliqua qualitas. & d. idem enim fit qua le, & quantum. id est ab eodem motore. Et, cum ita sit, necesse est vt alterum sit ab eo essentialiter, & alterum accidentaliter, scilicet quod, si quantitas fuerit ab eo essentialiter, qualitas erit accidentaliter, & econuerso. & ideo d. sed alte rum eorum est in altero per accidens. id est sed alterum eorum sequitur necessario vt inueniatur ab illo agente vno per accidens. Bvnum enim agens non habet naturam largiendi, nisi vnum tantum. Et, cum declarauit quod omne, quid in quolibet pdicamento, mouetur naturaliter ab eius motore extrinseco natura liter, cum fuerit in sua potentia vt mo ueatur naturaliter ad illud, v. g. ad quale, & quantum, & vbi, & posuit quod illud, quod mouetur accidentaliter, & violenter, est illud, quod mouetur econtrario illi, quod in sua potentia est vt moueatur, & similiter I em de illo, quid mouet, conclusit ex hoc quod teria, & ignis, & alia corpora sim plicia habent istos duos modos vt moueant, & moueantur. habent enim virtutem naturalem, & violentam, Laccidentalem. Et dixit: Ignis igitur, & terra, &c. id est quod ista mouentur violente, quando mouentur per vir tutem violentam, quae est in eis: & mouentur naturaliter, quando mo uentur ab eo, quod generat ipsa. Et intendebat declarare ex hoc sermo ne, quod motus corporum naturalium in loco est in rei veritate ab eo, quid generat ipsa, sicut alia accidentia, quae inueniuntur generari in re per gene rationem ipsius: & quod ista sunt magis digniora esse de numero eorum, quae mouentur ab extrinseco, qui de nume to eorum, quae mouentur per principium in eis: & quod nulla est contradictio in eis in ponedo illa moueri naturaliter & ex extrinseco: cum plura generabi lium uaturalium generentur naturaliter ex extrinseco. Et, cum declarauit in istis quod necesse est, vt numerentur in eis, quae mouentur ex extrinseco, & iam posuit ea moueri naturaliter, decla rauit secundum quot modos dicitur in eis moueri naturaliter, cum eo, quod mo uetur ex extrinseco: cum apparet i primo aspectu quod omne motum ex extrinseco mouetur violente.

Cum declarauit quod lapis, & vniversaliter orpora naturalia simplicia non mouentur ex se, cum non diuidantur in motorem, & motum, & quod prper hoc necesse est vt motor eorum sit extrinsecus, & decla rauit quod motor eorum est extrinsecus, cum hoc quod sunt mota naturaliter, & quod hoc in eis est per potentiam naturalem, quae est in eis vt moueantur ad sua loca propria, sicut potentia existens in re generata in substantia ad recipiem da alia pdicamenta scilicet quod motor in eis est naturalis, & extrinsecus, & quod hoc quod mouentur in loco, prouenit eis a ge nerante, sicut prouenit qualitas propria, & alia accidentia, vult declarare quod latentia motoris istorum est essentialiter, propter mixtionem potentiae quam habet accidentaliter cum potentia, quam habet essentialiter. & ideo ha bet duos motores, motorem acciden taliter, & motorem essentialiter. & ideo motor, qui est essentialiter, admisce tur cum eo, qui est accidentaliter, ita, quod existimatur quod ista mouent se. & hoc intendit declarare in hoc cap. Et d. Et, quia illud, quid est in potentia, &c. i. & non est manifestum illud mouens, ex quo mouentur essentialiter corpora simplicia. quia potentia ad motum dicitur duobus modis. Quorum vnus est de potentia essentiali, quae est materia, ex qua generata sunt, & est naturalis. Alius autem est de potentia violenta, quae est accidentalis. Deinde dedit exemplum, & d. & potentia violenta, &c. v. g. quod ignis mouetur, &c. id est & exemplum potentiae essentialis, quae non exit in actum, nisi a motore essentialiter, est potentia, quae est in igne vt moueatur ad inferius, cum reuertitur terra: & potentia, quae est in terra, vt sit ignis, & vt moueatur ad superius, quae est simi lis potentiae, quae est in addiscente, vt sit sciens. Exemplum vero potentiae, quae est accidentaliter, est potetia, quae est in ipso igne, quando impeditur a motu ad superius: & potentia, quae est in ipsa terra, vt moueatur ad inferius, quando impeditur. & ista potentia est similis potentiae, quae est in sciente, quando non scit. id est non vtitur sua senia, & est violenta. Et, quia altera istarum est essentialis, & altera accidentalis, assimilauit essentialem potentiae, quae est in addiscente, vt fiat sciens: & potentiam accidentalem ei, quae est in sciente, quando non vtitur seia, prper aliquod impedimentum. Et hoc intendebat, cum d. Et addiscens est in potentia, &c. id est & addiscens, anteque addiscat, di esse sciens in potentia alio modo ab eo, quo dicitur in eo, quid habet seniam in tpere, quo non vtitur sua seia, quid ipsum est sciens in potentia. prima enim est de genere po tentiae essentialis, secunda vero de genere potentiae accidentalis. & ideo potentia essentialis indiget in hoc, quod exeat in actum, agente essentialiter. secunda autem non indiget agente in hoc, quod exeat in actum, nisi per accidens. quoniam non est in po tentia, nisi propter impediens, aut propter defectum subiecti, in quo agit. v. g. quoniam ignis est comburens in potentia, quando non iuenit materiam, quam conburat. cum igitur inuenit materia, quam comburat, tunc fit comburens in actu sine indigentia motoris extrinseci. & similiter ignis habet duas potentias, poten tiam essentialem, & est potentia, quae est in corpore, ex quo generatur, & potentiam accidentalem, & est potentia, quae est in gne, quando impeditur: & ista, secundum quod est accidentalis, indiget motore accidemtali, econtrario primae potentiae. Et, cum ita sit, quaestio igitur dicens, vtrum ista corpora simplicia moueantur in loco a motore extriseco, aut ex se, distinguendum est in rmensione ad illam. Quam motus, qui est in potentia vera naturali: & est potentia, quae est in re, ex qua ge neratur corpus simplex, in quo inuenit motus, necessario indiget motore essentialiter: & est illud, quid est extrin secum scilicet generas. generans enim est illud, quod dat corpi simplici generato formam suam, & omnia accidentia contingentia formae: quorum vnum est motus in loco. & ideo, cum forma fuerit completa i eo, complebitur vbi suum debitum, & alia accidentia, nisi aliquid impediat. Po tentia vero ad motum, quae accidit inueniri in corpore simplici, quando impe ditur in tpere suae generationis, quin moueatur ad suum locum naturalem ab aliquo impedimento, quando generatur in loco extraneo, aut quando exit a suo loconaturali ab aliquo extrahente, non in diget in hoc, quod exeat in actum, motore extrin seco essentialiter, cum sit potentia accidentalis. Et, cum ita sit: & illud, quid mouetur essentialiter, est illud in quo est potentia vera ad motum scilicet potentia receptionis motus: tunc iliud, quod mouetur in rei veritate hoc mo tu, est materia, ex qua generatur corpus simplex. v. g. quod aer, qui est in po tentia ignis, & superius, est illud, quid mouetur in rei veritate essentialiter ad superius, quando sit ignis. Et, cum distinxit potentiam accidentalem a potentia es sentiali, incoepit proprie dicere poten tiam essentialem, & d. & illud, quid est in potentia, forte erit in actu, &c. id est &, proprium est potentiae essentialiter, vt non fiat in actu, nisi propter motorem essentialem, & quod non venit ad actum, nisi quando com gregantur duo scilicet recipiens, & agens, ecom trario potentiae accidentali, quae no indiget ad hoc, quod exeat ad actum, motors extrinseco, nisi per accidens, & est recessus spedimenti. Et d. forte. quoniam quandoque congregatur agens, & recipiens, & nul¬ lus fit motus. D. dedit exemplum potentiae essentialis naturalis, & d. v. g. quod addiscens fit sciens. id est ab eo, quod est in potentia vera, facit ipsum scientem in rei veritate.

D. d. illud enim quod habet sciam, &c. id est ille enim qui est sciens, quando non vtitur sua scenita, dicitur esse sciens in potentia, alio modo ab eo, quo dicitur in addiscente esse sciens in potentia anteque ad discat scilicet quoniam illa est potentia accidenta lis, & ista est potentia essentialis.

D. d. cum igitur fuerit talis disponis, &c. id est & quando sciens fuerit sciens in actu, tunc non inidiget in sua actioe motore extrinseco in actu, sed aget sua actione, isi aliquid impediat. Et, si aliquis diceret quod, si sciens, quando n vtitur sua senta, est sciens in potentia eo modo, quo dicimus in addiscente esse sciens in po tentia, contingeret vt sciens, quando non vtitur sua senia, esset ignorans, sicut addiscens, qui est sciens in potentia. & hoc inten debat, cum d. &, si non, contingeret, &c. Et, cum declarauit quod potentia dicitur duobus modis scilicet de potentia accidentali, & essentiali, & quod accidentalis non indiget motore extrinseco, nisi per accidens, incoepit notificare quod potentia, qua existit in lapide ad inferius, est de hoc genere, scilicet accidentalis. &, cum ita sit, tunc ista non mouetur ex se scilicet esentialiter. Et d. Et secundum hunc modum, &c. id est & secundum mo dum duarum potentiarum, quae existunt in addiscente, & sciente, inueniuntur istae duae potentiae. in corporibus simplicibus naturalibus etiam. Quemadmodum. enim discens est sciens in potentia, &, cum fuerit sciens in actu, operabitur sua scenia, nisi aliquid impediat, si militer corpus, quod est in potentia ignis, & similiter est de graui, & seui, scilicet quod poten aut calidum, aut motum ad superius, cum fiet ignis in actu, fiet superius in actu, nisi aliquid impediat.

D. d. tia in eis dicitur duobus modis dictis in addiscente, & sciente. & quod illud, ex quo generatur graue, & leue, est po tentia grauis, & leuis in rei veritate. & cum exiuerit de potentia in actum erit leue in actu, aut graue in actu, nisi aliquid impediat. Et hoc intendebat, cum d. quandoque enim generatur ex graui, &c. & potentia vera, quae est actio leuis scilicet motus ad supius, e in graui in actu, quod est leue in posse. Et intendit per to tum hoc quod, cum potentia vera, quae est ad motum istorum corporum, fuerit in eo, ex quo generantur: & ista potentia non exit in actum, nisi a generante, & agente graue, aut leue: necesse est vt motor istorum corporum simplicium, licet grauis, aut leuis sit generans, non quod mouetur ex se.

D. d. impedimentum autem accidit ei, &c. id est & graui, & leui accidit vt impediantur ab vbi, quid deberent habere a generante ea, eo modo, secundum quem habet alia accidentia, quando oeneratum fuerit in loco extraneo, & impeditur illic aliquo impedimento. Et hoc intendebat, cum d. & secundum hunc modum est de quanto, & qualii. quemadmodum potentia, quae est ad quantum, & quale quae sunt propria generato, est in materia, ex qua generatur, ita est de vbi proprio. & quem admodum quantum & quale exeunt de potentia in actum a generante, ita est de vbi, quando generatum fuerit non in suo loco naturali.

D. d. Quamuis hoc, &c. id est & cum fuerit dictum quod mot ad superius corporis leuis, & corporis grauis ad inferius fuerit a generante, quaerendum est ab aliquo, quare motus leuis est ad contrariam partem ei, ad quam mouetur graue, & quare omnes partes grauis mouentur ad eundem locu, & similiter omnes partes leuis. Dicendum est ad hoc quod hoc sit in eis na turaliter, & perscrutatur de hoc in libro. 13. Coeli, & mundi. Et, cum opposi ta fuit ei haec quaestio, dedit rmunsionem, ad illam, secundum quod pertinet ad hunc locum, & d. Et cam in hoc est, &c. id est & causa in hoc, quod mouentur ad loca opposita, licet graue, & leue, est quia sunt nata vt sint in locis propriis, scilicet quod esse eorum non completur, nisi essendo in illis lotis, sicut complentur alia accidentia, & propria sequentia substantiam vniuscuiusque eorum. Et ideo d. & essentia grauis, & leuis est ista, scilicet quod essentia granis, & leuis facit vt leue vbitetur superius & graue inferius. & haec vbitatio aut collocatur in definitione grauis, & leuis, aut est actio intentionis, quae collo catur in definitioe eorum. Ieue enim & gra ue describuntur per hanc actionem. & hoc declarabitur etiam in Coelo & mun do. Et, cum compleuit omnia ista, reuersus est ad faciendum rememorationem, de praedictis, & d. Sed leue, & grane i potentia sunt multis modis, sicut diximus. id est quoniam dicuntur per potentiam naturalem passiuam, & violentam, quae erit, quando impeditur ab aliquo.

D. d. aqua enim &c. id est aqua enim dum est aqua, est in potentia naturali leuis, &, cum fuerit aer erit leuis in actu, nisi aliquid inpediat, ita, quod non agat actionem leuis, & sic inuenietur in ea potentia violenta. & ista, sicut diximus, distinguuntur a vera potentia: quoniam ista est violenta, & illa naturalis.

D. d. & secundum hunc modum, &c. id est & illud, quid est in potentia aliquod quale, cum transmutatum fuerit de potentia in actum, tunc illud quale aget suam actionem, nisi aliquid impediat. sicut addiscens, quando fuerit sciens in actu. aget enim actionem scientis, nisi aliquid impediat. & similiter aqua, cum fuerit aer, aget actionem aeris, nisi aliquid impediat, id est vbitabi¬ tur superius.

D. d. Illud autem, quod aufert impedimentum, &c. id est & intendit quod istud est mouens per accidens non essentialiter. D.dedit exemplum, & d. v.g. si aliquis homo, &c. id est v g. si aliquis ho aufert columnam sustentantem po dus, tunc ille homo mouebit illud pon dus ad inferius, & cadet illud ponderosum ad inferius per accidens. & similiter quando aufert lapidem positum super vtrem inslatum, ille homo dicitur mouere illum vtrem per accidens. & dicitur mouere per accidens, quia ista potentia est violenta, scilicet potentia impedita.

D. d. quemad modum pila, &c. id est quemadmodum, quando proiiciens proiecit pilam ad parie tem, & reffectitur ab eo, non dicitur quod paries mouet illam illo motu ressexo per se, sed proliciens: & paries, si dicatur, mouere, dicitur per accidens. & ita dicitur illud, quod aufert impedimentum, moue re lapidem per accidens: & quod generat ip sum, mouere ipsum eentialiter. Et, cum compleuit hanc declarationem, fecit rememorationem de hoc, & d. Declaratum est igitur, & c. id est declaratum est igitur quod nullum corporum simplicium naturalium scilicet quod terrae, & ignis & caeterorum mo uet se, prper hoc, quod in eo est principium, quo moueat se, & hoc essentialiter, non accidentaliter, sed in eo est essen tialiter principium receptionis, vt moueatur ab extrinseco, non principium actionis, nisi per accidens,

Existimatur quod capitulum pdictum ante proximum intendit quod Arist. intendit per ipsum, quod omne motum habet motorem. & ideo dimisit Themist. de clarationem eius, quae est in principio Septimi, & contentus est in hac declaratione hic. & opinatus est eam esse magis certam quae primam: cum illa, quae illic est, signum, ista autem existimatur esse inductio. Et videtur quod inductio non sufficit in hoc: & maxime apud ponentes hic esse aliquid, quid mouet se, si cut ponit Plato. Et videtur mihi quod ipse intendit per hanc declarationem hic difsoluere quodnem accidentem in propone, dicente quod omne motum habet mo torem ex motis simplicibus. ista enim ap parent moueri per se, cum fuerint extra sua loca naturalia, & sunt simplicia non diuisibilia, scilicet quod motor in eis est ipsum motum. ista igitur, quia faciunt dubitare in hac quodne, secundum quod Arist. d. in principio Septimi, ideo incoepit illic demonstrare hac proponem scilicet quod omne motum habet motorem, sed non dissoluit illic quodnem acci dentem in eis ex his simplicibus. in hoc autem loco dissoluit illam quodnem, & declarauit quod ista mouentur ab extriuseco, & quod non mouentur ex se, nisi per accidens: & sic compleuit sermonem suum in hoc, quod omne motum mouet ab aliquo. & ipse post perfecte perscrutabitur de hoc scilicet declarando quod imossibile est vt aliquid moueat se. Et, di Et, cum omnia, &c. id est &, cum declaratum sit, quod cum omne motum aut mouetur violente, aut naturaliter: & illa, quae mouen tur naturaliter, aut mouentur ex se, scilicet habentia animas, aut erunt corpora gra uia & leuia, & iam apparuit in istis tribus modis ipsa moueri ab aliquo alio: illa autem, quae mouentur violente. & grauia & leuia mouentur a motore extrinseco, animalia autem mouentur a motore existente in eis: eroo ne cesse est vt omne motum moueatur ab aliquo alio. Et intendebat quod ista prood declarata est hic perfecte, cum quod, quae accidit in ea ex corporibus gra uibus, & leuibus, sit dissoluta: & demtro facta sit de ipsa in principio Septimi: non, quia inductio, qua vtitur hic, sit sufficiens in hoc, inductio enim in qua non percipitur quod pdicatio est es sentialis, non dat certitudinem naturalem, licet inducantur in ea omnia particularia. Et, cum verificauit hanc proponem, & est, quod omne motum mouetur ab alio, incoepit declarare quod illa, quae mouentur in loco, seducuntur ad aliquid mo tum ex se, & d. Et hoc duobus modis &c. id est &, cum declaratum sit quod omne motum habet motorem, & est manifestum quod motores sunt duobus modis, aut quod motor mouet motum, quia aliud extrisecum mouet ipsum, aut quia niotor mouet, non, quia aliud mouet ip sum, & ista propo est manifesta per se, deinde induxit aliam proponem, & d. Et iste motor, &cae. id est & omnis motor aut erit primus motor, quia mouet postremum motum scilicet motum sequens, aut erit illic medium inter primum motorem, & inter postremum motum: & istud medium aut erit vnum, aut plus qua vnum. Et intendit per primum motorem, illud, quid non mouet, quia aliud mouet ipsum, sed per se: & per medium, illdm, quid mouet, quia aliud mouet ipsum. & ideo pdixit quod omnis motor aut mouet per se, aut per aliud. Sunt ligitur tria, primus motor, & medius motor, quid est motum, & postremum motum, quid non mouet omnino. v. g. quod baculus mouet lapidem, & manus ba culum, & homo manum.

D. d. hoc vero, &c. id est homo vero in hoc exemplo est primus motor. & intendit per hominem virtutem mouentem manum homins, & medius motor est manus, & baculus, & postremum motum est lapis. D. d. Et nos dicimus in eis, &c. & inten dit in primo, & medio. & hoc inten debat cum d. postremum.

D. d. sed dignius est primum. id est sed dignius est mo uere primum.

D. d. ipsum enim mouet postremum, non postremum primum. id est quoniam primum non indiget secundo vt sit motor, sicut secundum medium indiget vt sit motor primo: & ideo medium non est motor in actu, nisi per primum. Pri mum igitur est prius illo secundum naturam, & secundum causam, secundum naturam autem, quia, cum aufertur, aufertur medium: & cum fuerit, non sequitur vt sit medium: sed, cum fuerit medium, sequietur quod primum sit necessario

Cum posuit quod omne motum habet mototorem: & posuit secundo quod omnis motor aut mouet, quia aliud mouet ipsum, aut mouet, quia ipm mouet, & n mo uetur & posuit tertio quod motor est duobus modis, primus, & medius inter primum, & ipsum motum: & posuit quarto quod primus motor prior est namliter me dio, vult congregare istas propones in duobus syllogismis hypotheticis, quorum vnus est diuisiuus, & alius continuus, & concludere ex hoc illud, quod intendit concludere, & est quod mouentia, quae mouentur in loco, re ducuntur necessario ad motum ex se, quod est primum mouentium, quae mouentur. Et. d. Si igitur est necessa rium, &c. id est si igitur est necesse, quod omne motum habet motorem alium a se in esse, vt declaratum est in Septimo, & completum in hoc tractatu, necesse est ex hoc vt omnis motor, qui mouetur, aut mouetur ex se, aut ex motore extrieco. Et motor extrinsecus aut mo uet ita, quod mouetur, aut mouet et non mouetur sed impossibile est vt moueatur a motore extrinseco, qui non moue tur: ergo necesse est vt moueatur a motore, moto. Et ipse diminuit a syllios diuisiuo vnum extremum trium, ilicet vt moueantur ex se, quia hoc intendit declarare. Et similiter diminuit de structionem alterius partis, & est, quod illud, quod mouetur ab extrinseco, impossibile est vt moueatur a motore, qui non mouetur, nisi per accins, sicut fuit dictum in auferente impedimentum & gneante in rebus naturalibus. Et, cum conclusit ex hoc syllo quod illud, quod mouetur ab alio, necesse est vt moueatur a motore, qui mouetur, induxit sylsecundum hypotheticum continu um, cuius autem est pars verificata exduabus partibus svylri dinisiui, &. d. &, si motus eius est ab alio, qui mouetur, &c.

D. d. Et, si non, sequitur, &c. i. & istud est necessarium. quia, cum postremum fuerit, sequitur vt primum sit: & si non, sequitur, cum primum fue rit, vt postremum sit.

D. d. impossibile eni est, &c. id est &, cum manifestum est per se ex positis quod, cum primum non fuerit, non erit postremum, nec medium: quoniam medium non mouet sine primo: dica¬ mus quod impossibile est vt media, procedant in infinitum: immo necessarium est ipsa peruenire ad motum, quod mouetur ex se, non ab aliquo extiinseco. D.Icoepit declarare modum istius consecutionis, &. d. infinita enim non lint primum. id est &, cum posuerimus quod media sunt infinita, scilicet quod motum mo uetur semper ab alio extrinseco, & illd aliud etiam mouetur a motore, quod mouetur etiam ab alio extrinseco, tunc impossibile erit illa media habere primum. &, cum primum non fuerit, non erit postremum: quoniam, cum extremum est, sequitur primum esse, sicut diximus: manifestum est quod, cum primum non fuerit, sequitur quod postremum non sit. Et, cum declarauit quod necesse est in rebus, in quibus inueniuntur plures motores vt in eis sit primum motum, ad quod reducuntur, incoepit declarare quod istud motum prinium de bet esse motum ex se, & d Si igitur omne motum, &c. id est &, cum posuerimus quod omne motum habet motorem, & posuerimus quod primus motor necesse est vt moueatur, quando mouet in loco, quia est corpus, necesse est vt moueatur ex se. id est per principrum existens in eo: cum sit impossibile vt moueatur a motore extrinseco, quod est contra positum,

Iste est modus declarationis alia primo: sed non differt a prima de claratione, nisi in modo vtendi quibusdam propositionibus, non in scipsa. In prima. enim declaratione posuit quod motor est duobus modis, primus scilicet & medius, & quod medius non mouet sine primo. deide declarauit ex hoc per medil impossibile est vt, procedant in infinitum. &, cum primus non fuerit non erit postremus. In hac autem declaratione posuit quod omne, quod mouet aliquid aut ipse per se. id est sine instrumeto, aut per instrumentum. Et ista propositio est loco primae, propo sitionis, in qua dictum fuit in prima de claratione, quod omnis metor aut est primus, aut medius inter motorem, & motum scilicet postremum. & manifestum est quod illa propositio & ista sunt duae secundum modum, sed eaedem secundum subiectum. D.posuit secundo quod illud, per quod mouet motor, non mouet sine motore. id est quod instrumentum non mouet sine eo, quod mouet instrumen tum. Et ista, propositio est in hac de mtratione loco illius, in qua dictum fuit in prima declaratione, quod medium impossibile est vt moueat sine primo: & sunt, sicut diximus, eaedem in subieu cto, & duae secundum modum. deinde, cum coniunctum fuerit huic quod motor, qui mouet ita, quod mouetur, aut ab extrinse co, aut ex principio in eo, est illud, per quod mouet motor, concluduntur duae conclusiones, quarum vna est, quod pri mus motor, qui mouetur, mouetur, ex se: & secunda, quod primus motor non mouetur omnino. & ideo necesse est vt non sit corpus. Et declaratio induci tur sic. si sunt hic mouentia, quae mo uentur ex aliis ex extrinseco, necesse est vt perueniant ad motorem, qui mouetur ex se, aut ad motorem, qui non moue tur omnino, neque ex se, neque ex alio quoniam, si non peruenerit ad haec duo tunc erunt instrumenta infinita: &, cum fuerint instrumenta infinita, non erit illic motor, qui vtatur eis. quod est contra positum. Si igitur posue rimus in hac demratione quod omnis motor, qui mouetur ab extrinseco, est instim, concludetur ex hac demtratione quod est necesse vt hoc sit motum ex se in loco. & tunc ista conclusio erit eadem cum conclusione primae demtrationis. Et, si posuerimus quod omnis motor, qui mouetur ex extrinseco, aut ex principio in eo, est instrumen tum, concludetur hic esse primum mo torem, qui non mouetur omnino. & ista est alia conclusio ab ea, quam conclusit in prima demtratione. & nos perserum tabimur, quam istarum intendit Ari sto. concludere in hac demtratione. Et dixit: Et possibile est declarare, &c. apparet ex hoc, quod illud, quod inten¬ dit declarare per hunc sermonem, est, illud, quod declarauit in prima declaratione scilicet quod mouentia, quae mouen tur in loco, reducuntur ad motorem, qui mouetur ex se. Et possibile est vt in hoc sermone sit aliquis pertransitus: & erit conclusio istius demrationis, primitus hic, quod mouentia, quae mouen tur in loco, reducuntur ad motorem, qui non mouetur essentialilitur ex se: & sequitur ex hoc aliquid, quod mouetur ex se esse scilicet compositum ex corpore, per quod mouet scilicet instrumentum, & ex hoc motore, qui non est corpus. corpus enim impossibile est vt moueat in loco sine eo, quod moue tur essentialitur. Et, cum narrauit quod possibile est declarare illud, quod prius declarauit, per aliam declarationem, incoepit, proponere, propositionem istius declarationis secundae, & dixit: Omnis motor, &c. id est omnis motor mouet aliquod necessario, aut per se, aut per aliud. id est per instrumentum. Et hoc ma nifestum est ex hoc, per quod expo suit sermonem suum, cum dixit: motor enim aut mouet aliquid per se, aut mouet per aliud. Si igitur intellexerimus per aliud, aliquid distinctum a motore, tunc motum ex se colloca tur in eo, quod mouet per se, non per aliud, & tunc ista demratio inducet, nos ad motum ex se. Et, si intellexerimus ex motu per aliud numerationem tantdum, tunc illud, quod mouet per se, non per aliud, est motor, qui non mouetur omnino, motum enim ex se com ponitur ex motore, et moto. Motor igi ur, qui est in eo, mouet motum pri mum per se scilicet corpus, & mouet illd quod est sub primo moto, mediante alio, quod est primum motum. v. g. anima in animali est mouens per se, cum mouet corpus animalis sine medio i. sine instro, & mouet illud, quod est extra corpus animalis per instrm, quod est corpus animalis. sed exemplum eius sonat magis secundum primam expon nem. & hoc est quod dixit. v. g. quod homo. id est aut mouet aliquid per se, aut per baculum. Hic igitur posuit illud, per quod mouet disfictum a primo motore, & posuit motorem per se illud, quid non indiget instio extrinseco. & secundum hoc ista declaratio concludet illud idem, quod prima declaratio conclusit.

D. d. & proiicit aliquid aut ipse ven tus, &c. & istud est exemplum confirmans liunc intellectum. & intendit quod ve tus aliquando mouet aliquid per se, & quandoque mouet aliquid, mediante lapi de, quem eleuat. Et pot aliquis quae rere de vento, vtrum sit de numero eorum, quae mouentur ex se, aut de numero eorum, quae mouentur ex alioEt similiter quaerere de motu ferri ad ma gnetem, vtrum ferrum in hoc motu mo uetur ex se, aut ex alio. Et est manifestum quod ventus est de gnere eorum, quae mouentur naturalter, cum non mouetur nisi a generante ipsum. & in hoc loco induxit exemplum large. & similiter ferrum est quoquo modo de numero eorum quae naturalitur mouentur, cum non mo uetur a magnete, nisi per alterationem, quam acquirit, mediante aere a magnete & ideo quando complexio magnetis transmutatur, non attrahit: sicut accidit ei, quando confricatur cum alliis, & vt dicitur. Et hoc manifestum est in lapide, qui non attrabit paleas, donec cale fiat. Et, cum posuit quod motor est duo bus modis scilicet qui mouet per se, etmo tor, qui mouet per aliud. id est per istru mentum, posuit secundam proponemn, & dixit: & ipossibile est vt moueat, &c. i. & impossibile est vt illud, per quid mo uet motur, moueat sine illo, quid mo¬ uetur ex se. & hoc denmtrat quod ipse ponit motum per se de gere motoris per se scilicet sine instro. D.narrauit quod motor per se praecedit naturalitur motorem er aliud, & dixit: sed, si aliquid fuerit, quod moueat se, &c. id est & illud, quod mouet per se, si ponatur esse, non se quitur vt motor per aliud sit, sicut sequitur, cum motor per aliud fuerit, vt motor per se sit. & ista est a di spositio prioris naturalr. Et, cum posuit has duas propositiones, incoe pit concludere illud, quod intendebat concludere, & dixit: Si igitur fuerit aliquid aliud, &c. id est si igitur fuerit po situm hic aliquis motor, qui mouet, quia aliud mouet ipem, & illd aliud mouet, quia aliud mouet ipm, etiam necesse est vt ibi sit aliquid, quid mouet: non quia aliquid aliud mouet ipm ex extrinseco, sed quia ipm mo uet seipsum, & impossibile est vt mouentia, quae mouentur ex aliis, puocedant in infinitum. D.induxit exemplum de hoc, & dixit: Si igitur motor mouetur ab alio, necesse est vt hoc cesset, & non procedat in infinitum id est si igitur motor mouetur ab alio motore, & tunc mouet ipse, & ille alius motoret est talis scilicet quod non mouet, nisi moueatur ab aliquo extrinseco, necesse est vt hoc cesset, & non procedat in infinitum. D.dedit exemplum, & dixit: baculus enim &c. id est si igitur hic est semper aliquid aliud, quod mouet, ue cesse est vt hic sit prius aliquid, quod mouet se. ver. g. quod, si baculus mouet lapidem, & no mouet ipsum, donec moueatur a manu, & manus etiam non mouet, nisi moueatur ab aliquo alio, tunc ille, qui est baculi motor, in rei veritate est aliquid aliud a manu. manus enim, & baculus in hoc sunt in eodem ordine. & hoc intendebat, cum dixit: si igitur mouet manum aliquid aliud, tunc mouens baculum erit aliquid aliud. id est praeter manum.

D. d. Si igitur hic est aliquid aliud. id est alius motor praeter manum, necesse est vt hic sit aliquid prius, quod mouet se. id est necesse est vt hic sit motor prior natutaliter manu, qui mouet se. & iste est homo. & quod est tale in rei verita te est calor naturalis. Et hoc est necesse. quoniam iam posuit quod, cum illuem, per quod est mouere, fuerit, necesse est vt primus motor sit. &, cum primus motor fuerit, impossibile est vt mouen tia, quae mouentur, procedant in infini tum. Et dixit: Si igitur hoc mouetur & non mouetur ab alio aliquo, sequi tur necessario vt ipse moueat se. ad uersarius enim aut concedet quod iste primus motor mouet, & non mouetur, aut ponet quod non mouet, nisi mouea tur. Si igitur concesserit primum, hoc est quaesitum: si non concesserit, tunc ne cesse est vt concedat primum motorem entium esse, qui mouet se. & ideo dixit post: secundum igitur hunc modum, &c. sequitur ergo necessario ex hoc, vt omne motum aut moueatur a moto per se, aut reducatur ad talem motum.

Cum iam declarauit quod primus motor in mundo det esse motor, per quem mouetur motum ex se primum, non motus omnino, neque accuntalectus, neque cssentialciter. quoniam, si fuerit motus altero rum duorum modorum, non erit motor primus, incoepit declarare decla ratione, propria quod impossibile est vt sit mo tum per accins, sicut est dispositio in motoribus, & motis ex se, quae sunt haec scilicet generabilibus, & corruptibilibus & dixit: Et hoc idem sequitur, si posuerimus, &c. id est quod primus motor totius non mouetur per accuns: sicut est di spositio in animalibus, quae sunt hic.

D. d. Quam, si omne motum, &c. id est quoniam, si omne motum mouetur a motore, qui moue tur, necesse est aut vt motus existens in motoribus accidat in motoribus per accins ita, quod, cum aliquid mouerit, & mouebitur, non mouebit, secundum quod mouebitur, sed hoc fuit in eo per ac cuns. Et tacuit illud, quod sequitur ex hoc: quoniam fuit manifestum: & est, quod, si mouerit, quando mouet, est in eo per accidens, necesse est vt sit hic motor, cui non accidat hoc, & maxime pri mus. D.d, aut vt non sit ita, sed hoc est essentialictr id est aut moueri motoris non est per accidens, sed essentiali ita, quod motor in eo, quod est motor non mouet, nisi moueatur.

D. d. Pri mo vero, &c. id est &, si hoc fuerit necessarium in mouere motoris in hoc, quod motor moueat, & posuerimus motorem talem moueri per accidens, si cut est dispositio in anima cum ani¬ mato. Et, cum non est necesse vt mo uere istius motoris sit semper, & ne cessario, sed possibile est vt in aliqua ho ra non maueat.

D. d. Et, si ita fuerit, manifestum est, &c. id est &, si moue ri primi motoris totius est necessarium in suo mouere, &, si fuerit motum accidens, manifestum est quod possibile est vt iste motor primus non moueat. &, si hoc fuerit possibile, & motus omnium entium sit a primo motore, possibile est in aliqua hora, vt nihil moueatur, D. incoepit declarare quomodo seque tur hoc, & dixit quod enim est per accidens, non est necessarium. id est cum posuerimus quod iste motor non mo uet, nisi moueatur, & posuerimus in sum moueri per accidens, possibile est vt aliqua hora veniat, in qua non mouebitur. quod enim est per acci dens, non est semper, neque necessarium. Et, cum fuerit possibile vt non moueatur, erit possibile vt non moueat, cum sit ita, quod suum moueri est necessarium in suo mouere.

D. d. &, si posuerimus quod est possibile, &c. id est &, si posuerimus illud, quod est possibile vt non sit, non sequitur falsum impossibile, sed falsum possibile: & ex falso possibili non sequitur impossibile: vt dicitur in analyticis.

D. d. sed defe ctus motus, &c. id est sed defectus motus in aliqua hora, qui sequitur ex hac positione est impossibilis. declaratum est enim in principio istius tractatus quod est hic motus aeternus semper. Illud igitur, quod est possibile scilicet quod pri mus motor est possibile quod non moueat in aliqua hora, est impossibile: & illud, ex quo sequitur impossibile, est umpossibile: & est, quod primus motor noimouet, nisi moueatur per accus. Et, quia non recte est possibile vt ponatur quod primus motor mouetur essentiallitu, & hoc est manifestum ex praedictis, ta cuit hanc diuisionem, & per destructionem eius complebitur demtratio.

Idest, & recte sequitur hoc, scilicet vt primus motor non moueatur omnino neque per se, neque per accidens ex hoc, quod dicam. Deinde incoepit inducere propositiones, qui bus vtitur in hac declaratione, & dixit: Necesse est enim, &c. idest mani festum enim est per se, quod in rebus, quae attribuuntur motui, sunt tria genera, scilicet motor, & illud, per quod mouet motor, & est illud, quod sequitur motorem, & motum verbi gratia in animali. quoniam mo tor est anima, illud autem, per quod mouet iste motor, est musculus, aut calor naturalis, qui est in lacertis, mo tum autem est corpus. Deinde in coepit dicere propria vniuscuiusque istorum generum trium, & dixit: Motum autem necesse est vt moueatur, &c. id est motum autem, quod est tertium, non est necesse vt moueat, quan do mouetur: sed forte mouet, & forte non. & sequitur ex hoc, quod postremum motum in mundo nihil mouet omuino. &, si non, procederetur in infinitum. Et, cum dixit illum, quid est, proprium postremo motori, incopit dicere illud, quod est proprium ei, per quod mouet primus motor scilicet instio. & dixit: & illud, per quod mouet, ne cesse est vt moueat, & vt moueatur. id est & proprium est ei, per quod mouet motor, vt moueat, & vt moueatur insi mul. D.incoepit declarare quod neces se est in hoc vt moueatur, quando mouet, & dixit: hoc enim etiam transmutatur, quoniam hoc non mouet, nisi quando primus motor mouet ipm, necessario sequtur vt, quando mouet moueatur.

D. d. & cum hoc est communiunctum cum moto, &c. id est & cum hoc apparet quod illud, per quod mouet primus motor, mouetur, quando mo uet postremum motum, quia tangit illud postremum motum. Et hoc ma nifestum est in eis, quae mouentur in loco. apparet enim quod motum non trans fertur, nisi transferatur cum eo communiumctum per aliquid spatium. & dixit quod hoc apparet in motis in loco: quoniam illud, per quod alterat primum alterans, existimatur in pluribus non alterari, sicut manus mortificatur mediante rere piscis rachada, vel rabada narcha noti, & sicut sol calefacit aerem mediantibus corporibus coelestibus. Et. d. aliquod spatium, & non dixit totum spatium. quia apparet quod instrumentum, per quod fit mouere, forte associatur mo to vsque ad finem motus, & forte associatur ei per aliquod spatium, sicut chorda, quae dirigit sagittam, & ma nus, quae, piicit lapidem. Et, cum indu xit propria postremi, & medil, iduxit proprium primi, & dixit: illud autem quod mouet, &c. id est & est proprium ei quod mouet per se, non quia mouet per aliud, hoc, vt non moueatur om nino. & intendit hac disponem esse in primo motore totius. & hoc nitit declarare ex hoc sermone. Et, cum posuit hanc conclusionem positionem, incoepit declarare quomodo sequitur ex propriis moti, & eius, per quod mouetur, cum eo, quod est, proprium etiam primo, secundum quod est primus motor totius, & dixit: Cum igitur inuenimus, &c. id est &, cum inuenimus postremum in mundo: & est motum separatum a motore, cum sit proprium huic vt non moueat: & inuenimus illud, per quod est motu istius postremi moti, puenire in mumn do ad motum ex se, scilicet a motore in eo, quod est primum, & principium totius: & primum, secundum quod est primum, non det esse prius eo, quod est post solummodo secundum definitionem, sed secundum esse, & definitionem, econtrario disponi in motore, per quem mouentur mota ex se scilicet gnerabilia, & corruptibilia, necesse est vt iste motor sit separatus a mo to omnino, & non sit motum omnino. a Quoniam, cum aliquid fuerit com positum ex duobus oppositis, quorum vtiumque existit per se, & alterum eorum fuerit separatum a reliquo necesse est vt reliquum sit separatum v. g. quod, si terra, & aqua sint separata in mixto, & vtraque earum existit perse, scilicet quod neutrum est necessarium in esse alterius, & aqua fuerit abstracta a terra in aliquo loco, necesse est vt ter ra sit abstracta ab aqua in aliquo loco: sunt enim duo extrema, & medium. cum igitur alterum extremum fuerit, necesse est vt aliud sit. & similiter est d primo motore cum medijs, & postremo moto. media enim licet sint plura, eandem habent naturam scilicet illud, per quod fit motus. Sunt igitur in secunno ordine sequente primum motorem, & motum est in tentio ordine. Si igitur non fuerit dictum quod primi motor necesse est vt sit existens per se, non sequitur ex hoc, quod postremum mouetur, & non mouet, hoc, quod primum moueat, & non moueatur & ide addidit illis duobus propriis, quod posuit quod primum, & principium, secundum quod est principium, est separatum in esse, non in definitione taneu. Cum igitur posuerit ipsecundm esse separatum in esse cum illis duo bus, propriis modis moti, & eius, per quod fit motus, declarabitur tunc tertium, proprium quod est quaesitum in primo motore. Et non sufficit in hac declaratione, quod primus motor sit separatus in esse. quoim potest aliquis dicere, licet sit separatus I esse, tamen est mixtum cum eo, quod mouetur ab eo tali mixtione, quod non pont euadere quin moueatur cum motu moti. sicut si aliquis dixerit, quod ele menta nunquae inueniuntur, nisi mixta Cum igitur fuerit positum, proprium postremi, & est ipsum esse separatum a motore, tunc verificabitur, proprium primi principii, secundum quod est motor, & principium scilicet quod non mouetur. Et, si etiam fuerit positum porprium postremi, & non fuerit positum propriu pricipii, non complebitur demtra tio, sicut fecit Themistius in sua expositione. Et vocauit quaesitum tertium, quia est tertium eorum, quae posuit ex propositionibus, non quia est tertium trium generum, sed est primum eorum. & postremum est tertium motum, & secundum est medium, aut media. Et quia Ana xa. fuit primus eorum, qui inuenerunt hoc, proprium de primo principio dixit: Et ideo Anaxa. &c. & intendebat per hoc, quod dixit, non recipies passionem, non alterabile, nec transmutabile. & intendit per non mixtum, non corpus neque in corpore.

D. d. Secundum igi tur hunc modum solum erit motor, i. secundum igitur hunc modum erit motor vltimus, scilicet vt non sit mo tum aliquo modo transmutationum, & quod vniversaliter non admiscetur materia.

D. d. & secundum hunc modum erit dominans. id est demuans res passiuas, generabiles, & corruptibiles. nam, si esse in materia, pateretur a rebus, quas mouet, & sic contingeret transmutatio, & corruptio, & non esset moor aeternus.

Cum posuit quod, si fuerit necessarium in hoc, quod motor moueat, ipsum mo ueri, & est necesse, si hoc fuerit, ita vt moueri sit in eo aut essentialiter, aut accidentaliter, & destruxit quod moue ri in eo sit accidentaliter, vult igitur hic destruere Secundum condiuidens, quid est, quod moueri sit in eo essentialiter, & dixit: Et postea, &c. id est & post hanc declarationem praedictam scilicet quod necesse est hic esse motorem, qui non mouetur accidentaliter, si fuerit motum essentialiter: & omnis motor non mouet, nisi moueatur: necesse est vt motor moueatur illo modo motus quodo mouet, aut alio modo motus. & hic est syllogismus hypotheticus continuus, cuius consequens diuidi tur in duo opposita. Deinde dedit exemplum de hoc, & dixit: v. g. &c. idest & exemplum eius, quod motor mouetur illo modo motus, quo agit, est vt calefaciens calesiat, quando calefacit, & sanans sanetur, quando sanat, & transferens transferatur, quando transfert. Et exemplum eius, quod mouetur alio modo motus a modo, quo agit, hoc est, vt sanans transferatur, & tunc sa net, scilicet quod translatio sit necessa: ria in sanatione eius, transferens etiam moueatur alio modo motus, verbi gra. augeatur. Et cum induxit istos I duos modos scilicet consequens in hoc syl ligismo, incoepit destruere eos, & dixit: Sed manifestum est hoc esse im possibile scilicet duos modos esse insimul. D. incoepit destruere alterum modum, & est, quod motor mouetur necessario illo modo motus, quo agit. & dixit: ne cesse est enim vt diuisio perueniat, & ci. & est impossibile, vt transmutans trasmutatum transmutetur modo transmutatio nis, secundum quam tramsmutat. quoniam, cum diuiserimus transmutationem, quousque perueniamus ad idiuidua, quae sunt in modo illius transmutationis, contin get vt idem sit transmutatum, & transmutans eodem modo. v. g. quod, cum nos diuiserimus transmutationem, & tras mutatum in tres transmutationes, quae sunt alteratio, augmentatio, diminutio, & transtatio, & diuiserimus vnam earum in fuas proprias spes, verbi gratia, vt diuidamus qualitatem in sua propria genera, & accipia mus ex eis vnam speciem, ver. gra. formam, quae est in animato, secudum quod est animatum, & acceperimus ex istis sanitatem, & acceperimus ex istis vnum indiuiduum, quod agat, vel pa tiatur, continoet ut sanans, quod est medicus, v. g. sanetur: quod est valde improbabile, scilicet vt ille, qui sanat a febre, sanetur ab ea, quando sanat. & similiter, si acceperimus aliquod indiuiduum indiuiduorum for marum, quae sunt in anima. verbi gratia sciens Geometriam. continget enim vt sciat aliquid de Geome tria, & addiscat insimul. verbi gravt sciat mensuram trianguli, & addiscat ipsam insimul. Et, cum destruxit primam diuisionem, & est vt motor moueatur modo motus, quo mo uet,

Deinde d. Aut vt non sit ita, &c¬ i. aut dispon mouentium non erit talis scilicet vt moueantur illo modo motus, quo mouent: sed vnunquodo, mouentium mouet gmere motus alio a genere, quo mouetur. v. g. vt transferens augea tur, & augmentans alteretur, & alte rans moueatur alio motu.

D. d. sed, si hoc fuerit, id est sed continget ex hoc peruenire ad motorem, qui non mouetur. genera enim motuum, quib mouentur motores, sunt finita. verbi gratia quod, si trans ferens transfert, quando alteratur, & alterans alterat, quando augetur, sequitur neces sario vt augmentans augmentetur, non ita, quod transmutetur, cum nullum hoc sit genus quartum motus: & se cundum hoc non omnis motor mo uetur, neque illo modo, quo mouet, neque alio modo. Et, quia aliquis po test dicere quod possibile est vt hoc reciprocetur scilicet vt transferens transferat, cum alteratur, & alterans, cum augmentat, & augmentans, quando transfertur, & sequitur ex hoc primum impossibile, quod est vt idem transferat, & transfenatur eodem modo, & sanetur, secundum quod sanat, dixit Si autem dixerit aliquis, &c. id est ex ista positione sequitur vt res moueatur eo modo, quo mouet: sicut sequitur ex prima positione, & in nihilo differunt. sed in prima res alterat, quan do alteratur sine medio, hoc autem cum medio. & idem est impossibile, siue aliquid moueat aliquid, secundum quod mouetur illo modo motus cum medio, aut sine medio. Et, quia consecutio ista non apparet, nisi quando fuerit positum quod mouentia, quae mouentur secundum hunc modum, necesse est vt reducant ad primum motorem, qui est causa in inueniendo motum in eis, & sine ipso non moueret, dixit: manifestum est enim quod omne motum, &c. id est & necesse est quod in istis sequatur ipossibile praedictum: & est aliquid moueri illo modo motus, quo mouet. quia manifestum est quod omne motum cuiuscumque generis sit generum mo tus, si mouet quando mouetur, non mouetur nisi a motore, qui est ante ipsum. & hoc intendebat per motorem su¬. periorem. Et dixit: & maxime a primo mouentium. quoniam, cum mouentia mouentur ex aliis, postremum eorum non mouet, nisi per motorem, qui est ante ipum scilicet qui mouet ipm: & similiter istud secundum non mouet, nisi per tertium, quid est ante ipsum: & omnia non mouet, nisi per primum motorem. Si igitur, posuerimus, v. g. quod generans generat, quando alteratur, & alterans alterat, quando transfertui, sequitur necessario vt transferens sit principium isto rum motuum, & motor istius motus est primus motor, & similiter illud, quod mo uetur ab eo. Et, cum ita sit, & posue rimus vt transferens, quod est primum, v. g. transferatur, quando venerat, & generatum non potest esse, nisi quam do transferens fuerit, quoniam ita fuit positum, sequitur necessario vt transferens non sit trans ferens, nisi transfe ratur. Sed, quia impossibile non ap paret in hoc loco bene in moto in lo co: existimatur enim quod motor in lo co mouet se, induxit modum motus, in quo apparet impossibile sequens hanc propositionem vniversaliter, & dixit: sequitur, enim vt sciens addiscat, &c. id est sequitur enim ex hac positione vt prim motor, verbi gratia in alteratione, vt sciens doceat idem numero, & addiscat ipse insimul, ita, quod qui docet angulos trianguli esse aequales duo bus rectis, addiscat demonstrationem, eius, quando docet ipsam. sequitur, enim hoc vt idem sciatur, & igno¬ retur insimul. addiscere enim est secun dum ignorantiam, & docere secundum scien tiam. Et

Deinde d. Et magis improbabile est, &c. id est & vniversaliter qui dicit quod mo tor non mouet, nisi secundum quod mouetur, se quitur ei inconueniens, quid contingit dicenti, quod sanans non sanat, nisi secundum quod sanatur D.incoepit dicere quomodo contingit hoc inconueniens, & dixit: aut ex primo, aut per media plura vno i, aut ex primo, quando mouetur il lo modo motus, quo mouet. si autem posuerimus quod mouetur alio modo motus ab eo, quo mouet, veniet idem impossibile scilicet mouere per medium. Et iste sermo, & praedictus sunt idem & eadem demonstratio: sed induxit primum in forma demonstrationis ducentis ad impossibile, & secundum in forma demonstrationis ducentis ad im possibile improbabile. in hac enim positioe adunata sunt haec duo scilicet impossibi litas, & improbabilitas.

Idest, &, cum declaratum est quod im possibile est vt aliquid moueatur ab aliquo extrinseco moto, & quod aliud etiam moueatur ab alio extrinseco moto & sic in infinitum: sed necesse est vt hoc cesset, sicut declaratum fuit prius, apud primum motum, quod non mo uetur a motore extrinseco moto.

D. d. primum igitur motum, aut mouebitur a quiescente, &c. id est necesse est igitur vt primum motum in loco mo ueatur a motore, qui non est innatum moueri, aut moueatur a motore, qui mouet se: vt intendit Plato secundum suam positionem, quod omnis motor de necessitate mouetur.

D. d. Si igitur necesse est consyderare, &c. id est &, si necessarium est in hac perserutatio ne consyderare quae istarum rerum mota rum est dignior vt ponatur primum, vtrum illud, quod mouetur ex se, aut illd, quid mouetur ex alio extriseco. quilibet enim homo conuenit nobiscum in hoc, quod illud, quod mouetur ex se, est dignius vt sit primum principium, qua illud, quod mouetur ex alio. Et, cum dixit: quilibet enim homo festinat ad ponendum hoc, dedit causam in hoc, & dixit: illud enim quod per se mouet, &c. id est & hoc manifestum est omnibus, & concessum eis. quoniam illud, quod per se est in dispo¬ sitione, per quam est mouens, semper est cam pcedens illud, per quod aliud est in illa dispositione, scilicet per quam est mouens. Et dixit hoc, quoniam, si hoc est necessariu in hoc, quod aliquid moueat, vt moueatur, tunc motor, qui habet in se istam dispositionem, est dignioi vt sit motor, qua illdm, quod habet hanc dispositionem ex alio.

Cum declarauit quod omne motum in loco reducetur ad motum ex se, & quod illud, quod sequitur de hoc in mo tis postremis particularibus, sequit similiter in motis primis vniversalibus. siue fuerit vnum, siue plura, & declarauit quod ne cesse est vt motor, per quem mouetur motum ex se primum, non moueatur omnino neque essentialitr, neque, accnntalilcitur, & declarauit quod idem impossibile est vt moueat, & moueatur eodem modo, vult perscrutari de moto ex se, secundu quod est motum ex se, quomodo mouetur, & a quo mouetur. & intendebat hoc, quoniam videbatur Platoni, quod motum ex se com ponitur ex moto, & motore, qui mo uet se. Et ideo dixit: Oportet igitur nos nunc consyderare, &c. id est & intendit per hoc, illud, quod mouetur ex se, quod manifestum est esse motum ex se.

D. d. Dicamus igitur, quod necesse est &c. & intendit per hoc, illud, quod declaratum fuit prius scilicet quod omne motum est corpus, & quod omne corpus diuiditur in corpora diuisibilia semper, & quod im possibile est corpus diuidi in indiuisibitia, sicut dicunt Platonici. Et, cum dixit quod est contiuuum, innuit causam, quae facit motum esse continuum. motus enim quia est continuus, fuit secesse vt subiectum eius sit de natura continui, & non de natura discreti. Et cum posuit hanc propositionem, dicem tem quod omne motum est diuisibile, sequit vt omne motum sit corpus, siue ponatur, mouetur se, aut moueri a mototur alio. Et rum verificauit hanc consecutionem, & iam declarauerat quod impossibile est vt idem, secundum quod est corpus, moueat se ita. quod moueat se, & moueatur eodem modo, posuit etiam hanc propositionem, & dixit: & impossibile est vt illud, &c. id est & iste sermo est intellectus ex praedicto scilicet quod impossibile est quod aliquid moueat, secundum quod mouetur. & hoc est in motis, & mouentibus, quae dicitunrtur vniuouoce. & dixit hoc, quia hoc non est im possibile, nisi in motoribus, quae sunt corpora, aut virtutes in corporibus. Et ideo existimauit Plato, quod mota ex se mouentur a motoribus abstiactis licet quia ponebat quod mouens se est abstractum, & quod abstractum est mouens se. Sed, si hoc fuerit ita, tunc motu & mouere illic dicentur aequiuoce cum motu, qui est hic. Et error contingit Platom ex hoc, quod opinabatur quod primus motor in corpore, qui mouetur ex se, non est corpus. & est vera opimo. & opinans est cum hoc, quod omnis motor, siue fuerit corpus, siue non, non mouet, nisi moueatur vno modo motus, dicto vniuoce. & fuit inpossibile apd psum vt motor, qui est corpus, moueat se, & similiter qui est virtus in corpo re, & tunc conclusit ex hoc, quod anima non est in corpore, & quod est aeterua, cum moueat se. Et hoc esset verum, si anima moueret se essentiallitur, & moueret se motu proprio abstractis scilicet vt intellectus & intellectum in ea essent idem, vt declaratum est de primo motore, & de caeteris motoribus abstractis. sed iste motus dicitur aequiuoce cum motu, qui est a motoribus, qui sunt corpora, aut virtutes in corporibus. & omne hoc manifestum est exeicitantibus se in istis scientiis.

Idest, &, cum motum ex se impossibile est vt moueat se, ita, quod motor in eo sit motum idem, necesse est vt sit compositum ex motore, qui non mouetur, & ex moto. Quoniam, si motor in eo fuerit motum, tunc ipsum erit primum motum ex se: & reuertetur quaestio, vtrum motum in eo sit motor, aut quiddam est motor, qui non mouetur, & quiddam motum. Et est manifestum quod motor, a quo mouetur motum per se, non est corpus. quoniam, si esset corpus, non moueret, nisi moueretur. Si Arist. igitur, esset contentus in hac declaratione de dispositione motus ex se, esset sufficiens in hoc, quod intendit. sed, quia aliquis potest defendere Platonem dicendo, quid prohibet quod vtraque pars moti ex se moueat reliquam, ita, quod motus eius sit quasi reciprocatus in se, d. & apparet ex hoc, quid nos dicemus, &c. & intendit essentialiter, & non accidentaliter.

D. d. tunc enim &c. id est sed, cum hoc fuerit positum, sequitur vt neutra earum sit primum motum ex se.

D. d. cum vtraqu moueat se, &c. id est & sequitur vt neutra earum sit primum motum. quoniam neutra ea rum est dignior, vt sit cam eius, quid est se mouere seipsum, quae vt sit cam se mouere aliud, quoniam, si mouere aliud est consequens mediante se, mouere seipsum est pEecedens. & rtio est econtrario & est, quoniam vtriusque earum mouere seipsum est se mouere aliud. Prior igi tur duarum motionum est mouere alid, & consequens, & posterius est mouere se: quod est econtrario ei, quid mouetur ex se.

D. d. Mouere enim fuit duobus mo dis, &c. & demonstrat destructionem, istius positionis scilicet vt duo mota, aut plura vtrumque eorum moueat reliquum essentialiter ex hoc, quid declaratum es quod motum, quid inuenitur in eis, quae mouentur isimul, quae sunt duo, & plus, est duo bus modis. quorum vnus est motum, quod mouetur ab alio, & alterum motum, quid mouetur per se: & est illud, ad quod perue niunt mota ex aliis. & illud, quid est remotius a postremo moto: & est illud, quod est propinquius pricipio, quid est motum ex se: est dignius mouere quae, propinquius ei. Et secundum hoc erit impossibil vt vtrumque duorum motorum moueat re liquum essentialiter. tunc enim vtrumque erit motum, & motor isimul eodem modo, & non erit illic primus motor, nec primum motum ex se, nec postremum motum, nec media. Et totum hoc est econtrario ei, quid positum fuit de dispone in loco Sed quia hoc non prohibet, hoc esse per accidens scilicet vt illud, quid mouet per se, accidat ei, vt moueat aliud, d. Et etiam non sequitur necessario, &c. id est &, cum in motis, quae sunt huiusmodo scilicet quo I rum vtrunque mouet reliquum essentialiter, non fuerit motum ex se, non sequitur vt motum eorum moueat aliud, hoc enim non est necesse, nisi in medio, quod est inter motum ex se, & postremum motum, quid non mouet, vt declaratum fuit prius. Et, cum omne hoc est, sicut narrauimus, tunc non est possibile vt vtrumque eorum moueat vtrunque, nisi per accis, & quod vtrunque eorum sit motum ex se. & hoc est econtrario ei, quid posuit aduersarius.

D. d. ergo possibile est, &c. id est & cum vtrunque eorum non mouet reliquum, nisi per acens, possibile est vt neutrum moueat reliquum ita, quod ex ambobus non I siat motu ex se nisi per accis: & aduer sarius ponit quod motum ex se mouet se essentialiter, & semper. D. induxit comclusionem, quae demonstrata est prius, & d. alterum igitur erit motum, &c. id est &, cum inotum ex se non pet componi ex dua bus partibus, quarum vtraque moueat reliquam, sequitur necessario vt compo natur ex duabus partibus, quarum altera est motor tandum, non mota, & alia mota tantum.

D. d. & etiam non est necessarium, &c. id est & etiam non est necessarium vt motor non moueat, nisi reuertatur & moueatur a se, & tunc moueat, siue moueat se per medium, aut sine medio. contingit enim vt calefaciens calefa ciat se. &, cum hoc est impossibile, necesse est, si motus est semper, vt sit hic primus motor, qui non mouetur, & motum ex se. &, si non, contingeret, sicut d. quod calefaciens calefaceret se, & tunc cale faceret aliquid, quod est impossibile.

Ista est declaratio, in qua sustentatus est Arist. in hoc, quod motum ex se componitur ex motore, qui non mouetur, & ex moto: non ex moto, & motor, quod inatus est mouere se, vt Plato dicebat. Expositores autem scilicet Themist. & Alexa. inducunt demronen super hoc alio modo, existimando ipsam esse bre liorem, & certiorem demrone Arist. dicunt enim quod motum ex se non pont euadere a quinque partibus contradicentibus, scilicet Aut diuiditur in duas par tes, motorem non motum, & rem motam Aut vt totum moueat se, Aut vt vtraquod pars moueat vtranque Aut vt pars moueat totum, Aut vt totum mo ueat pertem. Et ducunt ad inconueniens in omnibus eis eadem via. & est, quia motor est ipsum motum. Dicunt enim quod, si to tum mouet totum, erit mouens idem cum moto. quod est impossibile. Et, si pars mouerit totum, tunc eadem pars erit in eo motor, & motum. Et similiter, si vtraque pars mouerit vtranque partem, tunc vtraque earum mouebit se. non enim est diitura inter hoc, quod aliquid moueat se cum medio, aut sine medio Et similiter dicunt, si totum mo uerit partem, sequitur vt totum moueat se. Et totum hoc est erior, & de ceptio. Primo. enim decipiuntur, peccam tes in hoc, quod existimant, quod diuisio, qua vtitur in hac declaratione, est diuisio in contradicentibus: & quod demro complebitur, quando quatuor contradicentia destruentur, & remanebit quintum, quid est, quod motum ex se componitur ex moto re non moto, quid non est corpus, & exmoto, quid est corpus. Et non est, sicut existimauerunt. quoniam, cum posuerimus quod impossibile est vt motum sit ipse motor, tunc necesse erit vt motum ex se diuidatur in duas partes scilicet in motorem, qui non mouetur, & rem, quae mouetur tantdum modo sed quia Arist. vidit quod sunt hic alii modi ab his duobus modis, & fit aliquis existimare, quod motum ex se forte est secundum aliquem eorum, incoepit destrue re eos ad confirmandum suam demronen, & ideo induxit in vnoquoque eorum comcsonem, quam induxit in prima demrone. &, si demtro eius esset fundata su per modum contradictionis, non induceret concsonem, nisi semel. Et, quia existimatio magis apparens est, quod vtraque pars moti ex se mouet reliquam secundum reciprocationem, incoepit destruere, hoc, dicendo, hoc aut erit essentialiter, aut accidentaliter. Et, si fuerit es sentialiter, continget vt non sit in eis motum ex se, & etiam vt aliquid moueat se, secundum quod mouetur &, cum destruxerit duas diuisioes, destructum eritvt illd, quod mouetur ex se, sit tale. Expositores autem, cum destruxerunt diuisionem, quaest essentialiter, existimauerunt quod positio esset destructa. & hoc est secundum peccatum. Et hoc etiam, quid dicunt, quod, si totum mouetur a parte, continget vt pars, qui mouet, moueatur essentialiter, immo sequietur etiam vt illa pars moueatur ex se, ne cessarium est vt destruatur ista positio, dicendo, quod quodo reuertitur in hoc, quod mouetur ex se, quomodo mouetur, & contingit eta, quod illud, quid fuit positum motum primum, non sit primum motum. & etiam totum moueri a parte est per accidens. Rnsio ligitur remanebit in modo, qui est per accidens ipsum esse. impossibile est enim in rei veritate de modo, secundum quem pars mouet partem, cum nullo modo imaginatur quod pars mouet totum, nisi per accidens: & remotius est imaginari quod totum mo uet partem essentialiter. Nomn est igitur, vtendum istis duobus modis, doneo diuidantur secundum esse essentialiter, & accidentaliter, sicut fecit Arist. Sed hoc non fecit in his duobus modis, neque habuit curam de eis, cum nullus existimet in primo moto ex se quod pars llius mouet totum, aut quod totum mo uet partem: cum pars mouens debet l distinoui a parte mota secundum esse, aut secundum definitionem. Et, cum ita fuerit, tunc motum ex se diuidetur in duas ptes, in motum ex se, & motum a mo to ex se: & tunc non imaginabitur quod pers mouet totum, aut quod totum mouet partem, nisi per accus. Et, quia isti duo modi, qui sunt per accuns, sunt manifesti, non habuit curam de eis Aris. sed habuit curam destruere eos, in quid bus non bene apparet eos esse per acci lens, sicut fecit in partibus, quae mouent se adinuicem, & in ponendo quod quaelibet pars mouet se, in quo dixit quod, si mo tum ex se fuerit tale, continoet vt illae partes moueant, sed per accidens. Aril. igitur non vtitur de istis modis, nisi eis, in quibus latet eos esse per accidens: & sunt isli modi, de quibus pont aliquis existimare quod aliquis eorum est motum per se. De eis autem, de quibus apparet ac cident alitas, non habuit curam Arist. & sunt quod totum mouet partem, aut quod pars mouet totum. Si igitur aliquis dixerit quod Aris. debet destruere istos modos scilicet totum mouere partem, & ptem mouere totum, secundum quod sunt per accidens, dicemus ad hoc, quod Aristo. 3 dimisit eos propter hoc, quod accidentalitas est manifesta in eis: & non voluit de struere, nisi eos, in quibus accidentalitas non est manifesta per se, cum hoc, sicut diximus, quod nullus existimat vt motum ex se sit tale scilicet de eis, in qui bus accidentalitas est manifesta per se.

Cum declarauit quod moti ex se quaedam pars est motor, qui non mouetur, & est forma, & quadam pars mouetur, vult declarare quod omne motum ex se primum & essentialiter componitur ex parte qua mouet tantum, & ex parte, quae mouetur: & quod pars mota non est de necessitate prper hoc, vt sit motor alterius partis, sed in quibusdam motis ex se erit mo tor scilicet in eis, quae sunt non prima, & in quibusdam non erit scilicet in primis. Et intendehat declarare per hoc, quod necesse est vt in motis ex se, in quibus sint plira vno moto sit motum ex se primum. quoniam, si pars mota esse semper motor, contingeret vt motum ex se di uideretur in plures partes duabus. Ipse igitur ponit has partes esse finitas & declarat quod motum primum ex se in talibus componitur ex motore, & moto tmen. Et, cum voluit declarare hoc, incoepit diuidere modos motoris, & d. Et quia aliquid mouet, &c. id est & quia modo tor est duobus modis, aut motor, qui non mouetur omnino, quando mouet, & est illud, ad quod iducit nos sermo: aut mo tor, qui mouetur, quando mouet: illud autem, quod mouetur, & tunc mouet, non est ne¬ cesse sper vt sit motor, sed forte erit motor & motum, & forte erit motum non motor alicuius rei: necesse est vt motum ex se componatur ex motore non moto, & ex moto, sed quod non de uecessitate est motor. & hoc est, quid est motum ex se primum scilicet quod non mouetur a sua parte. Illud autem, quod mouetur ex se propter aliquam partem ipsius, sicut esm dispo in animali secundum totum, & primum motum in eo est motor necessario. sicut calor naturalis, qui est motor & motum in animali necessario, quoniam, cum fuerit separatus a menbris, quae mouen tur, corrumpetur. Hoc igitur est illud, quid intendebat declarare in hoc sermo ne, scilicet quod motum ex se componitur ex duabus partibus tamenu, quarum vna est motor tantum, & alia motum, & quod motum ex se continuum naturaliter, si primitus non fuerit tale, necessario est in eo motor talis. Et, cum d. hoc, dedit exemplum de litteris, & d. Sit igitur A, &c. id est sit igi tur motum ex se, compositum ex moto re, qui non moue scilicet A, & ex motore, qui mouetur ex A, plus vno, v. g. vt sit compositum ex A, & E, & &: A aut mouebit i, & uon mouetur: & pr mouet e¬ & mouetur ab A, & c mouetur ex pr, & nihil mouet.

D. d. quoniam, cum ad hoc pueniemus, &c. id est & indifferenter siue istud motum ex se compositum ponatur componi ex motis, & motoribus mul tis, ita, quod primus motor mouet postremum motum cum pluribus mediis, aut cum vno medio, in hoc, quoid intendimus declarare, scilicet quod in omni moto ex se tali est motum ex se primum, quid componitur exduabus partibus tantum, & quod illud est motum ex se, non aliqua alia pars ptium, quae sunt in illo.

D. d. ponatur igitur esse per vnum medium tandum. id est &, cum nulla dicitura est in hoc, quod ponatur mouere cum pluribi medijs finitis, aut cum vno medio, po natur mouere cum vno medio, scilicet ponatur componi ex tribus. medium enim vnum existit in tali numero.

D. d. ABCigitur totum mouet se. id est &, cum posuerim quod mouens se mouet partem postremam ip sius scilicet a, manifestum est quod istud ex se motum componitur ex A, & i, & c. v. g. quod musculus est motum ex se, & composut ex tribus scilicet ex corpore musculi, & est postremum motum, & ex calore naturali, qui est motor, & motum, qui transit in neruis, & anima mouente, quae est for ma in illo calore naturali.

D. d. sed, i abstulerimus c, &c. id est sed, si abstulerimus c, ex hoc moto ex se, quod componitur ex ABc, tunc remanebit illd, quod componitur ex A s, motum ex se. Et, cum d. quodillud remanens, compositum ex A neri, est illud, quid in rei veritate mouet se, dedit causam in hoc, & d. & enim est motor, &c. id est & sequitur necessario vt illem, quod mouet se, sit compositum ex AE: qua Aest motor, cum sit necessarium vt mo uens se habeat motum, & p est primum motum ab A. cautem non est motum, quod est necessarium inueniendo motum ex se, licet quia c non est pars, quae mouetur ab eo. & hoc intendebat, cum d. & c non mouet se. id est &. c non est illud,quid mouent se, siec est motum, quid est in illo, quid mouet se, cum sit declaratum quod illdm, quid mouet se, componitur ex duobus scilicet a, & p. & c forte non erit omnino motor, & remanebit residuum motum ex se, scilicet illud, quid componitur ex A, & p.

D. d. Neque Bc etiam mouet se sine A. id est neque: possumus etiam dicere, quod pro & c est illud, quid mouet se sine A. Et intendebat conclu dere diuisionem, quoniam non possumus dicere, quod illud, quid ponitur ex A, & ae, & c, est illud, quid mouet se. quoniam, si aufertur c, remanebit ABmoues se. neque etiam possumus dicere hoc in solo A: A enim non mouetur sine s: neque in solo per, sine A: quoniam necesse est vt p habeat moto rem: remanet de necessitate vt illud, de quo dicimus mouere se, sit compo situm ex A, & p. Et, cum narrauit quod pe non est mouens se, dedit causam in hoc, & d. er enim mouet, quia mouetur, &c. id est & p non est motum ex se, quia positum fuit mo ueri ex alio scilicet ex A, non ab aliqua perte in ipso, quoniam, si moueretur ab aliqua perte in ipso, tunc illa pars esset mouens se.

D. d. quoniam ABsolum est illud, quid mo uet se. id est quoniam illdm, quid componitur ex AE, em illud, quid est necesse vt moueatur ex se. & intendebat quod per non fuit positum in potiene diuidi in parte, quae est mo tor, non motum, & in parte, quae est motum, sed posuimus Amotorem, & p motum. Et, cum posuit omnia ista, dedit conclionem, & d. Necesse est igitur, &c. declaratum est igitur ex hoc, quod illud, quod est motum ex le, in rei veritate componitur ex motore, qui non mouetur, & ex primo moto. Iam igitur conclusit illud, quid intendebat declarare, & est, quod motum ex se comonitur ex duabus prtibus scilicet ex motore non moto, & ex moto, quid non mouet de necessitate.

D. d. dum conuenit vtrunque reliquo, aut tangit ipsum. id est iquod non sequietur vt motum moueat de necessitate, dum mouetur a suo motore ista enim comcomitantia erit ex duobus in primo autem moto erit, dum fuerit comuenientia inter ipsum, & motorem: m medio autem dum tangit tertium. me dium autem necesse est vt tangat corpus, primus autem motor necesse est vt comueniat.

D. d. Si igitur motor fuerit conti nuus, &c. id est si igitur primus motor est de natura continui, quia est in conti nuo in rei veritate, quid est motum, ma nifestum est quod totum est in toto continuo moto, non in quodam eius. quoniam non posuimus ipsum propter suam continuita tem cum aliqua parte eius, sed cum toto. &, cum ita sit, motum ex se est secundum totum, sed non eodem modo, sed mo tor propter A. & motum propter B. Et d. Si igit motor fuerit continuus, quia primus motor non est virtus in corpore, ita, quod diceretur continuum propter naturam conti nui cum ipso scilicet corporis.

D. d. sed est motum, & motor, &c. id est non continuum scilicet quod in eo est motor, & motum insimul, sed est, sicut d. mouens. se cundum A, & mouetur secundum in tantum.

Cum declarauit quod motum ex se com ponitur ex motore non moto, & ex moto, quid non mouet de necessitate, & quod, si mouens inueniatur compositum ex pluribus vno moto, necesse est vt dissoluatur in motum ex se primum scilicet i illud, cui est proprium vt primum motum in ipso non moueat de necessitate: mo tum. ii. ex se, quia est duobus modis modo, in quo primum motum a primo mo tore mouet de necessitate, & modo, in quo primum motum nihil mouet de necessitate, incoepit dubitare de hoc, cilicet in motum primum ex se esse. Potest enim aliquis dicere, quod non est possibile vt primum motum per se sit, neque pri mus motor. quoniam motum est continuum per se, & motor etiam est continuus, quia est in continuo, & continuum diuiditur semper in diuisibilia. Et ideo d. Et quaeritur de hoc, &c. id est & quaeritur in hoc, quod diximus, scilicet quod mouens se primum est, quod componitur ex motore non mo to, & ex moto indiuisibili, id est non motore tali modo. Potest enim aliquis dicere quod, si ex motore, qui non mouetur Isi motor sit de natura continui, quia est forma continui:diminuatur aliquid, aut ex moto, cum de necessitate sit de natura contiuui, aut ex moto re Tsi accidit ei continuitas, remanebit residuum motum ex se: & sic non erit hoc mouens seipsum primum, neque motor primus. Et hoc intende bat cum d. Quu, si hoc fuerit, &c. D.de dit solutionem, & d. Dicamus igitur ad hoc, &c. id est dicamus igitur soluendo quod non est remotum vt vtrunque sit diuisibile in potentia in infinitum, si vtrunque fuerit continuum, aut alterum, Lmotum, si non fuerit positum quod mo tor est de natura eius, cui accidit com tinuitas, & est materialis, vt declara tum est, in actu autem est impossibile.

D. d. Sed si diuidatur, &c. id est & est impossibile vt motum diuidatur in actu in infinitum, & similiter motor. quoniam tunc diuisio pueniet ad hoc, quod eorum natura corrumpetur. v. g. quod, si primum motum ex se fuerit ignis iste demetratus, a quo auferemus partem, & postea aliam, & po stea aliam, prueniemus ad talem quantitatem, quae si diuidatur, corrumpetur ignis, cum minima quantitas ignis sit determinata. Et similiter est de animali annulloso, ex quo, si diuisa fuerit aliqua pers, remanebit residuum non motum ex se &, cum ista diuisio non procedat in infinitum, manifestum est hoc esse mo tum ex se prinium, & motorem primum. Et tale motum esse posuit pro principio, in principio Septimi, ac declarandum quod omne motum habet motorem.

D. d. & ideo non est inopinabile, &c. id est & ideo non est impose vt in diuisibilibus in potentia sit aliquid primum: licet, secundum quod est in potentia, non sit in eis primum: sed est necesse hic esse primum. &, si non, non esset motus. Et d. in motore: quoniam primi motores apud ipsum sunt duobus modis, scilicet motor materialis, id est qui com stituitur per rem motam, & hoc est i rebus generabilibus, & corruptibipus. & motor non materialis, & hoc non dicitur continuum, nisi per accidens, continuitas enim essentialiter est ipossibilis in omni moto primo. quoniam est non corpus. non enim loquitur in hoc loconisi in moto ex se simpliciter: I mo to autem ex se, quod est impossibile esse in to to primus motor, manifestum est quod non dicitur continuum omnino, quia non mo uetur neque essentialiter, neque accidentaliter. & hoc non accidit, nisi in mo toribus, qui constituuntur per rem motam ab eis, sicut in animabus animalium. principia autem prima, quae funt in mo¬ tis ex se aeterna, motor in eis non est diuisibilis neque essentialiter, neque ac cidentaliter.

D. d. Apparet ex hoc igitur, &c. id est &, cum manifestum sit quod motum ex se non pot diuidi in infinitum, manifestum est quod in motis ex se est talis motor scilicet qui non mouetur omnino. D. dedit modum, ex quo apparet hoc & d. quoniam, si motum cessabit, &c. id est si mouetur ex se non ex alio. & hoc intendebat cum d. cessabit. & omne motum mouetur ab aliquo, peruenietur in hoc moto ex se ad motorem, qui non mouetur, quoniam, si componitur ex pluribus vno mo to, necesse est peruenire ad motorem, qui non mouetur. &, quia tale non est me dium inter motorem, qui non mouetur in eo, & inter motum, ideo d. cessa bit cito.

D. d. &, si perueniatur ad mo tum, &c. id est &, si motum positum non mouet se, sed perueniat ad mouens se, vt prius declaratum fuit: & omne mouens se est in eo motor, qui non mouetur: sequitur necessario ex illo moto, & ex isto, vt hic sit prim motor, qui non mouetur. Et quasi diceret, &, quia omne motum non fu¬. git alterum istorum scilicet quod aut erit motum ex se, aut ex alio: & motum ex alio peruenit ad motum ex se: & mo tum ex se habet motorem, qui non mo uetur: sequitur ex vtroque modo, vt om ne motum habeat motorem, quid non mouetur, id est quod omnes motus reducum tur ad talem motorem, aut ad vnum, aut ad plures vno. a Et dixit: est illud, quod mouet se, & facit ipsum quiescere. quia iam accepit in de scriptione moti ex se, quod est illud, quod habet quiescere ex se. & in hoc differt motum ex se secundum suam opinionem, a motibus corporum simpli cium, cum ista existimentur moueri per se.

Cum declarauit in Sexto quod est inpossibile quod motus aeternus sit, nisi circu aris, & declarauit in principio Septimi quod omne motum habet motorem, & postea declarauit in illo tractatu quod mota mouentia se adinuicem in lo co reducuntur ad motum ex se, & declarauit in principio istius tractatus quod nunque motus deficiet, neque in pte tito, neque in futuro, sequitur ex hoc, quod primum motum ex se, ad quod reducuntur omnes motus ex se in loco, sit aeternum. &, si non, esset possibile vt motus deficeret in aliqua hora, cum ipsum sit cam illius. & quod prper hoc necesse est vt sit hic vnus motus aeternus: & est ille, secundum quem mouetur istud motum primum.

D. d. post hoc quaestiones contingentes in hoc, et vidit quod necesse est iterare perserutationem de motu in hoc tractatu, & complere ser monem de hoc in proponibus, quibus vsus est in Sexto, & Septimo. Et vniversaliter vidit quod melius est congregare illud totum, & declarare quod remanet ad de clarandum de dispone entium in motu, & quiete, & declarare quis motus sit iste motus, & vtrum motor illius sit in materia, aut non in materia. Et incoepit diuidere entia in omnes dispo nes, quae possibile est vt existimetur esse secundum ipsas in motu, & quiete. Et postea dissoluit quaestione contin gentem in hoc, quod omne motum ha bet motorem ex motibus corporum simplicium, & declarauit quod ista non mouentur ex se. D.declarauit quod omnia mouentia, quae mouentur in loco,r feducuntur ad motum ex se. Et postea declarauit, quod motum istud, & motor componitur ex vno moto, & ex pri mo motore, qui non mouetur. Et cum compleuit hanc declarationem per fecte, & est illa, quam declarauit in Se ptimo non perfecte: quoniam illic non de clarauit quod primum motum debet componi ex motore, qui non mouetur, & ex primo moto: reuersus est etiam ad illud, quod declarauit in principio istius tractatus scilicet quod nulla est hora, in qua deficit motus, ad comeludendum illam eandem conclusionem, quam conclusit in principio istius tractatus, ex hoc, quid declaratum fuit in eo, quod motus nunque deficit, & ex il lo, quid declaratum fuit in Septimo scilicet quod mouentia, quae mouentur in loco, reducuntur ad motum ex se. quoniam illa conclusio perfectius apparebit hic, cum sermo de proponibus, super quas fundata conclusio est perfectior Ihoc tractatu. & conclusio est, quod est hic motus vnus aeternus. Et, quia omnia ista sunt, sicut narrauimus, reuersus est ad primam proponem, quam verificauit in principio istius tracta tus, & d. Et, quia motus, &c. id est &, cum declaratum sit quod omnia mouentia, quae mouentur, reducuntur ad primum motum ex se, quod componi tur ex primo moto, & ex motore, qui non mouetur, & iam declaratum est quod i in nulla hora deficit motus, necesse est vt primus motor, ad quem redu cuntur alii motus, sit aeternus, & sit absolutus ab omni transmutatione, & vt motum ab eo etiam sit absolutum ab omni transmutatione, nisi a motu in loco: & siue ille motor, qui est talis fuerit vnus, aut plures. Et fuit necesse vt ipse non quiescat a mouere, nec illud, quid mouetur ab eo a motu, quia est cam motuum. Et demonstratum est quod motus nunque deficit. &, si ille motor in aliqua hora non moueret, tunc deficeret motus. Et fuit necesse etiam vt non sit transmutabile, neque essen tialiter, neque accidentaliter. quoniam, si ita esset, tunc esset motor prior illo. Et, cum manifestum sit, aeternum esse motorem, & motum ab eo aeternum. quoniam, si non esset aeteinum, tunc moueretur ab eo per accidens, & sic esset llic motor prior illo: ergo necesse em vt sit hic motus aeternus Vtrum autem iste motor est vius, aut plures perscrutandum est in alia scientia.

Cum declarauit quod necesse est vt ¬ sit hoc motum ex se aeternum, com positum ex motore, qui non moue tur, & ex moto aeterno, d. Vtrum autem vnumquodque, &c. & intendit animas animalium, qua sunt hic. istae enim animae mouent, & non mouentur. & quaestio in eis est existens. Plato. enim dicit quod omne mouens se est aeternum: & anima apud ipsum est aeternum. Et, quia ista perscrutatio magis pertinet ad perserutationem de anima, d. quod non intrat modo sermonon hunc. & intendit quod ista perscrutatio est alia ab illa. Et in lib. a quo extraxiverbum Aristo. inuenit talem litteram ssi autem vnumquodque mouentium, quae non mouentur, fuerit aliquid aeternum, no intrat hunc sermone. id est quaerere autem vtrum vna animarum sit aeterna, aut omnes sint generabiles, & corruptibiles, non ptinet ad hunc locum. & hoc est quasi melius: quoniam quaedam partes animae vindit esse generabiles, & corruptibiles: sed dubi tatur de eis in motore, qui dicitur intellectus. Et in li. Themistil inuenimus loco istius, quoniam autem omne aeternum mouet, ita, quod no mouetur, non intrat hunc sermonen. & est tertius sermo a pdi ctis.

D. d. Quoniam autem necesse est, &c. id est quoniam autem necesse est vt sit hic motor, qui non mouetur absolutus ab omni transmutatione simposciur scilicet esentialiter, & accidentaliter, qui mouet aliquid aliud semper: & est primum motum ab ipso, vt declaratum est a pdictis, & declarabit eEt hoc modo. Et intendebat per hoc, quid dixit, aliquid aliud, quid in se non mouetur motorem, qui non mouetur, qui est al tera duarum partium moti ex se. Et intendit per hoc, quid dixit: absolutum ab omni transimutatioe, quid non accidit ei aliquis modus transmutationis, nec gene ratio, nec corruptio, nec alteratio nec augmentatio, nec diminutio, nec motus iocalis. Et, cum d. simpeirsilur, & per accidens, forte intendit per simpiecitur illud quod est commune ei, quid est essentialiter, & ei, quod est accidentaliter. tramsmutatio enim simpericitr diuiditur in essentialiter, & accidentaliter. & secundum hanc exponem dixit rememorationem de altero duo¬ rum modorum, in quos diuiditur transmu tatio simperisitu, & tacuit reliquum scilicet pro palauit modum, qui est per accidens, & tacuit modum, qui est essentialiter. Et forte intendit per simpeiricitur essentialiter. Transmutatio enim simpercicitur est essentialis, cum sit transmutatio vera: transmutatio autem non simpeircicitur est ac cidentalis. simpericilut enim dicitur de transmutatione in substantia: non simpesciuitur vero de transmutationibus caeterorum pdica mentorum. Et intendit per hoc, quod d. quod mouet aliquid aliud, partem, quae est pri mum motum, quid est secunda pars primi mo ti ex se. Et, cum voluit hoc declarare alio modo a pdicto, d. Ponatur igitur quo hoc sit possibile in quibusdam, &c. id est & po natur quod quaedamistorum mouentium, quae non mo uentu, iueniantur quandoque, & quandoque non, non secundum modum quod generantur quandoque essentialiter, aut corrupuntur, cum non sint corpora, sed secundum quod esse, & non esse eorum sequitur illud, quid generatur, & corrumpitur essentialiter. Et cum narrauit quod hoc possibile est poni in quibusdam motoribus qui non mouent, incoepit narrare quod hoc impossibile est vt sit in omnibus, scilicet vt sint venerabilia, & corruptibilia per accidens, & d. sed non est possibile, &c. id est sed, si posuerimus omnia mouentia, quae I non mouentur, esse talia, non erit possibile. D.incoepit declarare qualiter est hoc impossibile in omnibus, & d. manifestum em enim &c. id est apparet enim rodoe quod necesse est vt sit hic aliquid mouens se, ita, quod ipsum sit causa in hoc, quod quaedam mouentia se mouent quandoque, & quandoque non. & hoc erit secundum diuersitatem suae dispositionis ad ea in propinquitate, & remotione tameum scilicet in loco. Et, quia ista positio non potost esse in eo, quod mouet se, nisi sit corpus, quod enim non est corpus, non mouetur, dedit causam, proper quam fuit ista positio possibis scilicet pone¬ re quod primum mouentium se est mouens se aeternum, & d. omne enim mouens se, &c. & q. d. & diximus quod principium mouentium istorum, quae sunt quandoque, quandoque non, debet esse mouens sempe scilicet compo situm ex motore, qui non mouetur, aeter no, & ex moto ab ipso aeterno. Quoniam si posuerimus causam istius esse moto rem aeternum sine moto aeterno, non possemus dicere quomodo erit causa eius quod est quandoque, & deficit quandoque. Si igitur, dixerimus quod mouet se, erit hoc possibile, quoniam tunc erit corpus, & secundum suam, propinquitatem, & remotionem a re erit causa vt agat in ipsas dispones contranas. Et haec est caum, proper quam quaesiuit hoc in hoc loco. & ideo d. motor autem non est necesse aliquo modo vt habeat magnitudinem. & intendit quod est motor, & non motum. omne enim corpus non mouet in loco, nisi moueatur, vt po situm est in Septimo. Et, cum narrauit quod necesse est vt sit hoc aliquid mouens se semper, quod sit cam in esse eorum, quae mouens se quandoque, & quandoque non, in coepit notificare consecutionem in hoc, & d. Cam autem in hoc est quod quaedam, &c. id est &, quia est manifestum per se quod mota ex se, quae sunt hic, quadam generan tur, & quadam corrumpuntur: & hoc in Cuenitur semper in eis: non possumus po¬ nere causam esse in hoc aeternam, vnum eorum, quae mouentur ex se, & non sunt perpetuae causae.

D. d. ita, quod ista moueant se semper. id est ita, quod ponamus quod vnum eorum, quae mouent se, aut plura vno moueant se semper: & pro pter hoc mouent alia secundum continuita tem, & perpetuitatem. D.d, quod enim est tale, &c. id est & necesse est, cum generatio, & corruptio eorum, quae sunt apud nos, ppetuae sint, ponere motum ex se semper quoniam nullum eorum, quae mouentur ex se, qua sunt generabilia, & corruptibilia, nec omnia possunt esse cam rei perpetuae I continuae. D.dedit causam, prper quam fuit necesse vt ista generabilia, & corruptibilia non sint quaedam causae quorundam, sicut pot aliquis dicere, v. &. quod homo generatur semper ab homine, & equum ab equo, & d. ista. enim disposi tio, &c. id est & impossibile est vt ista dispo perpetua sit in eis prper vnum eorum. vnumquodque enim eorum est corruptibile, & non est etiam possibile vt hoc sit in eis ex seipsis, licet vt quaedam sint camae quorundam estentialiter. causae enim quae sunt essen tialiter de necessitate, sunt finitae, & insimul. & ista non sunt talia. Et hoc intendebat, cum d. ista autem omnia sunt infinita, & non sunt insimul. Quoniam aute ista sunt perpetuae generationis, & corruptionis, manifestum est propter hoc, quid declaratum est hic, & quod est hic motus primus aeternus, qui continet totum. Et hoc apparet etiam per se. quoniam, si esset possibile vt homo generaretur a non semine homnis, tunc de necessitate ille homo diceretur homo aequiuoce cum isto homine. quoniam, quando materia fuerit diuersa, diuersabitur & forma. & si non, non essent hic materiae propriae, neque formae proprie: & tunc quodlibet gene raretur a quolibet, & in quidlibet. & tunc vniversaliter materiae essent ociosae, & su¬. perfiuae. Qum, si esset possibile vt homo generaretur a terra, sicut vermis, tunc aut esset necessarium, aut in maiori parte, aut in minori parte. Et, si esse necessarium, tunc homo non generaretur ab hominie omnino. Et, si esset in matori parte, tunc homo generaretur ab ho mine in minori parte. & sic hoc esset casualiter. Sed si hoc esset in minori parte scilicet casu, tunc eadem species inueniretur natura, & casu. &, quod fit casu, semper est oppositum ei, quid fit natura. Et etiam, si ita esset, tunc compara¬ tio, & respectus causarum ad causata non esset, & sic auferretur natura necessaril. Et etiam declaratum est quod illdm, quod fit casu, sit a causis inuentis propter aliquam causam naturalem, & in maiori parte, quando impediuntur ab inueniendo causatum ab eis, quod non est innatum fieri ab eis. Et, cum ita sit, ne cesse est, si homo generatur casu, vt generetur a causis, quae fuerunt propter aliquam speciem, & impediebantur a generatione illius speciei. & ideo causae eius, quid est casu, non sunt terminatae. Et, cum ita sit, esset possibile vt homo generaretur ex semine ast ni, aut ex semine equi, & vniversaliter ex infi nitis materijs. & ideo nulla species inuenitur casu: sed illa, quae inueniun tur casu, sunt monstruosa non naturalia. & totum hoc manifestum est per se. Sed diximus ista contra ne gantes hoc esse manifestum per se: sicut Auic. qui dicit possibile esse hominem generari a terra, sed conuenientius in matrice. & iste serimo ab homine, qui dat se sceniae, est valde fatuus. Si igitur dica tur quod non apparet ex istis generabi libus quod sunt aeterna, nisi secundum praeteritum: & demro non complebitur, nisi ponantur aeterna in praeterito, & in futuro: dicemus ad hoc, quoniam, cum decla ratum sit quod impossibile est vt deficiant in pterito infinito, declarabitur quod est impossibile in eis vt deficiant in fu turo. quoniam, si deficerent in futuro, de ficerent in pterito infinito, quoniam illud, in quo est potentia infinita, non est determinatum magis ad vnu: estpus, qui ad aliud. &, si deficerent in pterito, non essent nunc: eroo impossibile est vt leficiant omnino. a Si igitur aliquis dixerit quod, cum declaratum sit de natura istorum, quod nunque deficiunt genere, quid iudigent motore, & moto, quae non deficiunt secundum indiuiduum:s &, si indigent hoc de necessitate, quomodo: Dicamus ad hoc quod ista indigent motore extrinseco, vt largiatur eis esse, nedum per petuitatem. quoniam, si ista non haberent causam primam in motu, tunc non essent. &, si essent, esset possibile vt de ficerent, quoniam quaedam essent tunc causae quorundam per accidens: & quod est per accidens, non est semper, nec iecessarium. Quomodo autem indigent de necessitate motore moto ex se extrinseco, qui semper moueat, aut qui continet totum? Dicamus quod mota non generabilia manifestum est quod indigent apud generationem moto ex se. gene ratio enim in eis non est ex scipsis scilicet quod est, quia quaedam non generant quaedam. & ideo esse istorum non fuit perpetuum. In generabilibus autem gene rans propinquum est in ipsis, & ideo fuit aeternum scilicet quod generans in istis non dat, nisi principium generationis, deinde limittit generabile, quousque perficiatur sua generatio, necesse est vt sit. hic complens illud generatum ex se per principium, quid est in eo, & conser uans ipsum. & hoc erit largiendo ca lorem similem calori, quem largitus est primus generans, aut conseruando ilsum calorem, per quem generatum fuitl generatum ex se. quoniam, quemadmodum motum in loco, hoc ex se indiget mo tore extrinseco, ita est in generabilibus ex se. Et, cum ita sit, necesse est vt non compleatur generatio alicuius eorum, quae generant se, nisi sit illic generans extrisecum prarter generans, propiquum, quod est in ipso generato, per quod gene ratum fuit generatum ex se, scilicet quod dedit principium generandi. Et, quia generans extrinsecum est alterans necessario, necesse est, secundum quod sequitur, vt alteratio eius sit alteratio tempe¬ rata scilicet similis calori naturali, per quem completur illud ens, necesse est vt alterans cum alterato non sit in eodem situ in toto tempore crementi, sed quandoque appropinquatur ei, & quandoque re mouetur ab eo, ita, quod generatum acqui rat ex hoc vnum calorem in forma in toto tempore sui crementi. Et, cum ita sit, necesse est vt alterans appropinquetur quandoque alterato, & remoueatur quandoque ab alterato. Et, cum ita sit, est motum in loco: & omne motum in loco reducitur necessario ad motum ex se: er go necesse est vt extra ista generabilia sit motum ex se, aut vnum, aut plura vno, quid semper mouet. Et non sequitur ex hoc, vt appropinquetur, & remoueatur, sed, & secundum quod agit duo com traria insimu, scilicet generationem, & corruptionem. Cum igitur declaratum sit quod ista, indigent in sua generatio ne moto ex se extrinseco, & posueri mus quod generatio istorum est aeterna, necesse est vt istud motum ex se. quod est necessarium in veneratione eorum, & corruptione sit aeterne, & vt sit semper. &, si non, indigent motore priori ipso. & sic in infinitum. Et, cum declarauit hoc, iterauit ipsum ad rememorationem, & dixit.

Manifestum est igitur quod, si fuerint hic principia infinita ex mouen tibus, quae non mouentur ex se, & ex motis ex se, quae componuntur ex istis principiis, quae non sunt corpora, & ex primis corporibus motis ab eis, quorum quidlibet corrumpitur, deinde reuertitur ipsum, & mouent se adinuicem, licet vt quaedam generent quaedam, ita, quod motor in eis non moueatur ab alio, sed ex se, v. g. quod istud moueat illud ita, quod non moueatur ab alio, & iste motor moueatur ab alio, & sic in infinitum, v. g. vt Soc. generet Platonem ex se, & Soc. generetur a Cicerone, & Cicero a Virgilio, & vnunquodque istorum in hoc motu mouetur ex se, & sic in infi nitum, manifestum est quod hoc non erit, neque est possibile alio modo ab eis, secundum quod possibile est ponere, quod hic est motum ex se, quod continet ista ex extrinseco, quod est causa in esse quorundam istorum, & in non esse quorundam secundum continuitatem, & perpetuitatem, ita, quod motor aeternus sit causa mo¬ tus istorum, quae mouentur ex se ge nerabilium, & corruptibilium secundum perpetuitatem: & erunt ista causae alia rum rerum, quae mouent. Et, cum d. & istud, quod non est motum, &c. id est & istud demonstratum ex istis mouet hoc demonstratum, & est non motum ab alio, sed ex se: & aliud etiam ab isto mouet aliud ab illo, & sic erit in infinitum: impossibile est vt ista sint, nisi ponatur hic aliquid motum ex se, conti nens omnia ista aliquo modo continentiae. Et hoc intendebat, cum d. hoc non faceret aliquo modo, &c. & intendit alio modo ab eis, secundum quorum viium imaginatur hic esse motum ex se continens omnia: immo necesse est imaginari motum ex se continens ea aliquo modo continentiae. & nos iam declarauimus modum continentiae, quem innuit. Et non dimisit ipsum non distinctum, vt mihi viversal, nisi quia manifestum est per se quod, si ista mota ex se venerabilia, & corruptibilia non essent determinata, & continuata a motibus corporum coelestium, non essent, nedum vt continuaretur esse in eis. & ideo, si positum fuerit totum generari, contingeret vt esset pars alte rius mundi. Et modus generationis, istorum, quae mouent se adinuicem, per accidens est. quia sunt quasi instrumenta, per quae mouent corpora coeestia, scilicet quod homo non dat in generatione hominis, nisi illud, quid est quasi insteundum: & corpa coelestia sunt quasi artifex, & virtutes informatiuae, quas vocat Arist. virtutes animae in lib. de animalibus, fiunt etiam a corporibus coele stibus. Et tu bene scis quod non de ne cessitate debet instrm esse finitum, sed necesse est, si fuerit hic artifex, qui operatur per instem generabilia, & corruptibilia, & semper operatur, aut sint hic instrumenta infinita. & etiam quando Socra. generat Platonem, & Plato Ciceronem, tunc Plato non generat Ciceronem propter generationem eius ex Soerat. sed propter voluntatem eius, scilicet, quia proiicere voluit semen in illam fominam. a Socrat. enim generare Ciceronem est per accidens. Ergo illud, quod Loquentes nostrae leois existimauerunt esse impossibise, iam apparuit esse necessarium, & errauerunt in hoc, quia accepe runt illud, quod est essentialiter, loco eius, quod est accidentaliter: & existimauerunt esse impossibile illud, quod non est impossibile, scilicet quod causas esse infinitas est impossibile essentialiter, & possibile accidentaliter.

Cum declaratum sit quod, si necessa tio est hic motus aeternus, quod necessa rio erit hic motor aeternus, & motum aeternum. &, quia non apparet hoc, vtrum sit vnum, aut plura, sed hoc tantum apparuit, quod necesse est vt sit hic motor talis, incoepit consydera re quid est dignius ponere in hoc loco. ista enim perscrutatio propria est Me taphysicae. Et dixit. & si fuerint plu res vno, &c. id est & si iste motor, qui de claratus fuit esse aeternus, fuerit vnus aeternum erit vnum: &, si plures, aeterna erunt plura.

D. d. Sed melius est opinari, &c. id est vt mihi viersali quod est meliopinari quod iste motor est vnus, quia est sensibile scilicet mundus complebitur per tria, scilicet per motorem aeternum, & motum aeternum ab eo, & per motum non motorem: & ista complebuntur per vnum. &, cum complebitur per vnum. melius est vt inuematur per vnum non per plura.

D. d. & si fuerint plures, melius est, &c. D.dedit causan in hoc, & dixit: contingentia enim &c. i. quoniam, si illud, quod contingit in mun do a positione istorum principiorum, vt sint finita, & esse infinita sit idem, tunc ponere ea esse infinita est super ssiuum, & extra naturam. Et intende bat per contingentia, apparentia hic, licet illa, quae cogunt nos ponere hic esse rincipia aeterna. Et quasi d. quoniam, quando illa, quae apparet hic, perficiuntur, ponendo principia aeter na, siue finita, siue infinita, tunc me lius erit ponere ea finita. illud enim quod perficitur per finitum, melius est vl inueniatur per finitum. D.dixit: & vnum sufficit, id est & vnum motum ex se semper sufficit in reddendo causas eorum, quae apparent hic. ponendo enim hoc, tunc res motoris habebunt principium aeternum, & tunc istud principium mediante moto aeterno erit principium rerum, quae mouen tur quandoque, & quiescunt quandloque semper: & per hanc positionem complebitur hic esse. &, si non, esset difficile, immo impossibile ponere aeternum esse principium generabi le, & corruptibile.

Ista est alia declaratio, quod primus motor est vnus. Et. d. Declaratum est enim quod necesse est, &c. id est iam declaraui mus quod necesse est vt sit hic primus motor perpetuus moti aeterni. Et manifestum est quod, cum posuerimus hic esse motum aeternum, quod mo uetur motu perpetuo, necesse erit vt motus istius moti sit motus continuus, non successiuus. motus enim suecessiui, licet sint in eodem moto, tamen non sunt continui, nec dicuntur es se perpetui, cum quandoque sit in eis quies

D. d. Sed, si fuerit continuus, erit vnus motus. & hoc est notum per se.

D. d. & vnus motus erit, qui prouenit ab vno motore. D.dedit causam in hoc & d. quoniam, si mouet successiue, &c. id est quontiam, si vnum motum mouetur a pluribus vno motore succes siue, tunc ille motus non erit conti nuus.

D. d. Ex istis igitur, &c. & inendit per primum. primum omnium mouentium. id est &, si fuerint hic alia mouentia ab eo, quae non mouentur, tunc illa mouentia sequuntur ipma quoniam motus eorum sequuntur motum illius moti primi, quid est velocissimus motuum

Quia viae, per quas iuit Aristo. in declarando quod hic est motor aeternus, & quod non mouetur sunt duae, Quarum, vna est probando quod motus est aeter nus, Secunda autem est ex consyderatione de motis ex se, quae sunt hic, & processit per hanc viam, postque de clarauit quod hic est motus aeternus, quando consyderauit de natura eorum, quae mouentur apud nos quandoque, & quiescunt quandoque, & iam declarauit prius motorem non motum esse per hoc, quod motus aeternus est, & vult nunc noti ficare quod homo erit magis certus in hoc, quando consyderauerit in natura eorum, quae mouentur ex se, quae sunt hic, quoniam, quando homo consyderauerit in motibus particularibus, qui sunt in hoc mundo, inueniet eos reduci ad motum ex se: & ideo necesse est vt ita sit in toto. Hic autem vult face re rememorationem de illa via, ex qua declaratur etiam quod motum habet pri mum motorem, qui non mouetur, & quod motus aeternus est in moto aeterno, & econtrario primae viae. In prima enim probauimus ex motu aeterno motorem esse, qui non mouetur. hic autem probauimus quod motus aeternus est ex hoc, quod motor, qui non moue tur est. &, cum istae duae viae fuerint com iunctae, tunc firmior erit scientia. Et ideo d. Et erit magis certus, &c. id est sicut fecimus superius.

D. d. Quoniam, cum manifestum sit, &c.

D. d. illud enim quod habet vtrunque, &c. id est ex illis enim quae videmus moueri ex se quandoque, & quiescere quandoque, scimus quod in entibus sunt quaedam, quae mouentur semper, & quaedam, quae nunque mouentur: quia non habent naturam vt mo ueantur. Et, cum hoc fecit scilicet quia com syderauit in hoc de motis ex se, fecit rememorationem, & d. Et quia illud, quod habet talem dispositionem, est manifestm cuilibet. id est aliqua esse,. quae mouentur ex se, & quiescunt ex se, deinde di. & intendimus etiam, &c. id est & hoc intellectum est per se. D.d, quomodo fecit hoc, & d. & posuimus quod omne motum, &c. id est quoniam, cum comnsyderauit de natura eorum, quae mo uentur hic, fuit declaratum quod omne motum habet motorem. &, cum consyderauit de natura ipsius motoris, vidit quod iste motor non pont fugere aliquam trium dispositionum scilicet aut vt moueat & non moueatur, aut vt moueat, & moueatur ex se, aut vt moueat, & mo ueatur ex alio, & fuit necesse quod istodm, quod mouetur ex alio, perueniat ad motum ex se per motorem, qui non mouetur, sequitur vt principium om nium sit huius scilicet motum ex se a motore, qui non mouetur. Et, quia istas propones non accepit, nisi ex motis ex se, quae sunt hic, & apud consyde rationem de istis cum hoc, quod indueunt nos ad quaesitum, faciunt nos etiam dubitare in primo principio, quod forte possibilest, vt quiescat, quia ista quandoque quiescunt, & mouentur quam doque. dixit: & nos videmus aliqua, &c. id est & sicut sequitur vt omnia habeant principium ex se motum: & hoc, quod apparet de istis motis ex se, qui sunt hic: alii enim motus reducuntur ad istos: similiter etiam faciunt dubitare in primo moto. quoniam, cum apparet quod ista mouentur sine motu praecedenti, sed post quietem per fectam, fuit possibile vt hoc esset etiam possibile in primo moto.

Et non est opinandum, quod primi motor in istis mouet pluribus moti bus ex se. vnus enim motor non mouet essentialitur, nisi vno motu. & hoc, quid nuenitur in istis motis scilicet habentib animas, quod vnus motor in istis mouet pluribus motibus, est per accuns. Et hoc intendebat cum dixit: & hoc, quod mouet isto motu, non est ita, quod est primuni. id est opinandum est quod vnus motor istorum scilicet qui non mouentur, non mouet essentialcitur, nisi vno motu. & hoc, quod mouet istis pluribus motibus in eis, quae sunt apud nos, non est ita, quod ipse prima causa sit in istis pluribus motibus. Quam, si esset causa prima istorum motuum, tunc non moueret, nisi vno motu necessario. Ab vno enim non prouenir essentiamlitur, nisi vnum motum: sed multa intrant ipsum per accuns, quae abscindunt motum eius, & alia, quae sunt causa in hoc, quae faciunt mo¬ tum post quietem. Et hoc intende bat, cum dixit: quoniam non est causa exse, &c. id est & causa in hoc, quod prima cau sa in hoc, quod habntia animas, quae sunt hic, mouentur quandoque, & quiescunt quandoque, non est ex se. id est quod ista causa non est cau sa, propter quam mouetur ex se, sed alia causa ex rebus continentibus, & ad uenientibus ex extrinseco facit in animalibus motus naturales. & illi mo tus erunt causae vt motor, per quem mouentur ex se, moueat quandoque, & quandoque non moueat. D.dedit exem plum istorum motuum, & quomodo accidit ex eis hoc, & d. v. g. auomen tum, &c. id est v. g. hoc, quod accidit animali in suo corpore de motu auomenti a nutrimento, & de motu diminutionis a rebus extrinsecis, & a de fectu nutrimenti etiam. & hoc, quod accidit ei, & de motu in qualitate apud anhelitum. anhelitus enim est in anima libus ad infrigidandum calorem naturalem, & temperandum ipsum. motus igi tur anhelitus dat animalibus qualitatem.

D. d. ex istis igitur motibus, &c. id est in istis motibus scilicet augmento, diminutione, & alteratione mouetur, animal, sine eo, quod moueatur ex se, sed etiam quiescens.

D. d. Et causa istorum motuum, &c. id est & causa istorum motuum, qui sunt in animali, non ex se, est corpus continens, & illa, quae in trant suum corpus. Et intendebat quod causa istorum motuum sunt res distinctae ab animali, aut extrinsece aut intrinsece. D.dedit exemplum mouentium intrinsecus, cum sint latentiora, & quomodo erunt causae quie tis eius quandoque ex se, & motus eius quam, doque ex se, & d. v. g. nutrimentu in quibusdam animalibus, &c. id est v. g. nutrimentum adueniens corpori animalis in quibusdam animalibus, scilicet quae innata sunt dormire. Nutrimentum enim cum aduenerit corpori istius ani malis, & operatus fuerit calor in ipsum, ascendet ab ipso vapor humidus ad caput, & cor, & sic grauabit aimal, & laxabuntur instra motus ita, quod quiescet in foco, & dormiet. & cum nutrimentum fuerit digestum tunc membra animalis mouenua alleuiabuntur, & expergefiet animal, & mouebitur ex se in loco. &, cum ita sit, tunc primus motor animalis in loco, & faciens ipsum quiescere, non est motor, qui est in eo, qui non mouetur scilicet per quem mouetur ex se, sed primus motor in eo est illud extrin secum, aut illud adueniens corporiEt hoc intendebat, cum dixit: & pri mum principium est extrinsecum.

D. d. & ideo non mouetur semper, &c. id est quia corpus animalis mouetur ab extrin seco, ideo non mouetur sempe ex se continue. &, si non, tunc necesse esset, secundum quod est motum ex se, aut mouetur semper, & continue, cum vnus motor, sicut dictum est, non moueat, nisi vno motu tantum. D.dedit causam, propter quam fuit animal huiusmodi in absci sione sui motus, & dixit: motor enim il lorum est aliud, &c. id est & causa in hoc, quod motor, qui non mouetur in istis, mouet quandoque, & quandoque non, est, quia non est primus motor in hoc motu. sed primus motor in istis est aliud extrinsecum, quando mouetur, & transmutatur iste motor ab illo ex trinseco secundum naturam cuiuslibet eo rum, quae mouent ipsum scilicet quod, si natura eius facit ipsum quiescere, quie scit: &, si natura eius facit ipsum mo uere, mouebitur. Et, cum declarauit quod primus motor, qui non moue tur in hoc motu, mouetur ab extriseco, incoepit declarare modum, quo mouetur, & di. Et in istis omnibus, &c. id est & in istis motis ex se omnibus generabilibus, & corruptibilibus mo uetur primus motor in eis, per quem mouetur ex se a rebus extrinsecis. sed motus ab eis non est essentialiter, sed accidentaliter. motus autem eius est ac cidentalitur, licet sit indiuisibilis: quoniam constituituitur per subiectum scilicet per corpus. & ideo accidit ei moueri, quando corpus mouetur: &omne, quod mo uetur, quia est in moto, est motum per accidens.. Et hoc intendebat, cum d. corpus enim mutat suum locum, &c. i. & caum in hoc, quod iste motor mouetur per accuns, est, quia constituitur per corpus, & sic transfertur per accins, per translationem corporis, omne, quod est in corpore, licet sit motor. Et debes scire quod hoc non est, sicut translatio partis cum translatione totius, sed sicut albedinis cum translatione subfecti: cum sit declaratum quod iste mo tor non est corpus, cum moueat, & non moueatur. & ideo dixit: & quod est in vniuerso mouens se. conseruando se a partibus, quae sunt in corpore: licet hic, & illae moueantur per accuuns. Et debes scire, quod non intendebat quod motus eius, qui est per accuns scilicet motoris, qui non mouetur in animali a causis extrinsecis, est motus eius in oco propter motum sui subiecti scilicet corporis: sed intendebat quod motus eius a causis extrinsecis est propter motum sui subiecti ab eis in loco, scilicet vt augmentetur, aut alteretur, est sicut motus eius in loco a moto sui subiect, scilicet corporis. videtur enim quod manifestum est hic, quod omnis motor in subiecto mouetur per accins, propter motum sui subiecti, deferentis ipsum scilicet in lo co. vtium autem ome, quod mo uetur in loco per suum ssibiectum, tranf¬ smutetur etiam per transmutationem, sui subiecti scilicet transmutatione altera tiua, non transmutatione in loco, non dum est declaratum. Cum enim hoc fuerit declaratum, declarabitur quod, si illud non tram smutabitur ab extrinseco, non mouebitur ex motu sui subiecti in loco. licet appareat ex verbis Aristo te. futuris quod ipse ponet quod omne, quod non transmutatur ab extrinseco per accins, non mouetur ex suo corpore per accis, vt patebit post. Et forte Aristo. tacuit complementum demtratio nis, quam intendit hic, quoniam est manifestum. quoniam, cum verificatum fuerit ex hoc, quod omne motum ex se, quod qnie scit quandoque, & mouetur quandoque, mouet ab extrinseco, & est declaratum quod pri mum motum ex se nihil est extra ipsum, sequitur manifeste in secunda figura quod primum motum ex se non duiescit omnino. Et erit ista demon stratio alia a praedictis. quoniam illud, quid hunc sequitur sermonem, quod ap paret esse complementum istius demon strationis, idem apparet cum demon stiatione praedicta: & patet ex suis verbis in principio istius capituli ip sam esse aliam demrationem a pdicta.

Idest. Ex hoc igitur, quod appa¬s ruit in motoribus non motis, quae sunt in animalibus scilicet quae sunt mota per accidens, erit homo certus in hoc, quod ali¬ quid, si ponatur mouere totum, & po natur cum hoc moueri per accus, si cut animae animalium, quod motus totius non erit aeternus. D.di. necesse est vt sit primus motor, &c. i, &, cum declara tum sit quod ista mouentia mota quam doque mouentur, & quandoque non mouen tur per accuns, est necesse, sicut diximus, si vnus motus est continuus, qui non cessat, vt motor illius sit non motus per accuns. Et intendebat per hunc sermonem, vt videtur dissoluere quae stionem contingentem ex istis motis ex se, quae quiescunt quandoque, & mouen tur quandoque. Quoniam, cum declarauit quod motor in istis est motum per ac cidens, & demrauit quod primus motor rotius non est motum nec accntalitcur, nec essentialectur, dissoluetur ex his duobus quaestio, contingens ex his in pri mo moto ex se. ista enim existimantur quiescere, & moueri sine eo, quod motor in eis moueatur omnino. Et, cum ap paruit quod motor in eis mouetur per accidens, & fuit demtratum quod motor totius non mouetur per acciuns, dissoluetur quod, contingens ex istis i motu totius. Et potest intelligi ex hoc sermone quod est demtratio per se, sicut diximus.

D. d. & quod remaneat ens ip sum, &c. id est & necesse est vt sit hic pri mus motor, non transmutabilis, vnus, qui sit causa, quod mundus remaneat idem, & secundum eandem disponem. principium enim cum remanserit vnum, tunc illdm, cu ius est principium scilicet totum remane bit necessario: cum torum sit continuum cum eo scilicet cum parte ipsius non gnera bili, neque corruptibil scilicet cum primo moto ap isto principio, quoniam, si ista pars continua cum eo, fuerit gnerabi lis, aut corruptibilis, tunc mundus non remanebit idem, & erit illic principium prius ipso, cum uecesse sit vt. motus sit ante motum inuentum ab eo. Et intendebat declarare quod, cum fuerit verum quod totum ens est eiusdem dispositionis essentialitur, necesse est vt hoc sit a principio, quod est principium per se, non propter aliquid accuns. Et, si posuerimus quod istud pricipium mouetur per acens, & fuerit iste motus necessarius in ipso mouere, continget vt aliquid sit essentiaictur in aliqua dispone a principio, quid est principium per acens. quod est impossibile.

D. d. & aliquid moueri per acens, &c. & dixit hoc, quia forte aliquis potest dubitare in hoc, quod dixit. apparet enim quod ipse ponit istud principium mouens non motum, non quia alteratur, nec quia augmentatur ex extrinseco, neque quia mouit se in lo co per accuns: sicut accidit animabus anima lium, quia constituuntur per primum subiectum, quoid mouet. a Sed istud pricipium non constituitur per subie ctum, quod mouetur ab ipso: sed est econuerso scilicet quod permanentia subiecti est secundum illud. Et hoc patebit perfecte cum fuerit declaratum quod iste motor non est in materia. Cum igitur posuit sicut dixit, quod istud principium non mouet se in loco per acens, & apparet in quibusdam principiis aeternis hoc, quod mouentur ex aliis modo accuntali: & sunt corpora coelestia, in qui bus inueniunt motus plures vno, sicut est dispo i plauetis erraticis. mo tor enim cuiuslibet stellae, ex eis, scilicet qui est proprius vnicuique eorum: & est ille, qui mouet illam motu ab occi dente in orientem, mouetur per accuns a ma iori motore in primo moto maxio, & est motor a motu orientali: quoniam orbes istorum omnium sequuntur maxime orbem in hoc motu. v. g. quoniam orbis solis mouetur a suo motore proprio ab occidente in oriemtem scilicet suo motu, proprio annuo, & mouetur suus motor a suo motore maximo motu diurno: & sic accidit suo motori, proprio per accins a maximo motore totius ex hoc, quod mouet suum motum, proprium ab eo, quod est orbis solis. quia igitur inuenitur in motoribus, qui sunt in corporibus coelestibus, aliquid, quid mouetur ab alio, hoc modo accntali, non ex se, ideo fecit hanc exceptionem. Et det intelligi ex hoc, quod mouen tia, quae sunt hic, sunt illa, quae mouentur ex se, & ex aliis per accidens, scilicet ex motu sui subiecti. id est primi mo ti ab eis. Et hoc est, quia motor con stituitur per primum motum ab ipso cilicet quia motor est in eo forma, & mo tum materia: & est acceptum in definitione formae, secundum quod materiae accipiuntur in definitionibus formarum. & hoc est id, de quo dicitur moueri per accuns in rei veritate. Motor autem in corporibus caelestibus non constitui tur per subiectum ipsius: & ideo non mouetur per motum subiecti moti ab ipso hoc modo accidentali. Quod antem eorum habet subiectum, quod mouetur ex alio motore proprio, di quod ille motor proprius mouetur per accidens scilicet ex hoc, quod suum subiectum mouetur ab alio. quia accidit es scilicet motori proprio quidam modus mouendi. & est, quia subiectum eius mo uetur ab alio: non quia ipse mouetur per motum sui subiecti, sicut est dispositio in motoribus, qui sunt hic. Et ideo dicetur in eis motor per accidens, & dicetur aequiuoce, scilicet in illo, quod mouetur per subiectum acce ptum in sua definitione, & per sub lectum, quod non habet introitum in sua dispone. Et ista dispositio est diminutio in motore corporis coele stis, cui accidit vt suum motum mo ueatur ab alio. & ideo perfectior mouentium est mouens in motu diurno, cum non accidat sibi hoc. Secundum hoc icitur est intelligendus iste locus hic. Et su sfentatus est in hoc sermone super hoc, quod mota ex se, quae sunt hic, sunt mo ta ex se per accus: cum motor in eis non sit primus motor, & motum ex se essen tiamilitur non inuenitur nisi in corporibus coelestibus & ideo ista fuerunt aeterua, & illa gnerabilia & corruptibilia. Si igitur fuerit inuentum in motis ex se motum per accuns scilicet quod accidit moto ex se essentia Er scilicet vt moueatur, non est, quia in sua na tura est motum ex se per accius, sicut est dispo in motis ex se per accuns, quae sunt hic. & ideo accuntalitas operaturi esse istorum, & non operatur in esse illorum, scilicet quod moueri per accuns non pperatur in eo, quod est motum exse essentialitur, & hoc est illud, in quo motor est primus motor¬

Nititur in hoc sermone inducere causam, propter quam fuit necesse vt primum motum a motore non transmutabili sit aeternum, & motum in loco. & est econuerso ei, quod declara tum est in principio istius tractatus. cilicet quod ex probatione essentiae istius mo ti fuit probatum primum motorem esse. Et ex hoc apparet ei illud, quod quaesi uit in principio scilicet hoc quod quaedam res mouentur semper, & quaedam inuenium tur in vtraque dispone, & quaedam non mouentur semper. Et causa in hoc est conclusio praedictorum, quoniam, cum declara tum est hic esse motorem aeternum, & motum ab eo aeternum, vult in hoc sermone inducere ex hac conclusione, scilicet hoc esse motorem aeternum, causam, prop quam fuit motum aeternum, & res, quae mouentur quandoque, & quiescunt quandoque, secundum quod est consuetudo in hac scientia scilicet procedere de posterioribus ad prio ra in primo, & post dare de prioribi caum posteriorum. Et ideo incoepit hoc a priori, quid demtratum est ex posteriori bus in dando cauns posteriorum, & est mo tor, qui non mouet, & d. Si igitur fuerit hoc aliquid, &c. & hoc est couersum ydicti. in pdicto enim processit de posteriori ad prius. Declaratum enim fuit hoc, scilicet quod, si est motus aeternus, necesse est vt sit hoc motum aeternum. &, quia hoc est motum aeternum, necesse est vt sit hic motor aeternus, hic anutem intendit con uersum scilicet quia hic est motor aeternus necesse est vt motum ab eo sit aeternum. &, si non, tunc suum mouere non esset aeternum.

D. d. Et hoc declarabitur post. primo autem, &c. id est & hoc apparet etiam ex positione eius, quod est na turam mouentem esse huiusmodiscilicet non motam, & ex positione etiam eius, quod est mota esse gnerabilia, & corruptibilia. Sequitur enim ex his duobus vt illic sit motum aeternum medium inter hunc motorem qui non mouetur, & inter mota gnerabilia & corruptibilia, quod mouetur ab illo primo motore, & moueat ista. Et, cum dixit hoc, incoepit inducere modum, ex quo patet hoc, & d. illd enim quod non mouetur, &c. id est & causa in hoc est, quod illud, quod non mo uetur, neque essentialiter, neque accidem taliter, non mouet nisi vno motu semper, & in eadem dispositione, Deinde dedit causam in hoc, & diquia nunque transmutatur, &c. idest ex hoc, quod declaratum est scilicet quod non est motum per accius, id est ex moto ab ipso: sicut accideret, si primum motum ab eo esset generabile, & corruptibile. Sed intendebat quod, cum posuerimus quod iste motor est non motum per acci¬ dens. & quod motor generabilium, & I corruptibilium est motum, aut essentia liter, aut accidentaliter: sequitur exhoc vt primum motum ab isto moto re non sit generabile, & corruptibile: & per, cum fuerit positum motum aeternum moueri ab hoc motore, qui non mo uetur in loco, erit possibile in hoc moto, vt sit causa generabilium, & corruptibilium secundum propniquitatem eius, & remotionem ab eis, & erit ne cesse vt ipsum sit primum motum ab illo motore, qui non mouetur. Et hoc intendebat, cum di. motop autem, &c. id est & motor, qui mouetur a motore non moto, contingit ei necessario vt sit in diuersis dispositionibus de rebus, quas mouet scilicet in, propinquitate, & remotione. Deinde d. ideo non erit cauta eiusdem motus. id est & impossibile est vt iste motor motus sit causa vnius motus tantum. sed diuersorum motuum, propter. hoc, quod motor, qui mouet, erit in locis diuersis, & dispositionibus diuer sis: & sic aget idem duo contraria, verbi gratia quod quando sol fuerit in tropico hyemali, habebit respectum ad illa, quae sunt sub tropico aestiua li in dispositione contraria ei, secundum quod erit in tropico aestiuali. D. d. & propter hoc, &c. id est & propter, propinquitatem, & remotionem, verbi gratia, quoniam sol, quando fuerit, sicut diximus, in tropico aestiuali, tunc largitur cuilibet entium trantmutationem contrariam transmutationi, quam largitur ei, quando fuerit in tropico hyemali. Deinde dicit: & quandoque erit quiescens sic. idest & sic acquiritur ens quodlibet ex motore aeterno, qui mouetur, vt quandoque moueatur ab eo, scilicet quando fuerit propinquum, & quan¬ doque quieseat, scilicet quando fuerit remotum. Et declarauit quomo do sequitur necessario vt primum motum, quod, quando mouetur a motore, qui non mouetur, sit aeternum, & quomodo sequitur ex hoc vt sit causa motuum contrariorum, apparuit ei ex hoc illud, de quo quae siuerat primo, & est quare quaedam entia mouentur quandoque, & quiescunt quandoque, & quaedam mouen tur semper, & quaedam nunque. Et d. Et apparet etiam ex hoc, &c. id est ex pdictis igitur apparet illud, in quo du bitabamus primo, & est, quod non om nes res mouentur, neque omnes quie scunt. & causa in hoc est, quod ista etiam non diuiduntur i duos modos tan tum, quorum vnus est motum semper, & alius quie scens semper, sed sunt hic aliqua, quae mouentur quandoque, & quiescunt quandoque, & aliqua, quae mouentur semper, & quiescunt semper. Et quod causa in toto declarata est nunc ex hoc sermone. & est, quod quaedam mo uentur a motore aeterno, qui non mo uetur, & ideo ista mouentur semper: & quaedam mouentur a motore moto, & ideo contingit etiam vt ista moueantur quandoque, & quandoque quiescant: & quaedam nunquam mouentur, & est motor aeternus, de quo diximus esse motorem vno motu tantum. Et hoc intendebat, cum dixit: Illud autem, quod est non motum, &c. id est ens autem, quod est non motum, mouet eodem modo vno motu simplici: quia est simplex, non compositum, im non habens materiam. Iam igitur apparent hae tres dispositiones cum suis causis. & est, quod quaedam eorum nunque mouentur: & causa eius est, quia est simplex, non compositum. &, quod quaedam semper mouentur: & cau¬ sa illius est, quia mouentur ab hocl motore simplici. & quaedam, quae mouentur quandoque, & quiescunt quam doque: & causa illius est, quod motor eorum mouetur. Et debes intelligere hic per motum, & quietem, omnes transmutationes compositas, & de motu aeterno motum localem tantum. Et debes scire quod secundum hunc modum possibile est vt mot noui fiant a motore non moto, scilicet mediante moto aeterno. Et ideo, qui posuit principium aeternum, & primum motum esse nouum, non potuit dissoluere quaestionem accidentem in hoc, sicut accidit Loquentibus nostrae legis.

Dixit: Deinde hoc apparebit, &c. idest ex perscrutatione de hoc, scilicet quis motus est iste motus. quoniam, si apparebit demonstratus in mundo, tunc sensus conueniet demonstrationi. & est, sicut diximus manifestius, scilicet quoniam tunc verificabitur modus, qui est causa in quiete quorundam entium quandoque, & in motu eorum quandoque. & ipse, sicut dixit, perserutatur hic de duobus, scilicet quis motus est iste motus, & quis motus est pri mus motus motuum sensibilium, Manifestum enim est, sicut dixim quod, si fuerit hic motus primus com tinuus, quod primus motor debet mouere hoc motu: cum primus motus necesse est vt sit a primo motore. & perscrutatus est in Sexto quis mo tus est, qui potest esse infinitus. sed hic complebit perserutationem bene de hoc.

Deinde dicit: Manifestum est enim quod, si fuerit necesse, &c. idest & necesse est perscrutari de pri mo motu quis motu sit. quoniam manifestum est quod, si fuerit ne cesse vt sit hoc motus aeternus conti nuus, oportet consyderare quis mo tus sit ille, qui potest esse continuus. quoniam necesse est vt iste motus sit primi motoris. id est quoniam, cum declaratum sit quod est hic motus primus continuus, demonstratus, necesse est vt ille motus sit ille, quo mouet pri mus motor¬

Cum promisit perserutari quis motus sit iste motus continuus, & quis motus sit primus, quoniam motus necesse est vt sit vnus, incoepit perserum tari de hoc, scilicet quis motus sit pri mus motus, & d. Dicamus igitur, &c. & intendit per motum in magni tudine motum augmenti, & diminutionis. iste enim motus declaratus est esse in quantitate. & intendit per motum in passione, motum al teratiuum. Deiide di. necesse est vt iste sit primus motuum. idest mo tus in loco. & pofuit motus tres, secundum quod declaratum est in Quin to. Deinde incoepit demonstrare quod motus localis praecedit omnes alios. quoniam necesse est, vt omne quod alteratur, aut augmentatur, aut diminuitur, prius transferatur: & non apparet de natura translati quod necesse est vt alteretur, aut augmenterur, nisi per accidens. Et incoepit in hoc demtrar: hoc in motu augmenti, & dixit: Impossibile est enim aliquod augeri sine alteratione. Et, cum dixit quod augmentabile, & diminuibile ne cesse est vt alteratio praecedat illa, de clarauit hoc, & d. augmentum enim potes dicere, &c. id est & necesse est vt augmen tabile alteretur: & tunc augebitur quodam modo a simili, & quodammodo a contrario. id est quoniam nutrimentum, per quod fit augmentum, quodam modo est simile, & quodam modo contrarium Et, cum dixit hoc de nutrimento, dedit causam in hoc, & dixit: nutrmentum enim dicitur esse contrarium ad contra rium, &c. id est est enim concessum quod nihil agit in aliquod, nisi contrarium. &, quia nutribile agit in nutrimentum, nec esse est vt in nutrimento sit aliqua pars contraria, &, quia nutrimen tum copulatur in postremo cum nutribili, necesse est vt in eo sit aliqua pars similis. & hoc innuebat, cum dixit: & non copulatur in omni generato, &c. Et, cum declarauit quod nutrimentum est contrarium, & quod transfertur de contrarietate in similitudi nem scilicet de contrario in contrarit in, & transinutatio, quae est in contrarijs, est alteratio, conclusit ex hoc quod nutrimentum alteratur, & tunc auget, & dixit: necesse est vt transmutatio de contrario in contrarium sit alteratio.

D. d. Sed, cum fuerit alteratio, necesse est vt sit aliquod alterans. & hoc manifestum est per se. D.mani festauit hoc, & di. quod extrahit illud, quod est potentia, &c. id est & necesse est vt alterans sit extra alteratum, & aliud ab eo. quoniam alterans est illud, quod extrahit rem de potentia in actum in qualitate, secundum quod alterat. v. gr. quoniam facit illud, quod est in potentia calidu n, vel frigidum, calidum in actu, aut frigidum. & impos sibile est vt illud, quod est in potentia calidum, au: frigidum, fiat calidum in actu, aut frigidum in actu, nisi l transmutans sit calidum in actu, vel frigidum in actu.

D. d. Et manifestum emt quod dispositio motoris, &c. id est & quia primum alterans, quod non alteratur, non alterat semper, sed quandoque, necesse est vt non habeat se cum alterato a eadem dispone, sed quandoque appropinquetur ei, & alteret, & quandoque remoueatur, & non alteret: & propinquitas, & distam tia non est, nisi per translationem: ergo translatio praecedit naturaliter al terationem, scilicet quod, cum vtraque fuerit in actu: deinde alterans altera uit, postquam non alterabat: necesse est vt alterum moueatur in locoaut alterans, aut alteratum, aut vtrumque Si autem alterum fuerit generatum, aut vtrumque, & posuerimus hoc esse causam eius, quod quandoque alterat, & quandoque non, manifestabitur quod translatio debet praecedere eodem mo do, cum alteratio etiam praecedat generationem. generatio enim aut est alteratio, aut sequitur alterationem. Et, cum declarauit quod transla tio praecedit istos duos motus, & dixit: Si igitur fuerit necessarium vt mo tus continuus sit, &c. idest, & hoc, quod dixit, bene sequitur. quoniam cum fuerit, necesse est vt sit hic mo tus aeternus: & motus aeternus est primus, & motus primus est translatio: necesse est, si fuerit hic motus aeternus, vt sit hic translatio aeterna. Et, quia translatio quaedam est prior, v. circularis, & quaedam posterior, scilicet recta, d. &, si aliqua translatio est prior, &c. id est & apparet etiam ex hoc sermo ne in hoc loco, si translatio fuerit duo pus modis scilicet prior, & posterior, quod prior est aeterna. & ista prioritas, sicut diximus, declarabitur hic eo modo, secundum quem sequitur vt trans¬ latio sit aeterna. Et, quia aliquis po test dicere quod forte rtansmutatio, quae est in substantia, est prior aliis motibus, quia praedicamentum substantiae est prius aliis praedicamentis, incopit declarare etiam quod motus localis praecedit transmutationem in substantia, quae dicitur generatio, & corruptio, & d. Et etiam priucipium omnium passionum, &c. id est & etiam prim cipium omnium qualitatum apd Antiquos est densitas, & raritas. Existit mant enim quod omnes primae qualitates, sicut grauitas & leuitas, mollities & dur ties reducuntur ad istas duas qualitates. existimatur enim quod graue est desum quodam modo, & leue rarum quodam modo. & similiter existimatur quod durum est densum, & molle rarum. & similiter calidum existimatur esse rarum, & frigidum densum. Et Et haec non est opinio Arist. sed in tendebat declarare quod hoc commune est duabus opinionibus, scilicet opinioni Arist. qui dicit quod pricipia tiamsmutationis sunt qualitates qua tuor, scilicet caliditas, & frigiditas, & humiditas, & siccitas, & opinioni eorum, qui dicunt quod principium omnium qualitatum est densitas, & ratitas: & sunt illi, qui dicuntus partes esse atomos. Et, cum posuit quod funda, menta qualitatum apud istos sunt densitas, & raritas, d. & densitas, & raritas sunt congregatio, &c. idest & densitas, & raritas secundum opinio nem istorum est congregatio, & segregatio partium. & sunt modi, secundum quos dicunt substantias oenerari, & corrumpi, illi, qui concedunt substantias gnenrari, & corrumpi. dicebant enim quod gneoatio indiuidui est congregatio partium, & corruptio est segregatio lllarum. Et, quia omnia ista redusum tur ad segregationem. & congregationem, & cogregatio, & segregatio videntur esse in loco, d. & quod con gregatur, aut segregatur necesse est &c. id est &, cum ita sit, necesse est vt mo tus localis praecedat omnes transmutationes secundum hanc opinionem, & similiter secundum opinionem veram. Deinde dedit aliam rationem in augmen tabili a praedicta, & d. & etiam augmentabile, & diminuibile mutant locum secundum magnitudinem. i. vt mihi videtur, quod augmentabile necesse est quod nutrimentum transferatur ad ipsum, & tunc augebitur, & similiter diminuibile necesse est, vt transferatur ab eo aliqua pars eius, & tunc diminuatur, & secundum hoc motus localis praecedit motum aug menti, & diminutionis.

Cum declarauit quod motus translationis precedit naturaliter alios mo tus, & non solum prcedit namliter, sed tpre ent, & substantia, incoepit declarare etiam quomodo sequitur vt precedat secundum rpmieos. & incoepit notificare primo secundum quot modos dicitur prius, & d. Et apparet etiam, &c. id est quod translatio est primus motuum, indu cendo rationes, secundum quas dicitur primum in mo tibus, & demonstrando quod motus translationis dicitur prior secundum vnumquedque eorum. D.incoepit inducere modos, secundum quos dicitur quod motus precedit motum, &. d. Primum enim quemadmodum dicitur &c. id est prius enim sicut dicitur in aliis rebus de plu¬. ribus vno, ita etiam in motu dicitur de piuribus vno modo. & intendit quod, secundum pmnes modos, secundum quos dicitur prius, & posterius in omnibus rebus, aut secundum plures dicitur prius, & posterius in motu.

D. d. Ot enim prius, &c. id est & prius dicitur in aliis rebus, & in motibus multis modis, dicitur enim prius secundum naturam, & est illud, quid, cum non fuerit, non erit secundum: &, cum fuerit, non de necessitate erit secundum. v. gra. vnum, & duo, quia, quando vnum non fue rit, duo non erunt. &, si vnum fuerit, non tamen sequitur vt duo sint. Et intendit quod iam declaratum est quod talis est dispositio motus localis ad caeteros motus. & post declarabitur, scilicet quod, cum alii motus fuerint, erit motus localis: &, cum motus localis fuerit, non sequitur vt alii motus sint. D. incoepit dicere secundum modum prioris, & d. Et dicitur prius ppre, & essentia. id est secundum causam.

D. d. Quia igitur est necessarium vt motus sit aeternus, id est & motus est etiam aeternus, aut quia est vnus continuus vt declaratum est de motu continuo, aut quia componitur ex motibus suc cessiuis scilicet quorum vnus est ante alium, & vnus post alium, ita, quod finis pceden tis sit cum principio consequentis.

D. d. & est dignius vt sit continuus, &c. id est & est manifestum quod dignius est, & me¬ lius quod motus aeternus sit vnus, & com tinuus, quae vt sit successiuus, aeternitas enim est in continuo essentialiter, & in successiuo accidentaliter.

D. d. & opinamur, &c. id est &, cum melius sit vt mo tus aeternus sit continuus, & nos opi namur quod, omne, quod prouenit a natura semper est melius inter possibilia.

D. d. & possibile est vt sit continuus. id est &, cum posuerimus quod, illud, quid prouenit a natura, est melius inter possibilia: & motus aeternus est melius vt sit com. tinuus: & possibile est vt motus localis sit continuus: sequitur quod motus localis, in quo inuenitur aeternitas, sit con tinuus. Et, cum non fuit manifestum hic quod sola translatio est continua, & d & hoc declarabitur post. id est sed accipia. mus hoc pro vero in hoc loco, scilicet quod nullus motus est continuus in rei ve ritate, nisi motus localis. &, cum ita sit, necesse est vt motus localis sit etiam pri mus in tempore. Et abbreuiatio istius sermonis est talis. Si est melius vt nic tus aeternus sit continuus: & melius in omni possibili est illud, quid est naturaliter: necesse est vt motus aetern sit continuus. Si igitur motus continuus sit translatio tamtdum, necesse est vt mo tus qgternus sit translatio. &, si mot aeternus est prior secundum tpmens, necesse est vt translatio sit prior secundum tpeos. & similite debet esse prior secundum naturam, & secundum cam. Et, cum descripsit primo prius snim naturam, incoepit declarare ex praedictis, & ex hac descriptioe quod iste mo tus scilicet localis est prior secundum naturam cae teris motibus, & d. necesse est igitur, vt translatio sit prima, &c. id est necesse est igitur, vt motus localis sit prior naturaliter caeteris motibus. non enim est necesse vt translatum moueatur alio modo motuum, sed alii motus non possunt esse sine motu locali. Morus igitur localis, cum non fuerit, non erunt alii motus: &, cum alii motus fuerint, erit motus localis. & non sequitur quod, cum motus localis continuus fuerit, vt alii motus sint. & hoc intendebat, cum d. sed impossibile est vt aliquis istorum motuum, &c.

Cum declarauit, quod motus, prper quem inuenitur aeternitas in motibus, est motus localis: & motus aeternus est prior tpere caeteris motibus generabi libus, & corruptibilibus: necesse est vt motus localis sit prior tempore caeteris motibus. Et, quia accidit in hoc quodo ex animalibus ambulantibus, in quibus motus localis est posterior secundum tpeos aliis motibus, incoepit decla rare noc, & dissoluere quiodnem, & d. Et etiam est primus in tempore. id est & etiam mo tus localis aeternus est prior in tempore aliis motibus.

D. d. secundum aeternitatem enim &c. id est quoniam per aeternitatem existentem in hoc motu pot moueri hoc motu scilicet motu priori tpere caeteris motibus. Et, cum. d. quod motus translationis est prior omnibus motibus in mundo secundum tempus, & secundum naturam scilicet in mundo maiori d. quod est econuerso in mundo minori, scilicet in homine, & in animalibus. Et d. Sed indiuiduum, &c. id est sed hoc in indiuiduo demonstrato, moto ex se, generabili, & corruptibili est econtrario ei, quid est in mundo. Motus enim localis in indiuiduis motis ex se generabilibus est postremus motuu. In homine enim & animalibus motus localis est po stremus, cum non ambulet, nisi, postque perficitur per motum augmenti, & alterationis: & ante ista est motus gene rationis.

D. d. motus autem localis est motus perfectionis, id est motus localis non inuenitur in animali, nisi postque per ficitur in creatura. Et, cum d. hoc, pont & aliquis dicere quod forte ita est de mun do magno, sicut de paruo scilicet quod motus generationis in eo est prior, & localis posterior in tpere. & in natura, d. Sed necesse est, vt aliquid aliud mouaeatur, &c. id est sed ipossibile est hoc esse in moto ex se generabili, ita, quod non sit hic motum ex se motu locali percedenti hunc motum in generatione, qui est ram in isto esse semper generabilia comtinue, secundum quod declaratum fuit prius, & secundum quod apparet etiam hic scilicet quod motus loca lis praecedit essentialiter generationem.

D. d. v. g. quod generans, &c. id est sicut inuenitur in animalibus generantibus scilicet quod gignens est causa geniti propter transla tionem. & d. hoc, quia manifestum est quod translatio gignentis praecedit generationem suam: translatio aute, quae praecedit generationem non gignentium, est translatio mundi magni generans totum, & conseruans ipsum. &, cum ita sit, manifestum est quod translatio est posterior in animaligenerato motu generationis per ac cidens. & ideo d. post. Et, si non esset ita, &c. id est nisi translatio praecederet de lecessitate generationem gignentis, tunc existimaretur quod generatio esset primus motuum. quoniam apparet in istis quod generatio est primus motuum in eis. D.iterauit hoc confirmando, & d. sed licet dispo sit talis in indiuiduo, &c. id est sed licet hoc accidat in indiuiduo istorum generabilium, tamen non accidit hoc in omnibus generabilibus. id est quda declaratum est quod motus localis pce dit naturaliter motum generationis, & quod necesse est vt ante generationem sit aliquid translatum ex se. &, si non, non esset gnatio omnino. Si igitur omne translatum ex se Isset generatum, tunc generatum haberet causas infinitas. contingeret enim vt aute translatum per se, esset aliud translatum per se, & sic in infinitum.

D. d. & etiam istud habet aliud prius ipso. 1. & necesse est vt istud motum scilicet translatum ex se non generabile, neque corru ptibile habeat aliquid prius ipso: & est illud, quid mouet ipsum, & non mo uetur.

D. d. Et, quia impossibile est, &c. id est &, quia impossibile est vt motus generationis sit prior natura, & tempore aliis motibus. quoniam, si ita es set, tunc mota ex se scilicet in loco omnia es sent generabilia & corruptibilia. &. I si ita esset, non inueniretur generabile, & corruptibile, vt declaratum est.

D. d. manifestum est, &c. id est &, cum generatio non sit prior, manifestum est quod nullus aliorum motuum, qui se quuntur generationem, pont esse prior natura, & tempore, scilicet motus alterationis, & diminutionis, & corruptionis. quoniam generatio pEecedit istos motus, Et consyderandum est quomodo genena tio pecedit istos motus. Omne enim quod generatur secundum opinionem Arist. neceste est vt alteretur: & ex hoc existimatur quod alteratio pecedit generationem. Sed, quia nos videmus quod omne, quod alte ratur, ante fuit generatum, & ex hoc existimatur quod dispositio in istis est circularis, & quod neuter istorum motuum pcedit alterum, quomodo igitur dixit Arif. quod generatio pecedit alios motus prae ter localem: quoniam in augmento, & diminutione, & corruptione manifestum est eos esse posteriores genera tione. Et, si etiam non inuenitur in istis pro prium prioris secundum naturam. omne enim ge nerabile est augmentabile, & diminui bile, & corruptibile, & omne augmentabile, aut corruptibile, aut diminuibile est generabile. Dicamus igitur, quod consyderatio prioris, & posterioris in hoc loco est, sicut consyderatio prioritatis, & posterioritatis in pedicamentis, iquibus em motus. Substantia enim quia est prior naturaliter caeteris pdicamentis: quoniam, cum aufertur, auferuntur alia praedicamenta: &, cum fuerit, non sequitur, vt sint alia praedicamenta, secundum quod substantia est prior eis: & si, sequitur, vt sint in substantia ex natura materiae, & ocipce natura quantitatis: manifestum est quod via ad esse substantiae est prior via ad esse aliorum praedi camentorum. Et intelligo per viam mo¬ ti generationis vniuscuiuslibet pdicamentorum. Secundum igitur hunc dum d. Arist. quod motus generationis pcedit alios motus, & quod motus alte rationis praecedit generationem per accidens, scilicet secundum quod formae elementorum sunt qualitates aut qualitates sequum tur eas. Et, cum posuit. quod motus gene rationis praecedit alia pdicamenta, d. Et, si generatio non est prior translatione, &c. id est & cum generatio est prior caeteris motibus: & translatio est prior onatione: manifestum est quod nulPus modorum motus est prior translatione.

Ista est alia declaratio, quod translatio est prior aliis motibus. Et d. Et vniversaler &c. id est & vniversaliter manifestum est, quod om ne generatum est diminutum, & omne diminutum mouetur ad principium sem per, quid est complementum & finis scilicet quod est prius aliis principiis. Et manifestum est per se quod generatum est diminutum. quoniam, si non esset diminutum, non moueretur ad complementum. D. d. & sic posterius, &c. id est & necesse est igitur vt omne posterius secundum tpeos in ceneratione sit prius secundum naturam. Et cum verificauit hanc proponem, d. & translatio est postremum, &c. id est sequitur igitur ex his duabus proponib vt translatio in generato sit postetior secundum tpeos aliis transmutationibus, & prior in natura. Omne enim posterius secundum tpers in oenerabili ex rebus, quibus perficit, est prius in natura: & translatio est talis: ergo sequitur, in prima figura vt translatio sit prior natura aliis motibus.

D. d. Et ideo quaedam viua non mouentur. id est &, quia trafislatio est prior secundum perfectionem, aliis motibus, ideo animalia, quae non sunt perfecta, non transferuntur. id est quoniam, cum fuerint diminuta, & careant instio, quo fit translatio, ideo carent translatione: & similiter in plantis. animalia vero perfecta habent instrumenta, & translationem.

D. d. Cum igitur translatio, &c. id est &, cum translatio non inuenitur, nisi in eis, quae sunt perfectiora rerum naturalium, necesse est vt iste sit motus perfectior aliis motibus: perfectius est prius in natura: eroo iste motus est primus motuum. Et hoc componitur sic. Translatio est re: perfectioris: & quod est rei perfectio ris est perfectius: ergo translatio est perfectior aliis motibus. In hoc igi tur sermone declarauit per demionem esse, & causae quod translanio sit prior caeter is motibus. deinde declarauit ex hac concsone causam eius, quod transslatio existit in animalibus perfectis. & haec est demiro causae tandum. deinde accepit posteritis, & declarauit per ipsum prius. & fuit demro per signum. & est, quod translatio est prior, quia est in priori. In hoc igitur sermone sunt tres demrones scilicet causae & esse, & commae tantum, & demonstratio sigui,

Ista est Tertia declaratio, quod trans latio est primus motuum. Et fundat super duas propones, quarum Vna est, quod illud, quid mouetur secundum transla tionem, non distat a sua substantia apud suam transmutationem scilicet quod non accidit ei tunc in sua substam tia transmutatio, quae cogat ipsum exire a sua substantia, cum illud, quid mouetur, non transmutatur, nisi l tantum in vbi, & non sequitur ex mutatione vbi, mutatio substantiae moti. quod non contingit in aliis mo tibus scilicet quod in aliis motibus accidit mo to transmutatio in sua substantia sicut in motu alterationis, & augmenti, scilicet quod alteratum mutatur in sua substantia, aut appropinquatur mutationi, cum alteratio sit via ad corruptionem. & similiter in augmento, cum contingit ab eo vt res diuen setur in quantitate. &, cum hoc intenditur, erit via ad corruptionem. Et, cum declaratum sit quod illud, quid mouetur hoc motu, non transnutatur in sua substantia, quod non accidit in aliis motibus, & coniunxerimus huic secundam proponem, & est, quod motus, in quo motum non transmutatur in sua substantia omnino aut, si transmutatur, nihilominus transmutatur minus, est melior, quia est propinquior naturae, cum non facit rem transmutari a sua na tura, sequitur ex duabus propositio nibus, quod translatio est perfectior motuum: & quod est perfectius est prius in natura: ergo translatio est prior in nam

Ista est Quarta declaratio quod translanio est primus motuum naturaliter. Et fundatur super tres, propositiones. quarum Vna est, quod motum ex se non inuenitur nisi in hoc motu. nihil enim est alteratum ex se. nec alterat se, nisi per accidens. Secunda autem est quod motum ex se est prin cipium rerum motatum. Tertia ve to est quod motus, qui inuenitur in prio motu, est primus motuum. Et. d. pri ma intentione. quoniam accidit ei per acci dens quandoque, vt moueat illud, quid mouetur ab ipso alio modo motuum: sicut aecidit animalibus, quando mouentur in loco, scilicet quod corpus calesit. animal enim in tali motu scilicet alteratione, mouetur ex se, sed non primitus, sed me diante motu locali. & augmentatum etiam amen existimatur augeri ex se, se per accuns.

Declaratum est igitur ex omnibus istis demonstrationibus, quod translatio est primus motuum uatura, & tempore. & ista propositio erat prius accepta pro vera, & declarauit ipsam hic. Et, quia translatio est duobus modis, recta, & circularis, & fuit declaratum quod motus aeternus est continuus, & accepit pro vero quod motus continuus est motus localis, ex quo declarauit quod motus localis est primus motuum secundum tpens, incoepit hoc de clarare, & quaerere in quo motu inuenitur continuatio, per quod declarabitur quod translatio sit continua, & quae translatio in rei veritate est prima. Et ideo d. Quae autem translatio, &c. & d. hoc, quia nondum est declaratum, nisi hoc scilicet quod translatio simpliciter est prior.

D. d. & manifestabitur cum hoc per hanc eandem viam, i. per hunc modum consyderandi. & intendit per prius, illud, quid dixit in Sexto, scilicet quod motus circularis solus pont esse aeternus: sed illic non com pleuit perscrutationem de hoc. In initio vero tractatus istius, & ante hunc sermonen non solummo declarauit possibile esse, vt sit hic motus con tinuus, sed declarauit quod necesse est vt sit hic motus continuus. Ex hocl ergo sermone, quem nititur declarare, apparent duo. Quorum vnum est illud, quod prius posuit scilicet quod possibile est vt sit hic motus continuus, aeternus. Secundum autem est quis motus sit motus continuus, quem declaratum est esse aeternum necessario. & hoc declarabitur, quando declarabit quod motum impossibile est esse conunuum.

Intendit in hoc sermone declarare, quod motus successiui, qui inue niuntur in eodem moto, qui sunt idem genere, & diuersi spe, non sunt continui, & hoc in quatuor transmutationibus. Et ipse incoepit declarare hoc in tribus illorum, cum sit manife stius in eis scilicet in alteratione: & in quam titate, & in substantia, quae dicitur venera tio, & corruptio. Et fundat suum sermonem super quatuor propones. Quarum prima est, quod omnis motus istorum est de opposito in oppositum. Secunda autem est, quod illa, quae sunt de oppositis in opposita, sunt opposita. Tertia est, quod idem motum, quando mouetur motibus oppositis, necesse est vt inter eos sit tenpus. Quarta vero est, quod motus, inter quos est tmens, non sunt continui. Ex quo sequitur necessario quod omne motum aliquo istorum motuum trium secundum suc cessionem impossibile est vt motus eius sit continuus. Et propom, dicens quod inter omnes duos motus oppositos ciusdem moti est tempus, est talis, quod possibile est quandoque vt illo tpere sit illud motaumn quiescens, & quandoque impossibile, scilicet i motu gnerationis, & corruptionis, vt post declarabitur. & quomocunque sit, consecutio est eadem, haec est igitur summa huius capituli expositio. D. Dicamus igitur quod apparet impossibile esse, &c. i. quando fuerit positus motus esse vnius moti. dicens enim hunc sermonen, aut ponet quod istud motum, quid est continui motus, mouetur altero duorum motuum oppositorum, v. g. augmentatione tanun, aut diminutione tandum, aut ponet quod est continui motus, propter hoc, quod mouetur duobus motibus oppositis secundum continuationem. Et incoepit primo destruere primam intentionem, dicendo. Motus enim &cae. id est & intendit per hoc tres transmutationes tantum, ain motu enim locali non apparet com. trarietas, sicut apparet in istis. & post declarabit hoc. Et, cum narrauit quod transmutatio in istis tribus est de opposito in oppositum, incoepit dice re opposita in vnoquoque eorum, & d. v. g. quoniam duo terniini, &c. id est v. g. quoniam opposita in generationc, & corruptione, quae terminant istos duos motus sunt esse, & non esse. Ceneratio enim est de non esse in esse, corruptio vero de esse in non esse. & non intelligit hic per non esse, non esse simpeilriciter sed non esse alicuius scilicet non esse huius generati, vel huius corrupti.

D. d. & duo termini alterationis sunt duo contraria, id est & duo termini motus alterationis sunt duo com traria, iter quae fit iste motus. vt album, & nigrum in coloribus, & calidum, & fri gidum in tangibilibus, & alia contralia existentia in modis istorum motuum, a declarata sunt in Septimo istius libri. illic enim declarauit in quo gerne re qualitatum inuenitur iste motus. Et, cum induxit opposita, quae sunt in gene ratione, & corruptione, & alteratione, induxit etiam ea, quae sunt in motu quanti tatis, & d. & duo termini augmenti & diminutionis, &c. id est & duo termim oppositi augmento, & diminutioni sunt magnu, & paruum. Et est ita, sicut d. quoniam res naturales habent ma gnitudines terminatas. minimus igi tur homo est terminatus naturaliter, & similiter maximus. si enim magnitudines rerum non essent terminatae, tunc magnitudines non haberent perfectionem quae si tam in natura per motum augmenti. ma nifestum est enim per se, quoniam, quemadmodum non quaelibet actio fit per quamlibet qualitatem scilicet per quamlibet formam, ita est manifestum per se esse impossibile vt quaelibet actio entium sit per quamli bet magnitudinem: sed vnaquaeque actio actionum propriarum cuilibet ex ti habet qualitatem propriam, & quantitatem propriam. Sicut igitur actio ho minis non pont prouenire nisi a forma homins, ita impossibile est vt actio eius proueniat, nisi a sua magnitudine, magnitudo igitur homis est terminata naturaliter, & similiter sua forma, & similiter in vnaquaque rerum naturalium.

D. d. aut perfectio, aut diminutio mavnitudinis. id est in motu augmenti, & diminutionis. Et, cum declarauit quod im possibile est, quod isti motus sint conti nui, aeterni, secundum quod sunt idem motus, cum sint de contrario in contrarium, & de op posito in oppositum, & quod est tale, est finitum, & pot aliquis dicere forte, quod continuatio in eis est prper translationem ipsius moti de alio motu, in motum oppositum ei in illo genere, ita, quod interim non sit quies, v. g. vt altera tum moueatur de albedine in nigredinem, deinde de nigredine in albedinem, ita, quod non in medio sit quies, & sic in infinitum, d. iundendo, & illa, quae sunt in parte contrarias sunt contraria. id est & non est dicendum quod motus oppositi istarum rerum sint continui. motus enim qui sunt ad partes oppositas, sunt oppositi. & intendit per partes oppositas contraria in alteratione. D.d, quod non mouetur semper fuit, &c. id est & omne, quod mo uetur motu, qui habet principium, & finem, & antequae mouebat, erat ens, necesse vt est moueatur post quietem, non post motum, si prius mouebatur motu contrario posteriori. & d. hic quod omnis motus desinens non desinit, nisi quando aufertur potentia ab eo, in quo fuit transmutatio. & hoc erit, quando illud est in actu. & omne, quod est in actu, est quie scens necessario: quoniam, si moueretun esset in potentia: &, si esset in poten tia, tunc motus non finiretur. quod est contra positum, & haec declaratio communis est duobus motibus scilicet alteratio nis, & augmenti. In transmutatione autem generationis, & corruptionis non apparet alietas duorum motuum ex quod te moti inter eos: cum illud, quid trans mutatur hoc motu transmutationis, non est aliquid demonstratum in duobus extremis motuum. & ideo processit i hoc per aliam viam communem aliis transmutationibus: & est, quoniam inter omnes duos motus oppositos est tamens necessario. &, cum ita sit, d. Et secundum hunc modum, &c. Et intendit per modos transmuta tionis transmutationes residuas, & d. quod generatio, & corruptio sunt or posita simpierisiter, quia opponuntur sibi secundum esse, & non esse.

D. d. & quae suntam vnoquoque indiuiduo, &c. id est & generatio existens in aliquo indiuiduo, est opposita corruptioni, existenti in illo eodem indiuiduo. id est quoniam impossibile est vt generatio, & corruptio insimul sint in eodem indiui duo in eodem tpre: ergo inter illos est tpens necessario. Et, cum posuit quod istae duae transmutationes sunt opposita d. Et ideo, si non fuerit possibile, &c. i. &, cum fuerit positum quod duae transmu tationes oppositae sint continuae sine aliquo tpere interposito, continget necessario vt idem transmutetur duabus transmutationibus oppositis isimul. Quam, si motus de albedine in nigre dinem si continuus cum motu de nigre dine in albedinem, tunc illud, quid modo uetur de albedine, mouetur ad albedi nem. Seudm igitur quod mouetur de albedi ne dimittit eam, & acquirit nigredi, nem: & secundum quod mouetur ad albedinem dimittit nigredinem, & acquirit albedi nem. ergo in eadem dispone acquirit eam dem partem albedinis, & dimittit illam: & mouetur etiam duobus motibus contra rijs insimul, quod est impossibile. Et similiI ter accidit in generatione, & corruptione, & in aliis transmutationibus ab eis, & in motu loc ali. demtro enim communis est omnibus transmutationibus. &, cum duo motus non fuerint insimul, sequtur quod inter eos sit tpens necessario. Et ista demro non debet intelligi, nisi i in eodem moto, quid mouetur duobus mo tibus contrarijs, habentibus principium, & finem. non in motibus successiuis, qui sunt in pluribus motibus, sicut motus chordarum apud percussionem earum omnium neque in duobus motibus, quorum alrer est perfectio alterius in eo dem moto. quoniam inter omnes istos non est I tpeos: neque, aliquis eorum est motus perfe ctus scilicet habet principium, & finem, finis enim motus naturaliter non est motus, sed quies. & similiter principium motus est ex non motu, nisi sit per accides. secundum hoc iciur est itelligen da ista demro. Et, quia ista declaratio est communis omnibus transmutationibus, prima autem propria tramsmutabilibus, quae recipiunt quietem, d. non enim est dicitura, &c. id est & in ista demrone non indigetur ponere duas tramsmutationes contrarias esse, sicut fuit factum in prima, sed tameum indigetur in ea hoc, ilicect quod impossibile est vt contradictoria opposita sint insimul.

D. d. nec etiam indigetur hoc. iI. & ista demtro non indiget illo, quod acceptum fuit in prima, scilicet quod in eodem non existunt duo contraria insimul, neque etiam indigetur, in hac demtratione illo tertio posito in prima, scilicet quod quoes est contraria motui. D. dedit causam in hoc, & d quod enim non est, &c. i. & cauma in hoc, quod ista transmutatio non puenit ad quietem, est: quoniam transinutatio, quae est corruptio, peruenit ad non ens: & non ens non dicitur quiescere, nec transmutari, nec esse contrarium. & omnia ista erant accepta in prima demione

D. d. sed illud, quo indigetur in hoc sermone, &c. id est illud enim quod indiget declaratione in hac demrone vniversali, est hoc vnum solum, scilicet quod inter omnes duas transinutationes oppositas, quocumquemodo sit modoru transmutationis, est tpeos. hoc enim verificato, verifica bitur impossibile esse duas transmutatio nes oppositas esse continuas.

D. d. no stra enim indigentia in hoc, &c. id est & iste duae demrones differunt, quia demtro. qua vtier hic in hoc, quod duae transmu tationes oppositae non sunt contiiuae non inducit ad hoc, quod duo contraria existant in eodem insimul, sed ad hoc, quod impossibile est vt duo opposita sint insimul scilicet ens, & non ens. quoniam duo prima, scilicet duo opposita, de quibus dictum fuit in hac de mrone quod ea esse infimul est impossibile, lLt impossibile, ad quod induxit ista demro non fuit hoc scilicet duo contraria existere in eodem insimul, sed duo contradi ctoria existere insimu, scilicet ens, & non ens. Et, quia in prima demtratione fuit acceptum quod transmutationes op positae sunt contrariae adinuicem, & quod quietes, quae sunt inter eas, sunt etiam oppositae, & contingit in hoc quaestio, vtrum vnum contrarium habeat plus vno contrario, cum sit. famosum quod vnum contrarium non habet nisi vnum contrarium incoepit dissoluere hanc quodnem, & d. Et non debemus peccare. id est & non de bemus decipi in hoc, quod posuimus ser monem dicentis, quod contingit nobis vt idem habeat duo contraria. quoniam iam po suimus quod vterque duorum motuum oppositorum est contrarius reliquo: & quod quies, ex qua incoepit vterque motuum, est contraria ipsi motui: & sic motus habebit duo contraria, scilicet motum, & quietem. D.dedit rmunsionem in hoc, & d. sed non debemus consyderare in hoc l solo, & non in alio. id est & ista quodo accidit in per uribus: & ideo non est consyderanda in hoc loco solo.

D. d. motus igitur, & ques opponuntur, &c. id est non enim est impossibile dicere quod motus est comtrarius quieti, & motui, sicut dicitur quod equale est contrarium magno, & par uo, & mediocre est contrarium inten so, & diminuto. Et intendebat per hoc notificare quod possibile est idem habere plura vno contrario. Aut quando comrarietas, quae est inter ea, non est maxima, sicut media, quae sunt inter contraria. Aut quando idem habebit plura contraria diuersis modis. Et ista est dispo motus. modus enim secundum quem motus est contrarius motui, est alius a modo. secundum quem motus est contrarius quieti. & aequale est contrarium magno, & paruo, secundum hoc, quod contrarietas, quae est interaequale, & non aequale, est vna. & similite videtual esse in omnibus medijs cum extremis.

D. d. & quod impossibile est vt sint insimul, &c. id est non enim idigetur in hac declaratio ne ponere contrarium habere vnum contrarium, sed hoc tantum indige tur, scilicet impossibile esse duos motus oppositos existere insimul.

Idest. & inopinabile est existima re quod motus generationis est continuus cum motu corruptionis, ita, quod generatum non habeat esse omnino, nisi in poten tia. quoniam, si isti duo motus essent continui, tunc non haberet generatum esse in actu, omne enim existens. in actu est in tenpore, scilicet demonstrato. & tunc. nam ageret ociose. Et quia, quando homo intelliget hoc esse impossibile in generatiorre, statim intelligit ipsum esse impossibile in aliis transmutationibus, d. Et per hoc erit certitudo, &c. id est & per cognitionem istius intentionis in generatione erit certitudo cognitionis eius in aliis transmu tionibus. quoniam natura currit in entibus eodem modo scilicet quod finis esse non est oorrius ptio. quoniam omnis motus est via ad genenrationem, aut in substantia, aut in quali tate, aut in quantitate. &, si motus comtrarius continuaretur, destrueretur generatio.

Cum declarauit quod impossibile est vt transmutatio in qualitate, aut quam titate, aut in substantia sit motus comtinuus in infinitum, vult in hoc capitulo declarare quod hoc etiam impossibile est, vt sit, nisi in motu circulari tantu ad vnam partem, non in recto, neque in eo, qui reuertitur super vnam lineam rectam, aut circularem, & d. Et nos declarabimus, &c. & intendit per to tum translatum, motum, in quo illud, quod mouetur, occupat totum locum.

D. d. Dicamus igitur quod omne transla tum, &c. & ista propositio est manifesta per se, sed demotu mixto ex duo bus motibus intelliguntur duo, quod ambo sint actu aequaliter scilicet aut quod al ter motus sit victus, & alter vincens sit medius inter duos motus, sicut motus, qui est per lineam curuam. Et hoc videtur magis intendere in hoc loco. & primam intentionem intendebat in primo de coelo, & mundo. & possunt intelligi ambae.

D. d. si igitur alter, &c. & hoc est manifestum per se in motu composito ex duobus motibus. v. g. quod si fuerit impossibile vt motus rectus sit infinitus, impossibile erit vt curuus, aut gyratiuus sit infinitus. Si autem intellexerimus per compositum secundam intentionem, tunc difficile comprehendetur in ista demione. Qam, si vincens est ille, in quo impossibile est vt sit infinitus, manifestum est vt iste motus istorum impossibile est vt sit infinitus. Si autem vincens est ille, in quo est possibile esse priuationem finitatis, existimatur quod no appet in eo hoc, quid di xit Arist scilicet quod, si alter fuerit impossibile vt sit infinitus, impossibile erit hoc in composito. simplices enim motus, in quibus impossibile est hoc, sunt in hac mixtione in potentia. in mixtioue autem secundum primam intentionem sunt in actu. & ideo difficile possunt adaptari sua vocabula huic modo mixtionis, nisi coniungatur ei aliud fundamentum: & est, quod omne, quod est in potentia aliquid, necessario exibit in actum. & si non, tunc natura ageret ociose. Tunc igitur verificabit nobis, quod impossibile est vt motus mixtus ex recto, & circula ri sit infinitus, & si posuerimus quod circu laris est viucens. quoniam erit finitus in, inquantum habet in se de potentia motus recti. & pper latentiam istius intentionis diximus quod prima expo est manifestior. Et oum declaratum fuit in Sexto quod impossibile est vt motus rectus sit infinitus, & pont aliquis dicere, quoniam forte infinitas est possibilitas in eo secundum ressexionem moti in eodem spatio finito vicibus infinitis, d. & manife stum est quod translatio per lineam rectam, &c. id est & manifestum est quod translatum super lineam rectam finitam esido, & reuertendo, non mouetur vno motu, sed duobus motibus contrarijs. D.declarauit quomodo sunt contraril, & d. motus enim in loco ad supius, &c. id est & necesse est vt duo motus, quibus mouetur vnum motum in eodem spatio secundum reuersionem, sint con trarij. quoniam, si alter motus fuerit ad su perius, reliquus erit oppositus ei, quoniam ad inferius: &, si ad interius, reliquus erit ad supius: &, si ad anterius, reliquus erit ad posterius: &, si ad dextrum, reliquus erit ad sinistrum, aut ecom. uerso. Et hoc fuit necessarium, quoniam dimensiodes corporum sunt tres, longitudo latitudo, &, profunditas. Extrema longitudinis diciuntr suprius, & inferius, latitudiuis dextrum, & sinistrum, &, profunditatis anterius, & posterius. Et debes scire quod istae pertes sunt distinctae natura in homine, & similiter in mundo: sed in homine sunt manifestae per se, in mundo autem per demrationem. Et, quia manifestum est quod isti sunt mo di contrarietatis in loco, d. isti enim sunt modi contrarietatis in loco. Et, cum conclusit quod isti duo motus sunt oppositi, ineoepit declarare quod duo mo tus oppositi non sunt vnus, ad concludendum quod duo motus, qui sunt huiusmodi, ilicet secundum reuersionem, non sunt vnus, a & d. Et iam determinauimus prius. id est motus, qui est vnius moti, & in vno tpre, & in eadem spece, id est non diuersa duabus differentijs oppositis. D. declarauit haec tria, & d. Illa enim per, quae complen tur haec, sunt tria, &c. & intedit quod lo cus est oenus, in quod est motus transla tionis, & passio est genus, in quam est motus alterationis, & forma est na tura, in quam est motus generationis, & corruptionis, & magnitudo est genus, in quod est motus augmenti, & diminutionis. Et intendit per Deum aliquod corpus coeleste: sicut erat tunc famosum. Et, cum posuit quod vnus motu est ille, qui non diuersatur neque secundum rem motam, neque secundum tpmens, neque secundum formam. ilicet spem, d. contrarij vero differunt secundum formam, &c. id est &, cum declaratum sit quod motus ressexi sunt contrarij: & mot contrarijl differunt secundum formam, & naturam: & vnus motus non differt a se secundum formam, sequitur ex hoc in secunda figu ra, quod duo motus ressexi non sunt vnus Et, cum posuit quod motus ressexi non sunt vnus, prper hoc, quia sunt contrarij, notificauit in quo genere differunt secundum formam, & d. illi aut modi, quos diximus, &c. id est & illi motus ressexi, quos diximus, quid sunt aliqui trium modorum quos dixinius, differunt secundum formam op positam in loco, scilicet superius & inferius aut dextrum & sinistrum, aut ante & re tro. Et quia vna, proponum, quas posuit in hoc sermone, est quod motus, qui sunt a punctis oppositis, sunt contrarij, & hoc est manifestum in motibus, quil sunt super dimensiones rectas, & latet in eis, qui sunt super dimensiodes circulares. in circularibus enim existimatur quod motus in eis non inuenitur in par tibus oppositis sex pdictis scilicet dextrum, & sinistrum, &c. icoepit declarare hanc proponem, & notificare quomodo inuenitur contrarietas in eo, & d. Et signum eius, quod motus, &c. id est & signum eius, quod moqu sunt ex locis oppositis, sunt com trarij, siue fuerint in spatijs rectis, aut rotundis, est, quia resistunt sibi scilicet quoniam impossibile est vt vnum motum moueatur secundum ea simul. v. g. ponatur, magnitudo recta, A Elinea, et vnum motum moueatur quandoque ex pr ad A, quandoque ex A ad p, dico quod isti duo mo tus sunt oppositi: quia resistunt sibi: & impossibile est vt idem motum mouea tur his duobus motibus insimul. & similiter est, si posuerimus lineam A Besse arcum circuli, siue semicirculum, siue maiorem, siue minorem. Sed quaeritur hic, & dicitur, quomodo motus ex A ad e, & ex s ad A sunt contrarij, quando fue rint in dimensione circulari, & ipse iam declarauit in Coelo, & mundo quod motus circularis non est contrarius motui circulari. quoniam, si contrarietas esset in circularibus motibus, contin geret vt corpora. mota circulariter motibus oppositis essent contraria, sicut corpora simplicia, quae mouentur motibus rectis contrarijs scilicet aqua, & gnis. Et, cum ita sit, contrarietas igitur, in qua communicatur hoc corpus circulare, & rectum, debet intelligi sic scilicet duo motus, quibus impossibile est aliquid corpus moueri insimul non duo motus, in quibus est necesse vt motum secundum alterum sit contrarium moto secundum reliquum. secundum hoc igitur de bet intelligi contrarietas Ihoc loco¬ Et, cum declarauit quod isti motus sunt, contraril hoc modo scilicet quia resistunt sibi in vno corpore, & corrumpunt se adinuicem, & declarauit ex hoc im possibile esse vt motus compositus ex eis sit continuus, dixit: si igitur fuerint continui, &c. id est si igitur posuerimus quod isti duo motus sint continui, sequit vt neque habeant ressexionem, neque reuertantur. quoniam contraria sunt directio, & reuersio: & contraria destruunt se adinuicem: & illa, quae sunt talia, non continuantur.

D. d. & mo tus ad latus, &c. id est & motus contraril sunt illi, qui sunt in eadem oppositione: illi autem, qui non sunt in ea dem oppositione, non sunt contrarij: sicut motus ex dextro ad sinistrum cum moto ab inferiori ad superius. Et hoc, quod dixit, est manifestum per se. & isti non sunt contrarij: quo niam non est impossibile vt idem motum moueatur istis motibus, scilicet vt moueatur ad superius, & ad dextrum insimu, scilicet quod ex istis sit motus compositus, & ex motibus contrarijs non componitur vnus motus.

Quia declaratio pdicta super hoc, quod illud, quod mouetur, & post resse ctitur super lineam rectam, non est motus con tinuus, est dec laratio vniversalis omnibus quatuor transniutationibus, incoepit declarare hoc de motoin loco. &, quia de claratio propria est magis perfecta, & magis manifesta, dixir: Et hoc apparet magis, &c. id est & apparet magis quod impossibile est vt motus continuus aeternus sit super hneam rectam, secundum ressexionem, & reuersionem, ex hoc scilicet quoniam omne, quod reffectitur, necesse est vt quie scat inter duos motus scilicet vt habeat quatuor dispones, duos motus, & duas quietes. Et, quia hoc non solum modo declaratur in moto super dimensio nem rectam, fed in moto super circulum, dixit: non solummo illud, quod mouetur super lineam rectam, &c. id est & hoc, quid diximus non tameu declarabitur in eo, quid mouetur, super lineam rectam, sed in eo, quid mo uetur super circulum. Et, quia illdm, quod mouetur super circulum, mouetur duo bus modis, quoniam, aut perficit circulum, aut mouetur in eo super arcum, deinde peuertitur super illum eundem arcum ac contrariam partem, & alter istorum modorum est possibis, & reliquus impossibis scilicet re uerti super eundem arcum, distinxit istos duos modos, & dixit: non est. ni eadem intentio, &c. id est immo ista intentio declarabitur in eo, quod mouetur super circulum, quando mouebitur super illum motu circular, scilicet ire, & reuerti. non enim est ea dem intentio, aliquid moueri circulaOnter, & aliquid moueri per circulum, i. & diximus motus circularis. id est attributus circulo, quoniam non est eadem intentio aliquid moueri iotu attri buto circulo, secundum quod est super circulum tantdum, & aliquid moueri super: totum circulum. Et dixit hoc, quoniam illud, quid mouetur super circulum vno motu, & ad vnam partem, dicitur moueri circularitci in rei veritate: illud autem, quid mouet in eundo, & redeundo super circulum, mouetur motu attributo circulo. & hoc intendebat cum dixit, circuliter mo tum igitur super circulum vno modo dicit moueri circumliter & motum super circulum eundo, & reuertendo non dicitur moue ri circulite, sed per circulum.

D. d. forte enim mouetur, &c. id est forte enim aliqnid mouetur & est delatum super circulum, & dicitur mo ueri in eo circulite: & forte, quando pruene rit ad locum, ex quo incooepit moueri, refsectitur, & tunc dicitur moueri per circulum, Et, cum exposuit intentionem, quam inten debat, & distixit illa, in quibus manifestabitur hoc, incoepit declarare, & dixit: Et homo erit certus, &c. id est & homo erit certus, quod illum, quid mouetur eundo, & reuer tendo, habet duas quietes sensu, & ratione Et dixit hoc, quoniam apparet sensui, quod omnia mota, eundo, & reuertendo, hiabunt duas quietes. & hoc manifestum est in eis, quae mouentur motu voluntario scilicet anima libus, & in eis, quae mouentur naturalitur istis duobus motibus, vt pulsus. Medici enim fingunt comprehendere sensu duas quie tes scilicet in fine systoles, & diastoles. Et quaret aliquis, si sit manifestum sensui quod omne motum, quid reffectitur, quescit, tunc vti sermoe in declaratione eius est superssuum, Dicamus igitur ad hoc, quod hoc, quid apparet sensui, est testimonium illi, quid apparet rationi: sed illud, quid apparet sensui non sufficit in hoc, quod omne tale motum quiescit, cum non sit remotum quod plura talia mota sint, quorum quies non comprehenditur sensu, & sic esset possibile existi mare ipsa non quiescere. Cum igitur camsa fuerit data in hoc scilicet cam faciens quietem, tunc declarabitur quod omne tale motum quiescit necessario. Et possumus dice re quod sensus sufficit in hoc scilicet i esse, & oncipue hoc, quod apparet quod duo mota aequalis velocitatis, quando alterum mo uetur reffectendo, & alterum recte, apparet sensui quod rectum incedit velocius, vt post dicet Arist. a Et secundum hoc rdeo data hic erat causa in hoc esse tandum & sic scientia huius erit magis certa. quoniam scire aliquid esse cum sua causa erit certius scientia, quae est in sensu tantum. Et, cum dixit quod hoc non tantum apparet sensu, sed ratione vi. demonstratione, incoepit, & dixit: Et hoc est principium illius, &c. id est & quia in his duobus motibus scilicet recto & ressexo sunt tria, scilicet principium, & medium, & est illud, ond est inter duos motus: & istud medium est vnum nu mero, & duo ratione: necesse est vt iste motus sint duo. motus enim continuus non habet medium, quod sit vnum nu mero scilicet in actu, sed potentia. D. indu xit aliam declarationem, & dixit: Et est etiam illud, quid est in potentia, &c. i. & omne motum super lineam rectam secundum quod mouetur super ipsam motu finito, necessario describit in ea duo puncta in actu scilicet punctum, ex quo mouetur, & punctum, ad quod mouetur: & nullum punctum describit in actu in tet haec duo puncta, nisi quiesceret, medio. & hoc intendebat, cum dixit: & non est in actu, &c. id est & motum non describit punctum in actu inter duo puncta, inter quae mouetur, nisi diuiserit magnitudinem, super quam moue tur, & quieuerit in medio. Si igitur, reuertatur in motu ad contrariam par tem, a qua mouebatur, tunc punctus me dius, quem describit in actu, erit principium motus, & finis. erit enim finis primi motus, & prin cipium secundi motus. Et hoc intendebat, cum dixit: & non est in actu, &c. id est & incoepit mo ueri. id est ad contratiam partem ei, ad quam mouebatur.

D. d. tunc igitur, medius punctus erit principium, & fi nis. id est tunc igitur punctus medius, quem describit in actu, erit principium, & finis. & siue motum quieuerit in pumcto medio deinde reuersum est ad motum ad contrarium. illius partis, aut¬ quieuerit in fine spatii, deinde reuner l sum est ad contrarium illius partis, describit igitur punctum in actu, quod est principium, & finis insimu, scilicet prin cipium postremi motus, & finis pri mi. Et, cum dixit hoc dedit exemplum, & dixit: V: g. &c. id est v. g. ponere quod Amoueatur ex. c ad p, & quiescit in i ilicet quod facit pr esse punctum in actu, de in de reuersum est, & mouetur ex i ad c, tunc igitur per erit finis primi motus, & principium secundi.

D. d. cum autem mouetur secundum continuationem, &c. i & illud, quid mouetur continue, impossibile est vt superponatur alicui, & vt separe tur ab eo. quoniam tale est super magnitudinem in tempore. quoniam diuidit ma gnitudinem in actu. & ideo quiescit necessario inter duos motus, & non in instanti. & illud, quod est continui motus, est super magnitudinem in instanti, non in tpere omnino.

D. d. & instans non diuidit. id est & motum, cum fuerit in instanti, non diuidit magnitudinem in actu.

D. d. Si igitur aliquis po suerit, &c. id est si igitur aliquis posuerit quod aliquod motum fuerit super aliquid in actu, deinde separetur ab eo, tunc continget necessario vt quiescat in illo. Deide dedit rationem super hoc, quod est conuersum positi, & dixit: impossibile est enim vt A sit insimul in n, & separatum ab eo. id est & hoc fuit ita. quoniam impossibile est vt motum sit in extremo magnitudinis, deinde separetur ab eo ad contrarium illius partis, ad quam mouebatur in vno istanti. v. g. quod Aiuit ex enr ad c, & fuit super c, deinde mouetur ab eo ad per in vno instanti. D. d. eroo hoc erit in duobus prfinctis diuersis. id est &, cum fuerit impossibile vt aliquod motum sit super exrremum alicu ius magnitudinis, & reffectatur ab eo in eodem in instanti, tunc instans, in quo fuerit super illud extremum, est aliud ab eo, in quo separatur.

D. d. ex quo sequitur vt A quiescat superpumctum p. id est & cum instans, in quo motum est super extremum magnitudinis, est aliud ab instann, in quo separatur ab eo, & est declaratum quod inter quaelibet duo instantia est tpens, ueces se est vt motum quiescat super extre mum magnitudinis. quoniam in quolibet tpre aut corpus moueu, aut quiescit.

D. d. & similiter est in aliis punctis, &c. id est & similiter est de aliis punctis acceptis in rpe scilicet instantibus: quoniam ratio est eadem in eis. Et intendit, vt mihi viversali in hoc quod inter quaelibet duo eorum est tempus. declaratum est enim quod instans non sequitur instans. & poet intelligi sic, & similiter de aliis punctis imaginatis super lineam. quondam, cum motum deseri psit vnum eorum in actu, tunc quie scit necessario: siue posuerimus quod iste punctus est in extremo lineae, aut in medio. Et ideo dixit post: Quando autem motum vtitur medio, &c. id est &, cum imaginauerimus quod motum vtitur aliquo puncto medio magnitudinis pro fine primi motus, & principio secundi motus, sequitur necessario vt quiescat: sicut est dispositio in puncto, qui est in extremo magnitudinis. ratio enim in omnibus punctis est eadem.

D. d. quia ponit ipsum duo, &c. id est quoniam motum, cum fuerit ressexum super duo opposita, tunc faciet finem primi motus, & principium secundi motus. & impossibile est vt duo in actu sint in vnoanstanti. instans enim est i potentia, nedum vt opposita sint in eo

D. d. sed, quia incoepit ex puncto A &c. id est & necesse est vt quiescat. quoniam, cu incorperit moueri, incipit a pun cto in actu, &, cum finitur, descripsit punctum in actu. ergo sequitur vt quiescat, quemadmodum non incoepit ex puncto, nisi illud, quod erat quiescens, antequam inciperet.

Cum declarauit quod illud, quod mouetur recte, quando reffectitur necesse est vt quiescat, & non continuetur suus motus, vult dissoluere quaestionem ex hoc, in qua dicitur, quare duo mo ta aequalia in velocitate, quando mo uentur insimul per duo spatia aequalia, & incipiunt insimul moueri, sed cum alterum peruenit ad amedium spatii reffectitur ad extremum, ex quo incoepit moueri, & reliquum directe procedit ad finem, quare motum, quid non reffectitur, peruenit ad finem spatii, antequam ressexum perueniat ad locum, in quo incoepit, licet duo spatia sint aequalia. dicendum est igitur ei, qui hoc quaerit, quoniam motum ressexum quiescit. Et hoc intendebat, cum dixit: Et ideo oportet nos ratiocinari, &c. D.incoepit dicere quaestionem & dixit: est enim in hoc locus dubitationis, &c. id est quoniam, cum posuerimus A moueri ad n, deide reffecti ab eo, ita, quod in vno instanti fuit in pum cto s, & recessit ab eo, tunc non de bet cincedere ad o, antequam A ad Ei. &, cuc incedit ad o antequam Aad, continget quod Anon existet in p. & fuit separatum insimul. quoniam, si ita esse, tunc non diuersaretur mo tus eius a motu &s. sic igitur est intel ligendus iste locus. Et ideo videtur mihi quod aliquid est diminutum a verbis Aristo. in lib. quoniam, secundum quod inuenitur in libio non inducitur, in forma syllogismi inducentis ad inconueniens. & ideo sic debet legi. & in illa eadem velocitate necesse est vt prouentus c ad &s, & A ad ri sit insimul. sed non sunt insimul: quoniem ccitius incedit ad o, quam Aad H.

D. d. non igitur oportet ponere, &c. i. sed qui ponit motum continuum esse, ponit quod esse A in pi, & separatio nem eius ex n, reuertendo, est in differentia temporis indiuisibili, non in pre. quod est impossibile. ergo ille motor non est continuus. Et hoc intendebat, cum dixit: Manifestum est igitur in com tinuo quod est impossibile hoc dicere, scilicet mo tum reffecti.

D. d. in ressexo vero, &c. id est quod motus non est continuus, & quod quiescit. D.dedit causam in hoc, & ixit: Quoniam, si, quando A moue tur, fueritur extremum n, finis, & prin cipium, &c. id est quod cum punctus fuit in actu, diuisit tempus in duo: & ideo fuit tempus inter ea. Deinde. d. &, si non tunc illic, &c. id est & si non, tunc Aesset in pr in actu, & non esset in eodem instanti: & instans non est, nisi m potentia.

Et cum declaratum sit hic de motu, quoniam non facit in magnitudine, su per quam mouetur punctum in actu, nisi cum quieuerit, & tuc non oportet lissoluere quaestionem Genonis in motu per illam dissolutionem, per quam fuit dissolula iIn Sexto.

D. d. Quoniam impossibile est dicere, &c. id est quoniam impossibile est dicere quod motus, quando peruenerit ad extremum magnitudinis, quae est Ccu, aut eni, perueniat ad ipsum in differentia temporis indiuisibil scilicet i istam ti, ita, quod non fuit in extremo magni udinis, deinde separatur ab eo. D. d. ncesse est vt perueniat ad finem, &c. id est &, cum motum mouetur super magnitudinem finitam in actu, necesse eit vt perueniat ad extremum ma¬ gnitudinis, quod est punctum in actu, & finis motus. puncta autem, quae sunt inter principium, & finem magnitudinis, sunt in potentia: cum magni tudo diuidatur secundum illa potentia, non in actu. punctus autem, qui est finis magnitudinis, est in actu, & est finis primi motus, & principium secundi, v. g. finis motus ab inferiori ad supe rius, & principium motus a superiori ad inferius.

D. d. Et similiter est de motibus. id est & hoc necesse est in omnibs motibus finitis.

D. d. Necesse est igi tur vt ressexum, &c. id est manifestum est igitur, ex dando causam in hoc, quod motum describit punctum in actu super magnitudinem, & est magnitu dinem esse finitam in actu, quod necesse est ipsum quiescere. In sermone enim dedit causam, quod causa quietis in ex tremo magnitudinis est, quia deser bit in ea punctum in actu, hic autem dedit causam in hoc, quod denscribit su per ipsum punctum in actu, & est magnitudinem rectam esse finitam in actu. Et ideo dixit: Necesse igitur est vt ressexum, &c. id est manifestum est ligitur hoc esse necesse in omnibus suis causis propinquis, & remotis.

D. d. impossibile est igitur vt saper lineam rectam sit motus continuus aeternus. id est quoniam motus eius, quod mouetur super lineam rectam, est finitus. quia linea recta est finita, & refsexum quiescit inter motus: & quod quiescit in suo motu, non mouetur continue. Et cum di xit, quod non oportet contradicere Senom per illam contradictionem prae dictam in Sexto, cum illa sit secundum sermonem, non secundum rem, reuersus est ad narrandum quod secundum hunc mo dum dissoluitur illa quaestio. & est quod, dum motum mouetur, non diuidit ma gnitudinem in actu, scilicet super quam mouetur.

D. d. quoniam illud, quod prtransit spatium, necesse est, &c. id est & quodo est talis. quoniam omne, quod pertransit spa tium, necesse est, vt antequam pertranseat torum spatium, perttam seat medietatem, & necesse est vt antequae pertranseat il lam medietatem, pertramseat medietatem illius medietatis, & sic in infini tum. quoniam, cum magnitudo diuiditur in medietates infinitas, necesse est vt illd, uod ptransit totam magnitudinem, anque i transeat illam, ptram seat magnitudies in finitas. &, cum ita sit, contiget vt motum ptram seat in tpre finito magnitudies in finitas, quod est ipossibile.

D. d. Aut quod hoc dicit alio modo. &c. id est aut quod inducit quod nem alio modo, dicendo quod qui mo uetur per aliquod spatium, potest numerare medietatem illius spatii alte illud spatium, & medietatem illius medietatis ante aliam medietatem, & sic in infinitum. ex quo contingit quod, si aliquis homo pertransiuerit per aliquod sparium, vt numeret nume ros infinitos. quod est impossibile. Et, cum dixit, vt numeret medietates, vnam post aliam, intendit numerare medietates, quae consequuntur se adinuicem, sicut numerans numerat vnitates, quae consequuntur se adinuicem. sed, quia medietates sunt infini tae, sequitur numerare numeros in finitos, & iste modus impossibis est alius a praedicto, & est manifestior, & non otest contradici secundum sermonem per contradictionem dictam in Sex to. illic enim fuit dictum quod, si pertransit medietates infinitas, necesse est vt ptranseat eas in tem poribus infinitis. Et, cum posuit hanc quaestionem, incoepit dissoluere eam, & dixit:

Cum narrauit quod rmnsio pdicta in quodne &enonis non sufficit, incipit narrare modum, ex quo illa rnsio non est sufficiens, & primo iterauit illam rnsionem, & dixit: i sermonibus enim pteritis. id est illa solutio non sufficit, quoniam nos diximus illic in runsione ad sermonem dicentis quod. si motum pertiam fit spatium, contingit ipsum pertran fire spatia infinita in tempore infinito, diximus hoc, scilicet quod, si pertransit spatia infinita, pertransit ea in tempo ribus infinitis. tempus enim in quo est motus, diuiditur in infinitum, sicut diuiditur magnitudo, per quam est motus. Et hoc intendebat, cum dixit: dissoluimus quaestionem, &c. Et, cum dixit contradictionem, qua contradixit llli quodni, demrauit diminutionem, quae est in illa contradictione. Quoniam, cu dictum fuit in quodne quod, si motum ptran sit spatium, sequitur vt pertranseat spatia infinita in tpre finito, non intendi tur in ea ad destruendum ipsum pertransire spatia infinita, sicut oporte ret, sed dictum fuit rfindendo quod, si ptranseat spatia infinita, ptransibit illa in tem poribus infinitis, non in tpere finito, sicut dictum fuit in quodne. Et in hoc idetur quasi concedere possibile esse ptransire spatia infinita ex hoc, quod dixit quod pertransit ea in tperibus infinitis. ped hoc in se est impose scilicet pertrasiri spatia infinita. sed, si hoc fuerit concessum rnunsio erit vera. Et hoc inten debat, eum dixit: quoniam non est impossibile, &c. id est rmnsio autem perdicta illic, icet quod, si pertramseat spatia infinita, ptransi sibit ea in tperibus infinitis, est vero: quoniam non est impossibile petransire spatia infinita in tperibus infinitis. D.dixit: Sed ista runsio sufficit, &c. id est sed runsto pdicta in Sexto est sufficiens quantum ad quaestionem. dicens enim hanc, quodonem quaerit vtrum est possibile pertransire, aut numerare in tpere finito res infinitas. &, cum dictum fuit ei hoc esse im possibile, dixit quod illud, quod pertransit spatium, ptransit res infinitas in tpere innnito. & ad hoc fuit dictum, quod illdm, quod pertransit spatium, si pertram sit in finita, pertransit ea in tperibus infinitisquoniam, si componitur spatium ex infini¬ tis spatijs, necesse est vt tempus, in quo pertransit spatium, componatur ex temporibus infinitis. Et ideo ista contradictio sufficiens est quantum ad quaerentem: sed secundum rem in se non est sufficiens. & ideo dixit: secundum autem rem, & in rei veritate non sufficit. Et, cum dixit, quia non est haec quaestio sufficiens, dedit causam in hoc, & dixit: Quoniam si homo diuiserit, &c. & intendit per differentias, instantia. & intendit quod quaestio remanet, si quaerens dimise rit illud, quod existimauit sequi ad motum, scilicet quod motum pertransit spatia infinita in tempore infini to, & mutauerit quaestionem ad tempus, quaerendo quod tempus, in quo mo tum mouetur, componitur ex temporibus infinitis, cum diuiditur per instantia infinita: & motum moue tur per totum spatium in toto illo tempore: ex quo contingit vt motum pertranseat res infinitas: quoniam pertransit tempus, & spatium. quod est impossibile. infinitum enim num quam desinit, neque pertransitur. Si hoc igitur fecerit quaerens, tunc responsio prima non erit sufficiens i dissolutione istius quaestionis. & hoc, quod dixit, manifestum est. quoniam illic accepit pro possibili pertransire spatia infinita. Et, cum declarauit quod responsio praedicta non sufficit secundum rem ipsam, dixit: Sed oportet nos dicere verum, &c. id est & responsio sufficiens in hoc est illud, quod declaratum est, scilicet quod spatium, super quod mouetur motum, est idem in actu, & contiuuum, & indiuisum. motum enim non diuidit spacium in actu, nisi quando describit in eo aliquod punctum in actu. & si, postquam describit aliquid punctum in actu, mouetur, vtetur tunc illo puncto pro principio, & fine: & erit necesse vt quiescat necessario in ter duos motus. Motum igitur secundum continuationem non diuidit magnitu dinem in actu: ergo magnitudo est vna. & non sunt illic medietates infinitae, nisi in potentia: eroo motum non ptransit medietates infinitas in actu in tpe infinito, & est illud, quid est im possibile pertransire autem medietates infinitas in potentia in tpere finito in actu non est impossibile, sed est necessarium.

D. d. & similiter facit, qui numerat, &c. idest, & qui numerat partes spatij, non numerat eas, nisi diuidemdo illud in actu in partes aequales. & cum hoc fecerit, tunc numeratio erit finita necessario: & tunc diuidetur, res in partes finitas numeratas. diui sio enim in partes aequales terminat continuum, & numerat ipsum. diui sio vero, quae non terminat ipsunt est diuisio, in qua maius semper diuiditur in minus.

D. d. Cum igitur, tuerit aliquid diuisum hac diuisione, &c. & intendit diuisionem, quae est in actu.

D. d. motus enim continuus est continui. id est & causa in hoc est, quoniam continuatio motus est propter continuationem magnitu dinis. cum igitur magnitudo diuidatur, necesse erit vt motus diuidat necessatio, & non remaneat continuus: cum magnitudo, quae est causa com tinuationis illius, non remanserit continua.

D. d. & in continuo certe, &c. & hoc, quod dixit demonstratum est in principio Sexti, sicut est decla ratum in Tertio, quod impossibile est vt in continuo sint partes in actu infinitae

D. d. Cum igitur posuerimus medie tates in actu, &c. id est & cum posuerimus medietates spatue, super quod moue tur motum, esse in actu, tunc motus non remanebit continuus, & vnus, sed necesse erit vt motus quiescat apd quamlibet medietatem.

D. d. & hoc tequitur, &c. id est & hoc bene apparet i eo, qui numerat medietates spati, scilicet qui diuisit illud in actu. qui enim diuidit magnitudinem vnam, & continuam in actu in duas medietates, & medie tatem in duas medietates, vtitur vno puncto pro principio, & fine. vnde sequitur vt motus eius non sit continuus. Sed quaeritur hic. quoniam, cum motum diuiserit magnitudinem in duas medietates in actu, quiescendo in ea, deinde diuiserit illam medietatem in duas medietates, quiescen do etiam, tunc se quitur etiam, si medie tates sunt infinitae, quod motum nunqu perueniet ad extremum magnitudinis. sed peruenit: ergo magnitudo non diuiditur in magnitudines infinu tas. quoniam, si diuiditur, tunc quod Aenonis remanet, sicut dicunt quidam nostri socil. Et ransio, vt mihi viversalier hoc est, quod motum, anteque diuidat magnitudinem, in duas medietates, diuidit illam medietatem in partes aequales in potentia, & sunt aequales sibi. vnde necesse est vt magnitudo consumatur per hanc diuisionem, vt declaratum est. quoniam, cum diuiserit medietates residuas, diuidet etiam ea: pPrhanc diuisionem aequa lem, & sic consumetur magnitudo ne cessario. Diuisio igitur magnitudinis secundum medietates est diuisio per accis: & diuisio, quae est secundum medietates, quae non finiuntur, est diuisio, cum qua non coniungitur diuisio, quae facit finitatem, neque in potentia, neque in actu scilicet diuisio, quae est secundum partes aequales. ista enim diuisio consunmit magnitudinem, siue fuerit potentia siue actu. Cum igi tur diuisio, quae consumit magnitu dinem, fuerit communiuncta cum diuisione, quae i non consumit ipsam, accidet diuisio ni, quae non consumit magnitudinem, vt consumat eam. &ideo accidit deceptio ex mixtione eius, quod est per se, cum eo, quod est per accis. & hoc manifestum est fatenti veritatem.

D. d. & ideo rnden dum est, &c. id est & propter hoc, quid diximus, non oportet rfindere quaerenti, vtrum sit possibile vt motum pertranseat de tpere, in quo mouetur, aut de magnitudine, per quam mouetur, per medietates infinitas rmunsione simplici. sed dicetur ei, quia quodam modo est possibile, & quod am modo impossibile. secundum quidem quod illae medietates sunt existentes in actu, est impossibile, secundum autem quod sunt in potentia, est possibil scilicet vt motum pertranseat res infinitas po tentia, non in actu.

D. d. quoniam illd, quid mouetur continue, &c. id est &, quia accidit, vt spatium finitum, vnum in actu, continuum possit diuidi in res infinitas. & ideo accidit moto, pertranseunti illud spatium, pertransire res infinitas non essentialiter, & primo. Et hoc intendebat, cum dixit: simpliciter vero non.

Deinde d. accs enim accidit lineae. idest &, quando motum pertransit lineam, non per transit medietates infinitas, quia di uisio lineae in medietates infinitasl est ei per accidens. Et hoc intendit, cum dixit: est enim per accidens. id est quod hoc non est ei, secundum quod est vna, non discre ta. sed, si fuerit, erit, secundum quod est multa. quoniam definitio, & essentia eius, secun dum quod est linea, quaerit finitatem. Et innuit hoc, quid dictum est in definitione line, scilicet linea est, cuius vltima sunt duo puncta.

Cum declarauit quod dicitura inter con trarios motus tperis est tamens, vult narra re etiam quod dicitura tperis, quae distinguit inter motus priores, & posteriores, secundum quod illud, ad quod est motus, aut econuer so, sc s. dicitura tperis, sit distinguens inter prius, quid est illud, ex quo est motus, & posterius ex ipsis motibus, est aliquid indiuisibile, & quod modo est econtrario illi, quod fuit in motibus contrarijs quoniam scientia eius est complementum sua intentionis. Et dixit: Et manifestum est quod, si homo, &c. id est & manifestum est per se quod, si homo non posuerit instans distinguens inter prius, & posterius temporis ex motibus, & cons equen tibus motus posteriores, aut inter prius, secundum illud, ex quo est motus, & inter motus, ad quostus posterius sem per est dignum habere, proportionem, & posuerit ipsum tempus indiuisi bile, continget ei vt aliquid sit ens, & non ens in eodem tempore. & hoc intendebat cum dixit: etiam quod necesse est vt idem sit ens, & non ens.

D. d. &, cum est ens, non est ens. id est & contingit huic positioni. &, cum aliquid nonatur ssem non erit ens.

D. d. punctus enim est ambobus, &c. id est & diximus quod necesse est vt in tpere accipiamus aliquid tale. quia tale instans, quid est in tpere, est simile pumncto in linea, & est commune prioris, & posterioris ex rebus, quas diximus, & est indiuisibile in se: &si sit diuisibile in respectu eius, quod est ante, & in respectu eius, quod est post. est enim finis eius, quod est ante, & principium eius quod est post. Et est dionius quod attri buatur ei, quod est poss scilicet posteriori ilicet qualitati, quae fit ex transmutatio ne, qui vt attribuatur transmutationi priori. & hoc fuit ita. quoniam prin cipium passionis, quae fit a transmuta tione, est aliquod ens, &tramsmutatio est non ens. Et, quia dignius est attribui enti quam non enti, ideo d. i passione vero, &c. id est & passio dignit est attribui passioni posteriori, quae sit, quam attribui tramsmutationi prio r, scilicet instanti, quod est principium es sentiae passionis, quae fit. Et, cum nar rauit quod, si non fuerit positum quod tempus motus est aliud a tempore rei, in quo perficitur motus per instans, quod distinguit ista, secundum quod est indiuisibile, seque tur vt aliquid sit ens, & non ens insi mul. D.dedit exemplum de hoc ad notificandum, quomodo prouenit ista com. secutio, & d. Sit igitur tpes, &c. id est sint igitur tempora, in quorum vtroque est transmutatio, & in altero est perfectio trans mutationis duo tempora A, i, & sit qua litas, quae est in eo albedo scilicet c, & sit tenpus A, illud, in quo c fuit album, & tem pus n, illud, in quo c fuit non album, id est transmutatum in albedine. in tempore enim transmutationis verum est dicere quod es transmutata non est illud, ad quid transmutatur: quoniam, si aliquid transmutetur in aliquid, necesse est vt non sit illud. Et, cum posuit quod in tpere transmutationis non albi in albedinem vere dicitur in toto illo tempore esse non album, & in illo tpre, in quo est album in actu, necessario dicitur in eo toto ppere ipsum esse album, d. in tpere igitur c erit album, & non album, &c. id est &, cum fuerit positum quod dicitura inter haec duo tempora est diuisibilis, tunc ista dicitura erit pars vtriusque temporis: &, cum hoc fuerit, necesse erit vt istud tpens, quod est dicitura, sit pars vtriusque temporis, scilicet commune inter illa. id est necesse est vt c sit in per insimul. & sic erit album & non album. Et, cum hoc sit impossibi le, oportet ponere quod finis motus, & principium perfectionis motus est in re indiuisibili. Et hoc intendebat, cum d. non igitur oportet concedere, &c. id est non igitur oportet concedere quod c est in tpere communi istis duobus temporibus: quoniam continuit vt in eo sit insimul album, & non album. sed ops ponere quod in istanti indiuisibili, quid distinguit inter duo tempora, puenit finis motus, & est album scilicet c, & principium sui esse album. D. d. & hoc est postremum. id est illud, quod fit ex transmutatione. finis enim transniutal tionis est posterior transmutatione: & ipsi rectius est, sicut d. attribuere in stans. Et, cum narrauit, quod tempus motus penerati est aliud a tpere suae esentiae, & quod necesse est, vt distinguatur per aliquod indiuisibile, incoepit narrare etiam quod necesse est vt tpes cenerati distinguatur per aliquid indiuisibile a tpere suae corruptionis, & quod, si fuerit diuisibile, contiget vt res sit cenerata, corrupta isibr & d. & si sit album, & corrumpitur, &c. i. & si aliquid esse album, & ipsum tranfmutari ab albedine sunt contraria, necesse est vt tmens, in quo dicitur ipsum esse album, sit aliud a tpre, in quo dicitur ipsum transmutari ab albedine, id est ipsum incipere corrumpi. &, si non, contingeret vt in illa hora, in qua fuit aliquid, non sit illud. v. g. in hora, in qua fuit album, non sit album: illud enim quod transmutatur de albedine, non est album. & continget etiam, vt cum corrumpitur, id est quando transmutatur de albedine, sit illd tuem, & sic erit ens in tpere suae corruptionis. Et intendebat per totum hoc notificare quod, cum sit hoc impossibile vt tpers generationis rei sit tpes suae essentiae, ipossibile est vt illud, quid distinguit inter ea, sit tempus.

D. d. Si igitur illud, quid est nunc, & non fuit prius, necesse est vt generetur, &c. id est cum aliquid fuit modo ens, quod ante non fuit, necesse est vt generetur, antequam sit ens in actu.

D. d. &, quod generatur dum generatur, non est illud, quid generatur, id est perfecte. & hoc est manifestum. quondam, si apud venerationem, esset, tunc generaretur illud, quid generatum iam est perfecte. & intendit, quoniam necesse est, vt tpers oenerationis sit aliud a tpere essentiae illius generati. Et, cum declarauit quod instans, in quo in coepit genera, necesse est vt sit aliud ab instanti, in quo est generatum in actu, ita, quod vtrumque eorum sit aliquid in diuisibile, d. impossibile est igitur vt tempus diuidatur, &c. id est &, cum tpers generationis sit aliud a tempore es sentiae generati, & dfferentia inter ea est aliquid diuisibile, impossibile est vt tpeos componatur ex temporibus indiuisibilibus scilicet vt tempus generatio nis sit aliquid indiuisibile: & similiter tempus essentiae generati: & quod duo tempora essent contigua. De inde dixit: quoniam, si c fuerit in tempore, &c. idest quoniam, si c, quod est in loco albi, fiat in tempore A album, & fuerit tempus A diuisibi le deinde fuerit non album in alio tempore indiuisibili, tangenti tpeos om scilicet consequenti, & sit tempus pei, tunc ip sum esse album, & non album est in duobus temporibus indiuisibilibus quorum alterum sequitur secundum, idest tangit ipsum. Deinde dixit: & quia in toempore A non fuit album, &cet. id est & cum in tempore A indiuisibili non fuit album: quoniam tunc non fuit album: & in tempo re indiuisibili per fuit album, necesse est vt inter haec duo tempora transmutetur de non albo in album. Deinde dixit: ideo necesse est vt sit tenpus in quo fit generatio. idest & cum necesse est vt transimutetur, & generetur inter duo tempora indiuisibilia, scilicet instans, in quo transinutabile fuit non album, & instans, in quo fuit album, necesse est vt inter duo tempora indiuisi bilia sit tempus, in quo est transmu tatio. omnis enim transmutatio inter duo contraria est in tempore, vt declaratum est. ergo instans non se quitur instans. Et, cum induxit impossibile, quod sequitur ex hac in tentione, dicentibus tempus com¬ poni ex temporibus idiuisibilibus, I scilicet instantibus, dixit, quod istud impossibile non sequitur non dicentibus hoc, & dixit. Et ista ratio non contingit, &caete. idest & istud impossibile praedictum non contingit nobis. quia punctus temporis indiuisibilis, quem nos ponimus esse finem generationis, in eo dicimus aliquid fieri in actu generatum, &caete. idest quod ipsum punctum ponimus esse principium essentiae generati, ita, quod non ponimus ipsum sequi punctum, in quo erat non generatum, ex quo contingen nobis vt ex consequentibus esset tem pus, idest quoniam, cum nos posuimus quod inter omnia duo instantia est tempus, ideo sermo noster conuenit rei.

Deinde dixit: Manifestum est igitur quod, cum res fuerit in toto tempore A, & caetera idest, & manifestum est igitur ex eo, quod diximus, quod res non perfecte est in actu in tempore addito tempori suae generationis, sed existit perfecte in tempore indiuisibili, idest in fine illius temporis,

Idest, iste igitur demrtones sunt illae, de quibus debet homo habere certitudinem, quoniam conueniunt rebus. Et in tendit per conuenientes ipsas esse essentiales, & primas. & innuit per hoc il lud, quid dictum est de translato reffexo, quia, cum reffectitur, describit punctum in actu, & cum describit punctum in actu, quiescit. ista enim roocinatio est pro pria translato. Et intendit per Dialecticam sermones veros, qui componui ur ex accidentibus vniversalibus, non propriis. Et manifestum est quod illa ratiocina tio, quam induxit, est vniversalis. fundatur enim super duas propones. Quarum vna est, quoniam transmutatum est in potentia illud, ad quod tramsniutatur in postremum: &, siue fuerit, propinquum, siue remotum, necesse est quod in sua transmutatione amittat partem successiue post aliam il lius, a quo transmutatur, & acquirat successiue partem illius, quid transmutatur. ergo illud, ex quo transmutatur, & illud, ad quod transmutatur, sunt opposita necessario: & vtrunque illorum est in parte transmutati, alia a parte, in qua est reliquum: sed sunt non determinata in se, neque apud nos. & hoc vniversale est, & commune omni transmutato Et, cum fuerit coqniunctum huic, quod aliquid est transmutatum de eodem in idem, motu vno continuo, continget vt illud, ex quo transmutatur, sit illud, ad quod transmutatur. ex quo contingit vt il lud, quid amittit per transmutationem, illud idem acquirat, quod est impose. & ista propo est communis, & non propria. Et vniversaler manifestum est istam rationem esse Logicam. Propo enim dicens quod duo opposi ta non pent congregari insimul, est ommunis pluribus vna senia. Et dicens quod il lud, ex quo est trasmutatio, & ad quod est transmutatio, sunt opposita, est ommunis secundum subiectum, & secundum pPdicatum, subiectum enim est commune omni tramsmutabili: pdicatum autem est de accidentibus omnibus entibus. Et ideo videtur intendere per serme nes Dialecticos duos modos, scilicet demtones, quae componuntur ex acciden tibus communibus pluribus in vna arte, aut demrones, quarum 7 praedicata sunt propria Dialecticae. Rebus. enim Dialecticae vtimur duobus modis, aut secundu iustsecundum, & est magis, proprium, aut qua si fundamentis positis eo modo, fs quem aliqua ars vtitur eis, quae declarata sunt i alia. Et d. Dicamus igitur, quod omne motum secundum continuationem, &c. & intelligendum est hoc de moto naturaliter, aut voluntarie, non de motu violente. & hoc manifestum est in vtroque moto, Et d. nisi aliquid occurrat. quoniam, si aliquid occurrerit, quid impediat ipsum ab eo, quid est naturale ei, tunc non mo uebitur continue ad illud, ad quod primo mouebatur, quasi diceret, & cum translatum transferatur de primo principio ad illud, ad quod trausfertur postremo, necesse est, vt motus eius ad illud sit comtinuus: nisi aliquid impediens occur rat illi. Hoc igitur, quoid d. nisi aliquid oecurrat, non est exceptio ex illo, quod res mouetur ad illud, ad quod peruenit in postremo, sed est exceptio eius quod motus est continuus. illud enim quod mo uetur naturaliter, semper mouetur ad illud, ad quod peruenit in postremo, si ue occurratur ei, siue non.

D. d. & non solummo intendit ad illud, &c. & dixit hoc, ne aliquis dicat quod illud, quid mouetur secundum continuationem ex Aad s, & ex p ad A, reffectendo, non moue tur in primo de er ad A, sed mouetur ad A, quando peruenit ad p. & ideo d. rfdemdo quod, cum posuerimus quod isti duo mo tus sunt vnus, tunc motus non erit solum ad postremum finem, quando ei appropiquat, sed a principio, cum nulla sit il¬ sic cam cogens, vt motus sit ad illud vltimum, quando ei appropinquat magis, quae quando est remotum.

D. d. & similiter est de aliis. id est de aliis motibus, pter motum localem scilicet ressexum. ista enim demon stratio communis est omnibus. Et, cum declara uit quod de primo mouetur illud, quid mo uetur ab illo, a quo mouetur ad illud, ad quod mouetur, & ressexum mouetur de eo dem in idem, contingit necessario, si fuerit positum quod motus eius, quoid mouetur istis duobus motibus, est vnus vt moueatur duobus motibus contrarijs insimul.

D. d. & cum hoc contin git, vt transferatur ab eo, in quo non est. id est & translatum secundum nam non transfertur, nisi ab eo, in quo est, ad illud, in quo n em. Si igitur posuerimus quod aliquid transfertur ad illud, a quo transfertur, continget vt transferatur ab eo, in quo non est, quod est impossibile.

D. d. &, cum hoc sit impossibile, necessario quiescit. id est &, cum istud impossibile sequitur ex hoc, quid posuimus, quod transmutatum non quie scit, quando mouetur istis duobus motibus contrarijs. ergo necesse est vt quiescat. ergo motus non erit vnus, & comtinuus. omnis enim motus, in quo interpo nitur quies, non est vnus, & continuus.

Ista est alia declaratio, propinqua primae, & fundatur super duas propones. Quarum vna est, quod omne motum, quod mouetur vno motu motuum finitorum diuersorum secundum spem, necesse est vt moueatur a quete opposita illi motus, scilicet a quiete, quam nabet in illo, a quo mouetur, vt declaratum est in Quin to. Secunda autem est, quod omne, quod mouetur, duobus motibus oppositis, necesse est vt singulariter moueatur eis, cum sit im possibile moueri insimul. Et ex his duabus proponibus sequitur quod omne mo tum duobus motibus oppositis necesse est vt moueatur vtroque motu post quiete. Istae igitur duae demrones conueniunt in propone, dicente quod impossibile est vt duo motus contraril sint insimul, & differunt in secunda propone. In prima enim demeturatione fuit acceptum quod, si duo motus oppo siti fuerint continui, necesse erit vt duo motus oppositi sint insimul, & postea fuit dictum, & cum non sint con tinui, necesse est vt inter eos sit ques. In hac autem demrone fuit dictum quod cum sit impossibile vt duo motus oppositi sint insimul, necesse est vt vterque motus sit per se: D. communiunctum fuit huic quod omnis motus vnus per se incipit a quiete contraria. Et d. Qam, si omne mo tum non mouetur, nisi &c. id est dicamns igitur quod, si omne motum non mouetur in eodem tpre, nisi altero duorum motuum oppotorum, quibus inuatum est mouen, necesse est vt in illo, ex quo incoepit mo ueri, sit quiescens quiete opposita motui, vt declaratum est in Quinto, D. incoepit deelarare istam consecutionem, & d. nullus enim motus est hic preter illos. id est & hoc est necessarium, quoniam in illo tempore, in quo est positum moueri altero illorum duorum motuum, non inuenitur moueri alio motu, praeter il lum vnum motum. D.d & motum non mouetur semper isto modo motus, &c. id est &, cum motum non mouetur eodem tpre, nisi altero duorum motuum oppositorum: & motum non semper mouetur altero motuum oppositorum diuersorum in spem, neque iste motus, quo mouetu est pars totius, id est pars motus totius: necesse est vt motum sit prius quie scens. Et hoc, quid d. manifestum est per se. Quoniam omnis motus, qui non est pars motus, neque est perpetuus, necesse est vt incipiat post quietem. mo tus enim non sequitur motum, nisi quando se cundus fuerit perfectio primi, non oppositus ei. aut hoc continget per accidens, sicut illuminatio domus per candelam, quae sequitur motum candelae Et, cum posuit has propones, incoepit congregare hoc, & inducere exemplum in hoc, quid intendit declarare, & d. Si igitur motus recti, &c. id est si igi tur motus, qui sunt super vnam lineam rectam ad partes contrarias, sunt com trarij, & est impossibile quod aliquid moueatur duobus motibus contrarijs insimul, & non moueatur altero sem per, necesse est vt translatum quiescat inter duos motus. vV. g. quoniam, sit translatum impossibile est, vt moueatur super fineam rectam AC ex Aad e, & ex c ad Asimul, & moueatur vtroque istorum motuum per se, & in tempore proprio, necesse est vt istlud translatum quiescat in A, antequam moueatur ab eo ad c, & quiescat in c, antequam moueatur ab eo ad A. quies enim in A est opposita motui ex Aad c: & quies in c est opposita motui ex c ad A. & quasi D. &, cum impossibile sit duo motus oppositi, sint insimul: & si non, tunc alter eorum esset perfectio alterius: tunc necesse est, vt inter eos sitquies necessario, & non est alter eorum perfectio alterius.

Cum ista declaratio, quam compleuit, est de proponibus remotioribus a natura eius, de quo consyderatur, qua propones, quas nititur dicere in hac demrone d. Et etiam iste sermo, &c. id est & etiam iste sermo, quem modo volumus dicere, est contenmentior prer dicto. D.induxit sermonem, & dixit: est vt insimul corrumpatur, &c. i. contingit enim hoc, vt ponimus vt mo tus contrarij sint continui. v. g. quod mo ius de non albo in album, & de albo in non album sint continui, contingit, vt in eodem instanti corrumpatur non album, & fiat album. & sic in eodem in stanti erit aliquid ens, & non ens. Et, quia super istud impossibile est sustentatus in praeterito in hac demonstratione, induxit impossibile maius, propter quod iterauit hunc sermonen, & d. Cum igitur alteratio &c. id est cum igitur posuerimus quod alterationes contrariae sunt continuae. v. g. alteratio ex non albo in album, & ex albo in non album, & posuerimus quod album non durat tempore, continget necessario vt in eodem instanti corrumpatur non album, & fiat album, & corrumpetur album ad non album: & sic ista tria contraria erunt in eodem instanti, quid est impossibile, & valde inopinabile. Et, quia istae omnes demrones sunt fundatae super hoc, quod motus contraril im possibile est vt sint continui: quoniam ilecesse est vt interueniat eos quies: & ap paret de natura eorum, quod impossibile est vt sint continui, & si sit positum quod inter eos non est quies: continuatio enim non est in eis, nisi ex tpere tnum: illi autem impossibile est vt sint continui, cum sint contraril. d. Et etiam non sequ tur, &c. id est & etiam si concesserimus quod in ter motus contrarios non est quies, & quod tempus duorum motuum est continuum, non sequitur, si tempus sit vnum, vt motus contrarijl sint continui. a D.induxit causam in hoc & dixit: Et si non, quomodo erit idem postremum, &c. id est & hecesse est vt duo motus contrarij non sit continui quia continua sunt illa, quorum vltima sunt idem, sed vltima contrariorum non sunt idem, cum sint contraria, verbi gratia nigredinis, & albedinis, quorum vltima impossibile est vt sint idem.

Cum declarauit quod nullus motuum rectorum est continuus, & ppetuus, & quod impossibile est vt ex pluribus vno motu eorum componatur vnus motus com. tinuus, & prpetuus, vult declarare quod motus circularis in hoc est econtrario recti, & quod ille solus pont esse con tinuus per petuus, cum non accidant ei illa impossibilia, quae accidunt ex posi tione eius, quod motus rectus est continuus, neque aliud impossibile: & illud, ex quo nullum accidit impossibile, est possibile Et d. Motus autem circularis, &c. id est mo tus autem circularis pont esse vnus, & comtinuus, & perpetuus. nullum enim impossibile accidit ex hoc. D.dedit causam in hoc, & d. Quoniam illud, quid mouetur ex Amouetur ad A eadem intentione. i illud enim quod mouetur circulariter, mouetur ad illud idem, ad quod mouebatur, id est ad illud punctum: quoniam non reuertitur super illam eandem lineam, super quam mouebatur ad comtrariam partem illi, ad quam mouebatur: sicut accidit illi, quid mouetur super lineam rectam.

D. d. ad illud enim ad quod peruenit, mouetur. id est locus enim ad, quem perueniet illud, quid mouetur super circu lum, ex ipso mouetur super ipsum, & ideo contingit vt iste motus sit perpetuus,

D. d. sed non mouetur duobus moti lus contrarijs insimul, nec oppositis i. & caum in esse hoc possibile, scilicet vt quod mouetur super circulum, moueatur ad locum, ex quo mouebatur, est, quia non accidit ei in hoc, vt moueatur duobus motibus contrarijs insimul, vniversalit oppositis: sicut accidit hoc ei, quod mouetur recte, & postea reffectitur Deinde dedit causam in hoc: & d. Non enim omnis motus, &c. id est & causa in hoc, quod illud, quid mouetur circulariter, mouetur ad illud idem, ex quo mouebatur, ita, quod non accidit ei moueri duobus motibus oppositis insimul, est, quoniam non omnis motus ad aliquid est com trarius motui, qui est ab illo, neque oppositus: quoniam hoc non continoit nisi in motu recto, scilicet vt motus ad aliquid sit contrarius motui ab illo, aut opositus. Et causa in hoc est, quoniam illud, ex quo est motus rectus, & ad quod est, sunt loca contraria. Et cam in hoc est, quia contraria sunt, sicut describuntur illa, quae maxime distant, & maxi ma distantia non inuenitur nisi in linea recta.

D. d. v. g. illi, qui sunt secundum dia metrum. id est quoniam in circulo non inueniuntur duo magis distantia, quahaec duos & in rei veritate maxima distantia non consyderatur in inter duo loca, ni si secundum quod sunt contraria in se. &, quia in sphera nihil est tale, nisi centrum, & circumferentia, necesse est vt maxima distantia inter duo loca naturalia contraria sit distantia, quae est inter centrum, & circunferentia. Sed ipse non indiget hac declaratione in hoc loco, cum non sit necessaria in hoc quod intendit hic, quemadmodum non intendit declarare hic quod, cum corpus circulare mouetur, non mutat locum secundum totum, neque est in eo punctus in actu, a quo incoepit, & ad quem peruenit, & vtitur loco eius illo, quid mouetur su per spatium circulare, cum sit manifestius in hoc loco.

D. d. Oppositi vero &c. id est & alia causa est estia scilicet quoniam mo tus contraril non sunt nisi motus, qui sunt in eadem longitudine secundum re ssexionem.

D. d. & ideo non est remotum, &c. id est motus autem super circulum non est ressexus, & ideo non est remotum vt iste motus sit continuus, & perpe tuus.

D. d. Et motus etiam in eadem, &c. id est & illud, quid mouetur motu circulari non erit in eodem loco, secundum reuersionem, ad illud. motus autem, in quo illud, quid mouetur, perueniet ad locum post aliud sine reuersione ad locum, ex quo mouebatur possibile est vt sit motus cotinuus,

D. d. motus autem, in quo illud, quid mo uetur, est in eodem loco multotiens impossibile est vt sit continuus. id est motus, in quo illud, quid mouetur, erit in eo dem loco fxressexionem, & reuersionem, impossibile est vt sit continuus. & mo tus, in quo illud, quid mouetur erit in eo dem loco multotiens, non secundum reffetionem, possibile est vt sit continuus. quoniam illud, quod mouetur secundum ressexionem, necessario quescit, Et illud quod non mo uetur secundum ressexionem, non est necessarium vt quiescat.

D. d. causam, propter quam est impossibile vt illud, quid per uenit in eundem locum secundum refsexionem, moueatur continue, & d. quoniam necesse est, vt illud, quid mouetur hoc motu, moueatur duobus motibus oppositis insimul, vt declaratum est in praedicto sermone.

D. d. Et ideo impossibile est vt aliquid moueatur, &c. i. & hoc non accidit in ressexo, secundum quod est ressexum super lineam rectam, quoniam, hoc accidit etiam in refsexo super lineam circularem, aut sequitur semicirculum, aut super alium arcum, aut maiorem, aut minorem.

D. d. necesse est enim vt moueatur multotiens eisdem motipus. id est & causa in hoc est, quoniam illud, quod mouetur ressexe, non mouetur vno motu, sed necesse est vt moueatur multotiens motibus eisdem in specie, & diuersis in numero pluribus.

D. d. & vt transmutetur modis transmutationis contrarijs. id est & necesse est vt illud, quid mouetur ressexe, mouea tur modis motuum contrarijs, & tram smutationes contrariae impossibile est, vt sint eaedem.

D. d. quoniam finis non comiungitur cum principio, &c. id est & cau sa in hoc est, quoniam punctus qui est finis, & punctus, qui est principium in motu non circulari, sunt duo ratio ne, & subiecto, & non coniunguntur, adinuicem, scilicet ita quod sit idem in subiecto, principium, scilicet vnius motus, & finis alterius. & hoc intendebat, cum d. quoniam finis non coniungitur cum principio: motus autem, qui est super circulum, punctus, qui est in eo principium, idem est cum fine, scilicet quoniam sunt vnum subiecto, & duo ratione, finis igitur in eo est coniunctus cum principio: in circulo enim nullus est punctus naturaliter, idest actu, qui sit principium, aut finis: &, cum fuerit imaginatus in circulo, tunc erit principium, & finis. extremitates vero lineae rectae sunt duo puncta in actu.

Et apparet ex ista diuisione ratio causarum contrariarum, existentium in motu recto, & circulari, quae remouent continuationem a recto, & dant ipsam circulari.

D. d. contingit enim in istis omnibus, &c. id est contingit enim si caeteri motus ponantur per petui, vt caete ris motibus sit perpetuitas propter iterationem, in qua est quies necessario

D. d. v. g. &c. id est sicut quies, quae est apud iterationem inter duas extremitates, quae sunt duae passiones contrariae, v. g. album & nigrum.

D. d. & in quantita te, &c. & intendit per quantitatem moum augmenti, & diminutionis. id est & sicut quies, quae est apud iterationem existentem in hoc motu scilicet quoniam magni tudines naturales peruentunt ad finem naturalem, deinde incipiunt diminui, quoniam inter istos duos motus est tempus, in quo est quiescens, vt de¬ claratum est. & d. in magnitudinibus, quae sunt in medio, quoniam iteratio non est, nisi in medio, quid est inter duos motus oppositos.

D. d. & in ge ueratione, & corruptione similiter id est quod in ter eas est iteratio, quae est cam quietis,

D. d. & nulla est dicitura, &c. id est & nulla est dicitura in hoc, quid sequitur inter hoc, quod alii motus pter circularem, quando iterantur, transeant bis per partes medias inter duas extremitates, vt illa partes mediae sint paucae, aut multae. id est quoniam necesse est vt per quamlibet earum pertranteat bis in duobus mo tibus: & similiter non est dicitura inter hoc quod medium sit esse, aut diuisio essendi. & d. hoc peper generationem, & corruptionem.

D. d. Declaratum est igitur ex hoc, &c. id est & ex hoc etiam declara tum est aliud ab eo, quod intendimus declarare, & est quod sermo Antiquo rum, dicentium quod omnia sensibilia semper mouentur, falsus est.

D. d. quoniam necesse est, &c. id est quoniam quod ponit entia sem per moueri, necesse est ea ponere sper moueri aliquo istorum motuum sensi bilium, aut pluribus vno: sed decla ratum est quod impossibile est, vt aliquis istorum sit semper: ex quo apparet error sermonis Antiquorum,

D. d. & dignior motuum, &c. id est & apparet ex sermone eorum, quod motus alterationis est, qui est magis dignus vt secundum ipsum sint entia in transmutatione perpetua. D.induxit rationem eorum super hoc, & d. dicunt enim quod omnia fsuunt. id est & ratiocinantur super hoc dicendo quod nos videmus entia semper in fiuxu: & ideo accidit eis consum ptio. & haec est cam, prper quam animatum indiget cibo. & errauerunt in hoc, quia acceperunt transmutatio nem, quae est in potentia in actu. Et Loquentes nostrae legis sequiuitur Antiquos in hoc, & dicunt quod accidentia non remanent per duo tempo ra: sed sermo Antiquorum currit cur su naturae, sermo vero Loquentium nostrae legis est vanus, quia non coountur ad dicendum hoc, nisi quia voiunt defendere fundamenta ficta: quia existimant quod lex non defendi tur, nisi per illa fundamenta.

D. d. & posuerunt oenerationem, & corruptionem esse alterationem. id est & Antiqui posuerunt generationem, & corruptionem esse de genere alterationis: &, cum dicunt alterationem esse perpetuam, intelligunt alterationem, & generationem, & corruptionem. Et, cum compleuit hoc, fecit rememorationem de omnibus declaratis, & dixit: Et declaratum est hoc vniuersaliter, &c. id est & sermo eius in hoc est manifestius.

Cum declarauit quod impossibile est vt aliquis motus sit vnus, & continuus, nisi motus circularis, & iam declarauerat quod translatio praecedit alios mo tus, & promisit declarare quod transla tio circularis est prior recta, incoepit declarare hoc, d. Et manifestum est quod motus circularis, & c. id est & manifestum est quod motus circularis est prior natura, & diffinitione, & tempo re motu recto.

D. d. Omnis enim tramslatio, sicut diximus, &c. id est & hoc, quid diximus, manifestum est. & causa in hoc est quod omnis translatio simplex est aut circularis, aut recta: quia sim plices dimensiones sunt istae duae, & motus mixtus, est sicut motus super lineam gyratiuam, aut curuam: ista enim liuea componitur ex recta, & circulari.

D. d. Mixtam autem necesse est vt pce dant illae duae, id est & necesse est vt motum compositum percedant illi duo motus componentes: quoniam esse illius est propter illos. & hoc manifestum est. Et, cum declarauit quod modi motuum in loco sunt tres, duo simplices, & vnus compositus, & declarauit quod compopositus est posterior simplicibus, in coepit declarare quod circularis est prior recto. id est quoniam motus circularis est prior recto natura, & tempore: quoniam motus circularis est perrectus, & motus rectus est diminutus, & perfectum praecedit diminutum. ex quo sequitur necessario vt motus circularis sit prior recto. Et quia iste syllectus fundatur super duas propositiones, Quarum vna est, quo motus circularis est perfectus, & mo¬ tus rectus est diminutus, Secunda est quod omnia duo, quorum vnum est diminutum, reliquum perfectum, & perfe ctum est prius diminuto, & ista propositio est manifesta, incoepit verificare minorem. Et, quia circularem motum esse perfectum fere manifestum est per se, incoepit declarare quod motus rectus est diminutus, & d. quoniam imnpossi bile est, vt aliquid moueatur super lineam rectam infinitam. id est & necesse est vt motus super lineam rectam sit diminutus. quoniam, si esset completus, necesse esset vt esset talis, quoniam in eam non posset fieri additio: a cum haec sit definitio completi. Et, si motus rectus esset complerus, necesse esset vt linea, super quam mouetur, esset completa, scilicet linea recta. &, si ita esset, esset infini ta. quoniam, si aliqua linea recta est com plera, in qua non potoet additio fieri necesse est vt sit infinita. D.incoepit declarare quod impossibile est vt aliqua linea recta sit infinita, vt concludat quod motus rectus non est completus, sed diminutus, & d. quoniam nihil est aliquid tale infinitum. id est & talem lineam, scilicet infinitam impossibile est vt sit, vt declaratum est in Tertio istius libri. Et, si aliqua linea esset infinita, impossibile esset vt super illam esset motus infinitus.

D. d. quod enim est impossibile, non erit, &c. id est & est impossibile vt motus infinitus sit, licet concedamus lineam infinitam esse Quoniam motus super lineam rectam est ad aliquid terminatum scilicet ad illud, ad quod perueniet postque pertransit magnitudinem super quam mouetur. & si non, tunc motus esset ociosus. Tunc ergo necesse est, si motus infinitus sit, vt compleatur post pertransitum infinitum. &, quia infinitum pertransiri est etiam impossibile, motus im possibile est vt sit infinitus. Et ista demon stratio est propinqua ei, qua vtitur in vltimo Sexti. Et, quia posuit hoc, quod si motus rectus est perfectus, debet esse infinitus, & infinitum potest intelligi secundum rectitudinem, & secundum resse tionem super eandem lineam finitam, & iam destruxit vt motus infinitus sit secundum rectitudinem, incoepit destruere etiam, vt sit secundum ressexionem, & dixit: Motus autem super lineam rectam finitam, &cae. id est & non debet aliquis ponere quod motus super lineam rectam finitam est infinitus, secundum ire, & redire in infinitum: nam iste motus est compositus ex duobus motibus, quorum vterque est finitus, in quem pont fieriadditio, & diminutio: ergo non est completus.

D. d. &, si non reffectetur, erit diminutus, & corruptus. id est &, cum declaratum sit quod impossibile est vt motus rectus sit infinitus, & est declara tum quod motus ressexus non est vnus motus, remanet vt vnus motus re ctus sit finitus, non ressexus, & motus finitus est diminutus, & corruptibilis, quia in eo potest fieri addi tio scilicet quia inuenitur perfectior ipso. Et, cum verificauit illam proponem mino rem, induxit maiorem, & d. Et in na tura, & in ratione, & in tempore, &c. i. & manifestum est per se quod perfectum est prius diminuo natura, & ratione, & tempore. & intendit per rationem definitionem. motus enim cir cularis accipitur in definitione mo tus recti: quoniam motus rectus est ille, qui est a medio, & ad medium: & me dium non inuenitur, nisi in circulari. D. d. & incorruptibile praecedit corruptibile. & haec est quasi alia declara io, quam post complebit. Et, cum compleuit hanc declarationem, incoepit inducere aliam, quam innuit per hoc, quid d. & incorruptibile Ecedit corruptibi¬ se, & d. Et etiam motus, qui potest esse aeternus, &c. id est quoniam solus motus circularis est possibile vt sit aeternus, vt declaratum fuit prius. caeteri autem mo tus, cuius cessatio est corruptio mo ti, neque alii modorum motuum, apud quorum cessationes non corrumpitur motum, possunt esse aeterni. quoniam manifestum est quod motus cessat, id est quiescit in eis, & quies est corruptio motus necessario. in eis autem, in quibus cefsatio est corruptio moti, manifestum est. & ideo non ratiocinatur per istos esse corruptibiles, sed induxit ratio nem de his, qui sunt in loco¬

Cum declarauit quod motus circularis est prior recto ex duobus, scilicet quoniam motus circularis est perfectus, rectus autem diminutus, & etiam, quia motus circularis pot esse continuus, & perpetuus, rectus autem non, & in pteritis declarauit causam, proper quam fuit possibile vt motus localis esset perpetuus, sed illic dedit causam remotam, incoepit hic dar: causam propinquam, vt com pleat illud, quid intendit declarare, quod motus circularis est perpetuus, & com f tinuus. Et d. Et recte contingit hoc, &c. id est & caum, propter quam ne cesse est vt mo tus circularis sit continuus, econtra rio recto, est, quoniam in recto est principium terminatum naturaltur, & finis, & medium scilicet quod ista tria sunt in eo in actu, Et cam in hoc est, quia motus rectus est super magnitudinem rectam, & ma gnitudo recta est finita, & habet na turaliter duas extremitates terminatas, & medium,

D. d. & ideo incoepit motum in eo, &c. id est & prper hoc necesse est vt omne, quod mouetur super magnitudinem rectam, habeat duas quietes naturaliter, quietem scilicet in initio magnitudinis, a quo mouetur, & quietem in fine. D.incoepit neoare hoc a ma gnitudine, super quam est motus circusaris, & d. In circulari vero vltima non sunt terminata. id est in circulari ve ro non est punctus in actu, qui sit principium, & finis. quoniam in circunferentia non est locus, qui naturaliter sit dignior, vt sit principium, qua vt sit finis, quicunque locus sit in circumferentia circuli.

D. d. quilibet enim eorum mouetur eodem modo, &c. id est om nis enim punctus imaginatus in circu lo possibile est vt ponatur principium magnitudinis, & finis, & medium. D. d. & ideo motum super ipsum sem per est in prin cipio, &c. id est & ideo illud, quod mouetur super circulum, pont imaginari in quolibet puncto principio, & in fine, & in medio. quoniam potest imaginari ille punctus principium arcus alicuius, & finis alterius, & mediuin alterius.

D. d. & non est in aliquo eorum in aliqua hora i. & nunque erit in circumferentia circuli in puncto, qui sit solum modo principium, aut solummodo finis, quod non accidit in magnitudine recta. Et debes scire quod istae eaamsae, quas ddit hic, quodammo sunt naturales, & quodam modo mathematicae. accidit enim causis mathematicis scilicet propinquis in mathesi, vt sint omaumae primae plurium rerum naturalium, sicut accidit scientiis subalternantibus cum subalternatis, sicut Arithmetica, Musica, & Geome tria, & Aspectiua. Quam, cum diuersitas duorum extremorum longitudinis rectae est prima cam in hoc, quod contrarietas existit in locis, necesse est, vt illud sit prima cam in esse primos motus cont trarios, quia id est in locis contrarijs Et, quia finita dimensionis rectae est pri ma cama etiam in esse motus rectos, & est finita, necesse est vt motus recti sint finiti. Et, quia in circulari non est extremitas in actu, neque vniversaliter punctus i actu, necesse est vt in eo non sint loca contraria, neque dimensioes finitas. & cum ita sit, necesse est vt motus eius sit vnus, & continuus, & perpetuus: cum motum super ipm non moueatur ad loca contraria. Et existimatur quod ista cam, quam dedit Arist. hic, non solummodo dat quod sit possibile motum circularem esse perperuum, immo quod sit necessarium, sic igitur det intelligi iste locus. Et, cum declarauit quod in circulo non est punctus in actu, qui sit principium, aut finis, aut medium, & quod quilibet punctus in eo in potentia est haec tria puncta, scilicet pricipium finis, & medium, narrauit quod ista est cam, prper quam sphiaera est i: separabilis ab eodem loco, & quodammodo est quiescens, & quodammodo mota, & dixit: Et ideo sphaera moueu &c. id est &, quia sphaera mouetur circa gibbositatem centri, & in conuexo non est punctus in actu, necesse est vt sphaera sit in eodem loco, numero, in pluribus locis secundum formam, vt de claratum est in Sexto. Et hoc inten¬ debat, cum dixit: Et ideo sphaera mouetur, & est quiescens quodammodo, quia non mu:at locum alium nuero, i secundum subiectum, & materiam, & est mo ta, quia mutat loca diuersa secundum formam, non quia sphaera, sicut existoma tur, mouetur secundum partes, & quiescit secundum totum. ponere. 12. corpus motum secundum partes, & quiescere secundum totum est im possibie: imo tota sphaera, & omnes partes mouentur, sed totum mouetur in locis diuersis secundum formam tantum, & partes mouen tur in locis diuersis secundum formam, & subiectum.

D. d. Et causa in hoc est, quod omnia ista accidunt centro, id est & caum ines se ista propria in sphaera, est centrum. Et pot intellicere per centrum, centrum mathematicum scilicet punctum. & potest intendere centrum naturale, & est corpus sphaericum, suner quod mouetur corpus circulare. sphera. enim diuiditur na turalcitur in duas paites, in centium, & circunferentiam. Si igitur voluit cemtrum mathematicum, sic intelligenda est haec litera. est. in principium magnitu dinis, & medium, & finis. id est punctus enim qui est centrum sphaerae, est principium, eo quod lineae rectae aequales ex eo excuntes proueniunt ad circunferentiam. & est finis, quia omnes lineae a circum ferentia exeuntes, prueniunt ad eum est autem medium, eo quod distat aeque ab omnibus partibus, & haec est expom Themistil. Si autem intellexit centrum naturale, tunc per principium magni tudinis vult principium esse secundum mate riam, & per finem. id est vltimum, quia circulare mouetur circa ipsum.

D. d. & iodo, quia est extra circunferentiam, &c. id est &, quia centrum est principium, & finis, & haec sunt camae quietis, & motus, centrum autem non fuit in ipsa circumferentia, sed extra, ideo non habuit circulus locum, prper quem quiescat, i. eo quod circulus mouetur circa finem, non ad eum. &, quia finis eius prmanens in eodem loco est. ergo permanens est vno modo, & mota continue alio modo. mota quidem, eo quod non peruenit ad finem: quieicens vero eo, quod finis est quiescens. & vniversaler si principium, & finis, & medium in his est idem, conuenit vtrunque fieri.

D. Dixit: Contingit autem in hoc motu hoc, & eius conuersum, &c. id est quod sit primus, eo quod est mensura omnium motuum, & econuerso scilicet quod sit mensura, eo quod est primus. Dicit autem hoc, quia necesse est quod mensura sit primum, & quod primum sit mensura. Et in hoc loco reuertitur ad intentionem, in qua prius incoeperat scilicet ipsum esse primum: & est Tertia declaratio. D.induxit Quar tam, probationem, & dixit: Amplius autem motus circularis, &c. amplius aliter potest, probari quod solus motus circula ris pont esse continuus, cum aeque distet a fine, ad quem mouet scilicet a medio: qua autem recte mouentur non aeque distant a fine in omnibus partibus longitudinis, vnde quae naturalitur mouentur recte velocius mouentur, quando appropinquant fini. & hoc est, quod voluit dicere, cum d, quanto enim distant a quiescente, &c. id est quanto enim distant a loco, in quo quieacentes erant, cum appropinquant ad lo cum, ad quem mouentur, tanto velocius mouentur. D.dixit: in motu autem circula ri, &c. id est in motu autem circulari non est principium naturale, neque finis naturalis, sed principium, & finis eius sunt extra magnitudinem, secundum quam fit motus scilicet in medio. & magnitudo circundat ipsum, existente ipso eodem, scilicet centro.

Cum declarauit quod motus circularis est prior recto, & iam prius pro bauerat motum primum esse motum loca lem, similiter vult hic notificare motum loca lem priorem esse caeteris motibus, Inducens testimonium super hoc, quod omnes dicentes motum generari secundum varietatem eorum omnes coegit natura dicere motum lo calem priorem esse caeteris motibus. Et hoc est, quod. d. Quoniam autem motus, &c. i. quoniam oes dicentes fieri motum, ponunt motum localem priorem esse caeteris mo tibus. ipsum enim esse coegit eos ad hoc. D.dedit causam, & dixit, attribuunt enim &c. id est dicunt enim principia omnium mo tuum moueri motu locali, aut dicunt principia omnium motuum moueri hoc motu primo. Qui enim dicunt principia agentia, dicunt primam motionem horum principiorum esse localem. Qui autem dicunt omnia ex se mouer, scilicet na turalia, dicunt ipsa primo hoc motu moueri. Et, cum dixit quod omnes dicentes mundum gnerari, dicunt mo tum localem priorem esse, incoepit di cere opiuionem Empedoclis, dicens: Separatio enim & congregatio, &c. id est Em pedocles enim ponit motum localem priorem caeteris motibus, eo quod separa tio, quam dixit fecisse litem, & congre gatio, quam dixit fecisse amicitiam, in onatione mundi, & eius corruptione sunt scilicet motus locales. Similiter Anaxago ras dixit motum localem priorem esse omni bus motibus. dixit enim intellectum in coepisse discernere partes consiles, qui sunt iuxta suam opinionem elemen ta, & extrahere illa a mixto: discre tio autem est separatio, separatio autem motus localis. D.dixit: Similiter autem se hiiunt, qui non concedunt, &c. id est similiter se ha bent negantes causam agentem incipi entem gnerare mundum, & innuit Democritum: & alios. Democritus enim opinabatur elementa, quae dicebat corpora atoma esse, & infinita, per se mo ueri per vacuum, in quo sunt, quibus inuolutis generabatur ens. sic eroo dicitu motum localem priorem esse aliis.

D. d. il li. enim dicunt naturam moueri localeictu id est & si isti non dicunt causam agentem, quae aliquand incoepit mouere elementa mundi, aut partes eius ad generationem, ponunt tamen has partes prius moueri, eo quod sunt in vacuo. quod autem mouetueo, quod est in vacuo, mouetur locali. D.dixit: im possibile enim est quod aliquis aliorum motuum sit in primo. id est hoc autem dicunt eo, quod nullus motus praeter localem pot numerari in motibus primis, sed inhis, d a primis gnerantur. DL. notificanit quomo isti, scilicet secta Democriti, redu cunt omnes motus ad localem, qui est pri mus, & dixit: dicunt enim augmentum &c. id est dicunt enim augmentum, & diminutionem, & alterationem accidere rebus ex compositione atomorum, quc fit per congregationem, & separationem. id est vt m:thi viversali quod illi opinantur hoc fieri, sequentes amplitudinem fora¬ minum, & stricturam. amplitudo autem, & strictura est separatio, & con gregatio. D.dixit: Et similiter qui dicunt ganeoationem, & corruptionem fieri ex spissitudine, & raritate. id est & similiter qui dicunt elementum esse vnum aliquid corporum simplicium, aut aliquod medium inter illa, & faciunt hoc ex hoc omnia alia gnenari secundum spissitudinem & raritatem, dicunt etiam motum localem priorem esse caeteris motibus. densari enim & arificari sunt motus locales. & hoc est, quod voluit dicens: haec enim ordinant in congrenatione, & separatione. comi locant enim densitatem, & raritatem in gnee congregationis, & segregationis, & se parationis. D.dixit: Et similiter alii facien tes animam, &c. id est & similiter qui dicunt pricipium motuum esse animam, & opinati sunt animam seipsam mouere, dicunt primum motuum esse localem. & inuit vt vnidetseli Platonem. id est qui opinabatur principium motuum esse animam, & ipsam seipsam mouere. & ideo dixit: anima lia aute, & quicquid habet animam, mouent se motu locali. Et, cum dixit quod omnes Antiqui conueniunt in hoc, quod mo tus localis est primus motuum, & si differunt in modo, deinde innuit rationem, dialecticam, quae iuuat in hoc, quod ipse est primus motuum scilicet quod motus localis est hotior omnibus motibus, dixit: Amplius si dixeris aliquid moueri, &c. id est amplius ex hoc noie simpeiricitur motus non intelligitur, nisi motus localis, cum hoc nomen motus dicatur de motu locali, &de aliis secundum prius, & poste rius, & simpeircitur, & secundum determinationem. Horum autem: de quibus nomen dicitur secundum prius, & posterius, & simperciter, & secundum determinationem, illem, dae quo dicitur prius, est cam eius, de quo dicitur postetius. Iodo dixit, quiescens autem ab hoc motu, &c. id est & nomen motus ab eo, quod localitur mouetur dicitur simpieritur. si autem fuerit quiescens in loco, quanuis augeatur, & diminuatur, & alteretur, aut moueatur aliis pluribus motibus, non dicimus ipsum simpircitur moue ri, sed cum determinatione. vt si dicatur ipum moueri secundum alterationem, aut augmentationem. sicut hoc nomen ens, quod dicitur de suba, & de aliis praedicamen tis cum determinatione: vnde suba prior est omnibus praedicamentis. Et, cum compleuit totum hunc sermonem, in duxit summatim omnia, quae praecesserunt quod habetur in sermonibus, demtratiuis, sicut conclusio in omnionibus, & dixit: Dictum est quod motus, &c. id est mot continuus, quem probauimus esse, & principium motus aeterni quid sit, scilicet quoniam non corrumpitur. & motus aeter nus quis motus sit scilicet motus circuliter & motus, qui solus pont esse aeternus, i. & declarauimus cum hoc, quod motus circularis est aeternus sic, quod ipse solus pont esse aeternus. sunt. enim duae quodnes, aut vult, quoniam, cum sit declaratum motum esse, & hoc necesse est, & sit declaratum quod aliquis motuum sensibilium pot esse aeternus solus, decla rabitur quod hic motus sensibilis sit aeternus scilicet motus corporalis coelestis inter omnes alios motus, & quod motor primus est immobilis, neque per se, neque per accidens.

In hoc capitulo vult declarare quod hic motor primus non est in materia, sed subsistens per se. & hoc, sian te declaratum sit, hic proprius decla rabitur. Dixit ergo: Nunc autem vo lumus declarare hunc motorem este immobilem, neque per se, neque per accins, neque est potentia in corpore, quod inten dit, proba re. In praedictis enim probatum est pn esse non corpus, neque mobile per a ccuns. sed haec, prbatio est magis, i pria, in qua, probatur ipseum esse extra materiam. D. inducit ea, quae se habent sicut, propositiones ad habendam certitudinem de hac quodne, & dixit: determinantes prius, &c. hoc autem dicit, eo quod declaratum est corpus infinitum esse impossibile esse: sed iam declaratum est mo torem infinitum esse, & tpers infinitum esse: vult ergo probare cuiusmodi esse est esse huius motoris. Et dixit: Sit ergo Amotor, & quod mouetur o, &c. id est dico ergo quod impossibile est motorem finitum mouere tpere infinito. v. g. sit A, quod mouet, & r, quod mouetur, & c tpeos infinitum, & accipiamus partem motoris, qui est A, & illa pars sit e, & mo ueat partem eius, quod mouetur scilicet i, & illa pars sit s. & haec diuisio est possibis, eo, quod motor, qui est potentia in corpore, pot diuidi. D.dixit: Nom ergo mo uebit illud, &c. id est 3ergo non mouebit Ee in tpre aequali tempori c infini to, in quo A mouet per, cum psit pars A, potentia autem partis minor est poten tia totius, & maius totum est, & quod maius est mouet tpre longiori, haec n, propositio verificata est in pluribus locis, vt in fine Septimi. D.dixit: non ergo erit tpers infinitum. id est non ergo per mouebit Ee tpere infinito, in quo po situm fuerat quod A, quod est totum mouens, mouebit per, quod est totum mobile. D.dixit: sit ergo tempus, in quo per mouet E, tempus a, &c. id est &, cum propoitio temporis & ad tempus o sit composita ex proportione p ad A, & ex propoitione E ad p, quia tem pus vtriusque motus sequitur, proportionem motoris ad mobile, quod in eo mouetur: proportio autem o ad A est finita, quia per multiplicatum com sumit A, & proportio e ad pr est fini ta, quia E etiam consumit i: & omnis proportio composita ex duabus proportionibus finitis est finita necessario: proportio ergo temporis ae ad tempus c est finita: a igitur consumabit cc autem est infinitum, vt positum est primo. quod est inconueniens. Tempus ergo c necessario est finitum.

D. d. Impossibile est er go aliquod finitum, &c. idest posito ergo quod motor finitus non potest mo uere aliquod infinitum, nec aliquod finitum tempore finito, manifestum est finitum non posse mouere tempore infinito. Dicit autem hoc, eo quod, si finitum moueret magnitudinem, infinitam, moueret in tempore insi nito. sed quod corpus finitum moueat corpus infinitum per seipsum est im possibile, potentiam enim motoris necesse est superare potentiam mobilis, in qua est. Sed notandum est quod propositiones conditionales, quas posuit Aristo, hic. sunt propositiones verae de corpore coelesti, cum posuit quod po tentiae motiuae eius sunt formae in materia, quapropter actus eius non perficietur, nisi iunctis partibus illimateriae, secundum 7propiquitatem terminatam. hoc autem, quod est hu iusmodi, potentia totius est maior potentia partis, & est diuisibilis per di uisionem partis materiae. Si ergo partes materiae fuerint finitae, & potentia erit finita. si vero potentia sit infinita, partes sunt infinitae. omne au tem corpus est finitarum partium: actio enim ipsius est finita: haec omnia sequentur necessario ex hac positio ne, scilicet quod corpus coeleste est forma, siue antecedens in eis posuerit verum, aut falsum. omnes enim positio, quae exigit dstru ctionem huius consequentiae, est falsa, sicut omnis positio, quae exigit destructionem hu ius consequentiae, si lapis volaa, habet alas, est positio falsa: & si impossibile sit lapidem volare. Similiter qui ponit in coelo aliquam positionem, ex qua sequitur destructio huius consequetiae scilicet quod, si coe lum habeat partes, necesse est quod poten tia partis differat a potentia totius: & si sit impossibile ipm habere partes, nedum si posuerunt habere partes tres in actu: & quanto magis est ponere ipni esse impossibile, secundum quod possibilis est for ma exis in materia. a Amplius, cum omne compositum ex materia, & forma in uenimus ipum habere actum finitum, diximus infinitatem actionis, puenire aut ex parte formae, aut ex parte materiae: sed forma non pot dici finita: restat igitur quod finitas est ex finitate ma teriae. Et, si sit actio aliqua infinita, non necesse est ipsam esse, aut in materia finita, aut formae exntis in mate ria, qua posita sequuntur inconue nientia, quae Arist. intulit. Item omni formae exnti in materia contingit diuisibilitas. vel possibitas scilicet potentia diuidendi ex parte materiae, scilicet inest potentia diuisibilitatis. posita ergo aliqua forma, cui non accidit diuisibilitas, haec pculdubio non erit in materia, quod enim denudatum est a compositione, & factum esse, est substantia vna simplex, sicut simplex, sicut simplex huiusmodi. Haec O, propositio est conuertibilis scilicet quod est simplex, caret potentia, & quod caret po tentia, est simplex. potentia enim est causa compositionis alicuius ex duabus sub stantiis, si illa, vel aliqua substantia est vna in actu, & potentia illa erit sim plex: huiusmodi autem suut corpora coelestia: simplex autem, vt declaratum est, non mouetur ex se, nisi quod mouet esset primum: quod mouetur: corpora ergo coelestia sunt materiae simplices, & formae eorum sunt formae non in materijs. Habito ergo hoc patet eorum erior, qui obiiciunt Arist. quod in corporibus coelestibus impossibis e diuisibi litas, quam Arist. posuit in sua demro ne. & est possibis in eis, inquantum posi ta sunt ipsa esse formas in materijs, ipossibis vero, inquantum sunt simplicia, & formae eorum non sunt in materijs. Isti ergo sic se habent, sicuti cum in syl lo ducente ad inconueniens obilciunt illationem, aut quod sequitur ex illatione esse verum, & dicunt syllum peccare. quod pluribus accidit Modernis philosophantibus, qui solis libris Auicem. contenti sunt in sua philosophia, & maxime quae vir ille transtulit ab Arist. in libris suis, huiusmodi virsaitur esse demtra tiones Arist. in prima facie, non sunt autem in veritate. vnde libri huius viri potius faciunt a sapientia recedere, quae ipsam largiantur & vniversaliter dico hoc non solum Auice, proprium esse, sed & omni, qui visus est loqui de huiusmodi, non obseruans viam Arist. opinando in eis, quae intelligunturi primo aspectu ipsa esse demtrationes Arist. sicut sepius contingit Oale. & mox incipit contradicere ei nesciens psimet in veritate contradicere. Et sicut accidit Alfarabio in hoc, quod opinatus est, quod illa via, quam ipse Aris. intendit ad aeternitatem motus, est illa, quam imposuit libro suo de enti bus transmutabilibus. Neque solum in hoc accidit huic viro hoc cum Ari stot. sed in arte demonstratiua, in qua ipse incedit alia via, quae Arist. opi naus illam esse veram, aut errans in scientia Arist. & nos iam declarauimus hoc in commento nostro super posterioribus, & diximus quaedam de huiusmodi in nostris quaestionibus.

Cum declarauit impossibile esse quod motor finitus moueat aliquod fi nitum tpre infinito, & hoc, quod dicimus motor finitus, Intelligimus motorem finitum potentia, & magnitudine. sed hoc quidem, quod motor cum fuerit corpus, sit finitae magni tudinis, iam probatum est in Tertio: quod autem finitae potentiae, cum sit corpus finitum, hoc nondum manifestum est, vult illud hic probare. Cum enim habuit quod omnis corporis potentia est finita, & adiuxit huic propositionem, quam prius probauit scilicet quod habens po tentiam finitam non pont mouere cor pus finitum tpere infinito, habebit qui hic motus, cuius tpens, vt demtratum est, est infinitum, non potnt fieri a corpore, neque: potentia in corpore existen te. Et dixit: Quoniam autem ipossibile est omnino, &c. id est quoniam autem impossibile est in corpore composito ex materia, & forma, quod forma eius agat actione infinita, ex his patebit. Potentia enim haec dicta intelligenda est potentia actiuia: potentia enim dupliciter dlicitur, acti na, scilicet & passiua. D.incoepit inducere propositiones, quibus conatus est hoc, probare, & dixit: Sitque maior poten tia, &c. sit ergo nobis primum, tanque notum per se, quod maior potentia agit actionem aequalem actioni minoris potentiae in tpere minori tempore, in quoo agit fninor illam actionem.

Deinde dixit: Necesse est ergo finitum, &c. id est cum igitur maior potentia agit actionem aequalem actioni po tentiae minoris in minori tempore, decesse est in aequali tempore ipsam agere actionem maiorem quam mis nor. Vnde necesse est quod corpus, cuius potentia est infinita, cum ege rit in id, quod natum est susciperae actionem eius, vt cum in frigidauerit, aut calefecerit, agat in aliquo tempote actionem muito maiorem actione corporis finiri in idem passibile in illo tempore.

Deinde dixit: Non autem huiusmodi potest esse tempus. idest, corpus autem, cuius po tentia est infinita, non agere porest actionem aequalem corporis finita potentiae in tempore ommno, sed in iustanti, quod est impossibile. om nis enim transmutatio, vt demonstratum est, est in tempore. Deinde incoepit hoc declarare, & dixit: Si enim Afuerit tempus, &c. si enim po suerimus aliquod tempus, vt A, in quo potentia infinita agit actionem, finitam, vt calefacete, aut eleuare, aut vniuersaliter mouere, & posueri mus quod in hoc eodem tempore, scili cet A, agit potentia finita illam ean dem actionem: hoc enim possibile est: continget quod finitum, & infinitum agant eandem actionem in eo dem tempore. quod est impossibile. si enim marus in minori tempore facit actionem minorem, quanto magis agit in minori tempore actionem illud, quod est infinitae potens tiaes Deinde narrauit quomodo po test inueniri potentia finita, agens in illo tempore posito, in quo agit potentia infinita actionem aequalem illi actioni, & dixit: accipientes enim semper, &c. idest & hoc possibile est scilicet si posuerimus potentiam in finitam, quae agit in tempore aliquo actionem finitam, & inuenramus potentiam finitam, quae in illo eodem tempore agat illam eandem actionem, scilicet aequalem illi, eo quod, si po suerimus potentiam finitam, quae agit in illo tempore actionem. minorem illa, quam in eo agit infinita, poterimus auoere potentiam finitam. continue, & sic augmentabitur actio eius in illo tempore. sic ergo continue facientes perueniemus ad hoc, quod agat actionem aequalem illi actioni in illo tempore. Verbi gratia sit p potentia infinita, & c actio eius, & A sit tempus huius actionis, & sit per potentia finita, quae agit in il lo tempore partem e, vt Quartam, aut Quintam partem: multiplican tes ergo pr, ita, quod proportio totius ma gnitudinis ad p sit sicut proportio partis per ad e, manifestum est necesse esse, quia illa magnitudo agat o in tempore A, in quo en, quod est po tentia infinita, agit, in eodem ergo tempore agit potentia finita, & infi nita. Nec potest alieruis dicere nunquam perueniri, addendo in magni, tudine finita ad magnitadinem finitam agentem in illo tempore actionem, quam agit magnitudo infinita: possumus enim semper adde re super magnitudinem, quousque actio eius actionem fuperet, quamcunque determinatam posuerrmus. Posito ergo quod actio terminata est infinita in tempore terminato, pote timus augere illam magnitudinem terminatam, quae deficit in illo tem pore, actionem augere illam in tametus, quod agat illam in illo eodem tempore, Et hoc est, quod dicitur, necesse est aliquando peruenirem, &c. id est addentes enim continue. fuper finitum augmentabitur actio erus, ita, quod supera bit quancumque actionem terminatam posuerimus: sicut, si continue diminuentes illud, deficiet actio eius a quacumque actione terminata, quam posuerimus. Et intendit per hoc dicere quod illud, quod sequitur addendo continne, est simile ei, quod sequitur, diminuetido: non autem vofuit possibile esse magnitudinem crescere in infinitum, sicut est possibile ipsam diminui in infinitum. Dictum est enim in Tertio huius libri, & quod aliter se habet in hoc additio, & diminutio. Participant autem in hoc, quod hic intendit scilicet quod, si aliqua magnitudo ponatur terminata, cuius actio est terminata, & alia magnitudo mior illa, cuius actio est minor, poterimus augere minorem intantum, quod adequabitur maiori in actione, aut supabit illam, & similiter poterimus intantum diminuere manorem, quod aget actionem aequa lem minoris: & minorem: & hoc scilicet in eodem tempore. Et ipse distulit il lationem huius demonstrationis ad finem huius libri. Haec autem demonstratio multipliciter potest fieri, & formari. Potest enim sic. Hic motor habet actionem infinitam: omne autem corpus, aut potentia in corpore non habet infinitam actionem: hic ergo motor non est corpus. Aliter autem formatur sic. Si actio haec, quae est insinita, est corporis, aut po tentiae corporeae: & actio haec non est, nisi potentiae infinite talis: & om ne corpus finitum: necesse est corporis finiti esse potentiam infinitam. D.destruetur consequens sic. Non autem corporis finiti est potentia in finita, & sequitur oppositum antecedentis, scilicet quod actio haec non est corporis, neque: potentiae corporeae. Aris autem perfecit hanc demonstratio nem in fine huius libri. In propositio ne autem assumpta hic, qua dicitur, quod omnis corporis est potentia fiita. dubitari potest, vtrum contineat corpus coeleste, aut non. Si enim continet corpus codeste, tunc corporis coelestis erit potentia finita: cuius autem est potentia finita, est corrupti bile. Similiter dubitatur de propo sitione, qua vtitur in declaratione hu ius, quod omnis corporis est potentia fi nita, qua scilicet dicitur quod, si esset potentia infinita, contingeret quod mo tus esset in instanti. Dicet enim aliquis, vt quid Ari. dicit consequens esse, si potentia corporea habet actionem infinitam, ipsam agere non in tempore: & non est se sequens, si actio infinita sit potentiae non corporeae, quod agat non in tempore. Prima qui dem quaestio valde difficilis est, & multum scrupulosa. Et Alex. in qui busdam suis tractatibus rfuncens dicorpus coeleste adeptum fuisse aeternitatem a suo motore, qui non est i materia: secundum hoc ergo erit aliquid, quod potest corrumpi, & tanten nunquam corrumpetur. & haec Piatonis est opinio scilicet aliquid aeternum esse, quod potest corrumpi. Arils. au tem in fine primi li. de Coe. & mun do probauit impossibile esse aeternum, cui insit potentia ad corruptio nem. loannes autem Grammatio nenc sibi retinuit quaestionem con tra Peripareticos in eo, quod opinatur quod mundus sit corruptibilis, & generabilis. Et haec dubitatio est fortior om nibus dubitationibus, quae possunt, accidere his: maxime cum Arii. expresse dicit in secundo de Coelo, & mundo quod Coeli est potentia finita: vbi reddit causam quare non insunt Coelo stellae maiores his, quae insunt illi. si enimi dicit, hoc esset, fatigaret Audiens autem Auic. verba haec Ari sto. qui iam audierat verba Alexan. opinatus est duplex esse necessarium, necessarium scilicet ex altero contingens, & possibile ex scipso, & necessarium ex se: necessarium quidem ex alio, vt Celum, necessarium vero ex se, vt motores Coeli. Nos autem dicims per ex vi verborum Ari. in hac demon stratione apparet quod potentia eius pas siua, scilicet susceptiua motionis est ? fini ta. sicut enim actio infinita non est for mae in corpore, sic passio infinita non est formae in corpore, scilicet composito ex materia, & forma. Omnis enim formae est potentia finita, siue sit actiua, siue passiua, cum sit diuisibilis per di uisibilitatem corporis, & omne corpus sit finitum. Et, sit posset, esse, quod poten tia in corpore, composito ex materia, & forma susciperet motionem in infinitum, tunc infinitum esset mai infinito. idem enim corpus sensibile, quam to maius fuerit, tanto tempus, in quo suscipit motionem a suo motore, erit maius. Si ergo aliquod corpus posuerimus huiusmodo scilicet quod susciperet mo tionem infinitam, tunc quod maius est debet suscipere motionem longiori tempore, & sic infinitum susciperet infinitum, quod est impossibile. Ex hoc ergo patet corpus a coeleste non com poni ex materia & forma, & ipm es se simplex, & quod forma ipsius non ha bet subsistere per ipsum, & quod ipsa est quae mouet ipsum, & quod in ipso non est forma materialis omnino. Dubi tabit aliquis ex hoc, quod dictum est in libro de Coelo, & mundo ipsum, licet esse neque graue, neque leue, & ipm nabere naturam, quae est huiusmodi: quod nos illic declarabimus: & similiter declarabimus. illic verbum Ari. quo dixit Coelum habere potentiam finitam. Duliciter enim potentiae motiuae possunt dici infinitae, aut quia actio earum nunquam cessat, ant quia motio ea rum est tantae velocitatis, quod non inuenitur magis scilicet quod illud, quod ab his mouetur, velocius mouetur omni mobili. Quod autem aliqua potentia sit infinitae motionis secundum hunc modum im possibile est, nisi motus posset fieri in instant, scilicet quod aliqua potentia sit, quae infinitam facit velocitatem in ipsum, quid mouetur. quanto enim maior fuerit mo tor, tanto motio eius erit velociorMotores igitur, siue matertales fuerint, siue non materiales secundum hunc modum conueniunt in hoc, quod motio eorum sit finita. vnde corpora coelestia excedunt se inuicem in ve locitate, quis motores eorum sint non in materia. Ergo secundum hunc moduml dixit, Coeli potentiam esse finitam, &quod, si inessent ipsi stellae plures, aut maiores, aut destrueretur motus eius, aut tardaret. sed hoc diligentius manifestabitur in suo loco. Et haec dubita tio est maxima dubitationum, quae accidunt in hac scientia: & non mi hi determinata nisi cum grandi lapore, & in temporevitae meae non mo dico. Ad secundam autem quodnem, qua quaritur, vt quod, si posuerimus actio nem infinitam in corpore, sequitur, quod motus sit non in tempore, & non sequitur, si posuerimus actionem infi nitam esse potentiae non in corpore, sic respondentes dicimus quod, si posue rimus actionem propriam esse corporis, sequitur quod insit ei potentia in finita: si autem posuerimus alicuis non corporis, tunc potentia illius non potest dici finita, aut infinita. finitum enim & infinitum solum de corporib dici possunt. & sic sola actio illius dicetur infinita. Si autem potentiam in finitam posueris in corpore, sequitur quod motio eius sit non in tempore, quod est impossibile. Si vero illam posueris non in corpore, tunc non dicetur finitum, aut infinitum, eo, quod non est in corpore. Non es go sequitur quod sit mouens non in tpe. cum in his non potest intelligi vna potentia maior alia, eo, quod non sunt corporeae potentiae. maius enim & minus solius est quam titatis. Vnde, si dixerimus potentias esse in corporibus, tunc actio earum erit proportionalis scilicet quoproportio po tentiae motiuae ad potentiam moti uam est sicut proportio velocitatis motus ad velocitatem. Existentib autem non in corpore non est proportio: cum proportio selius est ma gnitudinis ad magnitudinem, vel eorum, quae insunt magnit idiui, eo quod insunt ei. & haec manifesta sunt per se. Reuertamur ergo ad verba Aristotelis.

Cum declaravitur quod in magnitudi ne finita impossibile est esse potentiam infinitam, vult nunc econueiso dice scilicet quoniam in magnitudine infinita non pont esse potentia finita, dicendo: Neque infinitum habere, &c. id est & sicut in magnitudie finita non potet esse potentia infinita, ita etiam econuerso in magnitudie infinita non pont esse potentia finita, sed finitum finito, & infinitum infinito. Sed, quia in hoc ducit ambiguitatem hoc, quod in corpo re maiori inuenitur potentia minor, & i minori maior, dixit: licet in minori, &c. hoc enim facit dubitare aliquem, cum posset dicere, cum in maiori corpore inuenimusminorem potentiam, quid igitur phibet in infinito, eo, quid est maius minori, inesse potentiam eam, quae inest finito, eo, quod est minus. sed hoc non pont stare, quia, cum continue duplicauerimus maius corpus, cuius potentia est minor, perueniemus ad corpus, cuius vir tus est maior minoris corporis. &, quia infinitum semper pot duplicari, ideo potentia eius det esse maior poten tia cuiuslibet corpis: immo non est aliqua comparatio inter illas, & potentias infinitoium corporum. vnde dixit quasi soluens: tamen cum hoc fuerit, &c. D.litte ris exemplificat, posito quod corpus infinitum habet potentiam finitam, similiter minori cor pori inesse maiorem potentiam, eiusdem videlicet speei, & dixit. Sit ergo AB infinitum, &c. id est sit ergo magnitudo infinita AE, & de infinito ABsumem aliquam partem, vt pc, ponendo quod in hac parte est potentia, quae mouet illd mobile, quid mouet infinitum corpus in aliquo tpre, & illdm mobile, quod scilicet mouetur ab in finito corpe, & idem a parte illius sit pr

D. Dixit: sit ergo illud tpens Hx. & vult quidem dicere, quia manifestum est quod te o quod est pars AB, mouet in minori perre tpis eo. Iquo totum ABmouet, pr, cum potentia A E, sit maior potentia Se. bostea dixit: nc ergo duplicatum, &c quia iam, probatum est quod maior motor idem mouet mobile in minori tpre, & quod tpis ad tpeos, proportio est sicut motoris ad mobile. Post hoc dixit: cum ei go sic, processerimus &c. id est &, cum hoc modo pcesserimus in duplicatione illius partis scilicet quod duplum duplicet, & hoc duplum sic duplicetur, constat quod necesse est per uenire ad magnitudinem aliquam, quae moueat per in tpere minori eo, in quo mouetur A magnitudine illa infinita, cuius potentia est finita. Ponatur igitur nos peruenire ad illam magnitudinem, cum infinita maonitudo non consumat per suas duplicandas pertes, tpens vero diminuitur semper parte duplicata, & illd tpers sit ri 2. Et hoc voluit dicere his verbis: cum ergo sic, processerimus, &c. id est duplicatio quidem per Bc dent esse aliqua pars AE, quia nunque per duplicationem partis. Bperueniemus ad ABconsumendum, cum sit infini tum.

D. d. de tpere vero posito, &c. id est &, cum talis duplicatio semper sit possibilis, & impossibile est ad tempus perueni re minus illo posito, in quo AB mo uet per per aliquod spacium scilicet magnitu do infinita, cuius virtus est finita. Post dixit: sic igitur erit virtus infinita, &c. id est ex quo sequitur quod in infini to corpore sit potentia infinita: quod est contra positum.

D. d. Necesse est enim &c. id est haec quidem virtus est infinita: quia tempus, in quo mouet, sem per minoratur in infinitum: tpers vero potentiae finitae est finitum, cum mo ieat tpre, in quo minor non poet mouere. Et hoc intendebat, cum dixit: nam si haec potentia, &c. id est & hoc necesse est. nam, si aliqua potentia mouet aliquid in aliquo tpe, potentia, quae est maior illa, mouebit in minori tpe illud idem: sed, quia excessus est determinatus, necesse est peruenire ad tpmens determinatum in paruitate, id est quod in minori illo aliquid non post mouere. Et itendit per hoc, quod d. cconuerso, quod si maior magnitudo fuerit dupla minoris, erit tpes motionis illius huius medietas, cu communicant quidem reuersim, sed est econuerso. Post d. virtus autem est infinita eo modo, quo numerus. id est potent ia autem, quae in hoc corpe infinito posito, cilicet quod est infinitum, erit infinita, quia erescit per crementum corporis: cum autem ere mentum corporis est infinitum, constat quod & virtus etiam in infinitum est: quare virtus est infinita. D.magnitudo ve ro, &c, haec vero magnitudo est ifinita, cum habeat infiniti diffinitionem, est enim maior omni magnitudie termiata.

Dicit & hoc idem possumus ofide re alia via. cum enim posuerimus infini¬ tum corpus, in quo sit virtus s infinita, possibile erit ponere virtutem eiusdem gneris cum illa prima virtute, et ei aequa lem in magnitudine finita: & sic poten tia, quae est in corpore finito, erit aequa lis potentiae, quae est in corpore infinito, quod est impossibile, virtus enim eiusdem generis, qua corpori inest maiori, maior existit, quanto magis quae est in ifinito corpore erit maior illa, quae est in finito. Et, cum ondit haec duo, fecit de eis mentionem, & d. Quoniam autem impossibile est, &c. & haec conuersio non facit ad, propositum declarandum, sed tamen ostendit illud, vt ex eo ac quiratur, quoniam est causa propinqua.

Haec quod, vt d. auctor est. Si omne, quid mouetur, mouetur ab aliquo motore, qu re quaedam mobilia mouentur, cum motor illlorum sit inquiete. ex hoc enim sequitur alte rum trium: aut quod aliquid moueatur sine mo tore, aut quod motor, cum sit corpus, mo ueat aliquid absque eo, quod moueatur, & fine eo, quod targat illud, quod mouetur, aut dicatur quod primus motor pet mouere, non continue. Quae autem inducunt hanc quodnem sunt illa, quae pro iiciuntur, aut sagittantur. videmus en. lapidem prorectum moueri, cum manus, quae mouerit, iam quiescit: similiter de sagitta a chorda. Hanc qui. dem quodnem opponit illis proponibus qubus vsus est in pdicta declaratio ie, scilicet omne motum habere motorem, & ipsum non mouere, nisi cum moueatur, cum sit corpus, & super hoc fundabit prius hoc, quid voluit declarare, scilicet quod iste motor non est corpus. &, quia etiam contradicit huic, quid ostensum est: quoniam primus motor cotmue mouet. & ideo d, quomodo quaedam continue moueantur. &c. Lost d. Et, si motor mouet &t hoc aliud, vt aerem, &, cum hoc mo ueatur, mouet. id est &, si aliquis dixerit quod huius cam est, quod motor in huiusmodi mouet cum illo, quid mouetur ab illo, aliud, quod mouet illud motum, quando primus motor cessat. v. g. quando man mouet lapidem, mouet cum illo aerem. quare accidit quod, cum manus etiam non mouet lapidem, statim succedit ei aerin mouendo lapidem: deinde mouet etam eodem motu alium aerem cum lapi de: vnde accidit quod secundus aer mouet lapidem primo quiescente. motus ergo lapidis videtul quasi continuus, cum fiat successiue a pluribus: successio quidem non cessat, quousque motus ces set. Post hoc d. tamen impossibile est ipsum moueri, nisi primum tangat, aut moueatur imo necesse est, &c. id est s, huiusmodi solo nihil aliud est qua mutare quaestionem de lapide ad aerem, aut aquam, & vniversaliter ad illud, quid, cum primo moto mouetur a primo motore. Querendum est enim etiam de aere, quare post quietem manus remanet aerem mouere lapidem, cum non moueat lapidem, nisi moueatur, nec moueatur, nisi manus moueat. oportet igi tur omnia omniuo quiescere, quando primus motor quiescit, & moue ri, cum ipse moueat. Et hoc voluit, cum d. immo necesse est simul omma moueri, & simul quiescere, cum primus motor quieuerit, i, aer aut chorda, aut his similia. Post d. similiter est & si etiam facit, sicut facit lapis scilicet magnetes, &c. id est similiter rema net quod, manus enim non mouet illud proiectum, nisi mouendo prius aerem: vt dicamus quod lapis magnetis attrahet ferrum, quid ponitur vtra primum ferrum, mediante attractione eius ad primum ferrum.

D. d. hoc autem debet concedi de necessitate, scilicet quod primus motor est, qui hoc facit. id est sed oporter nos concedere de huiusmodi mobilibus primum motorem esse causam motus eorum omnium de primo ad vl timum. Quod autem est considerandum, est, quomodo sit causa eorum motus. hoc quidem, vt d. auctor, conce dendum est, cum huius mobilium motus sequatur in velocitate, & tar ditate potentiam primi motoris, & eius debilitatem, ex quo possumus scire primum motorem esse causam huius motus de initio ad finem. D. innuit modum, quo huiusmodi motus pont fieri exemplificando, & d. v. g qui mouet aerem, cum fuerit huiusmodi, aut aquam, aut aliud, &c. id est v. gra. quod primus motoi, vt dicas, manus mo¬ uet aerem, aut aquam, & vniversaliter nedium, quid innatum est mouere, & moueri. Post di cit: cum fuerit huiusmodi. id est cum fue rit eo modo, quo est medium, scilicet quia exigitur ad hoc, quod simplicia corpora moueantri illo. onsum est enim quoniam ni i medium esset, nunque lapis, neque aliquid simplicium corporum moueretur, neque na turaliter, neque secundum violentiam. hoc autem prfecte declarabitur in. iii. de Coe. & mun do.

D. d. sed nin det sillquescere ab hoc, quod mouet, & moueat. id est sed de motu horum simplicium partium econuerso est ei, quod est de rebus mobilibus, termina tam figuram habntibus in pertibus: id est simplicium corporum passibilium non ops vt sil cesset idem a mouere, & a moueri: sicut accidit hic in prtibus corporum, ter minatam figuram hintium, & in corporibus contrarijs, quae sibi adhaerent iuicem scilicet hamnti bus figuram. Post d. imo cessat ab hoc, quod moueatur, cessante eius motore a mo uere. & ad haec remanet mouendo. id est si e eo, quod moueatur. Et hoc, quid autor dicit, manifeste videtual sensu in motu ac am lapide, priecto in illam. Videmus enim ptem, quae sequtur lapidem, mouerivndique. D. transfertur motus ab illa parte ad partem consequentem: D.de illa ad aliam, quouiqued cesset. Partes vero aquae non situl moIuentur, sicut sil mouentur pertes sigurati corporis. & hoc patet in circulis, qui in aqua fiunt, quando lapides cadunt in ea. Si igitur huius motus esset similis motui iun re bus mobilibus terminabilibus, opor teret omnes pertes aeris, & aqua sill moueri de primo vsque ad vltimu, & expelliin omnibus pertibus mundi intantum, quod in totum fieret inundatio, aut corpus intraret corpus, quid est impose. Sed haec corpora ab extri secis recipiunt desitatem, & raritatem, & recipiendo desitatem quasi recipiunt aliquam penetrationem in suis partibus. Nam, si non reciperet penetra¬ tionem, aliquam, oporteret etiam quod motus eorum omnino siul esset, ita, quod vltimus termi nus mtuendi expesseretur etiam &, si istae prres perfecte penetrarent se innicem, tamene nin mo ueretur de aqua, nisi quantum possidet corpus, quid cecidit in illa. Est igitur quasi medium inter esse spirituale, & corporale. secundum ergo naturam spiritus accidit in ptibus aliqua penetratio: vendali vidimus diuersos motus non ipediri a seintricem, i aqua: secundum vero corporeitatem expellunt seiuicem, ita, quod ex eis duobus existi maturquod aer motus in eis est, quid transfertur per se, & lapis proiectus de necessitate transfertur per traslationem illius getis, quae defert motum, & cessat illa cessante. Illa quidem pers non est eadem, nec ille motus etiam fit sibi pluribus pertibus: sed fit quasi suecessiue, & secundum translationem de vna perte in aliam: vt accidit eis, in quibus ea ortransfertur de vna perte in aliam. Et vniversaliter motus sagittae in aerem similis est multum motui nauis in vnda, quae portat eam: qui existimatur esse vnus, cum sit motus successiuus per vndationem, quae fit in aqua: & ta lis vndatio fit in aere. Manifestum est er go, quod cam huius, quod iste pertes non omnes sip mouentur, est penetratio, quae accidit eis inuicem: secundum enim hunc modum assimilatur ei, qui mouetur ab initio spatij vsque ad finem, uod mouetur per se. Aqua enim & aer talem lisunt naturam, quod, cum accipiunt principium mouendi ab auo, mouentur per se: secundum ve ro quod illa penetratio non est vera, cum sif illic expulsatio, accidit quod motus expellentis, & expulsi sunt sil. Cam at hu ius omnino est, quia haec corpa carent figu. ra, & termino, & multum vicinautur in natura naturae materiei. Sic igitur det itelligi motus horum simplicium humidorum. Et quoniam differunt in hoc a siccis, & habntibus terminum, & figuram post d. vniversali vnum mouet aliud sibi succedens, &c. id est &, quia motus prtium horum corporum non fiunt sib, quando mouent seiuicem, accidit quod motus in eis sit tali modo, quod succedant sibi inuicem, & sequantur seiuicem, & non mouentur sil.

D. d. Motus autem illius que scit, cum virtus mouendi diminuitur, &c. i. motus autem istarum partium ideo quescit, quia virtus motiua nin cessat diminui, & deprimi in illis ptibus, quae mouent scinuicem successiue, adeo, quod in vltia parte non remanet mouere, sed solum modo moueri. secundum enim quod intrat alid, non habet nisi vittutem, qua moueatur tanen, secundum vero quod intrat, mouet. quare non sequitur quod mouere, & moueri inci piat sil, nec etiam quod omne, quod mouetur ex eis, moueat. nam, si hoc esset, omnino totus mundus expelleretur. Et ideo d. & vltuimo ces sat, quando motor penultmus peruenerit ad hoc, quodnihil agat. id est & illae pertes ces sant a motu, quando illud, quid mouetur, quod sequitur pers quiescens, non pont mouere neque agere, sed solummo mouetur haec nim virtus non cessat diminui in pertibus qua moaretur, adeo, quod cesset. Et tu debes scire, quoniam haec expo nitira non intelligitur ex expone Themist. 1hoc locovnandal videtur nobis quod etiam nos non intellexim perfecte hunc locum, nisi apd laborem nostrum circa exponen huius libri. Et, cum iarrauit modum, secundum quem mouent sciuicem huiusmodi mobilia, quae non actu sunt diffincta, nec sunt pertes ici terminatae, & figurate, incoepit etiam narrare quali ter sit de mobilibus, quae figuram habent, & terminum. Et d. hoc autem necessario sunt si, scilicet motorem quiescere a mouere, & rem motam a moueri: & ipse motus omnino. id est quod non accidit in corporibus humidis carentibus figuris. huius autem caam iam pdiximus. Post hoc d. Hic quoid dem motus est talis motus, qui fit in eis, quae possunt aliquando moueri, aliquin quiescere. id est talis motus nunque pEt fieri in corpore coelesti. hoc enim corpus sper moueri ina¬ tum est, haec vero aliquando mouentur, aliquan quiescunt. Post hoc d. & nin est continus sed videtur id est & iste motus scilicet lapidis: aere, siue in aqua, non est vere continuus, cum tamen seusui videatur continuus. D.dedit eausa, quare caret continuatione. &d. motor enim non est vnus, sed sunt aliqua, quae succe dunt sibiinuicem. id est huius autem cam est, quoniam morus continuus non potent esse, nisi vnius motoris, & vnius moti. in his autem mo tor non est vnus, sed plura, quae succedunt sibiluicem tali modo, quod vnus mouet post alium successiue vnam rem motam. Et, quia talis successio est propria eis, quae mouen tur in corporibus humidis simplicibus d Vn talis motus non fit nisi in aere, aut in aqua.

D. d. qui quibusdam attribuitur successioni, & ab ea denomina tur. id est & iste motus est, qui a quibusdam homnibus attribuitur successieni. id est dicunt successionem esse causam illius scilicet successio nem partium aeris expulsi in loco, cum prima pers aeris, quae expellitur a proiiciente, expellat partem aeris succedentem, & suc cedit ei in illo loco, & sic secunda tertiam, & tertia quartam, & vnaquaeque cedit pcedenti. & ppherhoc appellant huiusmodi motum successiuum opinantes successio nem esse causam motus illius, quid, priicitur in aere, aut in aqua. Et post hoc d. Sed pdictae quodnes aliter, qui finarrauimus non possunt solui. id est sed illa quod, quam pdiximus de motu, non soluitur dicendo suecessionem esse causam huiusmodi motus, & vniversaliter nec alio modo, quod pdiximus. Post dedit cam, quare non port solui per successionem, & d. Successio ant facit ea omnia mo uere, & moueri: vndal op: quod quiescant i. fucerittia enim videntur mouere scinuicem, & moueri inlius: quappe debent insimul quiescere, quod non accidit in pertibus aeris successiuis. D.d sed nos vi demus vnum idem continue moueri: quare necesse est ipsum moueri ab ali¬ quo. id est sed iam probatum est aliquid esse, quod continue mouetur: quare oporter quod moueatur ab vno motore. ex praedictis enim patet, quoniam eius, quid a pluribus mouet, motus non est continuus. Et ex hoc declaratur omnino quod stellarum motus non est in medio, nam, si esset, non esset continuus. post d. mouetur enim ab vno eodem. id est non enim mouetur, nisi ab vno eodem scilicet cuius motus est continuus.

Dicit & sicut patet de motu continuo, quoniam debet esse vnius motoris, sic patet de illo, quoniam debet esse vnius moti. & q. d. &, quia manifestum est motum esse continuum: motus autem non est, nisi corporis, quoniam quod non est corpus nin mouetur, vt in Sexto deelaratum em, & hutus corporis, si est motus comtinuus, necesse est ipsum esse vnum, sicut oportuit hos in motore: ex quo sequitur quod motus continuus sit vnius moti, & vnius motoris. nam, si hoc non cset, non esset continuus, sed fuecessiuus & multus. & hoc voluit itellioi per hoc nomen diuisibilis.

D. d. Motor, aunt, cum sit vnus, &c. id est &, cum sit manifestum, quoniam motus continuus debet esse vnius moti, & vnius motoris: motor autem cum sit vnus, necesse est pueod sit primus: &, cum sit primus, im possibile est ipsum moueri, neque per se, neque per accidens: & patet quoniam motus, qui fit a motore tali, est comtinuus, & motus, qui inest rei motae, est vere continuus. Post. d, quod nim est tale, non transmutatur cum eo, quiod transmutat. id est & huiusmodi motor, scilicet in quo non est transmutatio aliqua, non transmutatur per accuns ex illo, quid ab ipso transniutatur, vt accidit pri mo motori in animalibus, a iste enim ransinutatur per transmutationem subecti in loco scilicet anima animalis, quae mouet ip sum, & etiam mutat se ab eo, quid mouet illam secundum finem.

D. d. sed poet semper mouere, &c. id est & quia iste motor non mouetur cum mouet, ideo non accidit ei fatigatio in sua motioe, quod non accidit motoribus, qui cum mo uent, mouentur, cam enim fatigationis nihil aliud est, quam hoc, quod motor mouetur, quando mouet: hoc quidem prouenit, quia est in materia. Post d. Et talis motus solis est aequalis, scilicet dignior caeteris motibus, &c. id est & iste motus est dignior aliis motibus aequalitate haci videlicet ratione. quia inaequalitas non accidit, nisi propter hoc, quod motori accilit quidam modus transmutationis, quare aliquand vigoratur, aliquaid debilitatur: sed iste motus omnino caret transmutatioe: ergo motus eius est aequalis simpersal. Post d. & oportet quod neque quod mouetur, prope hoc ab hoc habeat transmutationem, vt motus sit consi milis. id est &, quia iste motus est coriti nuus aequalis, oportet quod illud, quod mouetur hoc motu, nullo modo tranfmutetur, vt motus eius sit aequalis & consimilis. cum enim illud, quid mouetur, transmutatur aliquo modo transmutationis ab illo, a quo mouetur, accidit ei etiam inaequalitas motus. Vnde videmus Aris. opinari quod corpus coeleste non poest ex se, secundum suam naturam recipe te transmutationem, & quod cam eius est, quia non componitur ex materia, & forma, & quod est necessarium ex se, non ex alio, vt Auic. dixit verum tamen necefsitas est in ipso in modo recipiendi, in motore vero in modo agendi,

Quia iste motor, de quo iam declas ratum est ipsum esse, no est in materia, non restat dicere, nisi ipsum esse in illis locis, in quibus effectus eius apparet, & maxime in loco, in quo motio eius aequaliter partitur per omnes partes illius, quid mouetur ab illo. Et,. quia non est hic, nisi medium, aut cicunferentia: actio autem eius magis apparet in circunferentia, & etiam motio erus magis est illic equalis, quae motio eius in alio circulo: ideo attribuitur illi locovnde omnes leges conueniunt in hoc, quid Deus habitat in coelo. Post d. haec. ini. duo sunt principia. id est pricipta totius, secundum quod totum est sphaericum. medium quidem est principium, secundum quod super ipsum est motus, circum ferentia veroquia ex illa est initium motus. Et declaratum est in libro de motibus animalium secundum locum, quoniam omne, quod mouetui, habet corpus quiescens, circa quod voluitur, & quod virtus quiescentis debet esse firmior vir ture illius, quod mouetur. &, si aliter esset, totum expelseretur. Existentia ergo mundi his duabus virtutibus perficitur scilicet virtute quietis, & virtute mouendi, quae est contraria illi. videtur igitur hoc intellexisse per duo principia.

D. d. sed illud, quid magis ap propiquat motori, est velocius. id est &, quia necesse est quod partes rei motae, qua magis sunt veloces, sint illae, quae ma gis appropinquant motori, pres autem velocissimae caeterarum, quae sunt in sphera totius, sunt maximi circuli, qui sunt in ea, necesse est quod iste locus sphaerae sit propinquior caeteris motoribus. partium autem propinqua rum proportio ad illum dignior est, proportione aliarum ad illum. &, cum sit ita, constat quod sit illic. id est & sic est de motu totius scilicet quod quanto magis appropin quatur motori, tanto erit velocius. motor igitur est in partibus velocioribus totius, scilicet in circulo maxio orbis ma ximi, qui facit diurnum motum. Hane autem appropinquationem debemus intelligere secundum esse, non secundum locum, quid enim est non in corpore, non est in loco. & quasi innuit per hoc, quoniam principium mouendi est ex nobiliori, scilicet ex medio sphaerae, quae est maximus circulus. & hoc manifestum est sensui, quoniam motio corporis sphaerici a suo medio est melior, & nobilior.

Vult declarare in hoc capitulo, quoniam ex ipsa continuanone motus sequitur quod iste motor non sit corpus, sicut oportet etiam quod sit vnus, & quod illud, quid mouetur ab illo, sit motum vnum. Motor enim corporeus, quia non mouet, nisi expellendo, aut attrahendo, aut vtrunque agendo: attrahens autem, & expellens non eodem modo se hiabunt circa illud, quid mouetur in initio expul sionis, aut attractionis, & in fine, scilicet in propiiquitate, & remotione: motor ergo, qui est corpus, non est consimilium disponum apud illud, quod mouetur: motus ergo ab illo non est continuus. Et d. Sed est hic quaestio difficilis. motor quidem pont mouere continue, id est motu continuo vero. & hoc non sic procedit in statu mouen di, sicut procedit corpus, quod mouet aliquid expellendo vnum post aliud, id est expulhionc post aliam. quod enim innatum est sic mouere, non mouet continue in rei veritate, sed secundum sensum, verumtam successinc mouet Et hoc intendebat, cum dixit: & sic continuatio eius est successio. id est & comtinuatio eius, quae videtur sensu, est suecessio vera. D.icoepit soluere hanc quaestionem scilicet quoniam impossibile est aliquem motorem, qui mouet, continue mouere, & d. Ad quod est dicendum, quoniam necesse est, aut quod semper expellat, aut attrahat, aut agat vtrunque. idest quoniam necesse est, posito quod motor sit corpus, & quod mouet motu continuo, quod semper expellat vnum post aliud, aut quod semper attrahat, aut quod aliquand expellat, aliquando attraliat: & hoc etiam semper. Post dixit: aut agat aliud, cui succedit, &c. id est aut quod motor, cuius motus existimatur eise continuus, sit plusquam vnum, qui mouebit rem motam successiue, vt diximus de motu lapidis. expellentis enim modi isti sunt scilicet aut quid separe tur ab expulso, & remaneat expulsum in motu, aut quod non separetur ab illo. Post d. aer enim quia est aptus vt diuidatur, &c. id est & motus, qui fit per expulsionem, in qua expulsum non separatur ab expellente, non est continuus. sit enim aut in aere, aut in aqua. sed, quia aer, & aqua multum sunt apti ad diuisionem, & passionem, ideo mouent per suum motum illud, quod in eis mouetur motu inae quali, sed diuersimode. aptitudo enim in eis ad diuisionem, & passionem non est eodem modo in omnibus suis partibus. Et videtur quod hic sermo communis est omnibus, quae in me dio mouentur, siue expellens separetur ab expulso, siuc non. Et, cum dedit causam, qua motus expulsi non est aequalis, dixit: sed impossibile est secundum vtrumque modum, &c. id est & corpus mouere corpus motu equali in rei veritate impossibile est: siue motor sit vnus ex initio motus vsque ad finem, siue plures: vt accidit in motu apidis. Nam, cum posuerimus virtutem motoris intransmutabilem, similiter virtutem illius, quod moue tur, impossibile est hoc poni in illo me dio, in quo sit motus propter diuersitatem partium in aptione, quare necesse est quod status motoris apud illud, quid mouetur, diuersificetur in motu. Post induxit conclusionem, quam intendit. D. inducet causam, qua motus illius, quod mouet, & non mouetur, sit aequalis, & est contraria illi, & d. Continuus igitur solus est qui mouetur a non moto. D.dendit causam in hoc, & d. quoniam, cum semper sit eodem modo, &c. id est motus autem, qui sit a motore, qui non mouetur, est continuus, & vnus, quia motor eodem modo se habet ad rem motam, cum sit immobilis, & intrausmutabilis: motor vero, qui mouetur, non eodem modo se habet, quia mouetur: & ideo non aequali motu mouet.

In hoc capitulo induxit conclusionem, quam a primo intendit. Quoniam cum induxit propositiones, quae ne cessariae sunt ad hoc, & soluit quaestiones, quae accidunt in illis propo¬ nibus, quibus vsus est, concludit quod l primus motor, de quo declaratum est ipsum non moueri, non habet corpus, idest non habet formam in materia. Et d. manifestum est quod pri mus motor, qui nunquam mouetur, non potest habere magnitudinem. id est &, cum iam ostendimus quod omnis corporis finiti actio est fininita, & similiter omnis virtus in corpore, & quod primi motoris actio est infinita, manifestum est quod primus motor non habet magnitudinem omnino. Post dixit: Nam. si haberet magnitudinem, &c. id est nam, si hoc non est verum, contradictorium eius erit verum, scilicet quod habet magnitudinem. & posuit hoc, quasi antecedens, & d. &, si habet magnitudinem, necesse est quod sit finita, aut infinita. D. destruxit vtranque partem consequen tis, vt consequente destructo destruat antecedens, & d. Et iam declarauimus in sermone, &c. id est in Tertio tra ctatu huius libri. illic. enim declarauit quoniam omne corpus est finitum.

D. d. Et nunc declarauimus, &c. id est &, si est corpus finitum, constat quod virtus eius est finita: in corpore enim finito non potest esse virtus infinita. Post dixit: l sed primus motor mouet motu aeterno, tempore infinito. idest ergo vir tus eius est infinita. &, cum sit manifestum, quoniam omnis corporis virtus est finita, & quod primi motoris virtus est infinita, concluditur, in secunda figura primum motorem non esse corpus, nec virtuteam in corpore.