Liber 1

INcoepit hunc librum a causa propter quam fuit consydera tio huius scientiae in cogni tione caurum rerum natu ralium, & dixit. Quoniam disposi tio. idest. quia declaratum est in posterioribus quod dispositio seniae certae in omni bus artibus demtratiuis, consyderanti bus de rebus habentibus cauns, vel vnam quatuor causarum, aut plures vna, aut omnes, non acquiritur nisi ex cognitionc causarum. Et non intendebat per sciam, & certitudinem synonyma: ?7quoniam no mina synonyma non vsitantur in scientia, & doctrina demonstratiua: sed intendebat disponem senae certae: senia enim certa est senia perfecta. Sena enim alia est perfecta, & est illa, quae est per cam, alia est imperfecta, & est illa, quae est sine causa. Et intendebat per vias artes speculatiuas, quae dicuntur viae: quia consyderans in eis vadit ex determinatis rebus ad res indeterminatas per res determinatas. Et dixit habentibus principia, aut cau sas, aut elementa. quia artium specu latiuarum, aut suarum partium sunt quaedam, quae consyderant de rebus sim plicibus carentibus principiis: & haec est dispositio seniae consyderantis de proprijs principiis, & primis cuiusli bet artis, vel entis. Et dixit principia, aut causas, aut elementa, propter di uersitatem modorum quatuor caunau. & intendebat per principia in hoc loco causas agentes, & mouentes, & per causas fines, & per elementa causas, quae unt partes res, scilicet materiam, & formam. & vtitur hoc nole principium proprie, & similiter hoc nomine causa, quia sunt nonia synonyma, cum vsitent ommuniter. & sic, vt mihi videtur, exposuit Ale xam. Et intendebat Arist. per hunc ser monem docere quod non omnes artes consyderaut de omnibus causis, sed quaedam consyderant de caum formali tantum scilicet Mathematicae, & quaedam de tribus cau sis scilicet efficiente, formali, & fine, & est sceia Diuina, & quaedam de quatuor causis, & est scenia. Naturalis. &, quia hoc non fuit manifestum in hoc loco, induxit sermonen in formam dubitatio nis, & d. habentibus principia, aut causas, aut elementa. id est quoniam idem seuitur, si ponatur quod illae res habeant prin cipia agentia, aut finalia, aut elemen taria, aut omnia. & impossibile est vt haec coniunctio, aut, sit sicut copulatiua: nam dispositio certae seniae in uenitur in rebus habentibus causas quasdam per seiam illarum causarum, sicut inuenitur in habentibus omnes causas. Et, cum posuit hanc proponem, induxit testimonium ad verificandum illam, quod ferem induxit in posterioribus Analyticis, & d. credi mus enim in vnaquaque rerum, &c. id est & signum eius, quid diximus, quod dispositio sentiae certae de aliquo non acquiri tur nisi ex cognitione causae eius: quoniam omnis, qui dicit se scire aliquid, non dicit hoc nisi quoniam sciuit illud per suas omnes causas, propinquas, & remotas: & hoc inuenitur in omni, qui aliquid scit in veritate, aut secundum existimationem: & quod in ista propositione conueniunt omnes consyderantes adeo quod etiam Sophistae, vt dixit in posterioribus.

D. d. cum sciuerimus causas eius simplices. & intendit, vt mihi videtur, causas existentes in re, primas, non compositas, & sunt prima ma teria, & vltima forma: quae enim sunt praeter primam materiam, & vltimam for mam cuiuslibet rerum naturalium sunt materiae compositae, & formae compositae.

D. d. & prima principia. & inten dit, vt videtur, per prima principia primas causas, quae sunt extra rem scilicet primum agens, & vltimum finem omnium rerum.

D. d. donec perueniamus ad elementa eius. & intendit hic per elementa causas existentes in re, propinquas, & eentiales. Et innuit per hoc, quid dixit quod doctrina ordinata est incipere a eo gnitioe caurum primarum rei cognoscen dae perfectae, deinde intendere ad cogni tionem aliarum caurum remotarum secundum orlinem, donec perueniamus ad causas prpinquas. & secundum hoc vtitur hoc nole cam, & elementum alio modo ab eo, quo vsus est illic prius, secundum suum morem in haben do modicam soficitudinem de nonibus. Et cum posuit hanc maiorem, propositionem in hoc sermone dicen tem quod scientia certa de rebus haben tibus causas, & elementa non acquiritur nisi ex cognitione causarum, & elementorum eorum, dimisit mi norem propositionem, & induxit comclusionem, quam intendit per hunc sermonem, & dixit. manifestum est quod in scientia naturali, &c. id est manifestum est: quoniam ex hoc sequitur quod qui vult largiriscientiam de natura, oportet ipsum prius quaerere determina tionem causarum rerum naturalium habentium causas, & elementa. Et iste sermo componitur sic. Omnia naturalia habent principia, causas & elementa: sed habentia causas, prin cipia, & elementa non sciuntur nisi ex cognitione causarum, & elemen torum: ergo omnia naturalia non sciuntur nisi ex cognitione suarum causarum, & elementorum.

Cum declarauit quod oportet Naturalem largiri cognitionem causa rum, & elementorum, incoepit declarare viam inducentem ad cognitionem causarum rerum naturalium, & naturam demonstrationum largientium causas rerum naturalium, & d. Et via ad illa. id est uia, inducens ac cognitionem causarum rerum naturalium, est de propositionibus ac ceptis ex rebus posterioribus in esse, quae sunt notiores, & manifestiores apud nos, ad conclusiones priores in esse, quae sunt notiores, & manifestiores apud naturam, &latentiores apud nos: & est modus demonstrationum, qui dicitur signum. Et, cum declarauit naturam demonstrationis, qua vtitur hic, reddit causam, & dixit. illa enim, quae sunt cognita apud nos, &c. id est & causa. in hoc, quod via, per quam itur in hac scientia, debet esse a rebus posterioribus in esse ad res priores in esse, est quia illa, quae sunt cognita apud nos in rebus naturalibus, non sunt illa, quae sunt co gnita simpliciter, idest naturaliter: quod est contrarium in Mathematicis: illa enim quae sunt cognita in illis simpliciter, & sunt causae priores in esse, sunt cognita apud nos, Quia igitur naturaliter procedim de scito apud nos ad ignotum, si com tigerit vt notum apud nos sit notum apud naturam, tunc demonstratio¬ nes datae in hac senia erunt demtrones causae, & esse: &, si contigerit vt nota apud nos non sint nota apud na turam, quae non sunt priora in esse, sed posteriora, tunc demonstrationes datae in hac scia erunt de numero signorum, non demtrones simprutu. Et, cum notificauit quod via in hac scia est icipere a rebus notioribus apud nos, & intendere ad res notas apud naturam, & ignotas apud nos, & quod inpossibile est aliter in hac senia incederem, incepit declarare quod per hanc viam ops in hoc libro ire, scilicet quod ops ipsum consyderare de hoc, quid est de rebus cognitis apud nos, procedendo ad res cognitas apud naturam, quae sunt causae quaesitae, & d. Et ideo oportet nos, &c. Deinde demonstrauit quae sintilla, quae sunt cognita apud nos, & latentiora apud naturam, & quae sunt illa, quae sunt cognitiora apud naturam, & ignotiora apud nos.

Dicit & illa, quae sunt coonita apud nos primo de rebus naturalibus, sunt composita causata ab elementis, & illa, quae sunt ignota apud nos natura iter, sunt ausae compositorum. sed possibile est ex rebus compositis, id est ex consequentibus earum cognoscere causas: adeo quod ex hoc erunt notae lllae causae, ex quibus componuntur. cau ae autem sunt notiores apud naturam: quia natura facit composita ex causis. vnde videtur quod causae sunt notiores apud illam: sicut est dispositio in rebus artificialibus cum artifice, scilicet quoniam causae sunt cognitiores apud illum. si igitur nos ageremus res naturales, tunc causae essent notiores apud nos: sed, quia nos non habemus agen re eas, ideo dispositio in eis apud nos est contraria dispositioni in rebus artificialibus.

Cum declarauit quod causa, propter quam debemus ire in hac senia de posterio bus ad priora, est quia semper debe mus ire de illo, quid est notum apud nos, ad illud, quod est ignotum apud nos, narrauit quod propter hanc causam, scilicet ire de notiori apud nos ad latentius, oportet incipere in ordine doctrinae a cognitione carum vniversalium, & accidentium vniversalium, & d. Et ideo oportet procedere, &c. id est & caum, peroper quam fuit necesse vt demrones huius seiae fuerint signa, & est ire de notiori apud nos ad latentius, oportet etiam nos procedere in doctrina de rebus viversalibus ad particulares. Et intendit per vniversalia vniuersalissima substrata, qua possunt inueniri in istis rebus rerum naturalium scilicet de causis, & accidentibus: quoniam, quanto magis vniversaliter fuerit communius, tanto magis continebit. Et ex hoc ser mone declaratur quod intentio istius libri est loqui de rebus Ti vniversalibus communibus omnibus, Iquae constituuntur per nam. Et, cum d. particularia, non intendit idiuidua, sed vltima species, aut illa, quae sunt quasi vltimae species. Et, cum declarauit modum ordinationis doctrinae in hac scientia, & est quod pportet procedere de illo, quod est magis commune, ad illud, quod est magis proprium: quia illud, quod est magis comune. est notius, quem admodum via demonstrationis in hac scientia per hanc causam necesse fuitire de posterioribus ad priora: incoepit dare causam, prper quam fuit necesse vt vniversalite intelligibile sit notius particulari, quod est sub illo, &dixit vniuersum enim, &c. idest res vniversales sunt notiores apud inte lsecundum quae particulares scilicet spes: quia vniversaliter assimilatur indiuiduo com posito: & compositum est notius apuo sensum. id est quemadmodum istud vniuersum est notius apud sensum, ou est quasi principium fidei, quam simplicia, quae sunt causae illius vniuers scilice demonstrati, similiter vniversalia sunt notiora apud intellectum quae particularia: vniversalit enim est aliquod vniuersum, cum contineat multa. quia igitur ita se habet ad intellectum, sicut compositum particulare ad sensum, ideo dispositio vniversalis apud intellectum est disposi tio particularis apud sensum. causa ligitur in hoc, quod viae demonstrationum in hac scientia sunt de compo sitis ad simplicia, & in hoc, quod princi pium doctrinae est de rebus vniversalibus, est, quoniam vniuersum demonstratum est notius apud sensum quam partes eius & vniversale est notius apud intelsecundum quae pro prium. Et, cum declarauit quod vniversalite assi milatur vniuerso composito demonstrato, dedit modum similitudinis, & dixit vniuersum enim continet multas res, sicut partes. id est vniversalier enim continet multas spes, quae sunt sub eo, sicut partes rerum compositarum indiuidualium.

Cum declarauit causam, propter. quam vniversalite est notiusparticulari, quod est sub eo, incoepit docere quod propter hanc causam illud, quid significat nomen, est notius apud nos qui illud, quid signi ficat definitio apud intellectum. & d. Et accidit similiter hoc idem, &c. id est & proper hanc causam accidit similiter eis, quae significant nonia apud illa, quae significant defini tiones scilicet quoniam illa, quae significant nonia, sunt notiora eis, quae signant desiones.

D. d. significat enim aliquid vniuersum, &c. id est & caus ina hoc, quod illa, quae signi ficant nonia, sunt notiora defionibus, est, quoniam nomen est aliquid vniuersum, & est spes noniata: & illud vniuersum non est distinctum: vt hoc nomen circu lus, quid significat vniuersum indistinctum, definitio vero eius, quae est figu ra plana, intra quam est punctus, a qua omnes lineae exeuntes ad circunferentiam sunt aequales, est vniuersum distinctum, & determinatum per elementa, ex quibus constituitur circulus scilicet genus, & deria. & hoc intendebat, cum dixit di stinguitur per particularia. vocat enim elementa spes, & particularia causas indiuidui vniuersi. Et dicit quoquomodo. quoniam illa, quae significamst scilicet nomina specierum, assimilantur vniversali inquantum continet causas, ex quibus constituitur spes, & differunt ab eo, in eo quod vniversale continet spes. vniversalte ergo est aliquod vniuersum specierum: & illud, quod significant nonia, est aliquid vniuersum, diuisum autem in causas, ex quibus constituitur species. vni uersum vero in rei veritate est indiiiduum, compositum, demonstratum: & similiter partes in rei veritate, quae sunt partes iudiuidui: & sunt illae, de quibus dixit quod sunt notiores in sensu quam causae. & ex hoc, quod istud vniuersum est notius apud sensum causis, est cau sa in hoc, quod vniversalia intellecta sunt notiora apud intellecundum quae suae partes intel lectae: siue illae partes sint spes, aut cau sae: & similiter est causa in hoc, quod res posteriores in esse sunt notiores apud nos quam causae. Et quaeret aliquis quod hoc, quod dixit, quod illa, quae sunt primo euiden tiora apud nos, &c. & hoc, quod dixit post, & accidit hoc idem in nonibus apud definitiones, non sunt idem: quoniam impossibile est ipsum intelligere per res mistas compositas indiuidua demon strata: cum ex istis non procedatur ad elementa, & principia intellecta: non enim sunt partes ?ssvniitri: sed proceditur ad illud ex specie composita non ex in diuiduo. ergo ista est dispositio speciei apud suas causas, & dispo eius, quod significant nonia apud illud, quid significant definitiones, quomodo igitur, posuit hic alium modum? Ad hoc autem dicamus quod in primo sermone fecit comparationem inter spes, & suas causas secundum fidem, & dixit quod spes com positae apud nos sunt notiores suis causis, & quod ex istis speciebus, procedimus ad cognitionem causarum median tibus accidentibus existentibus in eis in hoc autem sermone fecit comparationem inter spees, & causas suas secundum ima ginationem, & dixit quod illud, quod ngnificant nonia, sunt notiora apud nos, qua illud, quod significant definitiones. Sunt igitur tres modi compositionis scilicet compositio speciei ex suis causis: & compositio generis ex specie bus: & vtraque istarum compositionum est notiot apud intellectum quae suae par tes: tertia aut compositio est compo sitio indiuidui ex suis partibus scilicet squae sunt secundum suius qualitatem: & ist compositio est notior apud sensum suae partes: & eo quod ista compositio e notior apud sensum, ideo illi duo modi compositionis sunt notiores apud intellecundum. Et ideo non est remo tum ipsum intelligere per hoc, quid dicit & illa, quae sunt apud nos manife sta, sunt mista composita secundum duos modos compositionis scilicet componem indiuidui, & componem species: indiuiduum enim compositum, licet non sit principium in doctriua demtratiua, tamen est principium acquisitionis, ivniversalis, quod est principium demonstra tiuae. Et, cum declarauit quod commune est no tius apud nos qua proprium, quemadmodum compositum est notius simpli cibus suis, dedit testimonium super hoc & dixit Et puer existimat, &c. id est signum eius, quod commune est notius apud nos, quai proprium, est, quia videmus com prehensionem communem praecedere pro priam comprehensionem, infans enim in principio comprehensionis existimat omnem virum esse patrem, & omnen mulierem esse matrem: &, cum vigoratur intellectus suus, cognoscit patrem inter caeteros viros, & matrem inter caeteras mulieres. Iste igitur, est prologus libri: & continet inten tionem, & ordinem eius, & modum doctrinae demonstratiuae.

Finito prologo incoepit perscrutari de principiis communibus omnium rerum naturalium, & dixit Et oportet necessario, &c. id est & oportet secundum naturam diuisionis vt principium existens in re sit vnum, aut plura vno: &, si aliquis posuerit principium esse vnum, tunc illud vnum aut erit non transmu tabile, vt dicunt Parmenides, & Melissus, qui dicunt non namliter, quia negant transmutationem, & motum: aut i transmutabile, vt dicunt Naturales, qui namliciteur loquuntur. & secundum naturam diuisionis deberent dicere & si vnum, aut erit finitum, aut infinitum: vt dicunt Parmenides, & Melissus. sed in nuit hanc diuisionem per diuisionem plurium principiorum, finita, & infinita. Et dixit vt dicunt Parmenides, & Melissus. id est si imaginati fuerimus quod Parmenides, & Melissus vtantur, hoc nole ens pro pricipio: isti enim non dixerunt principium esse vnum im mobile, sed ens vnum immobile. & sic potest quis intelligere per hoc nomen ens non principium entis. & est conuenientius, vt dicet post. quoniam, si vtuntur hoc nole ens pro principio, tunc non possunt dicere ens esse vnum: quoniam principium habet in se duo, principium, & illud, cuius est princ ipium. Et, cum induxit modos, quos pot dicere qui dicit principium esse vnum, reuersus est etiam ad nume randum omnes modos, quos pont dicere dicens principia esse plura vno scilicet pricipia, quae sunt in re, & dixit. Et, si principia fuerunt plura vno, &c. quoniam si fuerint finita, necessario hiabunt numerum determinatum.

D. d. Et, si infi nita, &c. id est &, si infinita, aut erunt ea dem in genere, diuersa in forma, & figura, aut diuersitate contraria, aut non contraria, scilicet infinita: aut erunt eadem in specie, diuersa in quantitate, vt dicebat Democritus. sed innuit hoc condiuidens hoc per primum, vt est suus mos in abbreuiatione. & in isto modo est multitudo rerum: mul titudo enim aut est secundum formam, aut secundu quantitatem. & has duas multitudi nes dixerunt antiqui de principiis, & tacuit diuisionem plurium principiorum in motum, & in quietem: nullus enim dixit plura principia quiescentia esse: aut quia contentus est hac diuisione in primo principio.

Dixit. Et in hunc modum inqui sitionis diuiditur perscrutatio eorum, qui perscrutantur de entibus quot sint: & sunt illi, qui vtuntur hoc nolie ens pro hoc nomine principium: existi mant enim principia esse entia: quia so lum modo perceperunt materiale principium, & non formale: quare non fecerunt differentiam inter prin cipium, & ens. isti enim perscrutantur de entibus vtrum sint vnum, aut pluta: quia intendunt per hoc nomen ens principium: & sic perscrutatio eorum in nihilo differt a perseruta tione de elementis vtrum sint vnum, aut plura: cum non differant nisi in voce tamtum.

Deinde dixit. prius enim qua perscrutentur de illis, ex quibus, &c. i. quoniam isti ex perscrutatione sua de re bus, quae sunt principia entium, per scrutantur primo de entibus vtrum sint vnum, aut plura, &, si plura, vtrum finita, aut infinita. & sic perscrutatio de ente, vtrum sit vnum, aut plura, eadem est cum perscrutatione de prim cipio, aut elemento, vtrum sit vnum, aut plura.

Cum dixit, quod illi, qui vtuntur hoc nonle ens pro principio, non differt pscrutatio eorum, vtrum ens sit vnum, aut plura a perscrutatione eorum, qui pscrutantur, vtrum principium sit vnum aut plura, incoepit dicere quod illi, qui vtuntur hoc nole ens pro ipso ente, & non pro principio, dicentes ipsum esse vnum, & immobile, multum distant ab eis, qui vtuntur hoc nole ens pro principio. consyderatio enim isto rum est naturalis, illorum vero non na turalis. Et dixit: Et dico nunc, &c i. & consyderatio nunc de ente, vtrum sit vnum, aut plura, & mobile, aut im mobile, quoniam hoc nomen ens non significat ipsum principium, est perscrutatio innaturalis. D.dedit cau sam, &dixit, quemadmodum igitur Oeometra, &c. id est qui dicit ens vnum esse, & immobile, negat principia, quae ponit Naturalis scilicet entia naturalia plura esse, & mobilia, & haben tia principia. id est composita. nam posito ente esse vnum, non erit illic principium omnino: & similiter motu ablato non erit illic principium mouend scilicet na tura. & quicunque hoc ponit negat principia posita a Naturali: &rectum est vt cum eo non fiat disputatio: quem admodum Geometra non disputat cum negantibus principia Geome triae: sed loqui cum huiusmodi homibus tinet ad aliam sciam, aut propriam, aut communem omnibus scientiis scilicet primam philosophiam, aut artem disputan di. Et dixit: similiter Naturalis non habet loqui de principiis. id est similiter autem de principiis notis per se non oportet loqui in hac scientia: aut, si fuerit, erit alterius a Naturali.

D. d. non enim erit hic, &c. id est secundum enim sermonen dicentis ens esse vnum immobile non erit hoc principium omnino, videlicet causa rerum naturalium. si enim est prin cipium, est illud, cuius est principium: quare ens non erit vnum, sed plura vno. Qui igitur dicit ens esse vnum, & immobile, negat principia cogni tionis. entia enim esse plura, & mobilia estide principiis cognitionis in hac scientia: entia autem naturalia habere principia, quae sunt causa motus, & quietis in eis, est principium cognitionis, & esse. hoc igitur nomen principium vsitatur pro ambobus. Et ex posuit hic modum, ex quo sequitur quod dicens ens esse vnum negat principium essentiae, & cognitionis, & ta cuit modum, ex quo contingit dicem ti ens esse vnum negare principia cognitionis, & est pluralitas & motus nam qui negat principium, negat pluralitatem, & motum: principium eni est cam vtriusque. Et dixit: non erit hic, &c. secundum enim dicentem quod ens est vnum, intendendo simplex, non erit hic prin cipium omnino, quia principium exioit compositionem, & pluralitatem, & dicere ens esse vnum exigit contrarium. non igitur erit hic principium, si ens fuerit vnum hoc modo scilicet sim plex. & hoc intendebat, cum dixit: & fuerit vnum huiusmodi. id est fuerit simplex.

Haec perscrutatio de ente, vtrum sit vnum, aut non vnum, & loqui de hoc est simile alloqui, & perserutari de aliqua positione falia, quae nul lam habet rationem, sed solum modo dicitur verbis: vt sermo Heracliti quod omnia sunt mobilia: aut sermo dicentis omnia entia esse vnum hominem demonstra tum. non enim est differentia inter sermonem dicentis omnia esse vnum, & dicentis omnia esse vnum equum, aut omnia esse vnum hominem.

Cum dixit: quod sermo dicentium ens esse vnum est de genere sermonum fictorum sophisticorum, incoepit declarare primam naturam sermonis am quo acceperunt signum dicentes ens esse vnum scilicet Parmenides, & Melifsus, & dixit. Et assimilat, &c. id est sermo eorum, per quem ratiocinantur super hoc quod ens est vnum, similis est qubusdam sermonibus sophisticis: & hoc sophisma inuenitur in vtroque sermone, per quem ratiocinantur ambo. D.dixit acci piunt enim falsa, &c. id est ponunt enim in suis syllogismis falsas propositiones quae faciunt syllogismum non con cludere, aut simpliciter, aut illud, quod intendit concludere: & talis est sermo vanus, vt dictum est in sophi stica, scilicet quia est ex falsis propositionibus, & ex mala forma. Deinde dixit, sed sermo Melissi, &c. id est sed sermo Melissi est magis vanus quam sermo Parmenidis: & non facit aliquam dubitationem: quia concessit in eo propositionem improbabilem falsam: & est quod, si ens non generatur, non habet principium: syllogismus enim eius est quod, si ens generatur, habet principium. Deinde destruxit antecedens, & com clusit quod non habet principium, & pec cauit in destructione cum hoc, quod prod positio dicens quod ens non generatur, est falsa. Syllogismus autem Parmeni dis est, quod quicquid est pter ens est non ens: & quod est non ens nihil est: ergo ens est vnum. Iste etiam non conclusit illud, quod intendebat concludere, cum hoc, quod propositiones eius etiam non sunt verae, quia sunt duplices ex aequiuocatione. conuenit igitur cum syllogismo Melissi in hoc, quod est ma lus in materia, & forma. sed dixit in eo quod est minus vanus: quia proposi tio minor in eo non est negatiua, sed est infinita: 7T& runc, propositio minor in prima figura erit concludens. sed non est ita de negatiua: syl locismus enim non concludit. & in telligo per priuatiuam hoc, quod dixit quicquid est praeter ens est non ens, & & quicquid est non ens est nihil. & ipse loquetur post in hoc, quod sti syilogismi sunt sophistici, & de clarabit corruptionem eorum, sicut diximus.

Cum declarauit quod sermo dicens quod ens est vnum, & immobile, non est sermo naturalis, & quod naturalis non debet contradicere quam, dixit. Nos autem ponamus, &c. id est Nos autem, cum inten dimus loqui naturaliter, ponamus primo quod omnia naturalia, aut quaedam sunt mobilia. & hoc manifestum est ex inductione rerum naturalium, Et dixit, aut quaedam, praeseruando se ab anima, & formis. est enim du bium vtrum sint mobiles aut non: sed, licet non moueantur, tamen sunt, naturales secundum quod sunt in mobili, aut dixit hoc, quia dubitatur de partibus, quae sunt apud centrum terrae, vtrum possint moueri, aut non Et, cum dedit causam, propter quam posuit ista, & est quod consyderatio eius est naturalis. 7& quod intentio eius pri ma non est contradicere opinionibus falsis in hac scientia, sed determi nare substantias, & quiditanss rerum naturalium, dedit etiam secundam Am ad hoc, & dixit: & cum hoc non oportet contradicere omnibus. id est & cum hoc, si posuerimus quod oportet artificem cont tradicere opinionibus falsis suae artis, tamen non omnibus: sed solummodo debet contradicere eis, quae concluduntur a primis propositionibus illius artis sed cum conclusione falsa: eis autem, in quibus est peccatum in ipsis principiis, non oportet contradicere. v. g quoniam sermo eius, qui existimauit se quadrare circulum, cum quadrauit lunares figuras, quae sunt portiones circulorum, oportet Geometram comtradicere ei: quia peccauit in eis, quai sunt post principia. portiones enim ca dentes in circulo, licet possint facere quadrata aequalia eis, tamen non sequitu ex hoc facere quadrata aequalia cir culo: nam illae portiones non consumunt circulum per diuisionem, istud enim peccatum est essentiale Geometrae, & Geometer debet destruere ipsum, Antiphonti autem non debet contradicere. quoniam, cum ille fecit in cir culo figuram aequalium laterum, & angulorum, & fecit super quodlibet laterum tuiangulum Isoscesem, diuidem, do arcus inspicientes latera in Duo media, deducendo lin eas ad extre ma lateris: & sic fecit in circulo figu ram aequalium laterum, & angulorum maiorem prima, cuius numerus laterum est duplus ad numerum late rum primae figurae: & cum fecit etiam i hac figura illud, quod fecit in pria, inuenit etiam in circulo figuram aliam maiorem secunda: & sic existimauit, cum fecerit sic, quod diuisio non proce dit in infinitum, sed perueniat ad fi guram aequalem circulo: &, cum fe cit quadratum aequale huic figurae, existimauit quod illud quadratum erat aequale circulo. sed istud percatum non erat essentiale Geometriae, quia Oeometer habet principium scilicet quodi risio procedit in infinitum: & ideo no n debet ei contiradicere.

Cum declarauit quod non oportet naturalem loqui de dubitationibus non naturalibus, & voluit loqui cum eis secundum disputationem propter vtilitatem prouenientem ex hoc ei, qui incipit in hac arte, incoepit declarare causam cogentem ipsum ad loquendum de hoc, & dixit. Sed quia acciditl, &c. id est sed quia accidit istis duobus viris loqui de naturis, vt de vacuo, & infinito, & aliis, rectum est loqui cum eis in istis quaestionibus disputatiuem, licet non sint naturales: quoniam & si loqui cum eis non oportet naturalem, tamen oportet Primum Philosophum.

Dicit: Et illud, quod oportet po ni in loquendo de istis: opinionibus non naturalibus, est istud, quoniam, cum sit notum quod ens dicitur multiplcitur de decem pdicamentis, quod igitur pdicamentum significat hoc nomen ens apud dicem tes omnia entia esse vnum: vtrum sit hoc, quod omnia entia sunt substantiae, aut quam titates, aut qualitates id est vnum in sub stantia, aut vnum in quantitate, aut vnum in qualitate: & sic vnum secundum oe nus, & plura secundum spem, aut intendut per hoc, quod dicunt, quod omnia en tia sunt vnum indiuiduum, v. g. vnus homo, aut vnus equus: & quod omnes quititates sunt vna quantitas secundum indiuiduum: & quod omnes qualitates sunt vna qualitas secundum indiuiduum, ver bi gratia hoc calidum, & hoc album, SNV aut aliorum indiuiduorum aliorum praedicamentorum. illa enim, quae significant hoc nomen ens, multum distant: & omnia sunt impossibilia: hoc enim nomen ens aut significat genus, aut vnum indiuiduum numero: & quomodocunque sit, ens erit multa. Et, cum dixit ista eni distant multum, &c. V intendit intentiones, de quibus dicitur hoc nomen ens ex istis, quae numerauimus scilicet vniversaler & indi uiduum. illae enim multum differunt: & vnaquaeque earum est impossibilis,

Dicit: si enim concesserint hoc esse substantiam, aut quale, aut quan tum, contingit eis entia esse plura, aut secundum indiuiduum, si non concesserint vniuersale esse, aut secundum genus, & indiuiduum, si concesserint ipsum esse: & siue ponant ista pdicamenta separari ab in uicem, aut non, sed quadam existere in quibusdam, vt est verum. & hoc intendebat, cum dixit sine fuerint disticta abinuicem, aut non fuerint diftincta abinuicem. Et, cum declarauit hoc, & dixit: si concesserint hoc esse sub stantiam, & quatum, & quale, & vniversaliterplus qua vnum praedicamentum, continget eis entia esse plura, incoepit etiam dicere inpossibile contingens eis, si hoc non concesterint, & posuerint esse aliquod caeterorum pdicamentorum prenter substam tiam: nam, si posuerint ens esse in vno pdicamento, aut ponent illud esse substantiam, aut in alio a substan tia. Et dixit, & si omnia fuerint quale &c. id est &, si posuerint quod per hoc nomen ens intendunt aliquid pdicamentorum post substantiam, aut quale, aut quam tum: siue concesserint substantiam esse, aut non: hoc erit im possibile, & im probabile: si impossibile possit dici improbabile: contingit enim eis omni no entia esse plura. nam, si posuerint quod omnia sunt qualitates tantdum, aut quan titates, aut vnum caeterorum pdicamen torum, tunc aut concedent substan tiam esse, aut non concedent. si con cedent, tunc entia erunt plura: &, si non concedent illam esse, continget illud pdicamentum existere per se, & separari: & nullum caeterorum pdi camentorum pnter substantiam potest sepa rari per se: sed omnia dicuntur in sub lecto: vt declaratum est in categorijs. &, cum praedicamentum, quod intendunt per hoc nomen ens, sit in subiecto, ergo entia erunt plura.

Cum declarauit quod hoc nomen ens dicitur de intentione vniversali, & particulari scilicet indiuiduo: & quod, si intenderit per illud intentionem vniversalem, tunc non erit vnum, sed plura: &, si intenderit per illud intentionem particularem, tunc aut erit de pdicamento subae, aut de caeteris pdicamentis: & manifestum quoniam impossibile est vt ens sit vnum, si intendunt aliquid indiuiduum caeterorum praedicamentorum pter subam, vt quatum, aut quale: nam in liuidua caeterorum pdicamentorum existunt in indiuiduis subae: & sic ens saltem erunt duo, indiuiduum accidentis & indiuiduum substantiae: incoepit de struere reliquum contradiuidens, & est ipsum esse indiuiduum substantiae. & dixit. Melissus vero dicit, &c. id est &, si dixerint quod intendunt per hoc, quod dicunt, quod ens est vnum, indiuiduum substantiae, tunc sermo eorum destrui tur ex hoc, quid ponunt, quoniam alter eorum dicit ens, esse infinitum scilicet Melis sus, & alter dixit finitum scilicet Parmenides: & secundum vtrumque contingit, si ens fue rit vnum, vt sit quitum vnum. infinitum enim, & finitum sunt de differentijs quantitatis. & hoc intendebat, cum dixit infinitum enim est collocatum in quanto.

D. d. substantia vero infinita, &c. i. substantiam dici infinitam, aut qua litatem, aut vbi, aut aliquod aliorum pdicamentorum impossibile est per se, aut secundum quod est substantia, aut vbi: sed est possibile per accidens, cum fue rit positum hic esse aliquid prdicamen torum, quae cum suo esse proprio hiabunt quantitatem, ita, scilicet quod quantitas acci dit eis, secundum hunc modum igitur dicitur quod substantia est infinita, aut finita. id est secundum quod accidit ei, quod fuerit quanta: & simili de aliis pidicamentis. Et, cum posuit quod infinitum est proprium quantita ti, dedit rationem super hoc, &dixit de finitio enim Infiniti, &c. id est quoniam defini tio Infiniti est quantum non termina tum. quantum igitur est genus infiniti, quia non dicitur in definitione substantiae, vel eius, quod est suba, aut vbi. & hoc, quid dixit de infinito, intelligendum est de finito.

D. d. si igitur ens, &c. &, cum de claratum sit quod infinitum predicatur de quam to essentialiter, & de aliis pdicamen tis per accidens: si intendunt, cum dicunt quod ens est vnum, substantiam, & quantum: substantia enim non dicitur infinita, nisi secundum quod est quanta: tunc ens erit duo, non vnum scilicet substantia, & quantum, secundum quod dicitur ipsa esse finita, aut infinita. &, si intendunt substan tiam tantdum, tunc non dicitur infinita, neque hibere mensuram omnino. si enim haberet men suram esset quanta necessario. & ista contrad ictio est secnndum sermonem, non secundum rem.

Cum destruxit propositionem dicentem quod ens est vnum, dicendo omnes intentiones, de quibus dicitur ens secundum famo sitatem, quod est subiectum propo sitionis, incoepit destruere eam diui dendo intentiones, de quibus dicitur vnum, quid est pdicatum in propositio ne, & dixit. Et etiam, cum vnum dicatur, &c. id est & quemadmodum nobis apparuit ex diuisione intentionum, de quibus dicitur hoc nomen ens, quod ista, pro positio, non, est vera secundum aliquam earum similiter apparebit nobis, si diuiserimus intentiones, de quibus dicitur hoc nomen vnum. Et, cum dixit hoc, incoepit diuidere secundum quot modos dicitur vnum in numero, & dixit: quod dicitur tribus modis, quorum vnus est continuum. v& vera linea, & vnum corpus, & vna superficies: secundus est indiuisibile, vt punctus: tertius vero nonia, quae significant idem secundum definitionem, v. g. vinum & merum. & intendit per rationem, quae signat quidditates, rerum definitiones.

Cum diuisit intentiones, de qui bus dicitur hoc nomen vnum, incoepit de clarare, & consyderare de vnaquaque earum, vtrum pdicetur de ente, &dixit. Et I si per continuum ens est vnum, &c. id est & si intendunt per hoc, quid dicunt, quod ens est vnum, quod est continuum, opor tet eos concedere ipsum esse vnum quodam modo, & plura alio modo: coninuum enim non poet diuidi in infinitum: & sic ens non erit vnum simpercutur: est enim vnum actu, & plura potentia, T secundum diuisibilitatem. Et quia etiam accidit in continuo, & in omni habente pertes, vt multitudo eius non solum sit secundum diuersitatem partium a seinuicem, sed etiam secundum diuersitatem partis a toto, incopit etiam quaerere hanc diuersitatem, & inducit quodnem contiugentem An tiquis in hoc, & dixit. Sed est quod, &c. i. & est hic quodo de parte, & toto pendens ex hoc sermone: & visum est, quod, si non pendet de hoc sermone ne cessario, tamen est quod perscrutanda per se. Deinde induxit quodnem, & dixit: & est vtrum pars, & totum sit idem. &, si idem quomodo possunt dici esse idem. to tum enim videtur esse aliud a parte, & etiam, si partes diciturnut a toto, quomodunt esse aliae totum enim nihil aliud est qua congrega tio partium. Et, cum induxit hanc quodonem in continuo, dixit. Et partes etiam non continuae, &c. id est & etiam in partibus rerum continuarum, & non com tinuarum. v. g. manu, & pede, & aliarum partium compositarum accidit haec quod: quoniam, si vnaquaeque partium est idem cum toto, quia est totius, id est non sepa rata a toto, tunc vnaquaeque partium erit idem toti: & sic omnes partes erunt inter se eaedem: ergo & caput, & man & collum erunt idem: ergo pars non est in toto. & istud impossibile, quid sequitur, si totum, & pars fuerint idem, sequit necessario. & sermo oppositus isti non exprimitur propter suam famositatem, & est quod omnis pars est alia a toto: & to tum nihil aliud est quam congregatio partium: ergo totum est aliud a se. Et istud Sophisma est compositionis, & diuifionis: quoniam vnaquaeque partium dicitur esse aliud a toto: sed omnes insimul non possunt dici esse aliud a toto.

Cum induxit illud, quod contin git eis, si intenderint per vnum conti nuum, induxit etiam impossibile con tingens eis, si iutender int per hoc nomen vnum indiuisibile, & dixit: Et, si totum fuerit vnum, &c. id est si aliquis dixit quod, cum dixerit ens esse vnum, intendebat esse indiuisibile, tunc non erit quantum, neque quale, neque sub stantia, neque aliud aliquod praedica mentorum: quoniam omnia ista sunt diuisibilia, aut per se, vt est quantum, aut per accidens, vt sunt reliqua. Et, cum declarauit quod dicens hoc non potest concedere hoc esse substantiam, aut quale, aut quantum, quod est valde improbabile, incoepit declarare im possibile, quod contingit his duobus viris secundum hoc quod ponunt, non secundum rem in se, &dixit. Et ens etiam non erit infinitum, &c. id est & contingit Parmenidi, & Melisso secundum hoc quod dicunt quod ens non sit infi nitum, vt Melissus dicit, neque finitum, vt Parmenides. nam finitum, & in finitum non dicuntur nisi de quan to, non de fine quanti.

Cum destruxit duos modos illo rum trium, secundum quos dicitur, hoc nomen vnum, incoepit destrue re tertium, & d. Et, si omnia entia, &c. id est &, si intenderint per hoc quod dicunt, quod entia diuersorum nominum omnia sunt idem secundum definitionem: adeo quod significatio ho rum nominum, homo, equus, & asinus, sit sicut significatio horum no minum, vestis, & tunica, continget eis dicere, quod dixit. Heraclitus sophista, scilicet contraria esse idem,

D. d. esse enim erit boni, &c. id est &, cum significationes nominum sint eedem rerum contrariarum, & oppositarum: sicut vinum, & merum lignificant idem, & vestis, & tunica: tunc esse proprium bono, & malo erit vnum esse. Et hoc non solummodo inue nitur in bono & malo, quae sunt contraria, sed in bono, & non bono, quae sunt, contradictoria: adeo quod esse erit non esse. D.d. ex quo sequitur vt bonum, & non bonum sint idem, & homo, & equus, i. &, cum esse proprium oppositis sit idem esse continget quod opposita. v. g. bonum, & non bonum sint idem, & non solum opposita, sed & species diuerse, v. g. homo, & equus. Deinde iduxit improbabile contingens huic sermoni, & dixit & tunc sermo eorum, &c. id est &, cum posuerint quod opposita, quae signurant esse, & non esse, sint idem, tunc ponunt quod illud, quid est non est: & secundum hoc pri uant entia essentia, cum dicant ea esse vnum: & secundum hoc, quia voluerunt dare entibus aliquam disponem, destruxe runt ea esse. hoc igitur est vnum improbabilium contingentium huic posi tioni. D. induxit aliud improbabi le, & d. & erit etiam intentio quiditatis, &c. id est & contingit huic poni vt aliquid esse in aliqua dispone, id est in aliqua qualitate, vg album, aut calidum, & ipsum esse in aliqua quantitate, v.g. longum, & breue. sint idem. & secundum hoc omnia prae dicamenta erunt vnum prdicamentum.

Dicit: Et, quia Antiqui consenserunt eis scilicet Parmenidi, & Melisso ens esse vnum, quid est substantia, timue runt exprimere in proponibus hoc verbum esse, ne contingeret eis aliquid esse vnum & multa, quia non intellige bant per hoc nomen ens, nisi vnam inten tentionem scilicet substantiam. Quapropter dimiserunt quidam dictiones, quae significant esse in proponibus, quarum praedicata sunt accidentia, vt fecit Lycophronus. dicebat enim quoniam non oportet dicere homnem esse ambulamte, sed hominem ambulare, quia ens tunc esset plusqua vnum. & totum hoc fuit, quia timebat, si in propone, cuius iubiectum est substantia, & pdicatum aliud praedicamentum scilicet accidentis, interponeret hoc verbum esse, quod tunc ens esset plusquam vnum. & hoc intendebat, cum dixit imponunt in sermone, &c.

Dicit. Et iste sermo eorum funda tur super hoc, quod hoc nomen vnum, & hoc nomen ens semper significant idem: quod non est verum. quoniam hoc nomen ens dicitur de pluribus secundum definitionem, & vno secundum subiectum. v. g. uoniam vnus homo est albus, & musicus, & esse eius secundum albedinem est aliud ab esse eius secundum musicam, & est subiectum vtriusque secundum humanitatem: & sic aliquid erit vnum, & plura duobus modis diuersis, vnum secundum subiectum, plura vero per accidens. Et similiter pot esse aliquid vnum secundum compo positionem, secundum autem diuisionem plura. v. g. totum, & partes.

D. d. Sed non potuerunt excusare se, &c. id est illi, qui non concesserunt pluralitatem ex phiralitate accideptium in subiecto, potuerunt in multitudine acciden tium dicere, aliquid scilicet quia non hiabunt verum esse, & non potuerunt hoc dicere in partibus & toto. torum enim est substantia, & similiter partes sunt substantiae. & ideo non potuerunt excusare se in hac quaestione.

D. d. quasi esset impossibile, &c. id est & dicens hoc videtur opinari idem esse vnum, & plu ra duobus modis diuersis esse impossibile. D.Icoepit dare istos duos mo dos in toto, & parte, & dixit vnum enim est potentia, & actu. id est totum enim est vnum actu, & plura poten tia. quemadmodum est possibile in pluribus actu, vt sint vnum in posse quoniam hoc non est impossibile

Dicit. Cum igitur consyderantes processerint per hanc viam consyde rationis, per quam nos processimus, ap parebit eis, quoniam impossibile est entia esse vnum, vt isti dixerunt. &, cum contradixit conclusioni eorum per se, incoepit com tradicere argumentis: haec enim duo exigit disputatio: & dixit. Et non est etm difficile, &c. id est & non est difficile com tradicere syllo, quo vtuntur in confir mando suam opinionem. Et, cum notificauit, quod facile contradicitur syllio eorum, dedit causam, & dixit: vterque enim vtitur syllo sophistico. id est & cam in hoc, quod facile contradicitur eis, est, quia argu mentationes eorum sunt sophisticae, & sermones sophistici contradicuntur facilius, qua disputatiui. D.demonstra uit modum, secundum quem sunt sophistici, & d. accipiunt enim &c. ponunt enim propones falsas, & componunt eas compone non concludente. & seriones, qui sunt uimodi, diciuntur van, scilicet qui peccant in materia, & forma. TEt ideo d. Sed sermo Melissi est magis vanus: quia omnino non concludit. sermo autem Parmenidis concludit, sed non quae sunt ad, propositum suum.

D. d. & in eo non est dubium, id est & cum eo, quod est magis vanus, nullam facit dubitationem. propositiones enim positae in eo sunt falsae, & improbabiles, vt cum dixit quod ens non generatur.

Dicit. Quoniam autem Melissus peccat in syllo manifestum est, qua opinatur quod, si fuerit concessum quod omne, quod generatur habet principium, sequitur quod omne, quod non generatur, non habet principium. & hoc non sequitur, quoniam, si praedicatum affirmatur de eo, de quo affirmatur sub iectum, non sequitur vt negetur ab eo, a quo negatur subiectum. Si enim ponatur, hoc, habet quod, destructo antecedente i omni materi, sequitur oppositum consequentis &, cum Melislus habuerit hoc pro ve ro, & concedebat quod omne, quod generatur, hent principium, existimauit quod omne, quid non generatur, non habet principiem. deinde communiungit liuic quod ens non generatur, & conclusit quod ens non habet pricipium. Et haec propo dicens quod ens non gnenatur, de clarabatur ex eis, vt dicit Aris. post sic & est quod, si ens gnenatur, aut genratur ex ente, aut ex non ente. quod si ex non ente, tunc non ens mutaturi nam entis: & si ex en te, tunc ens fuit antequam generaretur: ergo non genenatur: ergo non habet principium, Deinde ex hoc, quod ens non hapet prin cipium, conclusit ipsum esse vnum, & immobile. principium enim quod est extremum magnitudinis, cum fuerit non ens, magnitudo erit infinita, & erit vna: quia cum ea non erit aliud. ipsa enim est infinita: ergo totum locum occupat. & erit imobilis, quia non habebit locum, in quo moueatur & ista du bitatio induxit Antiquos ante Arist. in maximum errorem, vt dicet post Aris. Et, cum declarauit corruptionem sermonis Melissi secundum sformam eius, incoepit declarare corruptionem eius secundum suam materiam, & dixit. Deinde hoc etiam est magis improbabile. id est & est magis improbabile hoc, quod existi mauit, quod hoc nomen principium dicitu vno modo scilicet de principio substantiae tamtu, principium enim est tperis, & etiam alterationis. Si igitur vtitur hoc nole rincipium pro principio tperali, tunc hoc, quod dixit, quod quicquid non ge neratur non habet principium, id est tpale, est verum, sed non est vtile in hoc, quod in tendebat concludere, scilicet quod ens est vnum, & immobile, & infinitum. si autem vtitur eo pro principio alterationis, non est verum. quoniam non omnis alteratio habet principium, vt alteratio subita. si, vero vtitur eo pro principio magnitudinis, non est necesse vt omne, quod non veneratur, non habet principium, quod est in substantia. corpus enim coeleste habet principium, quod est in substantia. & non generatur, vt post declarabitur. Sed Arist. contentus est in contradictione istius, proponis, dicentis quod omne, quod generatur, habet principium ab alteratioe, quae fit subito, quoodo gnatur: sed non habet extremum a quo incipiet gnerat: o. Et hoc inten debat, cum d. & non continget ei, quod gnatur simpersiur. id est & non contingit apud istum virum, vt principium generationis sit illud, quod est in substantia tantum, vt ipse voluit, sed & in alio, cum simpisiciter induxit hoc nomen generatio in propositione, & non determi nauit ipsum. & hoc est quasi qui opinatur quod alteratio non fit subito.

Cum declarauit corruptionem sylogismi Melissi, & quod ex eo non sequitur conclusio, quam nitebatur concludere dicit, & si concesserimus conclusionem, eorum, & est quod ens est vnum, & infini tum, tamen non sequitur ex hoc vt sit im mobile. quoniam quemadmodum videmus quod pars totius, quod est infinitum, vt dicunt, v. g. aer mouetur secundum suas partes toto permanente in suo loco, similiter possibile est vt hoc accidat in infinito scilicet vt totum moueatur secundum partes, non secundum totum. Denude, si conces serimus quod non habet motum in loco, quare non habet motum, qui est alteratio: & hoc intendebat, cum dixit. Deinde, quare non est alteratios id est deinde post hunt sermonen, si concel serimus quod non habet motum transla tionis, quare non habet motum alterationis:

D. d. Et etiam impossibile est vt sit vnum in forma, &c id est impossibile est vt aliquis existimet quod ens est vnum in substantia, nisi secundum illud, ex quo genera tur scilicet nateria, vt plures Antiqui opi nabantur, quod entia sunt ignis, aut terra, aut aer: quia apud eos componebantur ex vno istorum. quod autem entia sint vnum in forma impossibile est opinari. homo enim manifestum est quod est alius ab equo in forma, & ma nifestius est hoc quod contraria differunt a seinuicem secundum formam.

Cum contradixit syllo Melissi, re uersus est ad contradicendum Parme nidi, & dixit: Et hoc modo, &c. id est secundu illum modum, quo contradiximus Melisso contradicemus Parmenidi, & aliis modis propriis. est enim cmune eis, quia vtuntur, proponibus falsis secundum aequiuocationem, quia vterque non com cludit illud, quod intendebat conclu dere. sed sylectus Melissi est non concludens omnino, & ideo dixit quod est magis vanus. Et intendit per hoc, quod dixit, & aliis modis, &c. vt mi hi videtur hoc, ex quo contradixit conclusioni & ipsis, proponibus, ex quibus Parme nides composuit syllogismum, &ideo forte intendit per hoc, quod dixit: & hoc modo sermonum. id est sermones, quibus vsus est in destructione conclu sionis absque sermonibus, ex quibus concluserunt eam. videmus enim quod sermonum, quibus vsus est in destructione conclusionis, eorum quidam sunt fundati super propositiones pro babiles, & contradictio est communis eis & quidam sunt sermones, ex quibus concluditur improbabile, & impossibile a Parmenide, & est propria Parme nidi. In contradictione vero Melis si nulla propositione earum vtitur, quas ponit in suo systio, quia omnes iunt aequiuocae. Et, cum narrauit quod isti conueniunt in hoc, quod corruptio syllogismi eorum est secundum materiam, & formani, & iam notificauit hoc in syl logismo Melissi, incoepit notificare hoc in systo Parmenidis, & dixit: & Manifestum est quod est falsus, & non concludens. id est & manifestum est quod ppositiones sui syllogismi sunt faltae, & quod syllectus est non concludens illud, quod intendebat concludere, quoniam propositiones eius sunt falsae: quia vtitur hoc nole ens, ita quod dicit de vna intentione, sed dictum est de pluribus scilicet in hoc, quod dixit, quod quequid est pter ens est non ens: & quequid est non ens est nihil: quoniam hoc nomen ens, & non ens dicituntur de decen praedicamentis. Cum igitur intendimus per hoc nomen ens vnum decem pdicamentorum. v. g. Substantia, aut Quantum, tunc non erit verum dicere, quod quicquid est non ens est nihil: quoniam non sequitur vt illud, quid est non quantum, neque substantia, sit nihil. ergo propositiones eius non sunt verae, nisi, cum intenderim hoc nomen ens omnia decem pdiamen ta. sed tunc non concludet illud, quid nitebatur concludere, scilicet quod ens est vnum. sed, cum istae propositiones ponent illo modo, quo sunt verae, sequetur vt ens sit multum. Et, cum narra uit corruptionem existentem in syl logismo eius ex propositionibus, reuersus est ad declarandum corruptio nem eius ex figura, & dixit. Est autem non concludens, &c. id est est autem non concludens illud, quod intendebat concludere, scilicet quod ens est vnum in numero. quoniam manifestum est ex hoc, quod, si posuerimus loco huius nominis ens hoc nomen album, & accepe rimus, quod hoc nomen album signifi cet idem de albis, sicut ipse accepit quod hoc nomen ens significet idem de entibus, & posuerimus quod nihil est pr ter album, & composuerimus syllo vismum sic, Quicquid est praeter al bum est non album: & quicquid est non album est nihil: ergo quicquid est pter album est nihil: aut solum album est ens, si coniunxerimus huic conclusionialiam propositionem, & est, quod quicquid est praeter quod nihil est, solum est ens: & manifestum est quod ex hoc enunciabili album solum esse non sequitur album esse vnum nu mero, nisi contingat vt album sit vnum secundum continuationem, aut secundum definitionem, & hoc per accidens. &, quia manifestum est, quod album non est vnum secundum continuationem, neque secundum definitionem, declaratum est ex hoc exemplo, quod iste sermo non est concludens illud, quod intendebat concludere. album enim non est vnum ecundum continuationem, neque secundum rationem, i. secundum definitionem. Sermo enim conclu dens per se debet concludere in om ni materia. & est manifestum quod sermo, qui concludit aliquid esse solum, non sequitur ex eo, vt illud sit vnum numero, nisi contingat vt illud sit vnum numero: neque concluditur quod sit vnum secundum desinitionem etiam i. simpliciter, vnum enim simpericitur debet hibre has duas dispositiones. Et, cum narrauit quod ex hac materia, in qua vsus est sylso, oportet quod illud, quod accipitur in eo, quod est album, non est vnum numero, neque secundum continuationem, neque secundum definitionem, dedit modum, secundum quem non est vnum secundum definitionem, & dixit: ratio enim albi, &c. id est illud quid signat hoc nomen album, non est vnum secundum definitionem, quia album significat albedinem & recipiens albedinem, definitio autem albi est alia a definitione recipientis albedinem. Et, cum narrauit quod defi nitio albedinis differt a: definitione recipientis albedinem, narrauit quod non sequitur vt illud, quid differt in definitione differat in esse: ne aliquis exi stimet hoc sequi: & d. & non intendimus, &c. id est non sequitur ex hoc, quod diximus, quod definitio albi est alia a definitione recipientis albedinem, vt albedo sit separata a re recipiente. intendimus enim per hoc albedinem, esse aliam a substantia, non aliam separatam. Et, quia istae intentiones inuentae in hoc exemplo, quo demon strauit, quod iste syllects non concludit illud, quod intendebat concludere, ne cesse est vt sint probabiles, & vt sint concessae ab Aduersario, si contradi ctio fuerit disputatiua, & istae intentiones non erant famosae in tempo re Parmenidis scilicet vt aliquid sit vnum& diuersum secundum definitionem, excusa, uit ipsum, & d. Sed hoc in tempore Parmenidis non erat terminatum, in sed ista, quae diximus in hoc exem plo, per quae intendimus contradice re syllogismo Parmenidis, & decla rauit ipsum esse non concludentem per se illud, quod intendebat concludere, nondum erant terminata in tem pore Parmenidis. & sic intelligitur, iste sermo, & non secundum quod exponit. Themistius, & alii

Cum contradixit syilto Parmeni dis, incoepit contradicere conclusioni eius ex propositionibus, quas pofuit in syllo: & est contradictio, quae dicitur redargutio. & dixit. Contingit ligitur, &c. id est & qui dicit ens esse vnum non debet opinari ipsum esse quod cunque vnum sit, sed ens, quod est vnum in rei veritate, & est substantia. Deinde dedit causamin hoc, & dixit: accidens enim dicitur de subiesto. id est quoniam, si fuerit opinatus ipsum dici de non substantia, necessario dicitur de acciden te: & accidens indiget subiecto: sunt igitur duo, accidens, & subiectum ac cidentis: accidens. enim dicitur de subiecto aliquo.

Deinde dixit: erit igitur illud, cui accidit. &c. id est illud igitur, quid est subiectum entis, quod ens est ei accidens, erit non ens. ille enim posuit, quod quicquid est pter ens est non ens. Contingit igitur ei vt illud, quid est non ens, sit aliquod ens.

D. d. ergo necesse est, &c. id est &, cum illud im possibile sequitur Tex hoc, quod posuimus lquod ens significat accidens, ne cesse est vt ens non significet accuns,

D. d. impossibile est, vt aliquid sit, &c. id est & causa in hoc est. quoniam, cum posuerimus, quod ens significet accidens, impossibile est vt accidens sit aliquid ens: nisi ponamus, quod hoc nomen ens significet saltem duo, accidens, & subiectum accidentis. sed quia Parmenides posuit quod ens significet vnum, ideo accidit ei impossibile. hoc ligitur nomen ens apud ipsum secum dum hanc positionem non potest significare accidens, si cum hoc significat vnum.

Cum redarguit Parmenidem in hoc, quod posuit quod ens sigunat vnum, quid est acci des, icoepit etiam redarguere ipm, si po suerit ipsm ens signeare vnum, quid est suba, &d. Et. si illud quid est ens, &c. id est & si intendit, cum d. quod ens est vnum quid est illud quod nulli accidit omnino, sed omnia, quae accidunt, ei accidunt, tunc ens apud ipsum significat illud, quid est ens in reisveritate, & ens significat non ens. Deinde incoepit declarare, quomod sequitur hoc, & dixit: quoniam, si illud, quid est ens, &c. id est quoniam illud, quod est ens, dicitur esse album: quia intentio albi est alia ab intentione entis: nam impossibile est, vt ens accidat sibi. Et in alia translatione d. nam impossibile est vt accidat ei vt sit ens, quoniam dicere aliquid esse non est praedica tio per accidens, sicut praedicatio albedinis.

D. d. & quia non est ens, &c. in quia positum est quod non est ens, ni si subiectum albi. ergo album non est ens: non ita quod sit non ens, quid ponit Parmenides esse ens, & ens aliquid sed ita quod sit non ens omnino.

D. d. ergo necesse est vt illud, quod est ens, sit non ens. id est contingit igitur vt. sit ens illud, quod non est ens. Deinde declarauit hanc consecutionem, & dixit: dicere enim ipsum esse album est verum, &c. id est dicere enim quod ens est album, est ponere album esse ens: quia ista propositio est vera: & iam declaratum est quod hoc nomen album significat non ens secundum positionem Aduersarij: ex quo sequitur vt ens significet illud, quod ipse posuit non ens. D. dixit: ergo ens, &c. id est ergo ens significat illud, quod ipse posuit ens & est illud, quod recipit albedinem, & illud, quod posuit non ens scilicet album, ergo ens significat plura.

Cum redarguerit Parmenidem propriem, incoepit contradicere eis am bobus communiter, & dixit: Et ens non est magnitudo, &c. id est & etiam ens secundum hanc opinionem impossibile est vt dicatur esse corpus, cum ens apud eos sit ens principaliter: & corpus dicitur de substantia & quantitate: erit igitur commune ad esse substantiae, & ad esse quantitatis. Et fortem intendit, quod, si ens fuerit vnum, impossibile est vt sit corpus. nam corp est diuisibile. & hoc est manifesti vt mihi videtur.

D. d. incoepit contradicere eis alio modo, & dixit: & manifestum est, & c. id est & vniversaliter iue ere diderint ipsum esse corpus, siue non, necesse est vt habeat definitionem, ex qua intelligatur eius substantia, scilicet vt habeat aliquid quasi genus, & aliquid quasi differentiam. D. induxit exemplum, & dixit. v. g. homo, &c. i. v. g. quoniam, si posuerit quod ens, quod est vnum apud eos, sit homo, necesse est, vt animal, quod est penus homns, & bipes quod est eius differentia, sint entia in rei veritate: nam partes rei, quae sunt secundum definitionem, pcedunt rem in esse. D.dedit rationem super hoc &id xit: nam si non fuerint, &c. id est animal enim & bipes, si non fuerint de natura ilius, quod est ens, ergo erunt accidem tia in eo: & tunc, aut erunt accidentia honi, aut alteri subiecto: sed ipossibile est vt animal bipes sint accidentia hoi. Accidens enim inuenitur duob modis, aut separatum, quod quandoque est in fe, & quandoque non, vt sessio, aut non separatum, & est illud, in cuius dlefinitione accipitur illud, cuius est accidens. v. g. simitas, quae accidit naso: nasus enim accipitur in eius definitio ne. D.induxit impossibile, quod sequitur, si animal, & bipes fuerint alterius duorum modorum accidentis.

Dicit: &manifestum est etiam quod: illa, quae accipiuntur in definitione, vel ratione definiente rem, impossibile est vt in definitionibus illorum accipian tur illae res: quoniam partes definitionis praecedunt definitum, non definitum praecedit definitionem. v. gr. vt ho mo, qui est posterior bipede, & animali, accipiatur in definitione bipe dis, & animalis, aut homo albus, qui est posterior albe dine, & homie, accipia tur in definitione homns, & albedinis, quoniam, si ita esset, tunc causatum prae cederet causam. Et, cum posuit hanc propositionem dicentem quod animal, & bipes, & vniversaliter lla, quae accipiuntur in de finitionibus rerum, non definiuntur per illas res, incoepit facere mentionem de propositionibus praedeclaratis scilicet quod accidentia su nt duobus mo dis. est enim accidens separabile, & inse parabile. & in definitic nibus insepa rabilium accipitur illud, de quo prandicantur. & congredat eas cum hac propositione, & declarat inducendo ad inconueniens illud, quod intendebat declarare, scilicet quod animal, & bipes non praedicantur de homine secundum quod sunt ac cidentia. Et dixit: Et, si illa sunt talia, &c. id est & cum istae propositones sintipositae scilicet quod homo non accipitur i definitione bipedis, & quod accidentia sunt duobus modis scilicet modo, quo non separantur a subiecto, & in quorum definitione accipitur subiectum, & modo, quo quandoque separantur a subiecto, manifestum est quod, cum posuerim quod animal, & bipes sint accidentia homi ni, & coniunxerimus eis has propo sitiones scilicet quod accidentium aliud est separabile, & aliud inseparabile, & quod in definitione inseparabilis accipitur subiectum, in quo est, sequetur, ex hoc alterum duorum impossibi lium. quia, si bipes, & animal fuerint accidentium separabilium, sequitur ho minem esse quandoque non animal, & quandoque non bipedem, si vero inseparabilium, sequitur vt homo accipiatur in definitione animalis, & bipedis: & vtrunque est impossibile impossibile enim est vt homo sit, & careat vita. & impossibile est etam vt homo accipiatur in definitione bipedis, sed est est conuerso. &, cum istud impossibile sequitur, si posuerimus quod bipes, & animal sint acciden tialin homine. ergo manifestum est quod non sunt accidentia in eo.

D. d. Et si bipes, & animal, &c. id est si bipes, & animal, qua accipiuntur in definitione entis, accidunt alicui subiecto alteri ab homine, ex eis, quae pEedicantur de homine, quem posuimus similem enti apud eos, & ista accipiuntur in definitione hominis, manifestum est quoniam ex hoc sequitur vt honio, qui est similis enti i positione, sit accidens: & sic vnum ens apud eos erit accidens, non substantia, quod est contra positum. Et ab preuiatio summae istius sermonis est. quoniam illa, quae accipiuntur in definitio ne entis, aut erunt de natura entis, aut erunt accidentia: si autem acciden tia, aut subiectum eorum erit ens, aut aliud praedicabile de illo. si igitur subiectum eorum erit ens, non erunt accidentia in eo. quoniam accidentia aut sunt separabilia, aut inseparabilia: separabilia autem possunt esse extra illud, in quo sunt: sed ab illis, quae accipium tur in definitionibus, impossibile est vt definita separentur: iseparabilia ant definiuntur per subiectum, sed non sub iectum per illa. Vnde impossibile est vt illa, quae accipiuntur in definitione entis, sint accidentia in eo. & impos sibile est vt sint accidentia in alionam, si fuerint accidentia in alio, & sint accepta in definitione entis, com tinget vt ens sit de natura eorum: & sic vnum ens apud eos erit accidens. & hoc est contra illud, quod dicunt: etiam si dixerint ipsum esse accidens, sequtur impossibile pedictum. Et cum destructi sunt omnes modi, secundum quos possibile est di cere quod illa, quae accipiuntur in definitiode entis, non sunt de natura accidentis, remanet vt sint de natura entis, ergo ens est multa non vnum. & hic est abbreuiatio istius sermonis.

Ponamus ergo. id est ponatur igitur, quod ratiocinatio Parmenidis secunda su¬. hoc, quod ens est vnum, sit talis: Ens, quid est vnum, est corpus deferens accilentia, non accidens: ergo corpus est vnum, & indiuisibile. quoniam, si fue rit diuisibile, procedet diuisio semper in duas medietates, & per diuisionem in medietates deuenietur ad hoc, quod rorpus sit compositum ex punctis: & sic corpus erit compositum ex non magnitudine, & ex non corpe, quid est ipossibile. ergo corpus est vnum indiuisibile. Et hoc intendebat, cum d. & vniversaliter, &c. id est vniversalite ponamus, quod corpus diuiditur in duas medietates, & quod ens dicitur de vtraque me dietate, & congregato, quid est corpus ex quo sequitur vt corpus sit compositum ex non corpe. nam illae duae medietates: diuiduntur in duas, & illae duae in duas alias, &, procedet hoc adeo, quod in corpore non remanebit magnitudo, sed diuidetur secundum totum, & deficiet, aut dissoluetur in puncta, & vniversaliter in non corpus: quod est impossibile.

D. d. Et vide mus quosdam, &c. & intendit per illos duos sermones istum sermonen, & pri mam rationem, in qua dixit, quicquid est pter ens non dicitur ens, &c.

D. d. obediunt autem, &c. id est obediunt autem huic, quid dixit, quod quicquid est pter ens, non dicitur ens: quia existimantquod ens solum modo dicitur vno modo. & ideo visi sunt con tradicere huic sermoni, dicentes quod quicquid est praeter ens, habet aliquam essentiam, & si non dicatur ens. & innuit per hoc Platonem.

D. d. obe diunt vero, &c. id est alii non obediunt isti rationi, quia contradicunt ei po nendo corpora indiuisibilia. id est quoniam Parmenides cum dixit quod, si corpus diuiditur in duas medietates, continget vt diuisio perueniat ad uon corpus, contradixerunt huic sermo ni alii homies, concedendo quod diuisio cadit in totum: & est falsum. & dixe runt quod ista diuisio non peruenit ad non corpus, sed peruenit ad corpora indiuisibilia, & sic fugerunt vnum, falsum, & ceciderunt in aliud,

Dicit: Et manifestum est, &c. li. & manifestum est quod, si aliquis posuerit, quod ens significat vnum, & quod impossibie est vt contradictoria congregentur, insimu, scilicet esse, & non esse, & existimauerit quod ex istis propositionibus sequitur quod illud, quod non est illad ens, non habet essentiam, manifestum est quod existimatio eius non est vera. D.dedit causam in hoc, & dixit: nihil enim prohibet, &c. id est nihil prohibet vt illud, quod est non ens, quod dictum est, vno modo non fit non ens simperctur, sed non illud, quod significa tur per hoc nomen ens. id est non simile ei.

D. d. ergo necesse est vt dicitur, &c. i. ergo necesse est vt sermo dicentis quod, si non fuerit hic aliquod ens habens essentiam in rei veritate scilicet sicut esentiam entis, omnia erunt vnum, sit serno impossibilis: possibile est enim vt aliqui sint, quae non habent essentiam similem essentiae entis.

D. d. nullus enim intelligit, &c. i, nullus enim intellicoit per hoc nomen ens, nisi ens, quod est ens principaliter, & verem scilicet substantial. &, cum illud ens verum sit vnum, possibile est vt entia, quae sunt sub eo, in esse sint plura.

D. d. Quoniam autem impossibile, est &c.

Cum contradixit opsonibus non naturalibus in hac arte secundum disputationem, reuersus est ad contradicendum, opionibus naturalibus dictis ab eis qui concedunt principia esse, & vtum tur hoc nole ens pro principio: & quod istorum dicit, quod ens est vnum, intendit quod principium est vnum: & qui dicit entia esse plura, intendit principia esse plura. & incoepit Arist. in opionibus istorum ab opinione dicentis principium esse vnum, &dixit: Quod autem dicunt Naturales, &c. id est Natura les autem, qui vtuntur hoc nonile ens pro principio, & dicunt quod ens est vnum in qualitate generationis, sunt bipartiti: isti enim conueniunt in hoc, quod dicunt, quod ens scilicet principium, est vnum aut trium elementorum: quoniam quidam dicant quod istud principium est ignis & quidam aer, & quidam aqua, aut aliquid medium inter ignem & ae rem, densius igne, & subtilius aere Sed diuisi sunt in modo generatio nis rerum ex hoc principio vno in duas sectas. Quidam enim ponunt generationes rerum ex hoc principio secundum raritatem, & densitatem: & isti quoquomodo ponunt principia plu ra: ponunt enim vnum subiectum, & duo contraria, scilicet raritatem, & densitatem, & vniversaliter additionem, & diminutionem, sub quibus collocantur magnum & paruum, quae dicit Plato. Sed isti differunt a Platone in hoc: quoniam Platolponit haec duo contraria loco materiae, & ponit vnum, quod est subiectum eorum loco formae: isti vero ponunt vnum, quod est subie ctum, materiam, & ponunt contrarias differentias, & species materiae, licet quoniam vnum ponunt pro materia, & contraria pro forma. Et cum notificauit vnam sententiam dicen tium, principium esse vnum in modo generationis rerum ab illo prin cipio, reuersus est ad secundam sententiam, & dixit: Et quidam dicunt quod contraria, &c. id est & quidam eorum, qui dicunt, quod principium est vnum, non ponunt modum generationis secundum densitatem, & raritatem: sed dicunt quod contraria, & vniuersalitur om nia diuersarum specierum, & formarum sunt existentia in actu in ille vno principio secundum latentiam: & generatio nihil aliud est quam exitus illarum rerum latentium ex illo vno: vt dixit Anaximander naturalis. D.d, quomodo conueniunt quidam eo rum, qui dicunt principia esse plura vno cum istis in hac opinione, scilicet in hoc, quod oeneratio ex principiis est secundum dissolutionem, & exitum, & dixit: Et similiter illi, qui dicunt, &c. id est talem opinionem de modis genera tionis opinantur illi, qui dicunt quod principium est vnum, & qui dicunt principia esse plura, vt Anaxacoras & Empedocles: isti enim attribuunt generationem rerum exitui earum a mixto. Et, cum narrauit quod isti duo viri conueniunt in modo generationis, incoepit narrare in ouo diffe runt, & dixit: & differunt in hoc: quoniam &c. id est Empedocles, & Anaxagoras differunt: quoniam Empe docles opinatur, quod mixtio, & congregatio rerum ha pet tempus, quod est tempus corrul ptionis mundi, & segregatio earum habet aliud tempus, & est tempus, generationis mundi: & quod ista congregatio & segregatio semper est reciprocem in infinitum. Anaxagoras vero opinatur res esse mixtas tempore infinito: deinde intellectus incoepit distinguere eas, & extrahere eas a mixto: & quod hoc erit in infinitum. Mundus igitur apud Empedoclem est quandoque, & corrumpitur quandoque: apud Anaxa goram vero est ens factum a principio, sed permanebit in infinitum. Deinde induxit alias differentias in ter eos, & dixit: & iste facit semel &c. id est & non differunt in hoc tantum scilicet quod Anaxagoras ponit genera tionem mundi semel, & Empedocles infinities, sed etiam in hoc, quod Anaxagoras dicit, quod omnia, quae dif soluuntur, sunt partes consimiles, & contraria: & ideo accidet mundo remanere in infinitum, eo quod istae par tes sunt infinitae: quare nunquam cessant exire. Empedocles autem dicit cogregationem, & segregatione. elementorum quatuor esse recipro cam: quia apud ipsum sunt elemen menta eorum, quae sunt consimilium partium: sed apud Anaxagoram est conuerso scilicet quoniam omnia illa, quae sunt consimilium partium, sunt apudlip rum elementa elementorum quatuor,

Cum numerauit opiniones istorum de principiis, & de modo gene rationis, incoepit notificare illud, quid mouit illos ad ponendum hoc, & dixit: Et fortem Anaragoras, &c. id est posuit elementa infinita consimilium partium: quia existimauit, quod propom concessa apud Naturales est vera omnibus modis: & est, quod impossibile est vt aliquid sit ex non ente omnino.

D. d. quoniam prper hoc dixerunt, &c. id est proper hoc, quod concesserunt hanc, proponem, dixerunt isti, quod om nia erant insimul, & quod generatio est congregatio, & corruptio est segrega tio: licet quidam vocent generationem, rei non distinctae alterationem: quondoam apud ipsum generatio in rei veritate non est alteratio: & est Anaxagoras: & quidam vocant eam mixtionem, & distinctionem: & isti magis conseruant nominationem secundum intentionem suam.

Hoc, quod dicit,. Et etiam, si alterum contrariorum, &c. est alia res, quae induxit eos dicere, quod entia erant insimul: quoniam, quia opinabantur quod generatio est ex contrarijs: & quod contraria sunt, quae sunt principia, oportet vt non sint oenerabilia, neque corruptibilia. & idemo oportet apud eos contraria esse insimul: & quaedam exeunt a quibusdam. Et, cum induxit illud primum indubitabile, quid mouit eos ad opinandum entia esse insimul, & quod ge neratio est exitus, & resolutio, incoe pit declarare illam ambiguitatem, & quoquomodo excusat Anaxa. eos, qui dicunt esse impossibile, quod generatio est aliquid esse, quod non erat. & d. Qam, cum omne generatum, &c. & sermo eius in hoc manifestus est per se. D.d. & prper paruitatem, &c. id est excusant se in hoc, quod sensus contradicit huic opinioni, dicentes quod hoc, quod apparet sensui scilicet quod generatio sit ex non ente, est propter paruitatem partium, non quod in rei veritate est generatio ex non ente.

D. d. & ideo dicunt, &c. idest, & quia coacti sunt ad credendum, quod ens, quod generatur ex ente, & quod hoc, quod apparet sensui, est peccatum sensus ex paruitate partium, ex quibus est generatio, dixerunt quod omne est mixtum cum omni, licet non appareat sensui: & quod necesse est omne generari ex omni, non vt aliqua ter minata generarentur ex aliquibus generatis terminatis.

D. d. & illa, quae videntur esse diuersa, &c. id est & Anaxa goras, qui est coactus ad credendum omne generari ex omni, excusat se ex hoc, quod apparet sensu, scilicet quia resl videntur diuersae, dicendo & hoc, quod res videntur diuersae, est propter illud, quod dominatur in illa re mixta ex partibui infinitis. v. g. quoniam tunc existimatur hoc esse aqua, quando partes aquosae fuerint in eo plures qui aliae partes infini tae mixtae in eo: & tunc existimantur quod haec est caro, quando partes carnosae fuerint in eo plures aliis partibus in finitis commixtis in eo: non quia in car ne non sint nisi partes carnosae tamndum, sicut existimatur: neque in aqua nisi partes aquosae: sed in aqua, & aere, & in omni, quod distinguitur, non distinguitur nisi propter illud, quod habet dominium in eo ex partibus consimi libus infinitis in numero, non in forma. dicunt igitur, quod nihil est hic, quid totum sit album purum, aut nigrum pu rum, aut dulce purum, aut caro pura, aut os purum, sed vnaquaeque res existimatur esse de natura illius, quod magis est in ea: & quod illud est de natura eius pura: & quod non est nisi illa natura pura: & hoc est falsum.

Cum numerauerit opiniones Na turalium in numero principiorum, & in modo generationis, incoepit primo destruere serionem dicentium ea esse infinita. Et, cum hoc destruxerit, incoepit perscrutari vtrum sint vnum, aut plura: &, si sint plura, quot sinti & posuit suum sermonemn in hoc con tra Anaxagoram, & si sit etiam contra Democritum, qui dicit partes esse in diuisibiles modo communi, & non, proprio: cum in hoc libro, & in alio dicetur de modo proprio. Et incoepit contradicere huic opinioni ratione logica. & dico hic Logicam. id est argumentationem, cuius, propones sunt declaratae in Logica, & sunt acceptae illic pro leclaratis per se. Logica enim vsitatur, in scientiis duobus modis: aut secundum quod est instecundum distinguens verum a falso: & hic est modus proprius: aut secundum quod illa, quae sunt declarata in ea, accipiunt pro maximis in destruendo, aut com struendo aliquid, & ista consyderatio, cum vsitatur in artibus particularibus, est non propria, in arte autem vivers lcilicet Prima Philosophia, est, propria. Et iste sermo est svylicts in secunda fi gura, cuius altera, propo est posita sine medio, & secunda est cum medio, quod componitur in prima figura, & altera, propo eius est manifesta per se. altera vero duarum, proponum, quae ponuntur in secunda figura est, Omne compositum ex principiis infinitis in quantitate, & forma est compositum, quod non scitur ex quibus componitur, & ex quot: secunda vero est. Et omne compositum notum est compositum, quod scitur ex quot componitur, & ex quibus: ergo in secunda figura, Omne compositum ex principiis infinitis est compositum ignotum. id est quod non potest sciri. Propositio autem dicens quod omne compositum notum est compositum ex principiis, quorum quantitas, & qualitas est nota, est posita sine medio: & est illa, quam expressit, cum dixit, nos enim non existimamus scire, &c. Propo vero posita cum medio in hoc svyio est, cum dicimus, quod omne compo situm ex principiis infinitis in quan titate, & forma est compositum ex principiis ignotis: & medium est, quod omne, quod est infinitum in numero, aut in ma gnitudine est quantum non scibile, & omne, quod est infinitum in forma est quale non scibile. & sic iste sermo com ponitur in prima figura, Omne infini tum in numero, aut in magnitudine est quantum non scibile, & omne, quod est infinitum in forma, est quale non scibile, Omne compositum ex prin cipiis infinitis in quantitate, aut qualitate est compositum ex magnitudinibus, aut numeris, aut quanitatibus non scibilibus: ergo in prima figura, Omne compositum ex principiis infi nitis in quantitate, & in forma est compositum ex principiis non scibilibus. Et, propon minor istius sylli declaratur etiam per medium scilicet propositio dicens, qoomne compositum ex principiis infinitis in quantitate, & qualitate est compositum ex magnitudinibus, aut numeris, aut qualitatibus non scibilibus: & medium, per quid declaratur propositio, est propositio dicens, Infinitum secundum quod est infinitum est non scibile. & syllogis mus componitur sic in prima figu ra, Omne, quod est infinitum. est non scibile: Sed omne, quod est infinitum in magnitudine, aut nu mero, aut qualitate, est infinitum: ergo, Omne, quod est infinitum in numero, aut magnitudine, aut qualitate, est non scibile. Sunt igi tur tres syllogismi, & sex propositiones: & duo syllogismi sunt in prima figura, & vnus in secunda. propositionum autem duae sunt manifestae declaratae cum medio, & quatuor sine medio. & Aristot. exprefsit ex istis duas propositiones terti syllogismi, quae sunt manifeste sine medio, cum dixit, quod infinitum secundum quod est infinitum, &c. deinde induxit vltimam conclusionem prouenientem ex istis tribus syllogismis, & dixit: &, cum principia sint infinita in numero, &c. deinde expressit alteram duarum propositio num primi syilelci, qui est in secunda figura, quae est declarata sine me dio. nos enim non existimamus scire, &c. Aristote. igitur expressit ex istis sex propositionibus tres ma nifestas sine medio: & tacuit duas manifestas cum medio, cum sint in potentia in suo sermone, secundum quod sunt conclusiones: & vnam manifestam sine medio, Et vide quomodo est sermo hu ius boni hominis breuis. & forte est ita de quolibet verbo eius.

Iste est alius sermo, per quem de struit corpora esse composita ex partibus infinitis secundum quantitatem. & abbreuiatio sui sermonis est, quoniam to tum sequitur partes, quae sunt secundum quantitatem in paruitate, & magni tudine, & finitate, & infinitate, & vniversali terminatione, & interminatione: ergo, si compositum fuerit finitum. & terminatae quantitatis, necesse est vt partes, ex quibus componitur, sint finitae in mensura, & in numero: sed composita sunt finitae quantitatis, & terminata: ergo & ptes eius sunt terminatae, & finitae. & iste sermo com ponitur in. ii. figura syllorum hypo theticorum. Cum igitur dixit quoniam illud, cuius pars, &c. est quasi praecedens. & intendit quod compositum, cu ius partes sunt non terminatae in quantitate, sed possibile est vt sint in quacunque mensura, ponatur in magnitudine, aut paruitate.

D. d. necesse est vt illud possit: & hoc est consequens: & intendit quod necesse est vt illud compositum ex illis par tibus, quae possunt esse cuiuscunque mensurae in magnitudine, & parui tate, non sit etiam terminatum: si sit possibile ipsum esse cuiuslibet mensurae positae in magnitudine, & parus tate.

D. d. & intelligo partem, &c. id est & distinguit illud, quid intendebat per hoc nomen pars. cum partes dicantur quandoque secundum qualitatem, & quandoque secundum quantitatem: & hoc duobus modis: aut partes, quae sunt in potentia in toto: aut partes, quae sunt in actu in toto. Et, quia non consequitur vt to tum sequatur partes in mensura, nisi in partibus, quae sunt secundum quantitatem, quae sunt in toro in actu, declarauit quod istud intendebat hic per partem. & dixit: & intelligo hic partem, &c. id est & intelligo hic per partem, quae est de l specie partium, in quas totum diuiditur secundum quantitatem, & non secundum qua litatem: sicut corpus diuiditur in materiam, & formam: neque partes, quae sunt in toto in potentia: sed partes, in quas vniuersum diuiditur: & sunt illae, quae sunt in toto in actu. Et, cum induxit praecedens, & T comsequens: ita quod confecutio ferem est manifesta per se: destruxit consequens, & dixit si igitur est impossibile vt. animal, &c. id est & hoc intendebat con cludere. Deinde dedit exemplum de partibus compositorum, & dixit: necesse est enim quod vniuersum sit tale: & caro & os, &c. id est necesse est enim vt to tum sit in dispositione partium: vt caro, & os, & similia sunt pertes animalis: & fructus, & similia sunt partes plantarum.

D. d. & manifestum est, quoniam impossibile, &c. id est &, cum to tum in compositis sequitur partes in hoc, quod sunt terminatae: & totum, quod est animal, aut planta est terminatum: necesse est vt partes eius. i. caro, & os, & fructus sint termiata. & manifestum est, quod qui dicit quod in car ne sunt partes infinitae: & quod exitus earum est in infinitum: opinatur quod partes, ex quibus animal componitur, aut planta, sunt non terminatae: ex quo sequitur, vt totum etiam sit non terminatum.

Iste sermo potest esse contradictio tertia, qua destruit, quod generatio sit semper secundum exitum, & vt quodlibet uit in quolibet, vt dicunt: & pont fun dari super illud, quid praedictum est quod hic sunt partes terminatae in paruitate. sed est alia ratiocinatio. Et abbreuiatio istius sermonis est, quod, si species corporum consimilium fuerint omnes in seinuicem: & nihil generatur ab aliquo, sed exeunt exscinuicem, vt dicunt: quia quodlibet est in quolibet: sed vnunquodque eorum nominatur secundum illud, quid vin cit in eo: & ideo quodlibet generatur ex quolibet. v. g. quoniam ex carne generatur aqua, quae resoluitur, & exit semper: & ex aqua etiam caro. Et est regula, quod omne corpus finitum, quando ex eo exit corpus finitum multoties, necessario consumet illud. Quare impossibile est, vt quidlibet fit in quolibet: generatio enim secundum hunc modum necessario cessabit. quoniam quando ex aqua exit caro, deinde ab ea exit alia caro, & sic in infinitum, ne cesse est, aut vt exitus cesset, aut vt in corpore finito sint corpora aequalia ifinita. quoniam non poet aliquis dicere quod, cum ex aqua exiuerit prima caro, deinde exiuit alia caro, quod illa caro secunda erit minor prima secundum minorationem aquae per exitum primae carnis. & similiter tertia caro erit minor secunda secundum minorationem aquae per exitum secundae carnis: & quod hic procedit in infinitum, scilicet paruitas aquae, & paruitas carnis existentis. caro enim habet magnitudinem, & paruitatem terminatam, quam non pertransit scilicet quod non inuenitur caro habens magnitudinem minorem ista. illa igitur magnitudo terminata, quae est carnis, quando exit ex aqua, semper necesse est alterum duorum: aut vt cesset generatio: aut in magnitudine finita, & terminata, scilicet in aqua. erunt magnitudines aeque es infinitae: & est minor maguitulo carnis minima: quod est impossibile. Ergo ponere quod quodlibet est in quolibet, & quodlibet generatur ex quolibet secundum exitum semper, non secundum alterationem est impossibile.

D. Dixit: Et etiam, si ista omnia ge nera, &c. id est spes corporum consimilium, quas ponit Anaxagoras, pro ele mentis, verbi gratia, caro, & os, & vniversali omnia corpora, quorum definitio totius, & partis est eadem. D.dixit: & non generantur, id est & istae partes non generantur ex inuicem secundum transmutationem, sed secundum quod exeunt a seinuicem, & ante exitum erant in seinuicem: sed vnunquodque eorum vocatur diuersum ab altero secundum illud, quod dominatur in seipso. D.di xit: quoniam &, si illud quid erit, &c. id est quoniam cum posuerimus, quod illud, quod ex carne secunda exit, est minus primo, & tertium est minus secundo, & quar tum est minus tertio: & manifestum est per se, & declaratum etiam, quod caro habet mensuram terminatam in paruitate, quam non pertransit: necesse est alterum duorum: aut vt generatio cesset, aut vt in corpore finito sint corpa aequa lia infinita. Et iste sermo est in forma syleli hypothetici. cuius pcedens est, & etiam si ista generatio &c. consequens autem est, quod impossibile est, vt quodlibet sit in quolibet, &c. sermo residuus declarat consecutionem.

Et haec est etiam quarta ratiocinatio, qua contradixit, vt generatio sit secundum exitum corporum in infinitum, & dicit: Et, cum sit manifestum per se, quod omne corpus, quando ex eo diminuitur aliquid fit mi nus: & etiam est manifestum per se, quod quantitas carnis est terminata in magnitudine, & paruitate: manifestum est, quod ex minima carne, scilicet qua nulla caro est minor, impossibi le est exire corpus consimile omnino, nam, quando exitus procedit, semper, & minoratio corporis, ex quo est exitus: & si procedit semper, necesse est vt illud corpus, a quo exeunt haec corpora, perueniat ad minimam quantitatem illius speciei corporis: & tunc erit inpossibile, vt ex eo exeat aliquid: quoniam tunc fieret minus quam deberet esse: quod est contra positum: ergo necesse est vt cesset exitus. Et, cum compleuit hanc contradictionem, indu xit etiam quintam rationem, qua contradicit etiam, vt quodlibet sit in quolibet, & vt exitus a quolibet sit in in finitum, & dixit: Et etiam necesse est, &c. id est & etiam necesse est, si exitus ab vuoquoque corporum consimilium infinitorum fuerit infinitus, necesse est vt in vnoquoque istorum corporum infinitoruns sint corpora infinita, etiam in quantitate, & qualitate: & erunt hic corpora infinita ne cessario distincta ab inuicem in loco: & in vnoquoque infinitorum istorum, existentium in vnoquoque infinitorum, erunt etiam corpora in finita in quantitate, & qualitate, distincta etiam in loco: & similiter etiam in vnoquoque istorum erunt corpo ra infinita: & sic infinita erunt in in finitis infinities: quod est contra rati nem scilicet infinita multiplicari per infinita.

Cum compleuit contradictionem, contra Anax. & notificauit quid collocetur in eo de falso, incoepit notifica re quid est in eo de veritate, &dixit: Hoc autem, quod dixit, &c. id est quoniam est sermo verus secundum partem, non secundum totum scilicet hoc, quod dixit, quod res non distinguuntur, neque separantur. & d. quod est sermo sine discretione: quia non distinguebat accuntia a subiectis, & corporibus, hoc en, quid dixit, quidlibet est mixtum cum quolibet, exigit mixtionencorpo tum adinuicem, & mixtionem corpo rum cum accidentibus: cum corpora, & accidentia sint duo. & ideo sermo eius, in quo dixit, quod res non distinguitur, est verus secundum partem scilicet quod accutia, & substantiae non possunt separari abinuicem. & secundum hoc, quid existi matur, quod causa in hoc est, quia qualitates multum fortiter sunt mixtae cum corporibus: Inon quia apud ipsum sunt corpora: sed quia qualitates sunt accidentia non separabilia. & intendit hic per passiones omnia accidentia. Et, cum notificauit quod sermo eius est verus in accuntibus, & corporibus, incoepit declarare hoc, & quomodo sequit hoc ex sermone eius, & dixit: Et quia corpora, &c. id est & quia corpora, & quolitates in opinione istius viri, aut secundum quod sequitur ex suo sermone, sunt mix ta: sicut mixtio corporum consimilium partium est in seinuicem: cum non dum distiguebat mixtionem, cum existimabat quod mixtio corporum in seinuicem est sicut mixtio accidentium cum corporibus. Et manifestum est, quod non est ita: & quod continuatio accidentium cum corporibus, si dicatur mixtio, tamen impossibile est vt mixta sepa rentur in eo. quoniam, si separentur, erunt accidentia existentia per se: & sic albe do erit existens per se: & similiter sanitas, si ne indigentia ad hoc vt sint in corpore: & accidentia vniversaliter non erunt in ubiecto: quod est impossibile. Et, cum declarauit veritatem istius sen monis, in quo dixit, quod res nunque distinguuntur, declarauit etiam improbabile contingens ei, si conceda tur secundum totum, & dixit: Et ideo intel ligentia erit vilis, s&c. id est & continget Anax Ihoc, quod dixit, quod omnia sunt mixta adinuicem tempore infinito: deinde intelligentia, quae apud ip sum est generans, diuidit, & separat I ea abinuicem. Sed ista diuisio. & feparatio nunquam completur: vt actio istius intelligentiae nunque compleatur, & sit ociosa, quia incoepit distingue re, quod nunquam complebitur: & tale agens est valde vile scilicet quia nititur agere, quod nunquae complebitur, & dixit quod non potest distinguere, nec in quantitate, ne in qualitate. in quantitate quidem, quia partes con um iles, quas intelligentia diuidit ab inuicem, sunt apud ipsum mixtae mixtione infinita: in omni enim parte, quam diuidit, sunt partes infinitae: & sic nititur distinguere secundum quantitatem, quod nunque distinguet. distinguere autem qualita tem, aut qualitates a corporibus est impossibile: sicut dixit: quod passiones sunt inseparabiles.

Dicit: & Anaxa. non bene dixit i hoc, quod posuit generationem ex elementis conuenientibus in forma: cum gnatio scilicet vt caro sit ex multis carnibus, & os ex multis ossibus, neque in duxit determinationem super hoc: est enim generatio ex partibus conuenien tibus in forma: & similiter corruptio est diuisio, & resolutio in partes conue nmentes in forma: vt generatio frusti lu tei ex frustis puis luti: & corruptio eius in illa parua. est autem generatio alia ex rebus non conuenientibus in for ma, & similiter corruptio: vt generatio luti ex aqua, & terra, & eius resolu tio in aquam, & terram. & hoc inten debat, quand dixit: & est alio modo. D dixit: & iste alius modus, &c. id est & iste modus generationis non est vnus, est enim modus qui est vt generatio la terum ex luto, & idoli ex cupro: est autem alius, vt generatio domus ex la teribus, & lapidibus, & homins ex menbris consimilibus, & diuersis: est autem alius, vt generatio aquae ex aere, & aeris ex aqua: & est proprium huic modo gnerationis vtrumque, quod generatur ex reliquo. Et intendit in toto hoc sermone declarare quod omne, quod Anaxa. induxit in hoc, est sine demonstratione.

Cum destruxit principia esse infinita, coepit ponere ea esse finita, & declarare, quod ista positio non solummo do est vera, sed & melior etiam: deinde quaerit quot sunt, & dixit: Et meliest, &c. id est melius in hac scia est pone re principia finita: quoniam, cum posue rit ea huiusmodi, quis poterit complere naturam omnium entium, quae sunt ex pr in cipiis: & nihil coget vt sint infinita: & dare causas entium secundum finitatem est melius, vt fecit Empedocles, cum posuit sex principia, scilicet quatuor elementa, & amicitiam, & litem. Et, cum declarauit, quod non solum modo est necesse ponere principia finita, sed & melius, incoepit quaerere quot sunt: & posuit principium consyderatio nis in hoc, ex hoc, quod omnes Naturales fuerunt coacti a natura entis ad po nendum principia esse contraria, non solum modo qui eorum conce dunt entia esse plura tandum, sed etiam qui non concedunt hoc, scilicet qui dicit totum esse vnum. Parmenides autem dicebat hoc, quia opinabatur quod entia sunt duobus modis, vera, & existimabilia: & quod vera sunt intellioibiia, & sunt vnum: & quod existimabilia unt sensibilia, & sunt plura: & pone bat principia istorum plurium duo comtraria, scilicet ignem, & terram. D.dixit & quidam dicunt densitatem, & raritatem. id est eorum, qui dicunt principium esse vnum, aut vnum elementorum quatuor, aut medium inter duo eo rum.

D. d. & Democtitus, &c. id est & etiam ponit principia esse contraria in hoc, quod dixit, quod vacuum est inuolutum cum peleno in omnibus rebus: adeo quod principia rerum apad ipsum sunt vacuum & plenti im. vacuum enim apud ipm est contrar. i: in pleno secundum contrarie tatem, quae est inter esse, & non esse. ple num enim est ens, & vacuum est non ens. Et hoc intendebat, cum dixit: primum vero pro ente, id est plenum vero, quod est primum in esse. est contrarium vacuo, secundum quod est ens: & vacuum, quod est secundum in esse, contrarium est pleno, secundum quod est non ens.

D. d. & I cum hoc dicit, quod in pleno, &c. id est & cum hoc, quod dicit vacuum, & plenum esse, ua sunt contraria secundum esse. &non esse, ponit etiam in pleno alieratem, & diuersi tatem, cuius vis est sicut vis contrario rum: & illa alietas est positio, figura, & ordo: entia enim quia apud ipsum sunt vnius naturae scilicet partis indiuisibilis, indiget ponere aliam rem, qua entia composita ex partibus diuersent, & dixit: quoniam diuersantur his tribus dicituris. Arist. igitur dicit, quod Democritus dixit principia esse contraria duobus modis scilicet secundum quod ponit plenum, & vacuum: & secundum quod ponit dicituras entium secundum positionem, & figuram, & ordinem. D.in coepit declarare, quod ista sunt genera rerum contrariarum, &d. positio aute est genus, &c. id est quoniam positio diuiditur pe diiturias contrarias, quae sunt superius, & i ferius, & anterius & posterius. & siilit figura diuiditur per contraria secundum esse & non esse scilicet in hins angulos, & carens angulis. & similiter diuiditur in contrarias dituras secundum famositate scilicet in rectam & rotundam: rectum enim non est contrarium rotundo: quoniam rotundo nihil est con trarium, cum sit perfectio figurarum in ve ritate, sed in primo aspectu. &similiter or do diuiditur etiam per dicituras contrarias, ice prius & posterius: & tacuit ipsum quia intelligitur ex illis. Et notandum est, quod hoc nomen contrarium vsita tur hic laroest pro contrario, & priua tione & habitu: siue sit in rei veritate, siue secundum famam: quod contrarium secundum quod ego credo, nos appella mus disperatum.

Quia apparet ex sermonibus om nium, quod ponunt principia contraria, licet non conueniant in eadem contra rietate, tamen vniversaliter conueniunt in hoc, quod sunt contraria. & intendit notificare, quod Antiqui conueniunt in hoc, quod sunt contraria principia, aut cum com. trarietate, propter duo, scilicet vt demonstret quod omnes concedunt prinoipia esse plu ra vno, & etiam perscrutetur de hoc, quod dicunt, & ponat principium perscrutationis de illo. deinde perscrutabitur post de hac contrarietate quid fit: & vtrum est necesse ponere aliam naturam a contrarietate, aut non Dixit: manifestum est igitur, &c. id est ma nifestum est igitur ex hoc, quod narrauimus, quod omnes ponunt principia con traria aliquo modo contradictionis, aut contrarietatis: licet non conueniant in hoc, quis scilicet sit iste modus. Deinde incoepit notificare, quod bene fecerunt, & inducere rationes, quae mo uerunt eos ad dicendum hoc, & dixit: Necesse est, id est necesse est onim vt principia, &c. id est quoniam, si generantur ex inuicem, tunc erit idem principium, & non principium insimul: siue sint principia adinuicem secundum reciprocationem, siue non. D.dixit: neque ex aliis. & hoc manifestum est per se etiam, licet quod principia non debent generari ex aliis, quia sic essent prima, & non prima. Deinde induxit tertium proprium, & dixit: & vt omnia generentur, ex eis. & hoc manifestum est etiam secundum quod principia debent esse communia omnibus entibus, quae sunt ex orincipiis, Et, cum demonstrauit ista propria in principiis, incoepit etiam demon strare, & declarare illa esse in contrarijs, & dixit: & haec sunt existentia in primis contrarijs, &c. id est necesse est enim vdnon generentur ex aliis, quia sunt sprincipia: & vt non generentur ex inuicem, quia sunt contraria. contra rium enim noti generatur ex contrapio, id est non mutatur in illud,

Quia illae tres proprietates in prin cipiis sunt manifestae: in contrarijs vero duae tanteu sunt manifestae: tertia vero scilicet quod omnia gneentur ex eis, non est manifesta per se: ideo incoepit decla rare hoc per inductionem, & d. sed oportet consyderare, &c. id est sed opor tetr consyderare in tertio proprio per inductionem scilicet quod omne, quod generatur, generatur ex contrario.

D. d. Dicamus igitur, &c. id est quoniam, cum induxerimus omnia entia, non inueniemus quod libet agere in quodlibet, neque pati a quolibet: sed aliquod notum terminatum agit in aliquod terminatum & patitur ab aliquo terminato: & similite in generatione, & vniversaliter in omnibus transmutationibus, quarum actio, & passio est quasi genus.

D. d. nisi aliquis accipiat, id est nisi aliquis accipiat illud, quod est per se per accidens: quoniam tunc posset peccare in hoc. Apparet enim quod impossibile est album fieri ex musico, aut ex grammatico, nisi accidat nigro, ex quo fit album per se, vt sit musicus, aut grammaticus & hoc intendebat, cum dixit: nisi ac cidat, &c.

Deinde dixit: sed album, &c. idest omne, quod fit ex aliquo alio, generatur ex illo, quod est aliud & non ex omni alio simpliciter: quo niam tunc quodlibet esset ex quolibet, sed ex aliquo alio, aut contrario aut medio inter contraria, cum comntraria fuerint mediata: vt cum album fit ex nigro, aut colore medio inten album & nigrum. Et intendit hic per contrariu, vt diximus, illud, quod est commune contrarijs, & priuatio ni, & habitui. Et ideo, cum induxit exemplum de contrarijs scilicet albo & nigro, iduxit aliud exemplum de pri uatione & habitu, & dixit: & musicus ex non musico. id est & musicus non generatur etiam ex omni, de quo dicitur non musicus, sed ex illo, quod est non musicus, & est innatum recipere musicam, quod est homo igno rans musicam, quia nullam habet dignitatem in ea, sed habet potentiam addiscendi illam. D.d, aut ex eo, quod est alterius, &c. i aut ex me dio, quod est inter musicum, & pri uationem niusicae, si sit possibile vt sit medium inter priuationem, & habitum. Et dixit hoc, non quia inter habitum, & priuationem inuenitur medium, sed ad verificandum propositionem minorem dicentem, quod omne, quod generatur, aut generatur ex contrarijs, aut ex medio, scilicet in contrarijs mediatis. & in hoc loco non curat quocunque modo sit, siue aliquis ponat, quod inter habitum & priuationem sit medium, aut non. Et, cum notificauit quod omne generatum est aut ex contrario, aut ex medio, incoepit declarare hoc in corruptione, & dixit.

Neque etiam corrumpitur aliquid prin cipaliter, & per se in quodlibet, sed principaliter, & per se corrumpitur in aliquod terminatum vnum, secundario vero, & per accidens nihil prohibet vt aliquod corrumpatur in plura vno, aut in quodlibet. Eorum enim in quae fit corruptio, aliud est primum, & aliud est secundum: & est illud, in quod fit corruptio median te primo: & aliud est per accidens, & est illud, quid fit in quodlibet. Illud autem, quid est per accus, differt a secundo: quoniam secudm quoquomo est terminatum, & illud, quid est per accius, est non termina tum. Arist. igitur exigit prioritatem in corruptione, vt illud, in quid fit corruptio, sit vnum, & exigit essentialitatem, vt sit terminatum: & hoc idem intelligendum est in generatione. Alia autem dicta in corruptione in hoc cap. manifesta sunt ex eis, quae dicit in generatione, & dicit vniversaliter quod corruptio etiam principaliter, & per se est aut de contrario in con trarium, aut de habitu in priuationem, aut ad medium, sicut est dispositio in generatione, & quod hoc manifestum est per inductionem. Et, cum notificat hoc i gnatio ne simplici, in qua vnum fit ex vno, notificat etiam, quod ita est in pveneratione composita, in qua vnum fit ex pluribus vno.

Dicit: Et similiter est de omnibus Sspeciebus generabilium, & corrupti bilium scilicet quoniam generantur ex com trario, & corrumpuntur in contrarium. videmus enim quod illa, quae gene, rantur ex pluribus vno, & sunt illa, quae non sunt simplicia, sed compo sita, talem dispositionem habent in generatione, & corruptione. sed quia dispositiones oppositae existentes in istis rebus inter illud, quod ge neratur, & illud, ex quo generatur, & inter illud, quod corrumpitur, & illud, in quod corrumpitur, non ha bent nomina, ideo latet contrarietas existens in istis rebus, & non per cipitur, sed, cum inspicitur, videtur necessario existere in eis. necesse est enim vt omne compositum fiat exnon composito, & non ex quolibet non composito, sed ex non compo sito terminato, & est illud, in quo est priuatio propria illi compositioni: & similiter compositum corrumpi tur in non compositum, & non in quodlibet non compositum, sed in illud, in quo est priuatio illius com positionis. manifestum est igitur etiam in hoc modo generationis, & corruptionis, quod fit ex oppositis secundum habitum, & priuationem,

Dicit: quod non est differentia in hoc sermone inter hoc, quod aliquis ponat, quod gnera tio istorum scilicet qua gnantur ex pluribus vno sit secundum compositionem, aut secundum ordinem, aut aliis modis: eadem enim est consydera tio in hoc. Et ita est in artificialibus sicut in naturalibus. domus enim gnenatur ex aliquo non composito compone domus sed separato, sed illa separata senterminata, & in dispooibus terminatis: non enim componitur domus ex quolibet, neque ex illis, ex quibus innata est com poni, nisi sint in disponibus terminatis, & hoc intendebat, cum dixit, & sunt talia in tali dispone. & similiter ido lum, & vnunquodque artificialium, quorum gneratio est in figura, gnerantur ex non habente illam figuram, ita quod ista priua tio sit propria.

D. d. & vnumqudque istorum, &c. id est vt mihi videtulr & vnumqud que eorum, ex quibus generatur compositum quoddam, habet ordinem proprium in es se compositi, & quoddam habet compo sitionem propriam in esse eius. & d. hoc demonstrando quod compositum componitur ex rebus terminatis.

Dicit: & cum ista inductio sit vera, ap paret quod ista, propositio vniversalis est vera, scilicet dicens, quod omne, quod generatur, generatur ex contrario, aut ex eis quae sunt inter contraria: & omne, quid corrumpitur, corrumpitur, aut incontra rium, aut in illa, quae sunt inter contraria. D. d. illa autem, quae sunt inter contraria, &c. id est &, cum imunximus huic, proponi alia manifestam per se, & est, quod omnia, quae sunt in ter contraria, sunt ex contrarijs, vt aliquis medius color ex albo, & nigro, sequitur quod omne, quod generatur in na, gnatur aut ex contrarijs, aut ex generatis ex com trarijs. et hoc est in prima figura.

Dixit: In hoc igitur tameu de cognitio ne principiorum scilicet ea esse contraria, ferem omnes Antiqui conueniunt cum istis quos diximus, omnes enim ponunt pricipia, & elementa esse contraria, & si sint sine ratione quoquomodo. sed natura veritatis compellit eos ad hoc, &, si conueniunt in hoc, quod principia sunt contraria, tamen differunt etiam in hac contrarietate, quid sit secundum ordinem eorum in priori, & posteriori in contrarijs. Quidam enim accipiunt illud, quid est prius mscia. id est in cogni tione per collationem, & quidam accipiunt prius apud intellectum in com gnitione, & est illud, quid est magis vniversale, & quidam accipiunt illud, quid est prius apud sensum, & est illud, quod est magis particulare, & est hoc secundum quod apparet vnicuique eorum. Et dixit. hoc igitur tamen, &c. id est & intendit per plures residuorum, illos, quos non numerauit.

D. d. licet sit sine ratione, id est sine ratione perfecta. nam indu, ctiolinduxit eos ad dicendum hoc scilicet inductio, in qua non inducuntur omnia particularia.

D. d. quasi compellan tur, &c. id est quasi veritas, quae est in inductione, compellat ad hoc eos. D. d. sed differunt, &c. & intendit per prius in scientia, vt mihi videtuer illud, quid est notum per argumentationem, aut illud, cuius cognitio indiget argumentatione magis: isbi enim vt mi hi videtur dicebant quod illud, quid est huiusmodi, est prius in esse.

D. d. & quidam accipiunt illud, quid est notius in intellectu, & est illud, quid est magis vniversaliter, & comparatio inter comprehensibili ab intellectu, & a sensu non verificatur, nisi quando accipitur in respectu, communis comprehensionis.

D. d. & ista etiam differunt, &c. id est & ista, qua diximus, differunt secundum tres modos prioritatis, quos diximus. qui enim po nebant calidum, & Erig. & Humidum & Siccum principia contraria, opinabantur quod prius est illud, quid est no tius in sensu: qui autem ponebant principia Par, & Impar, credebant quod prius inee est illud, quid est notius apud intellectum, & est illud, quid est magis vniversaliter illi autem, quid ponebant principia Amici tiam, & Litem opinabantur quod prius in esse est uotum, per argumentationem autem notius. D. d. Arist.

Cum dixit, quod Antiqui conueniunt in hoc, quod principia sunt contraria quodammodo, & differunt alio mo do, icoepit numerare modos scilicet i quibus conueniunt, & in quibus diciturnt. & d dint enim secundum, &c. id est diciteurnt diuersitate, quam plures homies sciunt scilicet famosa diuersitate. & conueniunt, quia pro cedunt in consyderatione per eandem argumentationem in gnere: omnes enim vtum. tur inductione. est enim commune omnibus con trarijs hoc, quoniam quaedam sunt determinantia, & quadam determinata. & conueniunt in hoc, quod reducuntterminata ad terminantia per inductionem. v. g. quoniam qui dicit quod principia sunt Calidum, & Trig. & Hu. & Sic. nititur per inductionem reducere omnia contraria ad ista, & similiter qui dicit quod principia sunt Par, & Impar. aut Additio. & Diminutio. Secundum ligitur hunc modum conueniunt in hoc, quod vtuntureadem argumentatione in forma, sed differunt secundum illud, in quo arguunt.

D. d. & alio modo, &c. id est & conueniunt etiam alio modo. illa enim quae dicunt esse principia conueniunt in hoc, quod alterum contrariorum est vilius, & reliquum nobilius, & in hoc, quod sunt proportionalia, quia quaedam iunt notiora apud intellectum, & quae dam notiora apud sensum: & sic com traria, quae sunt notiora apud intellectum, hiabunt inter se proportionem apud intellectum, sicut proportio con trariorum, quae sunt notiora apud sen sum, inter se secundum sensum. D.declarat quod est notius apud intelsecundum, & quod apud sensum, & dixit: vniversalite nm &c. id est & secundum hoc proportio Calidi, & Trigidi apud sensum est sicut proportio Pa ris, & Imparis apud intellsecundum, & similit prportio Additionis, & Diminutio nis apud intellectum. Et, cum decla rauit, quod vniversale est notius apud intellecntdus & pticulare apud sensum, dedit cat sam in hoc, & dixit: intelligere eni, &c. id est & cam in hoc est, quoniam comprehen sibile ab intellectu est vniversaliter, & compre hensibile a sensu est particulare.

D. d. v. g. &c. id est v. g. quoniam magnum &partium sunt magis vniversalia quae rarum, & desum: & ideo attribuuiitur magnum, & paruum intellectui, quod rarum, & desum magis sensui. Et hoc ita est, quia rarum, & densum comprehenduntur in corporibus sensibilibus naturalibus, magnum autem, & paruum con prehenduntur in corporibus naturalibus. & mathematicis.

Deinde dicit: Et, quia impossibi le est, &c. dicit & etiam, si concesserimus dicentibus principia esse. infinita hoc esse possibile, & quod veneratio possit etiam fieri ex eisdem, tunc dicens hoc posset concedere, quod generatio posset fieri etiam ex princi piis finitis. &, cum haec duo sint possibilia, melius est, vt sint ex finitis, vt dicit Empedo, qua ex infinitis, vt dicit Anaxag. quoniam dicens principia finita esse, potest complere causas omnium apparentium, sicut po test complere dicens ea esse infinita, vt accidit Empedocli cum Anaxag. Et, cum concesserimus, quod natura potest facere ex principiis finitis illud, quod facit ex infinitis, melius est, & rectius, vt faciat hoc ex finitis: & si non, tunc natura aget ocio sem. qui enim pont saluare modica actione, ille agit actione artificiali: si autem laborauerit in actione maiori, ociose faciet, & superfsuem. & ita est le natura, sicut de arte.

D. d. & etiam contrariorum, &c. id est & etiam non potest aliquis dicere, quod omnia contraria sint principia, nedum vt sint infinita. contrariorum enim quaedam sunt priora quibusdam, & quaedam generantur ex quibusdam, vt sapores ex amaro & dulci, & colores ex albo & nigro: rincipia autem sunt illa contraria, quae non generantur ex aliis, neque trans mutantur vniversaliter principia enim debent esse permanentia non transmutabilia, neque generabilia ex aliis.

Cum declarauit, quod principia sunt finita, incoepit perserutari, vtrum sint plura duobus, & dixit: Et quia sunt inita, &c. id est & quia apparet, quod principia sunt finita, & quod non sunt pauciora duobus, ideo in sermone dicente, quod duo non sufficiunt in hoc, quod al terum patiatur a reliquo, est locus rationis: contrarium enim non reci pit suum contrarium scilicet non alteratur in eius forma: quoniam sr calidum non recipit ex frigido calidum sibi simile: frigus enim secundum quod est frigus, non recipit caliditatem, neque alteratur in eam, &, cum sit impossibile vt calidum fa ciat ex frigore calidum sibi simile, impossibile est vt ex eo faciat illud vniuersaliter. & similiter densitas nihil facit ex raritate, neque amicitia ex lite secundum Empedoclem, sed vnumquodque contrarium agit in ter tium, & ex tertio. Et, cum declara uit, quod contraria non sufficiunt in hoc quod sint principia, quia alterum nihil facit ex reliquo, dixit. Videmus enim quosdam, &c. idest, & ideo videmus quosdam ponere aliqua principia plu ra vno, ex quibus componitur natu ra vniuscuiusque entis entium transmutabilium, & quod corpus demon stratum est compositum, non simplex. Et dicit hoc, quoniam, si prin cipia essent contraria tantum, tunc generatum esset simplex non com positum. & dixit hoc, quia est ex ma teria, & forma. Alteratio igitur con trariorum inuicem coegit omnes ere dere, quod omuia corpora sunt composita, non simplicia, & quod in eis sunt aliqua plura vno, & maximem prima corpora scilicet quatuor elementa: ista enim principia, de quibus per scrutatur, sunt communia simplicibus & compositis corporibus.

Quia ratio coegit principia esse contraria, induxit secundum sermonem com tradicentem illi, vt contradictio istorum duorum sermonum cogat nos ad ponendum aliquod tertium aliud a con trarijs, vt est proprium sermonibus disputatiuis dicentibus, scilicet quando illud, quod accipitur simpirsitu, in vtroque ter minatur secundum partem veram. & iste ser mo disputatiuus est, quod contraria non l sunt substantia alicuius. contraria enim dicuntur in subiecto: substantia autem non dicitur in subiecto: ergo contraria non sunt substantiae: sed principia debent esse substantiae, quia principium substam tiae est substantia: ergo contraria non sunt principia. sed ista consecutio non est recta, cum apparuerit quod prima com. traria sunt priuatio, & forma. Dein de induxit secundam rationem istius generis, & est, quod contraria non sunt substantiae, cum substantia non sit contraria substantiae: & principia sunt substantiae, quoniam principia subae sunt subae Et modus conuenientiae, inter has duas rationes est, quoniam, cum posuerimus subiectum istorum principiorum, quod est substantia, & quod alterum contrariorum est priuatio, & quod hoc est subiectum illi, & formae, dissoluentur omnes quaestiones, & verificabitur, quod principia omnia sunt contraria. & Tsimiliter etam nihil prohibet vt substantiae sint contrariae secundum formas. non contrariae secundum subiectum. & sic dicere, quod substan tia non est contraria substantiae, est ve rum secundum subiectum, & quod substantia est contraria substantiae secundum formam est verum. Et hoc adiuuat Alexandrum, cum dicit, quod in substantijs sim plicibus pot esse contrarietas, non in compositis. Et Alexander intelligit hoc, quod Arist. dicit in pdicamentis, quod proprium est substantiae non habere contrarium, de substantijs com positis, non de simplicibus. Aristo. enim dicit in lib. de Generatione, quod corpora simplicia sunt contraria.

Dicit & propter hoc necesse est, vt qui opinatur quod primus sermo, dicens, quod principia sunt contraria, est verus secundum partem, & quod iste sermo, dicens quod principia non sunt contraria, est et verus secundum partem, & quod isti duo sermones non sunt falsi simpercitur, si ponat hic tertiam materiam: & est alteratio con trariorum inuicem. quoniam ponendo istam naturam poterit soluere dubitationem, accidentem ex istis duobus sermonibus oppositis.

D. d. sicut dixerunt, &c. idest sicut dixerunt quidam, quod omnia entia facta sunt ex eadem natura, & quod substantiae rerum diuersarum sunt in rei veritate ista natura vna, ex quibus sunt factae. Quidam enim opinantur, quod ista natura communis omnibus entibus est vnum elementum quatuor, qui dam autem ipsam esse. medium in ter contraria eorum.

Dicit Et apparet quod qui ponunt istud subiectum aliquod medium inter aerem, & ignem, & vniuersaliter inter duo vicinantium dicunt rectius. quoniam istud subiectum oportet vt non habeat aliquam con trarietatem in sua substantia, cum contrarium non recipit suum contrarium, & aqua, & ignis, & aer, & terra, vtrumque habet contrarium in sua substantia, medium autem nullam habet contrarietatem in substantia sua, quare medium est propinquius naturae istius subiecti, quae quatuor elemen ta. Et hoc intendebat, cum dixit: Et ideo qui ponit, &c.

D. d. & post illum, &c. id est & qui ponit ipsum aerem re ctius facit, quae qui ponit ipsum vnum aliorum, & post illum in rectitudine est, qui ponit ipsum aquam. Et dixit hoc: nam qui ponit ipsum vnum medio rum scilicet aquae & aeris, rectius facit, quai qui ponit vnum extremorum: contrarietas enim minus est in mediis quam in extremis. Et qui ponit aerem rectius facit, qua qui ponit aquam, quoniam diciturae sen sibiles contrariae pauciores sunt in eom. & ideo dixit, & sequitur qui ponit ipsum aquam, quia aqua etiam est medium, sicut aer: sed aer excedit aquam in hoc, quia differentiae aquae sunt manifestae magis sensui, & differentiae aeris sunt latentiores. Et intendit per diuersitates sensibiles dicituras contrarias sensibiles. & dixit, quod qui ponit subiectum habens dicituras latentes, ponit rectius, quia subiectum in rei veritate est materia, cuius esse st in potentia.

Cum narrauit, quod benem fecerunt Antiqui in hoc, quod cum contrarijs posuerunt subm, incoepit etiam narrare quae liter ponebant disponem contrariorum ex hoc subiecto, & d. Sed omnes figurant &c. i sed omnes conueniunt in hoc, quod fai ciunt subm figurari per haec duo contraria. id est quod ponunt subm materiam, & duo contraria formam, secundum quod vnus quisque opinabatur in contrarijs. qui enim opinabantur, quod densitas, & raritas sunt prima contraria, ponebant illa dicituras iubiecti: & similiter quod opinabantur, quod haec contraria sunt magis, & minus, ponebant haec duo dicituras istius subiecti.

D. d. & manifestum est, &c. id est quod raritas & desitas, & magis, & minus omnia sunt sub Additione, & Diminutione.

D. d. & fortem est opinio antiqua. & intendebat, quod non est inuenta a Platone. Omens enim & Plato opinabantur, quod pricipia sunt vnum subiectum, & Additio, & Diminutio. sed opinio eorum in ordinatione istius vnius, & contrariorum non est eadem. Antiqui enim dicebant, quod contraria sunt forma agens, & subiectum est materia patiens, Posteriores vero, & Plato dicebant quod contraria sunt materia passiua, scilicet Ma gnum & Paruum, & quod vnum est forma agens,

Dicit: quoquomodo, quia propones, quibus vtitur in hoc, sunt famosae. Et, cum declarauit, quod principia non sunt vnum, & apparuit ex disputatione ea esse tria, incoepit declarare, quod non sunt plura tribus. deinde perscru tabitur demrone, vtrum sint duo, aut plura.

D. d. plura autem tribus non, id est quida in passione, quae est secundum gnerationem, suf ficit vna contrarietas: patiens autem de bet esse contrarium ei, a quo patitu ergo duo contraria cum subiecto sufficiunt in transmutatione, quia patiens quodammodo est contrarium, & quodam modo simile, & est modus, quo recipitl actionem agentis, & hoc non est nisi ex subiecto.

D. d. Si igtur fuerint quatuor, &c. id est si igitur contraria fuerint du plicia, tunc vtrumque par indiget suo sublecto, & tertia natura communi. & hoc intendebat, cum dixit exste inter illa. quoniam subm est medium inter contraria. Et ipse dixit, quod subm est in ?siilitu dine medil. est enim simile ei quoquomodo, quia est in potentia vtrunque extremum, sed tamen subm est vtrumque extremum potentia pura. medium vero est vtrunque extremum non pura po tentia, sed alia potentia. a in medio. enim est vtrunque extremum in actu, sed tamen non in vltima perfectione. est igitur in po tentia vtrunque extremum quodammodo & in actu alio modo. subm vero pura potentia est vtrunque extremum.

D. d. si igtur alterum contrariorum sufficit, re liquum est superssuum, id est si posuerimus, quod principia essent sex, & quatuor com traria, & duo subiecta, tunc, si alterum par contrariorum cum suo subiecto sufficiunt in hoc, quod ex eis gnerentur omnia, tunt reliquum par erit supersuum: & natura nihil agit supssuum, alterum autem par com trariorum sufficit in gneratione omnium entium: quia dictum est, quod prima principia debent esse communia omnibus entibus. & signum eius est hoc, quod omnia entia alte rantur in inuicem. D.induxit secundam rationem, & dixit: Et cum hoc impossibile est, i. & impossibile est vt prima contraria sint plura, quia prima contraria necesse est vt sint primi gnis scilicet subae, & contraria in quolibet gnere sunt vnum par, vndeo necesse est vt prima contraria sint vnum Par. BD.d. & prima principia diciturnut, &c. pont intelligi, quod prima principia contraria, quae sunt in vnoquoque genere. 2. pdicamentorum, non differunt abinuicem secundum genus, sed secundum quod quaedam sunt priora quibusdam, & cau sae quorundam, & omnia sunt in vno genere, & reducuntur ad prima contraria, quae sunt causae aliorum contrariorum, v.g. quoniam, si prima contraria in vnoquoque gnere sint opposita secundum esse, & non esse, tunc opposita in substantia secundum esse, & non esse sunt causae aliorum oppositorum existentium in aliis pdica mentis: & illa debent dici prima com traria, quoniam hoc nomen prima contra ria exuntia in vnoquoque gnere non dicitu aequocem, neque vniuoce, sed secundum prius & posterius, & est vnus modorum no minis ambiguitatis. Et pot intelligi alio modo, & est quod prima contra ria, quae sunt in suba, licet sint plura, tamen non differunt a seinuicem, nisi secundum pris & posterius, non quia sunt in gnerib diuersis. & talia contraria reducunt ad vnam contrarietatem, quae est prior omni bus.

D. d. in vno enim genere, &c. forte intendit dare causam, prper quam quadam contraria plura, quae sunt in eodem genere, sunt priora quibusdam secundum secundam exponem. Et fortem ista est maior propositio, per quam intendabat declarare quod necesse est vt contrarietas, qua est in primis principiis, est vna. & syllectusic componitur, Primalprincipia contraria sunt illa, quae sunt in genere substantiae: & prima contrarietas, qua est in vno genere est vna: ergo prima principia contraria sunt vnum. & secundum hoc erit iste sermo praeposterus, & tunc sic debet legi: suba enim est vnum genus, & in vno genere est vna contrarietas. principia enim non differunt abinuicem nisi secundum prius, & po sterius, secundum vero aliam exponem debet legi vt in textu: sed debet intelligi ineomaior propositio, dicens, quod in vno genere est vna contrarieta, quoniam per illam complebitur conclusio.

D. d. & omnia contraria vinduitu reduci, &c. potest, intelligi quod omnia contraria, quae sunt in eo dem genere, cum reducuntur in vnam contrarietatem, sunt in potentia in principio vno. Vel sic, quod omnia contra. ria, quae sunt in eodem genere secundum vnum quodque genus praedicamentorum, cum reducuntur ad contraria, quae sunt in substantia, omnia erunt vnum in potentia, & secundum respectum.

Intendit hic per elementum principia, qua sunt in re. & dixit, quod habet maximam quodnem, licet iam apparuerit ex disputatione principia esse tria, quia necesse est ponetur illud, quid recipit esse genera tum, ipsum esse subiectum, aut contrarium. Si igitur fuerit contrarium, contiget contrarium alterari in suum contrarium, ita quod non esse alteretur in esse, & mutetur in illud: quod est valde iprobabile. Et, si posuerimus quod subiectum est recipiens, & quod contrarium recedit, continget vt in substantia non sit ge neratio omnino. subiectum enim est aliquid demtratum in substantia. & vniversaliter contingit, vt aliquid sit, anteque sit. quoniam, si non sit nisi ex substantia, quae est subie ctum, & ista substantia sit communis omnib entibus, & ens non generatur nisi ex ente. ergo ens est antequam generetur. & ista quod coegit plures Antiquos ad negandum generationem.

D. d. tunc enim procedimus, &c. & in via doctrinae & q. d. & intendimus consyderare prius de rebus vniversalibus communibus, quia ista doctrina est naturalis. est enim doctrina, cuius propositiones acceptae in ea sunt maximae, & sine mediis, &cum hoc manifestiores, & non accidit in ea iteratio. Et intendit per communem generationem, generationem, quae fit in sub stantia, & in omnibus pdicamentis, & de substantia generationem communem quatuor corporibus scilicet igni, & aquae, & aeri, & terrae, & corporibus compositis, & vniversaliter venerationem, quae est vnius ex vno. ista enim generatio est quatuor elementorum, & compositorum. ge neratio autem, quae est vnius ex pluri bus, perscrutanda est in libro de Ge neratione. & hoc intendebat, cum dixit deinde consyderabimus post de propriis, id est de propriis existentibus in generatione vniuscuiusque gene rum generabilium, & hoc est in om nibus partibus istius scientiae. de generatione autem, & corruptione corporum simplicium, & compositorum loquitur in libro peri Geneseos & in. 4. Meteororum: & de propriis vniuscuiusque compositorum loquitur in librom de Mineris, & in lib. de Plantis, & in lib. de Animalibus. sed librum de Mineris non habemus, neque de Plantis, nisi duos tractatus.

Et est manifestum, quod aliquid ge neratur ex aliquo, aut ab aliquo. & in tendimus alteram duarum intentionum, quoniam aut intendimus per hanc proposi tionem rem simplicem, aut compositam, v. g. cum dicimus quod homo fit musicus, intendimus quod musicus fit ex simpli ci, quod est homo, qui est subiectum mu sici. & similiter cum dicimus quod non nusicus sit musicus, intendimus quod mu sicus etiam fit ex re simplici, quae est non mu sicus, quae est priuatio musici. & similite cum dicimus, quod homo non musicus sit musicus, intendimus quod musicus sit ex re simplici, quod est non musicus quae est priuatio musici. &, cum dicimus quod homo non musicus sit mu sicus, intendimus quod musicus fit ex duobus scilicet ex homine, & non musico. & hoc intendebat, cum dixit fortem intendimus simplicia, &c. Et cum di xit: homo imniusicus fit musicus, inten dit generationem, quae attribuitur subiecto, in quo est generatum. Et, cum dixit: & immusicus fsit musicus, intendit ge nerationem, quae attribuitur opposito, si. ue sit contrarium, siue sit priuatio. Et, cum dixit: & homo non musicus sit musicus, intendit generationem, quae attribuitur vtrique scilicet subiecto, & opposito. Deinde exposuit haec tria, & dixit: & intelligo, cum dico generatum simplex, &c. id est & intelligo, cum dicoquod generatio generati attribuitur rei simplici, subiectum, quod est homo in hoc exemplo, & oppositum, quid est non musicum: & intelligo per illud, cuius generatio attribuitur rei com positae, illud, quod attribuitur vtrique, licet opposito, & subiecto, quod est ho mo non musicus: & vniversaliter dicit: quod ge neratio attribuitur opposito, & subie cto, & ambobus. & per oppositum intellige contrarium, & priuationem: &hoc est commune, siue generatio sit in sub stantia, aut in aliis praedicamentis, Et, cum notificauit quod generatio attribuitur his duobus simplicibus, dedit dicituram inter illam secundum vocem, & secundum rem, & dixit: Sed alterum duorum, &c. id est sed oppositum potest, proferri duobus modis, dicitur enim ip sum fieri hoc, & ex ipso fieri hoc. & hoc est secundum idioma Graecorum. &ideo dixit: dicimus enim quod ex non musico, &c. reliquum vero scilicet subiectum non profertur nisi vno modo scilicet ipsum fieri hoc, non ex ipso fieri hoc. non enim licimus quod ex homine. fit musicus, sed dicimus honem fieri musicum Et notandum est quod hoc est secundum idio ma Graecorum, &quodam modo accidit in hoc tempore, haec enim praepositio Ex, in Arabito est communis, quandoque igitur notat oppositum, & quandoque subiectum haec autem praepositio Ab, notat causam efficientem, potiusqua subiectum, & oppositum. oppositum vero in ntmo idiomate non dicitur fieri hoc, sed tamen dicitur in subiecto, haec vero praepositio., Post, in nostro idiomate dicitur propriem de opposito, & non de subiecto. dicimus enim post non musicum fit musicum, & non dicimus quod post homnem fit musicus. &, cum dedit dicituram secundum vocem, dedit differentiam secundum rem, &c.

Et illa, quae dciunt generari, & fieri aliquid aliud, secundum quod sunt simplicia, & sunt illa duo, quae praediximus, diciturnut in hoc, quoniam alterum permanet, quando genera tur illud ex eo, alterum vero non per manet, sed destruitur, & non est pars gnati, alterum vero permanet, & est pars generati. v. g. musicus, qui gner atur ex homine, & ex non musico. homo enim permanet, quando fit musicus, non mu sicus autem non permanet, cum sit oppositus musico, & si oppositum accipiatur singulariter, aut oppositum cum subiecto, &c.

Et, cum declarata sunt haec duo simplicia, quibus attribuitur generatio, potont homo accipere haec duo esse necessaria in omni generatione, si consyderauerit in hoc, ex hoc, quod dico. apparet eni bene, quod omne oeneratum semper idiget aliquo subiecto, & est illud, quod in rei veritate dicitur generar, scilicet in tempore, in quo generatur in actu, generatum. enim completum fuit generatum, & non est in actu. generatio igitur, secundum quod est mo tus, necessario habet subiectum, & est illud, quod dicitur generari in actu. & hoc, quod dixit, manifestum est in substantia, & aliis. generatum enim est gnatum per motum, quem habet apud gnenationem.

D. d. & istud, licet sit vnum, &c. id est & istud, quod est generatum in actu, licet sit vnum a nume ro, id est subiecto, tamen non est vnum secundum rationem, id est secundum definitionem apparet enim in eo duo, quorum vnum est oppositum rei, quod est principium gnatio nis, & aliud recipiens illam rem. B& Op positum aequiuocatur in Arabico cum eo, quod est finis generationis. rdtio enim hominis, qui fit musicus, non est ratio non musici, qui fit musicus: homo enim permanet, musica generata in ipso, non musica vero non permanet, sed destruitur, quodo musica generatur in subiecto. Et vniversaliter illud, quod ca ret opposito ex istis duobus perma net, vt homo, si fit musicus: mufica enim non est opposita homi, non mu sica vero existens in homine est opposita musicae, vt non esse ad esse, & ideo deficit quando fit musica. cEt hoc, quod dixit, intelligendum est communiter in omni bus praedicamentis, & in praedicamen to substantiae. in spermate enim quod fit homo, necesse est vt sit aliquid, & est illud, per quod dicitur sperma: ratio enim hois, qui fit, est opposita rationi spermatis: & etiam vt in eo sit aliquid recipiens formam homns, d & est in rei veritate illud, quod dicitur generar, scilicet illud, in quo inuenitur iste motus. motus enim debet esse in subiecto, sicut diximus, & impossibile est vt sit in illo, cuius partes successiuem destruuntur per gnenationem partium illius, & est illud, quod est oppositum generato sed iste motus est in subiecto. &, si non esset subiectum, non esset hic aliquid deferens istum motum, nec aliquid, uod diceretur moueri, neque aliquid, quid es set in potentia aliquid, & auferretur na tura possibilitatis. Sed hoc ignorant Moderni propter consuetudinem. e Com suetudo enim sicut dixit TAristo. in. a. metaphysicae, est maxima causa impediens a pluribus rebus manifestis per se. quemadmodum enim, cum homo fuerit assuetus ad aliquas actiones, licet noceant illi, erunt faciles il li, & credit quod sint vtiles, similiter, cum fuerit assuetus credere sermones fal sos a pueritia, erit illa consuetudo cam ad negandum verum manifestum: si cut quidam cum vsitati sunt come dere venenum in tantdum, quod erat eis cibus sic accidit Modernis dicentibus quod gen neratio fuit ex non ente, & causa istiexistimationis fuit consuetudo. Et tu potes scire hoc ex hoc, quod dixit EArist. quod omnes Antiqui conueniunt in hoc, quod nihil generatur ex nihilo. & iam vidi quosdam focios dubitantes in hac quodne, tamen obuiaui huic aliquantulum in tractatu de substan tia orbis. Et ista mala consuetudo auferri potest per habere consuetudinem audiendi contraria sua. quem admodum enim malitiae acquisitae per malam consuetudinem obuiamus per consuetudinem habituum bonorum oppositorum illis, similiter ere dere res falsas per malam consuetudinem destruitur per habere consuetudinem rerum verarum, & ista consuetudo est impediens multos inte lectus perfectos recipere veritatem. Et ideo videmus Modernos loquentes dicere quod qui in principio adiscit philosophiam, non poest postea adiscere leges, & quod primo adiscit leges, ci abscondent post aliae seniae. & benen dixerunt. in quo enim congregatur comsue tudo, & comprehensibilitas veritatis, ille non habet impedimentum a veritate. sed impedimentum semper a falsitate, vel saltem ab eo, in quo non est veritas, neque falsitas, vt in legibus. sed qui habet consuetudinem recipiendi fal sum, aptus est vt impediatur a veritate, quemadmodum in quo congrepatur cum nutrimento panis, qui est cibus sem peratus, consuetudo nutrimenti, re ctum est vt non impediatur in aliqua ho ra ab hoc, quin nutriatur ab eo, & qui non accidat ei nutrimentum: sed qui assuetus est ad aliquid aliud, qua panem, bene potest impediri a nutrimente illius. Et ex hoc modo scilicet per consuetu dinem aestimatur quod Apologi propositi ciuitatum corrumpunt multa principia naturae, & hoc est per assuetudinem. Et ideo fides vulgi est fortior quai fides Philosophorum. quoniam vulgus non assueuit audire aliud, Philosophi autem audiunt multa. & ideo, quando disputatio, & consyderatio communis est omnibus, corrumpitur fides vulgi: & ideo quaedam leges prohibent disputa re. Et pot bene videri quantum opera tur audire res extraneas in opsone, qua est per consuetudinem in hoc tpre. hoies enim multi, cum intrauerunt res speculatiuas, & audierunt res extraneas eis, cum fuerint assueti, statim corrumpitur opinio, quam habuerunt ex assuetudine: & non fuerunt tantdum assueti ad istas res extraneas, vt possint recipere, & fuit destructa apud eos maior pars legum, & multiplicati sunt homines apud eos, qui dicebam tur & enodic. & Algaxel fuit maior causa huius cum suis componibus mixtis.

Cum dedit differentiam inter illa duo ex. quibus est generatio secundum vocem, & secundum tem, vult hic distinguere quomodo vsita tae sunt istae propositiones apud eos & dixit: Dicere vero, &c. & intendit per illud, quod non permanet, oppositum. Et apparet ex sermone eius, quod oppo situm non dicitur fieri hoc, sed ex ipso fieri hoc. IEt iam dixit, quod dicitur vtroque modo, licet ex ipso fieri hoc, & ipm fieri hoc. vivcetuer igitur, quod ex ipso eius exemplo, quod dixit, non ipsum fieri hoc, non sit in rei veritate, sed large: quoniam illud, quod in rei veritate dicitur apud eos fie ri hoc, est subiectum.

D. d. ex homie vero non, id est ex subiecto vero non di fieri hoc. v. g. ex homine fieri musicum.

D. d. sed rarissime, &c. i, sed rarissime, & transumptiuem dicimus has ppositiones. Ex, & Ab, in rebus perma nentibus scilicet subiectis. dicimus enim ex cupro fieri idolum, sed non dicimus quod cuprum fit idolum. & hoc est pro prium idiomati Graecorum.

D. d. in ppposito vero, &c. id est in opposito vero vtimur vtraque praepositione. dicimus enim quod ex non musico fit musicus, & non musicus fit musius, & similit faciunt in composito, sicut dixit. & sermo eius est manifestus per se.

Quia generatio dicitur nultiplitur: sunt enim quaedam, quae non diciuntr generari sim pisibiler sed generari hoc, aut fieri hoc & sunt accidentia, generari autem sim pliciter propriem est substantiae: manifestum est, quod necessario indiget aliquo subiecto, quod dicatur gene rari. D.dedit causam in hoc, & dixit: dicere enim generari, &c. id est & causa in hoc, quod subiectum apparet in istis re bus scilicet accidentibus est, quoniam, cum dici mus quantum, aut quale, aut ad aliquid, aut vbi, aut quando, non dicimus, nisi quando imaginati fuerimus aliquid sub iectum vniuscuiusque eorum, quoniam ista duntu de substantiis, substantia enim sola non dicitur de subiecto. Et, cum posuit, quod subiectum transmutationis in aliis pdicamentis, pter substantiam, est ma nifestum per se, incoepit declarare quod similiter apparet in substantia, & dixit:

Dicit: Et apparet per inductionem quod oeneratio indiget necessario sub iecto, non solum modo in naturali bus, sed & in artificialibus. generatio enim aut est in qualitate, vt idolum ex cupro: aut in quantitate, vt augmentum, & diminutio: aut secundum composi tionem, vt domus ex lateribus, & la pidibus: aut secundum transmutationem, qua est in ipsa substantia. & hoc intendebat, cum dixit: & quaedam per altera tionem, vt illa, quae mutantur secundum materiam, id est quorum materia transmutatur &omnia ista videntur esse in subiecto: & necessarium est vt omne generatum sit ex subiecto, & in subiecto, & verificat hoc inductione. Et hae duae transmutationes scilicet quae est in accidentibus rei, & quae est in substantia, conue niunt in hoc, quoniam sunt alteratio eius dem rei de vna qualitate in aliam, & de vna dispositione in aliam. sed quia viderunt quod, quando res transmutatur in quibusdam istis dispositioni, bus, statim nomen, & definitio eius transmutabuntur, & in quibusdam non vocauerunt primum modum trans mutationem in substantiam, & alte rationem substantialem, & vocaue runt istas dispones substantiales: se cundam vero transmutationem, in qua neque nomen rei, nec eius defini tio transmutatur, vocauerunt ialterationem accidentalem. Et, cum consyderauerunt illud, quod defert vtram que transmutationem, inueniunt ip tum idem numero, & est corpus demon stratum. videmus enim idem corpus in eodem loco transferri de carneitate in terrestreitatem, & de terrestreita te in vegetabilitatem, & mutabitur nomen eius, & definitio: & videmus etiam ipsum transferri de albedine in nioredinem, sed non amittit nomen, & definitionem. & ex hoc scitur, quod corpus, quod est subiectum isti tranimutationi, prmanet in nonle, & definitione, & quod est eius dispositio substantialis, qua fit vnum numero. corpus autem, cuius nomen, & definitio mutantur per transmutationem dispositionum, non est vnum per disponem existentem in ipso, dantem ei nomen, & definitionem propriam. vnde ne cesse est vt istud subiectum sit vnum quia non habet formam dantem nomen, & definitionem vnam. Et est necesse etiam vt tres dimensiones quae viversalite inseparabiles ab ipso, & eae lem numero, quae diciuntr corpus, sint accidentia, & vnum, quia subiectum eorum non habet nomen, neque definitionem vnam numero. non enim est subiectum habens formam substantialem: quoniam, si essent de disponibus substan tiae, non mutaretur nomen istius sub lecti, neque eius definitio per mutationem alicuius disponis eius, & esset tota transmutatio in accidentibus Et, cum ita sit, est igitur vnum subiectum numero, non habens. lisponem substam ti alem, sed habens naturam recipiendi istas dispones substantiales. est igitur in potentia ens omnes dispones substamtiales, & accidentales, & haec dicitur prima materia, & prima hyle. Et man festum est quod ista materia V non de nudatur a corporeitate, quoniam tunc ha beret dispositionem substantialem, & haberet nomen, &definitionem. Et ex hoc patet quod qui ponit hanc naturam esse corpus peccat: & simi liter qui ponit illud, quod defert dimensiones, subiectum habes formam in actu, vt existimat Auicen Et hoc quidem verificato, dicam quod generatio, & corruptio aut est al teratio in substantia, aut congregatio, & segregatio: & quocunque fue rit non erit nisi ex aliquo. & ideo Antiqui conueniunt in hac propositio ne. & quia non intelligebant naturam istius subiecti, negauerunt qui dam gnerationem, & corruptionem, & quidam posuerunt omnem transmu tationem de genere alterationis, & quidam appropriauit generationem, & corruptionem, &congregationem, & segregationem. Quod aut indiui duum substantiae, scilicet compositum exmateria, & forma fiat, & transmute tur secundum totum de non esse in esse sine aliquo deferente transmutationem, impossibile est omnino, nisi non esse indiuidui compositi mutareturi esse indiuidui substantiae compositi. & morari in hoc est suprsuum. Et, quia corpus coeleste caret potentia ad aliquam disponem, nisi potentia ad vbi ideo istud subiectum caret potentiis: & quia caret hoc subiecto, ideo ca ret forma, quae sustentatur per hoc subie ctum, & fuit necesse vt forma eius es set liberata ab hoc subiecto, & vt non hiet constitutionem per corpus coele ste, sed corpus coeleste constituitur per illam, vt scies alibi.

Intendit per illud, quid generatur, formam. Et, cum dixit & hoc duobus modis, innuit illud, quid generaItur. dicimus enim subiectum fieri hoc, & similiter oppositum, secundum quod praedixit. Sed generatum in rei verita te est compositum ex forma, & sub fecto: oppositum vero, quod est non esse, est de necessitate genera tionis, quoniam necesse est vt non esse prercedat generatum: &, si non, non esset generatum: sed non esse recedit a for ma, & remanet subiectum, & sic ge neratum in rei veritate est compositum ex materia, & forma. Quomo do igitur dixit quod omne generatu est semper, &c. deinde diuisit illud quod dicitur generari in duo, in non esse & in subiectum, & non esse recedit agenerato, quod est forma: Tortem igitur intendit per generatum, non illud, quod est completum iam, sed illud, quid est in via generationis. in hoc enim tria exiguntur, subiectum scilicet & pars de non esse, & pars de forma: & sic generatum secundum hoc erit compositum ex tripus. Generatum vero completum est compositum ex duobus tameum scilicet subiecto & forma: & si istud subiectum nun quam est extra non esse: sed non esse quod semper est coniunctum cum forma, est priuatio formae oppositae illi formae. Aut sermo eius ex aliquo, quod generatur ex eo, erit de dispone generati, non quia est compositum ex aliquo, quid generatur, & ex aliquo, uod est oeneratum. & est euidentius. D. & intelligo per subiectum, i. subiectum musicae. D.d. cuprum vero, & lapis, & aurum sunt subiectum, i. habentium figuram, & idolum, & ordinem, quibus sunt opposita, non figura, & non ido lum, & non ordo, quae sunt in eis an te figuram, & idolum, & ordinem.

Cum declarauit, quod pricipia sunt tria, forma, & Priuatio, & subiectum, & quod haec tria exiguuntur in gene ratione, incoepit notificare quae eorum sint per se, & quae per accidens: & dixit: Manifestum est igitur quod, si causae, & principia existentia naturaliter sunt illa, ex quibus primo fiunt illa, quorum sunt principia, aut generantur, si sint innata generari, & hoc non per accidens, sed per se, & est vt vnumquedque eorum habeat esse i substantia compositi. & hoc intendebat, cum dixit: sed per intentionem, &c. id est sed sunt principia secundum in tentionem, quam intelligimus ex principiis, quae sunt pars substantiae rei Et, cum induxit sermonem, qui est quasi praecedens, induxit illum, qui est quasi consequens, & est, quod om ne est ex subiecto, & forma tantum, non ex priuatione, & tacuit de praecedente illud, per quod apparet consecutio consequentis, & est, quod ex sub lecto, & forma sit generatio rei per se Et sylectus componitur sic. Si principia naturalia sunt illa, ex quibus generatur generabile per se, & principaliter: & talis est dispositio formae, & subiecti: necesse est vt omne gerabile generetur ex forma, & subie cto. Deinde dedit exemplum, & dixit: dicere enim hominem musicum, &c. id est ex subiecto, & forma. & hoc, quid di xit de qualitate, intelligendum est in substantia, sed induxit exemplum in qualitate, quia est notius.

D. d. po test enim &c. id est potest enim dissoluere rationem materiae, & formae, & distin guere eas secundum definitionem, licet non in esse: non enim separantur a seinuicem in esse, licet separentur ratione,

Cum declarauit quod omne oenerabile generatur per se ex subiecto, & forma, incoepit declarare quomodo ac cidit subiecto priuatio, & dat dicitura inter illa, quam ignorauit 7Plato quare non distinxit inter materiam, & priuationem, & dixit Est ex istis duobus secundum rationem duo, licet sit vnum secundum subiectum: est enim ens, & priuatio.

D. d. homo enim & aurum, &c. id est & prima materia est aliud a priuatioe, quia ita se habet ad res sicut homo ad musicam. & aurum ad annulum, & homo, & au rum. & vniversaliter materia, secundum quod est materia, numeratur in entibus, quod non est in priuatione. & licet materia non sit aliquid in actu secundum quod est materia, tamen dignior est vt sit ali quod demonstratum, quae prinatio I. tamen propinquior est dici esse in actu, quam priuatio. & dixit hoc, quia prima materia multum admiacetur cum priuatione. D.induxit secundum differentiam, & dixit & quod generatur ex ea, &c. id est & priua tio etiam differt a materia, quoniam generatum est ex materia per se, cum sit pars eius, ex priuatione autem est aliquid per accidens, cum non remanet priuatio, ita quod sit pars genes rati. Et intelligendum est hic per accidens, & necessarium. Illud enim quod est per Accidens, aliud est ne cessarium, aliud rarissimum, quia est priuatio necessaria generationi, quia necessario praecedit veneratum: ned, cum attribuitur substantiae generatae inuenietur principium per accidens. sed vniuersaliter non separatur a materia, sed quandocunque materia admiscetur cum aliqua forma tantum, admiscebitur cum priuatione formae oppositae illi. & ipsa etiam. non habet in se formam propriam, neque priuationem pro priam. nam, si haberet formam ropriam, non reciperet omnem formam, & similiter, si haberet pri uationem propriam.

Cum declarauit quod principia per se sunt duo, materia, scilicet & forma, & quod, si priuatio dicatur principium, est per accidens, dicit quod ex hoc modo dissoluentur, quodnes praedictae, & dixit: Et ideo poent quis dicere principia esse duo scilicet cum intenderit illa, quasunt principia per se, & pont dicere illa esse tria, cum non fecerit distinctionem inter illa, quae sunt per se, & per accidens, & pont dicere illa esse contraria, id est cum solummodo consydera uit inductionem, per quam supra proba uit principia esse contraria, aut secundum quod principia, & contraria conueniunt in illis tribus propriis pdictis scilicet quoniam non sunt ex inuicem, neque ex aliis, & quod omnia sunt ex eis.

D. d. & potest dicere qui non est ita, id est poet dicere quod principia non solum modo sunt contraria: com traria enim non patiuntur abinuicem: pa tiens enim debet esse simile, & non comtrarium.

D. d. sed ista quaestio, &c id est sed hoc non, prhibet vt principia sint contraria. & non notificat quod priuatio non est principium nisi per accuns, sed addit tertium, quod non est contrarium, & est subiectum.

D. d. Ergo principia, &c. id est ergo secundum quod diximus prius, principia no sunt plura numero comtrariorum, quae sunt duo, cum principia accipiantur per se & hoc intendebat cum dixit quodammodo.

D. d. sed quasi in numero sunt duo, &c. id est sunt duo per se, & non duo, cum accipientur secundum quod sunt principia simpliciter, non distinguendo illa, quae sunt per se ab illis, quae sunt per accidens. accidit enim principiis, quae sunt per se, aliud, & est priuatio, & sic erunt tria, cum priuatio sit de necessitate gene rationis.

D. d. sed sunt tria, id est sed secundum hunc modum sunt tria. dicere enim in homine ipsum esse non musicum, quod est priuatio musicae, est aliud a subie cto, quod est homo, & homo, & non musicus sunt alia a musico. sunt igitur tria, Eorma, & Subiectum, & Priuatio.

Cum demonstrauit numerum prin cipiorum, incoepit facere summam de illis, quae declarauit, & dixit: lam igitur diximus, id est declaratum est igitur quot sunt principia rerum naturalium, cum numerantur per se, aut cum numeran tur per se, & per accidens, & causa, prope quam sunt tali numero, & cum hoc declaratum est quod necesse est vt in genera tione in substantia sit aliquod subiectum, & est prima materia, situt est dispon in generationibus aliorum praedica mentorum.

D. d. & quod contraria sunt duo, id est cum non dist inguatur illud, quid est per se, ab illo, quod est per accidens. cum autem accipiuntur secundum quod sunt per se, suffiiciunt in hoc subiectum, & for ma. & hoc intendebat cum dixit, alio vero modo non est necesse. Et dicit hoc, quia sufficit in generatione esse formae, & in corruptione non esse eius & hoc intendebat, cum dixit, sufficit alterum, idest forma,

Et ista natura, quae est subiecta substantiae, non pot intelligi per se, cum non sit aliquid in actu habens quidi tatem, sed intelligitur secundum comparatio nem propter latentiam suae substantiae. & ideo, cum voluerimus dare substan tiam eius, dicimus ipsam esse illud, cuius proportio ad substantiam est si cut proportio cupri ad idolum, aut E ligni ad scamnum.

D. d. &, sicut comparatur id est & vniversaliter sicut comparatur ad aliud habens creationem, & formam materi eius, & priuatio creationis eius, ita ista natura comparatur ad substan tiam, id est secundum quod est subiecta substantiae, & recipiens illam. D.d, aut congregatam ex vtroque. hic exposuit substan tiam, cui comparatur ista natura. substantia enim dicitur de cogregato ex hac matem, & forma, & dicitur de forma etiam. & dicit quod ista nam dicitur in respectu substantiae, aut substantiae aggregatae ex vtroque scilicet indiuidui demonstrati, aut formae, & est illud, per quod sub stantia est demonstrata in actu. D.d ista igitur nam est vnum principium, &c. idest & ista natura, quae est prima ma teria, est vnum principium commune omnibus entibus transmutabilibus, quae alterantur in inuicem, sed non est vna in se, ita quod sit substantia simplex existens actu, neque ita quod sit aliquod composi tum ex materia, & forma. nam, si habetet formam propriam, nullam aliam reciperet ipsa permanente, sed statim corrumperetur quae cito alia forma ge neraretur & Tetiam quicquid recipit aliquid non recipit ipsum secundum quod est in actu, sed secundum quod est in potentia. si igi tur prima materia innata est recipere omnes formas, necesse est vt sit in potentia omnes formae, & vt non habeat in sua substantia formam propriam, qua est materia. & etiam, si esset aliquod existens in actu, id est habens formam, tunc gene ratio in substantia esset alteratio, & formae essent accidentia.

D. d. & est aliud principium, id est & sentia hibunt aliud principium a subiecto, & est forma, sed primum principium in hoc gerere nen potuit sciri in hac sceia, sicut primum subm.

D. d. etiam contrarium isti, id est formae.

Et iam diximus prius, id est cum con syderantur per se scilicet materia, & forma.

D. d. & quomodo plura, id est cum consyderant secundum necessitatem gnerationis tameu, & non distinguatur illud, quod est per se, ab illo, quod est per accidens: apparet enim quod secundum hoc sunt tria, forma, & subiectum, &priuatio.

D. d. diximus enim &c. & innuit sermonem, in quo, probauit quod principia sunt contraria. & ideo dixit. Diximus enim quod principia tandum se contraria.

D. d. & iam diximus post. & innuit sermonem, in quo declara uit post quod est necesse vt cum contrarijs sit aliquod subiectum, non in pedicamentis accidentium tantdum, sed in pra dicamento substantiae.

D. d. & appa ruit ex dictis nunc dicituria inter contra ria, id est a quoniam forma est principium per se, & priuatio est principium per ac cidens.

D. d. & quomodo se hiabunt, &c. id est quandom subiectum sustentat formam secundum quod forma br non pont esse sine subiecto, forma autem sustentat subiectum secundu quod est complementum eius, & secundum quod sub lectum non pot denudari a forma

D. d. & quid est subiectum, id est c& mod essentiae eius est, quod non est demratu in actu, sed est quasi medium intel non esse simpecrcitler, & esse in actu. Et ac cidit substantiae eius vt sit in poten tia omnes formae: non quod potentia eius est in substantia, ita quod sit pars defini tionis: dquoniam, si potentia esset in sub stantia eius, tunc esse eius destruere tur ablatione potentiae, & posuntia for mae in actu scilicet formae, ad quam habe bat potentiam vt reciperet: & vniversaliter, si potentia esset in substantia eius, tunc substantia eius corrumperetur apud gnationem, & esset in praedicamen to ad aliquid, non in praedicamento substantiae. Ex his igitur patet quod istud subiectum est substantia non potentia neque priuatio: e pars enim substantiae es substantia. & fortem hoc intendebat cum dixit & quod est subiectum. & idec dixit post, vtrum vero, &c. & forte innuit omnia, quae diximus, & est melius. Et intendebat, cum dixit: vtrum vero forma, id est vtrum vero forma est magis substantia quai subiectum, aut sub iectum maois quae forma, nondum declaratum est, sed in secundo declara bitur. Et forte intendit quod hoc non est declarandum in hac scia, & est me lius.

D. d. sed est declaratum quod prin cipia sunt tria, &c. id est & est declaratum quot sunt principia, & quomo sunt, ilicet quoniam duo eorum sunt substantiae, & tertium priuatio: & declaratus est modus, secundum quem vnumquodque eorum est necessarium in esse genera ti, quoniam super hoc sunt fundata.

Cum declarauit quot sunt principia, & quae eorum sunt per se, & qua per accidens, & quae actu, & quae potentia, incoepit declarare quod ex istis rebus dissoluetur quodo, quam quaerebant Antique naturalium, ita quod coegit eos negare principia, & gneationem, & transmutationem, & multitudinem, & dixit: Ex istis igitur, &c. id est ex istis igitur quae diximus, potoet quis scire numerum, & naturam eorum.

D. d. Et declarandum est post, id est quia sermo demonstratiuus innatus est soluere omnes quodnes accidem tes in re. & hoc significat etiam quod ip se inuenit hanc causam scilicet primam materiam, & istum numerum principiorum. & intendebat per Antiquos, Parmenidem, & Melissum. D.incoe pit dicere quomodo accidit Antiquis ista quodo, & quae opiniones acciderunt eis propter hoc, & dixit: Antiquissimi. enim &c. id est Antiquissimi enim cum intendebant perscrutari de entibus, accidit eis ista quod & non potuerunt soluere eam propter pau citatem exercitiil in Dialectica. & ideo reuersi sunt a via perscrutationis naturalis, declinantes ad res extrinsecas, dicentes nihil generari, & corrum pi. quoniam generatio aut est ex ente, aut ex¬ non ente, sed non est ex ente, neque ex non ente, ergo gneratio non est. D. in destructione vtriusque condiui dentium vtuntur duo bus syllogismis in secunda figura. per Primum. enim de clarant quod impossibile est vt generatio sit ex ente sic: gneatum est illud, quod non est, dum gneratur: ens autem est illud quod est ergo ens non generatur. In hoc autem, per quod declarant quod non ens non gneratur, vtuntur etiam duabus propo sitionibus, quarum vna est, quod quic quid generatur est aliquid, dum gnatur: & non ens non est aliquid: ergo quequid est non ens non generatur. & hoc intendebat, cum dixit & ex non ente &c. id est illud, quod dicitur gnerari, dum genera tur. gnematum enim completum dicitur venera tum, quia ante generabatur. Et ideo qui ponit aliquid generari ex non ente, dicit, aliquid habere disponem, quam nunque habebat, neque simpescicitur, neque in subiecto, quoniam, quando non ens est genera tum, & est in actu, habet hanc dispo sitionem, & antequam generaretur non ha buit illam. qui igitur dicit quod generatum est ex non ente, continget ei conce dere alterum duorum, aut quod est hic transmutatum sine transmutationem, aut quod transmutatio est in priuatio ne, & totum hoc est impossibile. sed Moderni, recipiunt tale impossibile propter hoc, quod assueti sunt a puetitia auditur ipsum: comsuetudo enim est altera nam.

Et cum consyderauerunt quid sequitur ex hoc, quod diccunt quod generatio, & corruptio non sunt, contigit apud eos vt omnia sint vnum, quoniam, cum non fuerit illic gnera tio, nec corrumptio, non erit materia, neque forma: &, cum non fuerit fora, neque materia, quibus res transmutentur omnia erunt vnum simplex. iste igitur sermo coegit eos opinari contra illud, quod apparet. Et ideo dixit Parmenides, si ens gneratur habet principium: sed non gniatur ergo non habet principium. sed iste sermo est vanus, vt declatum est.

Cum induxit quaestionem Antiquorum, incoepit. dissoluere eam, & d. Nos autem, &c. id est & locus deceptionis istorum hominum est, quia vtuntur eo, quid dicitur multipscitur vno modo, & sic mixtum est eis verum cum falso. nos autem debemus distinguere propositiones eorum, &demrare modum, secundum quem verificantur, & secundum quem non verificam tur. D. incoepit declarare hoc, & dixit: dicere enim & icoepit ab hoc, quod non est dicitur a inter hoc, quod aliquis dicat, quod gneratio est ex ente, & non ente, & in ter hoc, quod dicat, quod non ens, aut ens agant aliquid, aut patiantur. Et di xit hoc, quoniam, cum dicimus quod genera tio est ex ente, aut non ente, intendimus quod generatum fit ex passione non entis, aut entis, aut actione eorum, & hoc manifestum est. D.induxit exemplum, quod declarat hoc i ge neratione, & dixit: non enim est dicitur a, id est & quemadmodum non est dicitura inter hoc, quod aliquis dicat quod Medicus agit aliquid, aut patitur, & qui dicit quod a medico inuenitur, aut generatur aliquid, similiter non est dicituria inter hoc, quod aliquis dicat quod ex ente generatur aliquid, aut ens sit aliquid, aut dicat quod ex non ente generatur aliquid, aut non ens sit aliquid. Et, cum declarauitus diffe rentiam inter ista, incoepit declarare secundum quot modos dicitur aliquid agere hoc, aut pati, aut genera ri ex hoc.

Dixit: Et, cum hoc dicitur &c. id est dicere quod a medico sit aliquid, aut quod medicus agit, aut patitur aliquid, quoniam, cum dicere quod ex medico fit aliquid, aut medicus agit aliquid, aut patitur, fuerit sicut dicere quod ex non ente fit aliquid, aut quod non ens patitur, & sicut di cere etiam quod ex non ente generatur aliquid, aut quod non ens patitur, manifestum est quod secundum numerum modorum, secundum quos dicitur quod medicus agit, aut patitur, aut fit ex eo aliquid, dicitur quod non ens agit hoc, aut patitur, aut fit ex eo hoc. D.icoepit numerare modos, secundum quos dicitur quod me dicus agit hoc, aut patitur, & notificat quod sunt duo modi, vnus per se, & alius per accidens, & dixit: Medicus igit aedificat, &c. id est & eidem attribuuntur plures actiones, aut passiones, quaedam per se, quaedam per accidens. v. g. quoniam medico attribuitur actio aedificandi, & dicitur quod medicus aedificat, aut quod ex medico fit aedificatio. & hoc est per acciuns non enim aedificat secundum quod est medi cus, sed secundum quod accidit ei quod fuerit aedi ficator: & similiter attribuitur ei pati ab albedine, sed non secundum quod est medicus sed secundum quod accidit medico quod fueritur ni ger.

D. d. medicinare autem, &c. id est medi cinare autem, & non medicinare est ei per se, & secundum quod est medicus. dicere igitur medicum curare, aut a medico fieri curationem est aliud a dice re medicum aedificare, aut albefieri aut a medico fieri aedificationem, aut albedinem.

D. d. manifestum est, &c. id est & cum passio, & actio non attribuit rei per se, nisi secundum quod est illud, cui attribuitur, non secundum quod accidit ei aliud, & in tentio est praedicatio, quae est per se, manifestum est quod dicere quod non ens sit ens, & quod ex non ente fit ens, intelligendum est quod non ens, secundum quod est non ens, sit ens, quod est impossibile. quod autem non ens fit ens, non secundum quod est non ens, sed secundum quod est aliquod ens, non est impossibile. illi igitur. Antiqui non distinxerunt inter illud, quod est per se, & illud, quod est per accidens. illud enim quod est per accidens, est possibile, immo necessarium, & illud, quod est per se, est impossibile. ideo existimauerunt quod illud, quod est per accidens, est impossibile: & sic destruxerunt generationes omnino: vnde dixerunt, quod totum ens sensibile est vnum. Et declaratum est quod priuatio est principium generationis per accidens, & quod est necessarium in generatione, scilicet secundum quod accidit subiecto, ex quo est generatio. ergo necesse est vt generatio sit ex non ente per ac cidens, & est impossibile per se.

Et nos conuenimus cum his in hoc, quod nihil omuino fit ex simplici priuatione. quoniam, si ita esset, tunc ens inueniretur per se ex priua tione, & sic priuatio posset alterari. sed dicimus aliquid generari ex non ente per accidens. id est ex subiecto, cui accidit, quod in eo fuerit priuatio rei, ex qua genatur &, si hoc non esse scilicet si pri uatio formae non pecederet in subie cto, non generaretur ex eo.

D. d. generatur enim aliquid ex priuatione, &c. id est decesse est enim aliquid esse ex priuatio ne, tum impossibile est vt generatum inueniatur per se absque eo, quod priuatio eius sit in subiecto, ex quo generatur perse.

D. d. & est non alquod ens pe se, id est & priuatio est non ens per se, & materia est non ens per accidens. D. dabsque eo quod sit ens, id est psTgenerati. Et, cum declarauit quod priuatio neces saria est in generatione, dixit: Et hoc tenetur pro improbabili. id est generationem fteri ex priuatione. & hoc non est possibile tamdum fieri, sed necessarium, tamen per accidens. D. incoepit etiam declarare quod similiter accidit in hoc, quod gene. ratio attribuitur enti scilicet quoniam est uecessarium per accidens, & impossibile per se.

Hoc enim etiam fit illo eodem modo, i, quo generatum fit ex non ente, scilicet per aceidens, impossibile enim est vt generatum sit ens, aut non ens, ante qua generatur, nisi per accides.

D. d. v. g. &c. i. v. g. sit aliquis dicat quod nos videmus animal generari ex animali sibi simili, & aliquid animal ex animali diuerso in specie, v. g. canem ex equo, & quod propter hoc possibile est vtr animal ginetur ex animali: adhoc autem dicemus quod, si canis gnetur ex equo per se, continget vt animal gneretur ex animali simpliciter, sed generatio animalis ex animali, & entis ex ente non potest esse simpliciter, generabile: enim transmutatur ad illud, quod non habet, & animalitas est in ge nerato. si igitur animal generaretur, secundum quod est animal, & animal ex animali, secundum quod est animal, contingeret aliquid transmutari in spem eius, quod habet in actu, quod est impossibile. & ideo aecesse est vt omne, quod inna tum est fieri animal per se, transferatur ex non animali. ergo, si generatio esset possibilis animalis sim pliciter, tunc esfet necesse vt ex non animali fimpliciter generaretur: sed, quia generatio est animalis demon strati, continget vt sit ex non anima li demonstrato per accidens, & exani mali demonstrato per accidens. Et, causa eius, quod est per accidens, haec est. quoniam prima materia non pont de nudari a forma, quem adnodum causa eius, quod est per accidens in genera tione a priuatione est, quod illud, quod generandum est, debet esse priuatum.

Si igitur aliquid generatur. non generatur ex ente simpliciter, neque ex, non ente simpliciter, vt existima uerunt Antiqui:iam enim declarauimus quid intendimus, cum dicimus aliquid generari ex non ente, & ex ente, & quod quodam modo generatur ex non ente, & alio modo ex ente. Et, cum dicimus aliquid ge nerari ex non ente, non intendim negationem totius entis. &, cum dicimus aliquid venerari ex ente, non intendimus affirmationem totius entis. & hoc intendebat, cum dixit: Et non negamus per hoc, i, quia, cum dicimus aliquid generari ex non en te, non intendimus negationem omnium modorum essendi, quoniam hoc impossibile est: neque, cum dicimus aliquid generari ex ente, affirmamus omnes modos essendi.

D. iste igitur, &c. id est iste igitur est vnus, modorum, quibus dissoluitur ista quod D.induxit secundum modum, & dixit: Et est alius, &. id est & ista quaestio praedicta dissoluitur. quoniam dicere, ens esse aliquid aliud, aut ex eo fieri, aliquid, dicitur duobus modis, quorum vnus est de ente in actu, & alius de ente in potentia. ens igitur generari ex ente in actu est falsum, & impossibile, sequitur enim ex eo vt generatum sit an teque generetur: ens autem generari ex en te in potentia est necessarium, ens enim in potentia non est priuatio pura: ex quo sequitur vt ens sit ex non ente: neque actio pura: ex quo sequitur, vt generatum sit antequam generetur: & haec sunt extrema contradictoriem, ex quibus sequitur quaestio. Antique enim ignorauerunt quod inter non esse purum, & esse purum est medium, aut aliqua natura.

D. d. Ianm igitur, habemus illud, quod promisimus, &c. id est quodo igitur, quae coegit plures Naturales non concedere quaedam illo rum, quae sequuntur generationem iam dissoluta est. omnes. enim concedunt subiectum, & non concedunt non esse, quia apud eos ens non generatur ex non ente, &etam expulsi sunt a natura generationis propter hoc, adeo quod posuerunt generationem esse com gregationem, autsegregationem, aut exi tum a mixto. D.d & hac causa, &c. i. Antiqui vero prper hanc quaestionem, negauerunt generationem omnino, po steriores vero Naturales propter hanc causam etiam negauerunt non solum quaedam sequentia generationem, red etiam negauerunt veram generatio nem, & sic quodammodo concedunt illam.

D. d. & si inspexissent hanc naturam, &c. dicit, &, si Naturales comprehendissent essentiam istius natu rae, id est materiae, tunc auferretur omne, quod ignorauerunt in generatione. Et hoc significat ipem inuenire hanc causam, & scire eam principaliter

Idest: Et videmus quosdam alios accedere comprehensioui naturae istius materiae, sed non quod pertingant sufficienter: & innuit Platonem. D. incoepit notificare in quo deficiunt, & di xit: Primo vero, &c. id est deficiunt enim in cognitione naturae eius in hoc, quia non distinguunt inter illam, & priuationem. primo. enim concedunt ipsam non esse. quia concedunt argumentationem Parmenidis, scilicet quod quie¬ quid est pter ens est non ens, & quod ens est vnum.

D. d. deinde quia diut, &c. id est secundo vero, quia ditunt ipsam esse vnum numero, & quod propter hoc est vna definitione, & ratione: & ex hoc sequi tur vt sit aliquod entium scilicet quod, si est vna numero secundum subiectum, est vna se cundum rationem, secundum igitur primum ser monem concesserunt priuationem esse in substantia eius, i& secundum hunc sermonen secundum neoauerunt priuationem esse in substantia eius: & hoc demonstrat quod isti nonldistinxerunt naturam eius a natura priuationis. Et, cum notificauit quod Plato solus fuit propinquus videre verum in hac natura, sed tamen non distinxit eam bene, incoepit dicere dicituras veras inter materiam primam, & priuationem & dixit: Nos autem dicimus, &c & intendit per propinquum. id est propin quum ei, quod est: in actu. &dixit: & quodam modo substantia, quia non est subia in actu, & oppositae istis dif ferentiis sunt dicitur ae priuationis.

D. d. priuatio autem non omnino, id est priuatio autem non est, neque propinque, neque remote, neque est accidens, nedum vt sit substantia. &dixit: quod materia non est per accidens, & quod priuatio non est per se, diuidendo priuationem ab eo, quid est in potentia. ens enim in potentia est aliquid, cui accidit priuatio non in sua substantia, priuatio autem secundum quod est pri uatio, est non ens per se. Et ex hoc apparet quod omne habens materiam est generabile, & corruptibile, nam in natura materiae est priuatio formae: &, si in sua natura esset formata, non reciperet formas, nisi ens generaret ex ente: quemadmodum, si in sua natura esset priuatio simpliciter, tunt omnino nihil generaretur ex ea: est ipitur quasi composita ex esse, & non esse CTEt hoc declarabitur lin de substa tia orbis quod corpora coelestia non habent materiam omnino, quoniam tunc essent generabilia, & corruptibilia, propter mixtionem priuationis cumus natu ra eorum. a nihil aliud enim est causa ge nerationis, & corruptiouis qui prima materia propter non esse, quod mixtum est in substantia eius.

Inducit etiam alium modum indistin ctionis priuationis a materia, & dicit: Illi autem ponunt non ens magnum, & par uum, &c. id est Plato autem non distinguit in teripriuationem, & materiam, cum per non ens demonstret quod demtratur per mavnum, & paruum, & indifferenter, siue demonstret illud per ambo insimul, aut per vtrunque per se.

D. d. & sic erit ista sententia, &c. id est & sic iste modus trinitatis in principiis, si concedatur, ipsum esse trinum, cum magnum, & paruum reducantur in mam, erit alius a modo trinitatis, quem diximus scilicet quod tri nitas eorum de principiis, quae est vnum, & magnum, & partium erit alia a nitira trini tate, quae est priuatio, & materia & forma & accidit ei iste modus erroris, da dimisit consyderare. de priuatione.

D. d. vsque autem ad hunc locum, &c. id est in hoc autem, ad quod peruenit consyderatio eorum in istis rebus scilicet in hoc, quod dicunt, quod necesse vt sit hic aliqua natura subiecta gnabilium, benem dixerunt, in illis autem, quae sunt praeter hoc, nihil re cte dixerunt. D.d. quia igtur, si aliquis, &c. i. isti enim peccaunt post istum locum, quia non numerauerunt priuationem sedm pricipium cum materia, neque per se, neque per accuns, neque posuerunt dualitatem in princi piis, ex quibus est gneatio scilicet materia, libus. si igtiu aliquis dixerit eos dicere dualitate, cum diunt quod materia est magnum, & paruum, nihil dicit diuersum ab eo, quod dixerant primo: magnum enim, & paruum reducuntur in vnum, vt dictum est in praedicta quodne, non in duas naturas diuersas. & etiam per hoc, quod ponunt dualitatem in magno, & par uo, & si concesserimus illa significa re dualitatem, negant aliam naturam, licet priuationem esse de numero prin cipiorum, & habere introitum in generationem, neque per se, neque per accidens. D. incoepit dare causam, quare latuit Platonem priuationem habe re principium in generatione, & non latuit ipsum hoc in materia, & d. illa enim natura permanet, &c. i. & fuit manifesta eis dispositio istius naturae, scilicet materiae, & latuit eos secunda na tura, scilicet priuatio mixta cummateria, propter quam materia est parata ad recipiendum formas: quoniam ista natura, scilicet materia permanet in igenerato & forma non potest esse sine ea: & ista se habet ad generata sicut mater ad filios: & propter ista non latuit eos hanc naturam esse necessariam in generatione: alia autem natura, sepriuatio propter malitiam suae actio nis in generabilibus latuit eos, nam, cum accidit generabilibus, priuat il la. & multoties qui inspexerit illam hoc modo, credet ipsam inagisdestrue re gnerationem, qui esse necessariam in gnratione. Et hoc intendebat, cum dixit multoties, &c. i. quoniam non facit generari, sed destruit generationem.

Cum declarauit quomodo apparet comsyderanti primo aspectu, quod priuatio non habet dignitatem in generatione cum materia, incoepit declarare ipsam habere introitum in generationem, & quomodo, & quod mixtio eius cum materia est causa in hoc, quod desyderium naturale est in materia ad formam, & haec est causa in hoc, quod res materiales sunt generabiles, & corruptibiles, & dixit: Quam, quia est hic aliquid diuinum, &c. id est &, quia priuatio acci dit materiae de necessitate, & est haec perfectio diuina maxima, cui omnia entia appetunt assimilari, & ex qua appetunt acquirere, secundum quod natura eo rum pot recipere, dicimus nos quod ma teria, secundum quod accidit ei priuatio, est in nata appetere se assimilari primo prin cipio secundum quod potet, & hoc est appetere receptionem formae. Et intelligit hic per appetitum illud, quod materia habet le motu ad recipiendum formam. appe titus enim alius est naturalis sine sensu, vt in plantis ad nutrimentum: & alius est cum sensu, vt appetitus animalium ad nutrimentum. in materia igitur est appetitus naturalis ad recipiendum omnes formas. recipit igitur eas alterna tim, quando forma agens est praesens.

D. d. ille autem, &c. id est qui autem non concedit priuationem coniungi cum materia, non pont dicere quare iste appetitus naturalis est in entibus ad recipiendum formam post formam, quoniam, cum non con cedunt priuationem esse mixtam cum materia, quapropter non est in actu, continget eis dicere quod istud desyderium naturale est in entibus naturalibus, secundum quod sunt completa existentia in actu: ex quo continget eis aliquid appetere suum contrarium corrumpens ipsum: & sic aliquid appetet se corrumpi. Et hoc, quod dixit, manifestum est. quoniam, si non esset hic aliquid non habens formam, non esset hic aliquod appetes formam post formam: &, si esset, tunc natm ageret ocio se, quia poneret in entibus potentiam ad corruptionem eorum, secundum quod sunt in actu: & totum hoc est impossibile. omne enim ens, vt dictum est, dilicit se per manere. sed materia diligit induere formam post aliam propter diminutionem contingentem sibi.

D. d. sed materia appe tit formam sicut foemina marem. & licet non vsitetur comparatio in do ctriua demonstratiua, tamen vsitatur in rebus non sensibilibus, quae non intel liguntur nisi per comparationem. ID.d. non quia est in se, sed per accidens. quia turpitudo accidit ei ex priuatione mixta cum ipsa materia, & in se non est priuatio, est igitur tur pis per accidens: & similiter est fomina per accidens: quia foemina est homo imperfectus: foemineitas enim accidit ei ex priuatione.

Cum notificauit naturam primae materiae, & in quo differt a priuatio ne, & dissoluit quaestionescontingen tes Antiquis in generatione, incoepit declarare ipsam esse neque generabilem, neque corruptibilem. & quia geuerabile, & corruptibile dicitur duobus modis, per se, & per accidens, dixit: Et corrumpitur, &c. id est quoniam est generabilis, & corruptibilis per accidens, & non generabilis, neque corruptibilis per se. D.exposuit hoc, & dixit secundum enim, &c. id est & dicitur esse corruptibilis, quia priuatio, quae est in ea, est corruptibilis per se, & ideo esse eius est causa corruptionis, & non esse eius est causa essendi, & quod non attribuitur corruptioni, nisi secundum rem corruptibi lem, quae est in ipso, attribuitur per accidens, & tramnsumptiuem, vt dicimus dolium acescit, quando vinum, quod est in ipso, acescit.

D. d. secundum autem potentiam, &c. id est & secundum praesentiam priuationis formae in ea recipit corruptio nem, non secundum praesentiam potentiae in ea, quia potentia non est corruptibi lis per se, & materia est etiam generabilis per agcidens propter praesentiam eius, quod est per se in ea, & est actus. Et, cum notificauit ipsam esse non generabilem, neque corruptibilem, induxit super hoc demirationem, & dixiti quandom, si fuerit generata, &c. id est & iste sen mo est inducens ad inconueniens sic. materia est generata, & hoc est, in quo dubitatur: & omne generatum habet subiectum, in quo est existens in potentia, & hoc declaratum fuit superius: igitur prima materia habet subiectu existens in potentia: & subiectum, quod est in potentia. est vnum omnium generabilium: ergo prima materia, & suum subiectum sunt vnum numero scilicet vnum subiectum: & omne, quod cum suo subiecto, ex quo generatur, est vnum numero, est, antequam sit: ergo prima materia est anteque sit, quod est impossibile. & hoc impossibile sequitur ex hoc, quod posnimus quod prima materia est genera bilis. & hoc modo argumentationis declarauit ipsam esse non corruptibi lem per se: sequitur enim vt sit corrupta, antequam corrumpatur.

D. d. dico enim Materiam, &c. intelligo eni materiam, primum subiectum, quod est in potentia, non subiectum, ex quo generatur res, & est in actu, & gene ratum ex eo est existens per se, non per accidens. hoc enim secundum subiectum, & primum conueniunt in hoc, quod generatum inuenitur ex eis per se, & differunt in hoc, quod primum est in poten tia, & secundum in actu, aut modo medic inter potentiam, & actum, sicut est dispositio in illo, quod generatur, ex pluribus vno subiecto. Et dixit hoc, quia, si ponatur in generatione ma teriae primum subiectum scilicet in potentiam, non contingit vt sit cum materia vnum numero: & sic non accidit im ossibile praedictum. & ideo excitauit audientem ad intelligendum ex hoc, quod dixit, quod, si prima materia generatur indiget subiecto, id est primo subiecto.

Cum notificauit principia esse tria, duo per se scilicet materia, & forma, & vnum per accidens scilicet priuatio, & iam declara uit primam materiam esse de principiis, dicit: Consyderare autem de principio secundum formam, &c. id est consyderate autem de primo pricipio formali, vtrum sit vnum, aut plura, & quae est substan tia eius, est proprium primae Philosophiae. Tformarum enim aliae sunt in materijs, aliae non in materijs, vt de claratum est in hac scientia. & ideo com syderatio de formis est duarum scientiarum. quarum vna, scilicet Naturalis consyderat de formis materialibus, secun da autem de formis simplicibus abstra ctis a materia, & est illa Scientia, quae com syderat de ente simprral. Sed notandum est, quod istud genus entium, esse, scilicet separatum a materia, non declaratur nisi in hac seia naturali. & quid dicit quod prima Philosophia nititur declarare entia separabilia esse, peccat. haec enim en tia sunt subiecta primae Philosophiae, & declaratum est in posterioribus Ana syticis quod ipossibile est aliquam sciam declarare suum subiectum esse, sed conce dit ipsum esse, aut quia manifestum per se, aut quia est demonstratum in alia senia. Vnde Auic. peccauit maxime, cum dixit Tquod primus Philoso phus demonstrat primum principium esse, & processit in hoc in suo lib. de scia Diuina, per viam, quam existimauit esse necessariam, & essentialem in illa scia, & peccauit peccato manife sto. certior enim iilorum sermonum, quibus vsus est in hoc, non pertransit ordinem sermonum probabilium: & iam causam innuimus huius alibi. Et perius est hoc, quod dicit, quod ista senia accepit a primo Philosopho corpora componi ex materia, & forma. Negligens, est ne alia via ad sciendum hoc nisi ex transmutatione existente in substantia: Sed sicut dicet Arist. Philosophus declarat substantiam materiae, quae sit perfectem, per comparationem, eius ad omnes differentias entium, secundum quod sunt entia. ergo impossibile est declarare ipsam esse, nisi in hac scia.

D. d. quoniam. iam determinauimus per hunc sermonen, &c. id est & intendit, cum dixit & qua sint, for mam, & materiam. &, cum dixit & quot sint, intendit duo per se, & tertium per accidens.

D. d. & nos itendimus aliud, &c. & innuit hoc, quid vult incipe in secundo tractatu de nam quid sit, deide de numeratioe specierum causarum. Et fortem innuit primum principium mouens, quod declaratum est in fine isti libri, omne enim de quo loquitur in hoc lib. pricipaliter est propter illud pricipium: & iste est primus locus, in quo Nalis in spicit alium modum essendi ab illo, de quo consyderat, & apud illum cessat: & dimisit consyderationem de eovsque ad sciam nobiliorem, quae consyderat de en te, secundum quod est ens. Et totum hoc est quasi contrarium eius, quod existimauit Auic. quoniam, si hic non demonstraretur iste mo dus entium scilicet separabilium, non esset nisi scenta Naturalis, & Doctrinalis: & ideo Antiqui Naturales existimabant quod scia naturalis est prior omnibus scientijs, dicentes quod subiecta eius sunt priora omnibus entibus. Et fortem intendit per aliud principium, aliud initium doctrinae, quoniam principium doctrinae in hoc libro debet esse a secundo tractatu. & hoc etiam euidentius est apud me.