Videtur quod idem sit aliquid esse subiectum in scientia. et causae de consideratione scientiae: quia subiectum in scientia non est illud in quo est scientia: sed est illud de quo: sed illud de quo est scientia: est illud quod consideratur in scientia. ergo idem est esse subiectum et de consideratione scientiae.

praeterea. Subiectum in scientia dicitur esse materia scientiae: sed materiae scientiae est illud circa quod versatur scientia: sicut materia virtutis est illud circa quod negotiatur virtus: sed illud circa quod versatur scientia est illud quod consideratur in scientia. ergo etc.

Praeterea. "Secantur scientiae quemadmodum et res": ut scribitur in 3o de anima. sed istae res secundum quas secantur scientiae sunt res quae considerantur in scientiis. Sed scientiae secantur per subiecta sua, igitur idem est esse subiectum in scientia: et esse de consideratione scientiae.

In contrarium est: quia secundum Avicenna in principio metaphysicae suae: "causa non est subiectum in metaphysica": tamen secundum philosophum: causa est de consideratione metaphysicae: quia metaphysicus considerat de differentiis entis. sunt enim differentiae entis causa et causatum: sicut actus et potentia. cum igitur causa sit de consideratione metaphysici: et non sit subiectum in metaphysica. ergo aliquid est de consideratione scientiae quod non est subiectum in scientia.

Praeterea. Aliqua considerantur in scientia per accidens. sed ex his quae sunt per accidens nihil recipit speciem: sed ex subiecto suo scientia recipit speciem: ut patebit. igitur non est idem esse de consideratione scientiae: et esse subiectum in scientia.

Respondeo dicendum quod sicut in arguendo dicebatur. Subiectum in scientia non est illud in quo est scientia: sed illud de quo. nam si illud in quo est scientia esset subiectum: cum omnis scientia sit in intellectum omnium scientiarum: esset unum subiectum: et tunc scientiae non distinguerentur per subiecta sua: et esset conclusio scientiarum: quod est inconveniens. igitur subiectum in scientia est obiectum: et quia quilibet habitus ex obiecto suo principali et formali sumit speciem: scientia cum habeat rationem habitus ex obiecto suo principali trahet speciem. cum igitur scientiae dividantur per subiecta sua: et ex eis trahant speciem: subiectum in scientia est obiectum non quodlibet: sed obiectum principale et formale: et quia omne tale obiectum est de consideratione scientiae: immo est id de quo principaliter considerat scientia: omne subiectum in scientia est de consideratione eius: verum quia non omne quod est de consideratione scientiae est subiectum: ut patebit. Igitur esse subiectum in scientia: et esse de consideratione scientiae non sunt idem penitus sed differunt sicut universale et particulare.

Consequitur namque scientia quinque ex subiecto suo: per quae apparere potest quod non est idem esse subiectum in scientia: et esse de consideratinoe. Primum autem est unitas: quia secundum philosophum in primo Posteriorum scientia una est: quae est unius generis subiecti: partes et passiones considerans.

Secundum est distinctio. nam scientiae distinguuntur secundum diversitatem suorum subiectorum. nam per idem habet aliquid esset et unum esse: et indistinctionem a se et distinctionem ab aliis. Si igitur scientia ex subiecto suo habet esse unum: habet et esse distinctum.

Tertium est dignitas. nam una scientia est dignior alia: quia de digniori subiecto: ut patet per philosophum in principio de anima.

Quartum est ordo: quia quando subiectum est sub subiecto: et sunt ibi aliae conditiones annexae: scientia est sub scientia: sicut videmus quod perspectiva est sub geometria: quia linea visualis est sub linea simpliciter sive sub magnitudine continua: quae in geometrai dicitur esse subiectum.

Quintum est necessitas: quia ex hoc nulla scientia superfluit: sed quaelibet est neccessaria: quia subiectum unius non est subiectum alterius: et aliquid declaratur in una quod non declaratur in alia. Si autem idem esset esse de consideratione scientiae: et esse subiectum in scientia: cum unum et idem possit esse de consideratione plurium scientiarum: ut patet per philosophum primo Posteriorum et per Commentatorem 12 metaphysicae. unum et idem esset suiectum plurium scientiarum. Rursum cum multa et diversa in uno scientia considerentur: si quodlibet illorum esset subiectum in scientia: et non solum illud quod principaliter in scientia intenditur: tunc unius scientiae essent diversa subiecta: et ita tolleretur unitas scientiae propter diversitatem subiectorum in una scientia: et tolleretur distinctio propter unitatem subiecti in multis scientiis. Et si tolleretur unitas et distinctio in scientiis: tolleretur ordo et dignitas in eis: quia ex hoc una scientia alia existit dignior: et una scientia sub alia ordinatur: quia scientiae habent esse distinctum. Item tolleretur necessitas: quia ut potuit: propter diversitatem subiectorum quaelibet scientia erat necessaria: et nulla superfluebat. igitur non est idem esse aliquid de consideratione scientiae et esse subiectum. Tamen ut pateant rationes quae factae sunt et quae fieri possent.

Notandum quod quatuor modis aliquid consideratur in scientiae: primo aliquid consideratur in scientia per se et primo et principaliter et per omnem modum. 2o per se et primo: non tamen per omnem modum. 3o per se sed non primo. 4o et ultimo nec per se nec primo: sed per accidens: et per aliud secundum quod videre possumus in metaphysica.

Nam illud quod per se et primo et principaliter et per omnem modum considerat in ea est ens: et ideo quicquid determinat: determinat sub ratione entis. Verum quia ratio entis magis reservatur in subiecto in accidente: quia accidentia non sunt entia: nisi quia sunt entis: ut scribitur 7o metaphysicae quantum ad istum modum: et si non per omnem modum: tamen principalem considerat de substantia quem de aliis entibus: et ideo dicit ipse in 12o metaphysica. consideratio quidem est de substantia principaliter. Rursum de accidente considerat metaphysicus per se solum. non primo et per omnem modum: quia sub ratione accidentis non considerat de omnibus de quibus considerat. nec primo secundum illum aliquem modum iam dictu: quia nam entis non prius reservatur in accidente quam in aliis: sed considerat de eo solum per se: inquantum scilicet est pars entis. Quarto metaphysicus adducit exempla ad declarandum propositionem de quibus exemplis considerat nec per se nec primo: sed solum per accidens: et per aliud quia exempla ponimus: non ita ut sit: sed ut sentiat qui discit: ut scribitur circa finem primo Priorum. Quod autem primo modo consideratur in scientia: simpliciter est subiectum in scientia. nam ens in eo quod ens simpliciter est subiectum in metaphysica. Quod autem 2a consideratur: licet non sit simpliciter subiectum in ea: tamen aliquo modo potest dici subiectum. unde et philosophus in 4o metaphysica 1 capituli primi cum prius dixisset: quod una scientia est quae considerat de ente in eo quod ens: innuens per primum quod ens in eo quod ens est subiectum in metaphysica: postea 1 con 2 dixit: quod sicut est una scientia quae considerat de sano cui attribuuntur omnia sana ut medicina: ita est una scientia quae considerat de ente cui attribuuntur omnia entia ut meta. Illud atuem ens cui attribuuntur omnia entia substantia est: per quod habere possumus quod aliquo modo subiectum in metaphysica est substantia: et sicut substantia potest dici aliquo modo subiectum in metaphysica. quia ratio entitatis magis reservatur in substantia quam in aliis entibus ita secundum in ea potest dici deus: quia ratio entitatis magis reservatur in deo quam in ceteris entibus. Et inde est quod scientia metaphysica dicitur esse divina et de deo. Quod autem 3a modo consideratur in scientia nec est subiectum simpliciter nec aliquo modo: potest tamen esse pars subiecti: ut potuit. Quod autem 4o modo a scientia consideratur nec est subiectum: nec pars subiecti. Patet igitur quod in ptus est esse consideratum in scientia quam esse subiectum: quia quod est consideratum in scientia non semper est subiectum: sed aliquando est subiectum simpliciter aliquando est subiectum aliquo modo: aliquando nec subiectum simpliciter nec subiectum aliquo modo: sed solum pars subiecti: vel aliquo modo directe pertinens ad subiectum: ut quia causa subiecti: vel passio subiecti: vel etiam partium subiecti. aliquod tunc nec est subiectum nec pars subiecti: nec directe pertinens ad subiectum: sed solum per accidens introductum.

Ad primum dicendum quod illud de quo est scientia est subiectum: sed non omne: sed solum de quo est principali: et ideo non est idem consideratum in scientia et subiectum: nisi sicut universale et particulare.

Ad 2m dicendum quod non est idem materia scientiae et subiectum in scientia nisi stricte accipiatur materia: et si stricte accipiatur materia: tunc non est verum quod omne consideratum in scientia sit materia scientiae. vel si large accipiatur subiectum: et tunc non est sermo de subiecto: ut hic loquimur.

Ad 3m dicendum quod per considerata in scientiis: scientiae distinguuntur non simpliciter: sed secundum diversas rationes secundum quas considerantur: quia ut habitum est: de uno et eodem considerant diversae scientiae sub diversa tamen ratione: et quia illa ratio ex subiecto sumitur directe scientiae per subiecta distinguantur non per considerata quocumque modo: ut ratio proponebat.