Videtur quod ista scientia subalternetur metaphysica quia si subiectum est sub subiecto: videtur scientiae esse sub scientia. Sed subiectum theologiae videtur esse sub subiecto metaphysica quia subiectum metaphysica est ens commune: subiectum theologiae est aliquod ens distinctum ab aliis entibus: ut deus ipse: sed sub communi continetur quod habet esse distinctum ergo.

Praeterea. Quando aliqua scientia determinat de aliquo modo admiratione: et alia scientia non: videtur illa scientia quae admirativo modo determinat subalternari ei quae non admirativo modo determinat Nam admiratio convenit ex ignorantia causae: ut habetur primo metaphysica cum igitur theologia modo admirativo de deo determinet: quia obstupescit intellectus propter ea quae dicuntur in ipsa: quia non tradit causam dicti sui. metaphysicus autem quid non admirative determinatur: videtur trade? causam dictu sed scientia quae causaliter determinat de aliquo subalternat sibi scientiam sibi scientiam: quae non causaliter determinat de eodem ergo.

Praeterea. Videtur quod subalternetur naturali philosophiae: quia scientiae ista dicit deum esse potentia [?] infinite Philosophus autem hoc probat in 8o physicus per hoc quod movet in tempore infinito. Sed illa scientiae subalternat sibi aliam quae probat: et illa subalternatur quae narrat. ergo etc.

Ulterius videtur quod ista scientia subalternetur omnibus scientiis: geometriae: ex eo quod accipit ab ea aliquas propositiones per quas arguit. Cum igitur ista scientia accipiat ab omnibus scientiis, ergo etc.

In contrarium est: quia quod excellit omnes scientias: et cui omnes scientiae ancillantur nulli subalternatur. sed ista scientia excellit omnes scientias: et ei omnes ancillantur. ergo nulli subalternatur. Quod autem ista omnes excellat patet. nam arguit Philosophus in principio metaphysica quod scientia quae maxime est de deo debet dici dea scientiarum. cum igitur theologia sit magis principaliter de deo quantum metaphysica magis proprie ipsa dea scientiarum dici debet. ergo omnes ei ancillantur: et ipsa nulli subalternatur.

Respondeo dicendum quod modus subalternationis scientiarum tripliciter est ad praesens. Unus modus subalternationis est: quando una scientia ancillat alii. Et ista subalternatio nihil est aliud quam quidam famulatus. potest enim talis famulatus subalternatio dici: quia ut habitum est ex hoc convenit subalternari unam scientiam alteri: quia habet ordinem ad aliam: ut quia una ordinat: alia ordinatur: et quia quae ancillantur ordinantur ab his quibus ancillantur; inde est quod talis famulatio subalternationis dici debet. De ista autem subalternatione determinatur in principio metaphysica ubi dicitur: quod omnes aliae scientiae metaphysica famulantur. Ista autem famulatio: et ista regulatio ex hoc convenit: quia illa scientia quae considerat optimum in aliquo genere habet regulare omnes alias scientias in illo genere: et ideo quia metaphysica considerat optimum in genere entium: habet regulare omnes alias scientias inventas ab homine: et verficare principia omnium: ut ibidem patet. Secundus modus et tertius subalternationis sunt traditi in primo posteriorum quid sic differunt: quia unus illorum non dicitur univocus. Alius autem quasi univocus dicitur. Modus autem non univocus habet esse: quando una scientia determinat de aliquo: ita quod de eodem alia scientia non determinat simpliciter: sed solum secundum aliquem modum: et sic determinando una dicit propter quid quod alia dicit quia: sicut apparet in perspectiva et geometria. nam de eodem simpliciter non est perspectiva et geometria: quia utraque non est de linea simpliciter: sed geometria solum: nec utraque est de linea visuali: sed perspectiva solum: tamen utraque aliquo modo est de eodem: quia linea simpliciter reservatur in linea visuali: et linea visualis continetur sub linea simpliciter. Ad hunc autem modum 4o modo requiruntur. Primum est quod de eodem aliquo modo sit subalternans et subalternata. nam si nullo modo de eodem esset: tunc non diceret una propter quid illius: cuius alia diceret quia. Secundo requiritur quod subalternata aliquid addat ei quod consideratur in scientia subalternante: sicut videmus quod linea visualis de qua considerat perspectiva: aliquid addit supra lineam simpliciter: de qua considerat geometria. Ista autem additio ex hoc requiritur: quia scientia quae dicit propter quid: est magis abstracta et magis alta: quam scientia quae dicit quia: et minus abstractum se habet per additionem ad magis abstractum. Tertio requiritur quod huius additio non causetur ex eo cui fit additio per se loquendo: nec ex eius partibus: quia si causaretur tunc ad eadem scientiam ad quam pertinet consierare de illa re simpliciter. pertinet considerare de illa re cum additione: unde quia curvum causatur ex principiis lineae per se: illa eadem scientiae quae determinat de linea simpliciter: determinat de linea curva: tamen quia visuale non causatur ex principiis lineae: non est eadem scientia quae determinat de linea simpliciter et visuali. Quarta conditio est quod illud additum sit compossibile ei cui fit additio: quia si non esset ei compossibile non posset de eo esse aliqua scientia. nam de linea alba non est scientia: quia lineam albam non est reperire.

Istarum autem 4or conditionum: duae per se requiruntur ad subalternationem. aliae vero duae quoddam modo per accidens. nam additionem esse compossibilem ei cui fit additio: et non oriri ex principiis subiecti sunt causae per accidens: et sine quibus non. Primae autem duae conditiones per se et directe requiruntur ad subalternationem quae ex ista conditione sequuntur: quod una scientia dicat propter quid et alia quia.

Tertius modus subalternationis est quando de eodem determinat scientia subalternans et subalternata: sed subalternans determinat de eo modo subtili. subalternata autem modo grosso. sicut ponit exemplum philosophus de harmoniaca mathematica: et de ea quae est secundum auditum. nam harmoniaca mathematica determinat de numero relato ad sonum modo subtili. ea autem quae est secundum auditum determinat de eodem: sed modo grosso: similiter etiam se ahbet apparentia ad astrologiam. nam apparentia sive scientia qua nautae utuntur considerat cursum astrorum modo grosso: quem considerat astronomus modo subtili.

Viso triplici modo subalternationis potest apparere: quod theologia nulli scientiae humanae subalternatur: quia omnis scientia humana. vel est communis ut metaphysica vel est specialis ut ceterae scientiae. Si igitur theologia subalternaretur scientiae humanae vel subalternaretur metaphysica vel aliis scientiis specialibus: metaphysica subalternari non potest. nam hoc causet aliquo trium dictorum modorum: sed nullo modo est possibile. Primus enim modus est impossibilis. nam metaphysica. ex hoc subalternat sibi alias: quia in genere entium considerat optimum ut deum ipsum: ut patet per habitu: sed quia ipse deus licet directe non sit de consideratione scientiarum specialium inventarum ab homine: est tamen magis principaliter de consideratione theologi quam metaphysica ut patefactum est: igitur secundum istum modum nullo modo theologia subalternatur metaphysica immo magis videtur quod metaphysica debeat subalternari sibi: quid tamen sit de hoc in quaestione 3 apparebit.

Item secundum 2m modum subalternationis non subalternatur ei. nam in illo modo per se attendendum est: quod in scientia subalternante dicitur propter quid: et in subalternata quia: secundum hoc non potest esse in theologia respectu metaphysicae Nam ea quae dicuntur in theologia de deo supra rationem sunt: ut patet primo de divino. et eorum autem quae supra rationem sunt: scientia per rationem investigata rationem reddere non potest. Rursus tertius modus subalternationis est etiam impossibilis: quia secundum illum modum scientia subalternans maiora et aliora cognoscit subalternata. hoc autem est econverso: quia per theologia. altiora de deo scire possumus quam per metaphysica. Item secundum istum modum: subalternans et subalternata sunt de eodem: sed de deo ut est principium nostrae reparationis et consummatio glorificationis: ita est theologia quod non est metaphysica. Scientiis autem specialibus theologia non subalternatur sed nullum dictorum modorum: quia nulla scientia specialis considerat de optimo in genere entium: quia inter ceteras scientias speciales naturalis est magis universalis et magis prima: ut patet per philosophum 6o metaphysica si igitur aliqua deberet considerare: ista consideraret: sed ista non considerat: ut patet ex 2o physicorum id est capitulo 71 ubi dicitur quod quae non amplius mota movetur: non amplius physicae considera[??] sunt. Si igitur nulla scientia specialis considerat de deo quod est optimum in genere entium de quo considerat theologus nulla scientia specialis subalternat sibi theologiam secundum primum subalternationis modum: nec etiam secundum 2m: nec secundum 3m: quia in illis duobus modis semper idem secundum suam subiectam est de consideratione scientiae subalternantis et sublternataesubalternatae aliquo modo: sed deus secundum subiectam suam nullo modo est de consideratione scientiae specialis inventae ab homine. igitur theologia non subalternatur alicui scientiae speciali nec communi. ergo nulli scientiae humanae subalternatur.

Ad primum dicendum quod non sufficit subiectum esse sub subiecto eo modo quo subiectum theologiae est sub subiecto metaphysicae sed requiruntur ibi conditiones praetactae divisae secundum divisos modos subalternationis: quis conditiones non possumus reprire inter metaphysica et theologiam: ideo ei non subalternatur.

Ad 2m dicendum quod theologia determinat modo admirativo de deo: quia ea quae dicit sunt altiora quam ea quae dicit metaphysica et ideo non subalternatur ei: quia illa admiratio non contigit: ex eo quod metaphysicus tradat causam eorum quae theologus narrat: cum narrata a theologo sint supra rationem scilicet propter alti?tum dictorum: ut dictum est.

Ad 3m dicendum quod theologia non praesupponit a naturali philosophia deum esse infinitae potentiae: sed magis hoc praesupponit a sapientia increata.

Ad 4m dicendum quod si theologia accipit ab omnibus scientiis: non tamen accipit eo modo sicut accipit perspectivus a geometria: quia perspectivus accipit propositiones geometricas: quasi regulas suae considerationis: sed theologus accipit ab omnibus scientiis propositiones ut eas ordinans in obsequium sui: non ut reguletur per similas: sicut videmus militarem accipere a frenefactiva: et superiorem ab inferiorem. Et per hoc patet solutio melius ad 3m: quia dato quod theologus accipiat a naturali deum esse potentiae infinitae: vel probationem propositionis istius: non tamen accipit causa ut reguletur per ipsam: sed solum in obsequium eius.

Et videtur quod non: quia ista scientia: ut dictum est non subalternatur alicui scientiae humanitus acquisitae: sed praeter scientias humanas non est nisi scientia divina: sed idem non subalternatur sibi ipsi ergo.

Praeterea. Nam scientia coniungi: nos nobilissimo fini. ergo est nobilissima. sed nobilissimum ?ialli supponitur. ergo.

In contrarium est: quia quicquid supponit principia et non probat: subalternat ei a quo supponit. sed theologia praesupponit articulos fidei quos habet quasi principia. ergo subalternatur scientiae a qua ista principia praesupponit.

Respondeo dicendum quod omnis scientia procedit ex aliquibus principiis. Nam cum nec sit differentia inter scientiam et intellectum: quia scientia est habitus unum: intellectus vero principior: ut potest haberi ex philosopho in libro posteriorum cum conclusiones ex principiis sequantur: oportet esse ?? scientiam vii principii aa concludendum consequens intentas in illa scientia. principia autem non sunt semper uniformia: quia secundum Boetius quaedam sunt principia nota cuilibet: quaedam vero solum sapientibus. Et sicut distinguimus quod quaedam sunt principia nota intellectui sapientum: quadam intellectui omnium. Ita distinguere possumus: quod quaedam sunt principia nota in scientia in qua att?untur quaedam in ?? alia: ita quod sicut distinguuntur principia ex parte cognoscentium: ita possunt distingui ex parte scientiarum. Scientia aut illa quae va?t? principiis non per sensus: sed in alia scientia declarat: est subordinata. Illa autem in qua illa principia declarantur est subalternante: et quia scientia theologiae utitur principiis ut articulo fidei quae non apparent nobis per se nota. vel oportet dicere quod theologia non sit scientia: vel quod illa principia sint in superiori scientia manifesta. Sed quia theologia sive cognitio de divinis scientia dici potest: ut dicitur 13o de trinitate capitulo 1 19 "oportet quod articuli fidei in superiori scientia non sint. superior autem theologia non est nisi scientia dei vel scientia beatorum." subalternabitur igitur theologia divinae scientiae: vel scientiae beatorum. Quae autem modo subalternationis e?? subalternetur. si quaeritur: dicendum quod nullus modus qui conspicitur in humanis scientiis isti subalterna subalterna?? cmopetit. nam primus modus dicebatur esse: quando una scientia erat de optimo in aliquo genere: aliae autem non erant de illo. Iste autem non est conveniens hic: quia sicut scientia beatorum et divina est de optimo: quia de deo: ita et theologia principia est de optimo: quia de deo. Item tollitur secundus et tertius subalternationis modus: quia in illis scientia subalternata dicebat quia: cuius scientia subalternans dicebat propter quid: In considerationibus autem de deo proprie non est assignare quia: et propter quid: quia omnia quae existunt in deo deus sunt et causa carent

Et licet iste modus subalternationis non sit idem penitus cum aliquo praeassignato: habet tamen similitudinem cum unoquoque praedictorum habet enim similitudinem cum primo modo. nam secundum illum modum scientia beatorum subalternat sibi theologiam quia licet utraque sit de optimum: illa tamen magis illud optimum apprehendit. habet etiam similitudinem cum 2a: quia sicut ibi principia scientiae subalternatae non sunt nota in illa scientia sed in superiori: ut est videre in perspectiva et in geometria: ita principia certitudine speculationis: assumpta a theologo: non sunt clara in theologia: sunt tamen clara scientiae beatorum. Habet etiam similitudinem cum 3a quia sicut ea quae tradit apparentia sive naturalis de cursu astrorum intuetur ea modo grosso: astronomus autem ea videt modo subtili: ita ea quae tradit theologus de unitate essentiae et trinitate personarum: ea intuetur modo grosso quae deus et beati subtiliter intuentur.

Ad primum dicendum quod scientia ista non subalternatur scientiae humanae: subalternatur tamen scientiae divinae: non tamen propter hoc sequitur quod subalternatur sibiipsi: quia scientia divina duplex est: creata et increata: et creata duplex viatorum et beatorum: unde non subalternatur sibiipsi ista scientia: subalternatur tamen scientiae divinae rei beatorum.

Ad 2m dicendum quod nobilissimum est duplex scilicet nobilissimum in genere et nobilissimum simpliciter. Unde licet ista scientia sit nobilissima in genere: quia in genere scientia viatorum tenet principatum: tamen scientia beatorum et divina nobiliores sunt ipsa quibus subalternari poterit.

Et videtur quod sic: quia quando aliqua scientia tradit causam eorum quae dicuntur in alia: tunc illa scientia subalternat sibi aliam: sed ista tradit cognitionem dei quae est causa omnium eorum quae dicuntur in aliis scientiis. ergo ista subalternat sibi omnes alias.

Praeterea Ex hoc una scientiis subalternatur alii: quia est sub illa cum igitur omnis scientia humana sit sub ista quasi sub digniore: omnis scientia humana subalternabitur isti.

In contrarium est: quia scientia subalternata accipit principia a subalternante: sed nulla scientia accipit principia ab illa. ergo etc.

Respondeo dicendum quod secundum quod tactum est triplex est subalternationois modus. Unus est ex eo quod attingit optimum in genere: et non aliae. Secundus modus est: quando una dicit quia: alia propter quid: sive una dat principia alii: et alia regulatur per principia accepta. Tertius est quasi univocus quando de eodem est scientia subalternans et subalternata. sed una de illo dicit per causam et modo subtili. alia verbo modo grosso cognitionem tradit. Quia si bene advertimus secundus et tertius modus sunt omnino alieni ab ordine quem videmus inter theologiam et alias humanas scientias. Nam secundus modus in quo scientia subalternata accipit principia a subalternante isti ordini non comperit. nam aliae scientiae humanae a theologia sua principio non accipiunt. Item tertius qui est quasi univocus non competit theologiae et aliis humanis scientiis: quia tunc oporteret quod sicut theologia determinat de deo inquantum est nostrae restaurationis principium: vel glorificationis consummatio: sic et aliae scientiae tractarent: sed theologiae tractaret de illo modo subtili: et aliae modo grosso: quod non videmus. Si igitur secundum aliquem modum subalternationis scientiae humanae theologiae subiiciuntur: hic est solum secundum primum modum: quia scilicet theologia attingit optimum quod aliae scientiae non attingunt: sicut videre est in metaphysica respectu aliarum scientiarum humanarum: quia metaphysica quae est de deo quod est optimum in genere entium subalternat sibi omnes alias scientias humanas: quia quando finis est sub fine: scientia est sub scientia: ut dicitur primo Ethicorum quam subalternationem non solum reperimus in practicis: sed etiam in speculativis.

In hac autem subalternatione duo est considerare. Primo: quia ex eo quod metaphysica attinit cognitionem dei secundum modum possibilem homini: etiam ex suis naturalibus ad quam cognitionem cognitio reperta in ceteris scientiis ordinatur: singulae scientiae ei ancillantur: et ipsa sola libera dicitur: ut scribitur primo metaphysica. Secundo quia cognitionem istius optimi tradit secundum rationis modum: et quia modus rationis est ut ex principiis: et ex his quae nota sunt nobis: deveniamus in co?num cognitionem et nobis occultorum. Ideo sicut attingit finem communem per modum rationis: ita principia omnibus communia: et quae quilibet probat audita: ut communes animi conceptiones secundum modum possibilem declarare spectat ad ipsam: et ideo singulae scientiae aliquo modo assumunt principia a metaphysica quia ordo est in principiis. nam prinicpia infima per superiora roboratur. patet igitur quod quia metaphysica attingit optimum: singulae scientiae sibi ancillantur: et quia attingit ipsum secundum rationis modum: declarat principia quibus aliquo modo singulae scientiae innituntur. Cum igitur theologiae unum istorum competat: et non aliud: quia competit sibi attingere optimum: sed per se loquendo et directe: non attingit illud secundum rationis modum: sed secundum revelationis. formam: ut ostensam est. igitur competet ei quod consequitur scientia ex eo quod attingit optimum: non quod consequitur: quia ipsum attingit secundum ordinem rationis. ancillabuntur ergo singulae scientiae theologiae: et eas omnes in suum assumet obsequium: non tamen eorum principia declarabit. Et quia magis attingit optimum theologia quam metaphysica ut declaratum est et declarabitur in posterum: magis ancillabuntur theologiae singulae scientiae quam metaphysica immo ipsa metaphysica ad theologiam comparata non erit libera: sed cum minus attingat optimum quam ipsa debet ei merito ancillari.

Ad primum dicendum quod non sufficit tradere causam eorum quae dicuntur in alia scientia: ut illa scientia ei subalternetur: nisi illam causam tradat secundum rationis modum: et illam causam inferior scientia: quae in superiori scientia traditur praesupponat: quod non videtur in theologia respectu scientiarum humanarum: et ideo scientiae humanae ei non subalternantur secundum illum modum: sed solum ratione finis: et ex eo quod theologia attingit optimum: ut dictum est.

Ad 2m dicendum quod omnes scientiae humanae sunt sub ista: quasi sub digniore inquantum ista attingit optimum: ut dictum est.

Ad illud in contrarium dicendum quod non oportet quod aliae scientiae assumant principia a theologo ad hoc ut subalternentur ei secundum primum modum subalterationis: sed modo praedicto: ut est superius patefactum.