Quaestio 1

¶ Quarti sententiarum quam o Ihannis Maioris distin ctionis prime. Questio prima. Trum creatura potest creare.

¶ Pro so lutione questionis est notandum quod creare Igurm vel creatura capitur multis modis / equoce. hoc patet per regulam inueniende equiuocatio nis Mnlte affirmatiue conceduntur de creare / et multe negatiue: etratio est in concedendo et repugnantia non possunt esse vera / que euadi non possunt nisi per equiuocationem. dicimus. iste pontifex istum doctum creauit. Similiter parisius dicitur. Intrantes rectorem creant. Intrantes sunt creature cet quales deus nouit Ex istis consequens est creatura potest creare. Rursus hec negatiua conceditur comuniter a theologis. Creatura non potest creare. nec stant in hoc quod secunda est indefinita / Imo loco vniversalis accipiunt. Commnis modus loquendi sufficit pro affirmatiua: et theologi communiter scribentes pro parte negatiua. Sic poete et grammatici / et ceterarum scientiarum professores suas equiuocationes ostendunt.

¶ Creare capitur multis modis. Primo modo idem est quod promouere vel eleuare: et sic canoniste vtuntur. Secundo modo idem est quod producere. et sic capit commentator tertio de anima. Intellectus creat intelle ctionem. i. producit. ille acceptiones non sunt ad proposi tum. Si petas quare illas acceptiones dedi cum non sint ad propositum. Respondetur. sunt ad propositum doctri ne sed non ad propositum quaestionis: quia sic non capimus ter minum in processu quaestionis.

¶ Istis acceptionibus sed clusis creatura vel creare est res in proposito quae produ citur ab agente quod passum non presupponit. Et tot modis capitur annichillare: quia quot modis dicitur vnum oppositorum tot modis dicitur reliquum / quando in omni acce ptione aduersantur per regulam topicam / et quinti ethico rum primo.

¶ Ex isto sequitur quod eadem res numero ge neratur et creatur respectu diuersarum causarum. forma equi gestenatur ab equo et creatur a deo. hoc patet: quia equus praesupponit influxum materie deus autem non praesupponit. Rec hoc est maius inconueniens quam quod eadem res naturaliter generetur ab vno agente et libere ab alio quemadmodum de volitione contingit quae naturaliter produci tur a cognitione et libere a voluntate.

¶ Et si argu as forma equi est creatura respectu dei. ergo est creatura. et vltra sequitur quod non est creatura ab equo. ergo est non creatura. et sic eadem res esset creatura et non creatura copulatiue.

¶ Respondetur quod secunda consequen tia est nulla: quia arguitur a parte in modo ad suum totum cum dictione infinitante. Aima intellectiua gratra fides spes angeli materia praeuia caracteres sacramentorum sunt creature ab omni causa secunda immunes: quia solus deus con currit ad illarum rerum productionem. Et licet producantur in subiecto non tamen ex subiecto hoc est nec materia ho minis nec hominis anima ab illa concurrit in gistone cause materialis: sicut est de forma equi. Isto modo pauce res creantur. nec omnis res est creator vel creatura li modo. An homo creetur a deo ponendo vnam animam intellectiuam in eo hoc modo capiendo creare: der quod sic: illud sufficere videtur quod materia interdum creabatur: et nunc anima creatur. secus est de forma equi respectu alterius: licet prima anima equi creetur a deo. quod creatura po test creare independentur nunquam erat difficultas inter theologos. non potest esse creatura quin dependeat a dec De proposita quaestione multe sunt opiniones. Auicen na dicebat creaturam posse creare: vt patet de cathena aurea nono sue methace. Theologi multi partem negatiuam tenent: et isti inter se digladiantur aliquibus dicentibus quod deus potest potentiam creandi impartiri creature: sed creatura hoc non habet ex se. Huius opinio nis visus est esse Magister sententiarum. d. v. huius quarti. Alii tenent quod nec principaliter nec instrumentaliter potest creare. Doctor subtilis in principio quarti impu gnat sanctum thomam / henricum / et egidium. eorum rationes insufficientes ostendit. Postea variis argumentis specialibus et non communibus conclude re renititur nullas creaturas posse creare. De angelis capit tres probationes ex quibus concludit contra auicennam quod angelus non potest creare an gelum. Prima est. nullum accidens requiritur ad causandam substantiam. Secunda. intellectio angeli ali eo distinguitur. Tertia. ad quodcunque producen¬ dum extra requiritur intellectio et voluntas. difficile primam probare valet / potest dici quod accidens partialiter producit substantiam. nec est inconueniens quod causa partialis equiuoca sit minus perfecta suo effectu: vt obiectum quod est accidens corporeum respectu noticie. Secunda propositio seclusa fide probari non potest: defendi potest cum pertinacia naturaliter: quod intellectio angeli est angelus: quem admodum motus est mobile. Rec probabis propte rea quod semper angelus intelligit: quemadmodum mobile non semper mouetur. Secunda tamen est rationabilis in lumine naturali circa aliqua in fide. Ter tia propositio difficilius potest probari. malus ange lus naturaliter producit suam noticiam / siue velit siue nolit. dicitur ab aduersario hoc est perfectionis producere suum simile. vbi nec est apparentia rationis in oppositum vel experientia. ignis producit ignem. bos bouem. homo generat hominem. se clusa fide dicetur angelum / angelum producere pos se: postquam nulla videtur contradictio sequi / plusquam ignis ignem producit. et quia angelus non informat naturaliter angelus creat. Additur vbi non est appa rentia rationis in oppositum vel experientia. deus naturaliter non potest producere alium deum: quia xii. methaphisice. Pluralitas principum mala. vnus est mundus. ergo est vnus mundi princeps. Dicii experientia. mula vti videmus nec producit mulam / nec albedo albedinem / nec anguilla anguillam / putant aliqui: sed calor producit calorem.

¶ Sed ad illam que stionem arguit obam in. ii. sic. Principium natura le equaliter se habens ad plura eiusdem rationis vel producit omnia vel nichil. sed si creatura potest crea re aliquod indiuiduum: qua ratione vnum: et infinita ex quo est agens naturale equaliter respiciens omnia. ergo de facto crearet infinita indiuidua quod est falsum. Et eodemmo arguitur de causa libera: quia voluntas potest velle infinita. ergo si esset libera potest velle infinita. Et si dicas non po test velle infinita singularia: potest velle vnum vni uersale quod respicit infinita vel nullum. hac probatione vtitur de aliaco in quarto post obam. Se modus arguendi nullus est. concludit illud argumentum falsum sicut et verum. probaret equaliter quod ignis producerm infinitos ignes in materia: et loquor de totalibus formis. Capio suam maiorem. Pricipium naturale equaliter habens. etc. Si dicas agens naturale de terminatur a causa prima: alioquin non potes dare ratio nem quare filum vniformiter forte frangitur in vna parte et non in alia. nec quare corrumpitur vnus gradus in remissione forme ante alium. Eodem modo tibi dicetur hic. Si dicas est determinatio a causis superioribus et inferioribus quod vnum agens potest producere eundem effectum numero: cum semper redeunt omnes cause eedem numero: vt opinatus est plato. variatis cau sis sed aliquibus positis generabitur similis effectus in specie numero distinctus. Eodemmodo ti bi dicetur de forma corporali.

¶ Arguitur sic. si forma potest producere formam extra subiectum: produceret aliquid perfectius se: quia forma absoluta a subiecto est perfectior forma informante.

¶ Item forma non potest producere materiam. hoc patet quia dependet a materia: ergo non potest produce re materiam. Consequentia tenet: quia repugnantia videtur quod dependeat per se ab aliquo eiusdem rationis cum termino ad quem productionis.

¶ Ad primum respondetur quod non concludit in sacramen to eucharistie: tenendo quod quantitas est res quanta. albedo est extra subiectum / et tamen non est perfectior alia albedi ne in niue. Item non quodlibet non informans est perfectius informante ex natura rei. celum non informat: tamen minus perfectum est anima intellectiua. Simile contingit de materia que non infor mat.

¶ Ad aliud dicitur quod non concludit. aduersa rius nega ret antecedens. diceret quod forma non dependet a materia. et illo concesso negaret consequentiam: for ma ignis dependet naturaliter a calore et calorem producit eiusdem speciei cum calore a quo depen det.

¶ Istis tamen non obstantibus teneo partem negatiuam questionis: propter auctoritates et com munem opinionem doctorum: a qua gratis abeundum non arbitror. Ande beatus agu. xii. de ciuitate dei capite quarto. similiter tenet partem negatiuam quod angeli non sunt creatores contra platonem qui tenuit illud quod Auicenna tenet nono sue methace et expressius illud tangit. iii. de trini. capite. ix. vbi loquitur de demonum productione subita circa ranas et muscas scilicet minutissimas muscas non poterant facere quia non permittebatur. Probat illud per dictum magorum. exodi. viii. Digitus dei est hic. non curo de expositione nicolai de lyra. Ibidem probat sic digitum dei esse ibidem: quia quicquid potest in maius / pot in minus. illa est distinguenda vel est sensus. quicquio potest producere difficilius / potest producere facilius et hoc est verum. et hoc nichil concludit contra hebreos qui dicunt quod creatura non potest producere ani mal minus grano ordei: quia forte difficilius est producere paruum quam magnum. Alius sensus est. quicquid producere potest corpus magnum potest paruum producere. et hoc est falsum. elephas potest prodi cere elephantem et non hominem vel pigmeum. et sic probatio sua nichil facit: quia arguendo contra eos capiendo maiorem in primo sensu minor esset peti toria principii: quia facilius est producere paruum animal. cuius oppositum dicerent. Etiam non nege qui irrationabiliter exponunt. quia demon relictus sue nature potest applicare actiua passiuis in generatione paruorum et magnorum: quod patet ex auctoritate beati augustini prenotata. Idem dicit iohan nes damascenus secundo libro de orthodoxa fide / capitulo. iii. quicunque autem dicunt angelos condito res esse cuiuscunque substantie ipsi os diaboli sunt.

¶ Ratione etiam arguitur sic ad conclusionim. Si esset vacuum inter ignem et lignum: ignis non calefaci ret illud lignum quantacunquam sit modica distantia: et hoc quia calor non est sine subiecto. ergo si essent multe hostie locum replentes inter ignem et lignum ignis non produceret calorem in lignum. Consequentia tenet: quia vtrobique nichil suscipit calorem. et hoc tenen do quod quantitas non est subiectum qualitatis sicut mul torum scola non insulse tenet. ergo nil producere extra subiectum potest. ergo ignis non potest creare. sed illa probatio non vniuersaliter concludit in creatis.

¶ Sed contra conclusionem arguitur quod creatura potest creare. hostia calefacta producit calorem in hostiam non calidam: et ignis annichillat frigus in hostia consecrata. et non est dicendum quod deus illa facit: cum videmus quod per approximationem illarum causarum ille contingit. Non alias probauit aristo teles de gsntonatione quod sol in obliquo circulo est causa generationis / et corruptionis. Rec sunt multiplicanda miracula postquam ratio nature sufficit.

¶ Et confirmatur philosophi negarunt quod idem potest mo ueri motibus contrariis / et negamus communiter. Sed dato isto supernaturaliter quod idem sit in duobus locis: simul et semel potest ascendere et descendere vt patet de anima in duabus manibus. Rec valet dicere de per accidens sicut grego. xvii. distin. primi dicit / et burleus in tractatu suo de intentione: quod si esset in duobus locis de separata idem contingit ergo dato quod forma substantialis vel accidentalis sit extra subiectum debemus tenere quod inter ipsam et sibi contrariam sit actio et passio et cum contrarie tas et actio a forma prodit et materia nichil agit.

¶ Ad primum nego quod aliqua creatura potest produ cere calorem in hostiam consecratam: quia ille calor est extra subiectum non ponendo quantitatem distingui at substantia quae est susceptiua qualitatum. Etiam eo inficias quod ignis potest corrumpere frigus in hostia frig gida. quia tunc annichillaret. sed deus hoc facit ad presentiam cause secunde ne euacuetur meritum fidei. et sic pono regulam talem. Ad applicationem causarum secundarum in sacramento eucharistie. sem per deus facit illud quod apparet esse per causas secundas ac si essent panis et vinum.

¶ Solutio ar gumenti sequentis est probatio regule. et nego quod sit idem de sole in obliquo circulo. quia sol ex natura rei germinare facit quando communius accedit. secus est hic ratio discriminis patebit per sequentia Ad aliud puta non alias probauit aristoteles. etc. quando omnia sic possent saluari bene quidem esset. sed hoc est falsum. videmus si hostia diu conseruetur gerantur vermes et oportet quod deus producat nouam materiam / vel materiam panis que prius erat: ac si realiter panis semper existeret. et opinor quod comedens hostias consecratas ita diu viueret sicut comedens hostias non consecratas. et per rem gestam in sacramento eucha. declarabitur. hostia consecrata ita cito distendit sicut non consecrata. et vermes ex accidente esse non praesent: esto quod de argentina. d. xii. teneat quod sic. quia indubie implicat. nec accidentia nutrire praesent benedictus deus in seculata hec facit ad meritum fidei. et ista est proha tio regule: postquam in aliquibus facit ita videtur dicendum in aliis.

¶ Sed contra illud arguitur. ponatur hostia frigida. poco hostiam frigidam cui coexistit frigiditas. et applicetur ignis. naturaliter par te ignis non potest corrumpere frigus in hostia. ergo illud frigus perpetuabitur: si deus illud non annichillet. Ad hoc respondetur concedendo illatum: ex quo est conclusio sequens. nec ex hoc sequitur quod frigus est maioris resistentie extra subiectum quam in subiecto. sed solum hoc prouenit quia natura non potest aliquid destru ere nisi esset subiectum. Forte dices hostia conse crata citius putrescit in loco immundo / quam in loco mundo. et hoc nisi propter actionem corporis circur stantis. igitur.

¶ Respondetur. corpus circunstans nichil facit ad illam corruptionem. sed deus sic facit ac si cause secunde agerent propter meritum fide et alias causas quas ipse nouit. Illud colorat nostram regulam. quando alique cause secunde citi corrumperent quam alie. etiam ad alterationem totalem specierum / corpus chrisii desinit esse sub illis speciebus.

¶ Ad confirmationem concesso antetme negatur consequentia et ratio diuersitatis est. quia ex pri mo nichil sequitur repugnans dictis sanctorum es secundo vero sic vt ostensum est.

¶ Secundo con tra conclusionem arguitur creatura corrumpit aliam vt puta formam: sic quod nichil eius manet. ergo annichil lat. tenet consequentia: quia annichillare nichil aliud importare videtur nisi quod nunc est ens / desinit secundum se et quodlibet sui. et eodemmodo de creari deducere possumus. vt de forma que de nouo producitur.

¶ Et confirmatur. capiatur lumen productum a sole in hoc aere. corrumpat deus in boc instanti aerem. adhuc sol conseruabit suum lumen: quia non de sinit lumen per vltimum sui esse. sed per primum non esse. ergo conseruabit lumen sine subiecto. et conse uare est causare. ergo causat lumen sine subiecto. o ergo creat.

¶ Ad secundum respondetur concedendo ama antecedens. sed nego consequentiam. annichillare vt docto res vtuntur connotat quod non requiritur materia ( loquendum est vt plures secundo de celo) ad hoc quod corrumpatur. modo licet ignis formam stupe secundum se quodlibet sui corrumpit. sed quia agit in materiam¬. et extra eam agere non potest non dicitur annichillare. et eodem modo dicatur de creare tetiam oportes quod nichil succedat loco forme corrupitre.

¶ Sed comtra hoc arguitur. ponatur minimum naturale stupe prope ignem ( supposita illa opinione) corrumpatur ista forma in instanti. Ponatur quod deus in eodem in stanti annichillet materiam. tunc ignis annichillat for mam illam paruam slupe.

¶ Ad hoc respondetur. si deus in ius instanti destruat materiam stupe forma ignis non agit in illam formam. imo si forma stupe esset in igne perpetuo: non corrumpetur ab igne alioquin esset annichillatio.

¶ Ad confirmationem et casu admisso dicitur quod si aer corrumpatur in aliquo instanti dato. cum accidens non potest esse sine subi iecto. naturaliter sol non conseruat amplius illud lu men. Et quando ita esset quod per breue tempus conserua ret non tamen potest producere tale lumen de nouo. sed cum conseruare ad essentiam reducitur: plus placet primum. Illud argumentum non probat quod cre atura potest creare: sed illud foret propterea (si apparentiam haberet) quod naturaliter res nou desinit per vltimum instans sui esse. Forte aristoteles diceret illud accidens non posse esse sine subiecto per vnum instans. quicquid sit argumentum non est ad proposi tum directe quia corrumpatur solet petatur quamdiu du rabit illud lumen / posito quod hoc instans in quo sumus sit vltimum instans esse solis / et habebitur eadem difficultas sicut supra. Rec opineris materiam aliam causalitatem vsurpare in praesentiarum / nisi esse passum. Potest esse argumentum. verba quorum actus soli deo competunt dicuntur accepte actionis et dei includunt vt tonitruat / rorat / grandinat / pruinat creat non est huius materiei: igitur: sed illud non est magni momenti.

¶ Tertio arguitur. Aliqua creatura potest producere materiam. ergo potest creare. Con sequentia tenet. quia materia non presupponit mate riam ad hoc quod producatur: quia si sic processus erit in infinitum. Antecedens patet. Creatura producit for mam. ergo materiam potest. tenet consequentia. quia forma est materia perfectior.

¶ Et confirmatur. omnis effectus non adequans sibi suam causam potest a caus minori produci. sed nulla creatura adequat sibi acti uitatem dei: quia quacumque data potest maiorem pro ducere. ergo creatura potest creari ab aliquo citra deum. et quodlibet est creatura. igitur.

¶ Ad tertium dicitur negando antecedens. et ad probationem negatur cons quentia. equus potest producere equum et non mi scam: et tamen equus est perfectior. videmus ma teriam manere sub vtroque termino transmutatio nis naturalis: et nulla creatura eam corrumpit ve generat. corrupto ligno manent cineres. nec aliqu creatura potest aliter facere.

¶ Ad confirmationem nego maiorem. noticia producitur ab vna causa se licet anima intellectiua que talem effectum exuperat nec ei adequatur nec similis produci potest al aliqua inferiori.

¶ Quarto arguitur. creatura potest producere gratiam. ergo creare. tenet consequentia. qui gratia est qualitas infusa. Antecedens patet. Act meritorius est causa gratie. Item demeritum destru it gratiam. ergo annichillat.

¶ Ad quartum distingo de gratia vel gratiam infusam que est gratia gra tum faciens et sic negatur. vel amorem acquisitum que est gratia vel charitas acquisita vel feruor cha ritatis: et sic concedo. et hoc semper est in materia quia materia capitur vt tantum valet sicut passum quo fit in infinitum est difficilius producere fidem infusam quam acquisitam.

¶ Vnde iste terminus ma teria quadrifariam accipitur. Vnomodo pro alte ra parte compositi. sic solet capi secundo phisicorum Interdum quelibet res extensa vocatur materia vel res materialis. Nonnunquam materia capitur pro ius circa quod aliquid versatur pro materia circa quan et sic capitur in philosophia morali communiter vt pecunia est materia liberalitatis et ita in aliis virtu tibus. Istis tribus modis non capitur hic. Quarto modo capitur pro passo: et sic in nostra theorica terminum vsurpamus. et quando antecedens probatur in sensu ncco quod actus meritorius est causa gatae distingo vel causa effi ciens proprie dicta et sic nego. vel causa sine qua non ex pacto diuino concedo. deus pepigit nobiscum ex sua immensa bonitate quando facimus quod in nobis est confert nobis gratiam. Eodemmodo nega tur quod demeritum corrumpit effectiue gratiam. sed solum demeritorie. hoc est deus quando demeremur mortaliter annichillat nostram gratiam secundum illud ezechie. xviii.

¶ Quinto arguitur. Domo potest producere animam intellectiuam. ergo creare. Consequentia tenet: quia anima intellectiua licet producatur in materia tamen materiam non presupponit naturaliter / cum post mortem hominis manet separata. anesn patet. ali as homo non potest producere hominem / sicut bos pouem / et supponatur vna anima in homnie.

¶ Et confirmatur. capio a ignem qui corrumpit b forma que erat in materia. Arguitur sic. a ignis rursus po test producere aliquam formam in c materia. et non est maior ratio quod d formam potest producere quam b. sed aliquam potest producere puta d vel e vel f. ergo potest reproducere b. ergo creare. tenet consequentia. quia natura sine creatione non potest reproducere corruptum.

¶ Ad primum respondetur in. xvi. distinc. ii.

¶ Ad confirmationem respondebitur in de resurrectione inferius. Concedendum est tamen quod effectus creature potest esse de nichilo. sed impossibile est ef fectum creature essa de nichilo. Aliqui sic arguunt producatur lumen in a parte medii a deo supplente vicem solis et non aliter agente. et producatur in b parte alia a deo creante. et producatur in c alia a sole. Tunc sic. lumen in b est vere creatum. ergo et in a. tenet consequentia / quia illa lumina sunt eodemmodo genita. ergo inc lumen / in a et in b. respectu de creatur quia potest produci extra materiam. sed so non potest producere c extra subiectum / lumen ino creatur a deo et producitur a sole. Epilogo summatim in epithomate totam materiam. viso quot modis capitur creare et qualiter materia in proposito quod ea virtus que sine passo producit creat et non ali ter / et quia videmus quod ignis non producitur sine ma teria nec aliquis alius effectus et argumenta circa sacramentum eucharistie non concludunt / et auctori tates sanctorum sonant in partem negatiuam conclusio tenenda videtur. Opinabile tamen est quod deus po test producere creaturas que sine materia producere possunt. et per consequens creare / et eodemmodo annichillare: nulla contradictio videtur ad hoc: sed hoc non videtur de conditionibus rerum nobis datarum adhuc. Et si dicas: auctores colligendo errores ma gistri sententiarum hoc colligunt pro errore quod crea tura potest creare. Respondetur colligunt non colligenda de ratione erroris colligendi debet esse in dubitatum falsum quod in hoc non contingit. difficille nimis est errores colligere et hereses / sicut be atus augu. dicit in libro de heresibus. Probat hoc optime a signo. quia duo scriptores celeberrimi scilut epiphamus et philistrius dum scriberent de heresi bus inueniendis in illis multum digladiati sunt / non ob aliud nisi quod vni videbatur hereticum alteri non vi debatur. Ex hoc patet quod ad hoc quod homo hereses es errores colligat debet considerare si in materia flu ant opiniones. quia si sic nichil est colligendum sed va cuis manibus abeundum.