Quaestio 3

¶ Distinctionis decime quinte questio tertia. eritur tertio circa hanc decimamquintam distinctionem de ieiunio quod est pars satisfactionis / cum magister ca. iiii. huius distinctionis de satisfactione loquatur an contraueniens ieiunio praecepto: mortaliter peccet.

Pro solutioni non nonunquam homines sanctorum profesta duxerut insonnia et vigilabant hinc modus loquendi pullulauit est vigilia talis sancti qui modus apd aliquos adhuc obseruatur vt in alba ecclesia in laudo nia (et male) satius est domi morari quam sic proficisci peregre et ducere noctes insompnes in templo vel sub diuo quocirca vigilie in ieiunium abierunt. Ceterum iste terminus ieiunium multiphariam accipitur. vno moo pro absiinentia a peccatis. esaie. lviii. nonne hoc est ieiuni um quod elegi. math. xvii. super illo verbo hoc genus demoniorum non eiicitur nisi oratione et ieiunio. glosa dicit: ieiunium generale est non tantum ab escis sed etiam ab omnibus iniquitatibus abstinere. hoc patet de conse. d. v. ieiunium. Et capitur interdum pro omni afflictio ne corporali iste acceptiones sunt minus prope. Aliomodo capitur vt est circa cibum aut potum et triplte est tale ieiunium scilicet nature: ieiunium virtus: ieiunium ecclesie: ieiunium nature dicit abstinentiam omnem a cibo et potu. Ieiunium virtus est species temperantie temperantia vt est virtus cardinalis circa ve nerea habet / castitatem circa potum / sobrietatem circa cibos abstinentiam cuius species est ieiunium prima species est circa sensum tactus alia species circa gustum et tactum licet magis circa sensum tactus vt perpulchre declarat ari. iii. ethi. x. de quodam pulctiuorace philoxeno qui precatus est deos vt longius sibi guttur quam gruis fieret sed non petit latam linguam si tem perantia caperetur sicut de mgstris accipit et includit dif sicultatem non arduam species date non sufficerent sed illi acceptioni termini: libellum repudii dedi alias. Tertium est ieiunium ecclesie non omne tale est vertus si quis parum extra latitudinem temperantie transgreditur talis est intemperatus / vt in prima questione huius proba¬ uimus et tamen talis dicitur seruare ieiunium ecclesi et ipsum non infringere eodemmodo. Forte si quis propter finem indebitum ieiunet seruat ieiunium e clesie per peccatum. forte non transgreditur prece ptum ecclesie de ieiunio. Insuper si quis nichil comedit cui recta ratio suadeat vt comedat talis ieiu nat ieiunio ecclesie: et tamen male agit sic abstinemdo modo virtutibus nemo male vtitur. quinti etha corum primo. saltem formaliter et inclinatiue. cum autem aliquod ieiunium sit indiscretum vt nunc d ctum est in quo quis non reputatur preuaricator prae cepti ecclesie consequens est dicere non omne tales virtus. insuper in excessiuo potu manet ieiunium e clesie vt apparet et tamen latitudo temperantie infringitur igitur: non semper ieiunium ecclesie est vir tus sicut nec semper virginitas seruata est virtus sed hec tertia acceptio pulsat animum. Absurdum vi detur concedere quod quis per actum qui est peccatum seruat et adimplet preceptum de ieiunio: non minus absonum apparet concedere quod quis nichil comedendo vbi ratio dictat esse comedendum frangit ie lunium ecclesie vel vbi quis intemperate comedit vt bibit sic quod venialiter peccat in excedendo et sic illo rum duorum alterum adminus accipere cogimur non est ambiguitas quin ecclesia semper studiose precipit ieiunium et bene ageret ille qui ieiunaret ad intentionem ecclesie: aliquis seruat ieiunium ecclesie et tamen per illum actum peccat: patet si quis ieiunat propter inanem gloriam et preceptum superioris talis ve re ieiunat. i. non est transgressor precepti ecclesie probo et in primis lucidum est aliquem in peccato im plere praeceptum dei sic scilicet quod non erit transgressor e hoc patuit. xxxvii. d. iii. de impletione precepti quo ad substantiam actus: licet non quo ad intentionem precipien tis sed coloratur quod per peccatum quis adimplet prece ptum sic scilitet quod non amplius obligatur volens bapti sari propter inanem gloriam et propter deum satisfacit prae cepto quod non amplius obligatur: patet talis suscepit cara cterem baptismalem: ergo amplius talis non debet bar tisari. item idem post diligentiam crassam celebrans pro sorte a quo capit sex paruos albos satisfacit oblige tioni humane et tamen in illo actu peccat cum indigne comsecret et manducat. si negas eum satisfacere et quod iterum tenetur celebrare est durum. idem patet de fodiente in orto ob inanem gloriam. Rursus de ieiunio quando aliquis exces siue bibit et est intemperans venialiter talis non est trans gressor praecepti de ieiunio ecclesia non prohibet exces siuum potum sub noua pena bene talis peccat per in temperantiam sed non aliter ratione ieiunii ecclesie. For te dicis talis sic praeceptum adimplens satissacit praecepto ecclesie ita scilicet ecclesia non potest talem transgressorem iudicare et eum punire licet deo non satisfacit. istud ege libramine quaero a te quid est illud dicere iste satisfacit precepto ecclesie et non deo constat quod per illum actum non meretur quaestio est duo sunt quorum alter ieiunat ob inanem gloriam sortes: plato non ieiunat: vterque constat peccat: sed an sortes peccet omitten do ac si non ieiunaret est punctum negocii sicut de illo qui dicit horas cum omnimoda euagatione men¬ tis vel ob inanem gloriam partim. si quis excessiue comedit in meridie ad intemperantiam talis peccat sed non videtur transgressor ieiuni ecclesie ecclesia non videtur obligare hominem nisi ad non plu ries comedendum nec videtur esse requisita deuotio tempore quo quis dicit horas sufficit eas dicere propter deum actualiter vel vtualiter si inanis gloria sit circunstantia circunstans non est difficultas si cadat in ratione obiecti partialis est maior difficul tas: sed actus ille habens deum et peccatum pro obiecto simpliciter est peccatum et pena dignum nec equi ualet duobus actibus quorum vnus habet deum pro obiecto et alter inanem gloriam extremis digitis pro nunc hanc materiam pertransiens. Diffinio ieiunium ecclesie est volitio qua quis non vult comedere pluries quam semel. si quis non habeat nec habuerit propositum ieiunandi vel equiualens non videtur satisface re precepto nec euitare peccatum actus eius ex ima ginatione procedens non est humanus licet omnis homo est homo per rationem et voluntatem saltem certissimum est non merebitur nec habebit actum bo num si quis noctem iouis duxerit insomnem et dormi erit diem sequentem vel comedit hora quarta vel secunda postmeridiana et iterum dormiat toto die quem latet ieiunium is non meretur et vt opinor pec cat nisi per ignorantiam excusetur licet talis non po test puniri in foro exteriore pro fractione ieiunii si vis contendere talem ieiunare adde vel bomo non pluries comedens quam semel. dicitur non pluries quam semel non requiritur quod habuerit propositum semel comedendi vel semel comedat si nichil in die come dat satis bene ieiunat preter rationem: martinus illud addit et quattuor acceptiones ieiunii inutiliter astru ere satagit in secunda questione huius materie dicitur cibos permissos ab ecclesia quia carnes comedens non ieiunat quia tales cibi non sunt permissi ab ecclesia Ex quo patet aliqui cibi vno tempore frangunt ieiunium ecclesie qui alio tempore non frangunt: hoc patet: oua et lacticinia frangunt communiter ieiuni um quadragesimale et non quattuor temporum. similiter patet de loco aliqui cibi frangunt ieiunium in vna dyocesi: patet in dyocesi sanctim andree in quadragesima licet vti butyro et caseo in aliis nostris dyocesibus non licet quamuis pisces et lacticinia simul priparant ad morbos et potissimum lepram sed qui non possunt habere pisces possunt altero vesci. Secun do sequitur stat aliquem solum semel comedere in die et frangere ieiunium: patet de illo qui comedit car nes vel de illo qui in dyocesi murranie comedit butyrum vel caseum in meridie. Tertio sequitur: cibus quo ad fractionem ieiunii sequitur voluntatem ecclesie sicut solsequium solem imitatur / si romanus pontifex vnam speciem piscium subtraheret. vel vinum in die ieiunabili capiens illa vetita tempore prandii frangeret ieiunium. Tempus quo licet comedere est duodecima / in quadragesima notabi liter homo non debet preuenire horam duodecimam nisi pro rationabili causa: potest tamen quamdiu volue rit post horam duodecimam expectare rationabilis causa est in aliquibus quibus perdifficile est ieiuna re ante meridiem non autem post meridiem: vel pro pter recessum alicuius fratris ante meridiem: vel quia iter dirigere habet ante meridiem aliis: et mul tis aliis causis quibus secundum iudicium prudentis potest quis ante meridiem vesci. capere medicinalia vel bibere ante meridiem ad extingendam sitim non est frangere ieiunium: aliqui patiuntur vertiginem et tremorem in menbris quousque biberint es parum comederint tales excusantur: rudi minerua sufficit cognoscere horas ruri non habent horologia. Et si dicas id dinoscunt solis radio attingente postem fenestram vel tale signum in parietem hoc non sufficit in die turbido multa alia signa sufficiunt pu ta exaratio omnium sulcorum talis agelli. agricultor nouit alias quantum in octo horis coluit nunc tantum colit equaliter incedens sic horas cognoscit vel per famen quotidianam solitam solemus dicere est duodecima in ventre meo vel mulier domi hoc deprehendit per id quod suam colum nendo absoluit. Licet iudei ieiunabant a vespera in vesperam et in legen da beati ieronimi legitur quod ieiunabat a vespera ad vesperam tamen hora duodecima quando sol medium celum conscendit est consuetudo christianorum comedere: in multis istorum sufficit voluntas et consuetudo nec citanda est alia ratio licet in mul tis dari potest congruentia vt puta quare prohibetur certus cibus et non quantitas puta libra panis vel due libre cum varie sunt complexiones vt de milone et ludi magistro: propterea in vno status dari non potest et licet vinum sit ita inflammatiuum sicut caro cum potus est necessarius et difficilius homines ferunt sitim quam ieiunium. carnes prohibentur et non vinum et quamquam pisa fabe et rape et huiuscemodi sunt inflammatiua quia ventosa tamen quia sunt parui nutrimenti respectu carnium ex quibus non habe tur superfluitas tertie digestionis ista non prohibem tur sicut carnes: et licet aliquipisces sunt meliores quam porcine carnes bouine de pauone vel auca tamen quia multitudo carnium magis prebet incentiuum peccandi quam piscium: propterea etiam vnum prohiabuit et non aliud: patet in piscibus de luciis perchis et soleis. Etiam aliqui pisces aliquibus carnibus sunt magis inflammatiui vt ostrea rigidia et pisces grandes: tamen hoc non est communiter ecclesia vnum prohibuit et non reliquum.

¶ Notandum est secundo quod omnes apostolorum vigilie sunt ieiunande preter vigilias philippi et iacobi et iohannis euangeliste ratio primorum quia eorum festa in sollennita te paschali et natiuitatis domini cadunt de beato bartholomeo vixit post tormenta vno die aliqui diem tormentorum ieiunant aliqui crastinum: patet de conseruatione ieiuniorum. consilium. Idem de vigilia beati mathei licet sorte fuerit electus. Et de fe sto assumptionis extra eodem. Ex parte iste modus omnium apostolorum non obseruatur in framcia sed solum istorum quos glosa tangit titulo praefato. consilium. petrus et andreas paulus cum simo ne iudas vt ieiunemus nos admonet atque matheus postquam ecclesia ista sinit et constant sufficit. in scotia tamen debes omnium nouem apostolorum vigilias. ieiunare propter loci consuetudinem et vt apparet omnes vigilias nostre domine a consuetudine: iura solum tangunt festum assumptionis. Si festum na tiuitatis in die veneris contingeret potes eo die ve sci carnibus nisi vouisses nunquam comedere carnes in bie veneris vel ex regula habes vt ille de ordine sam ti benedicti vel alii hoc ipsum habeas quia si sic non licet tibi vesci carnibus: quicunque vult non comedere carnes potest illo die non comedere. illud patet extra de obseruatio. ieiunio. Explicari de ieiuniis quattuor temporum: primum est in principio quadragesime: secundum in ebdomada penthecostes: tertium est in septembri post festum crucis: quartum in decembri in proximo sabbato ante vigiliam natiuitatis domini post festum lucie. istud patet. lxxvi. distin ctione. de ieiunio. et capitulo sequenti. ieiunia quatu or temporum cadunt quarta feria / sexta feria / et sab bato qui dies strictius seruantur quam reliqui. Quarta feria christus venditus est / sexta crucifixus / sabpato iacuit in sepulchro. Ieiunia quattuor temporum respondent ieiunio mensis quarti scilicet iulio qui est quartus ab aprili quem pro primo mense computant iudei acharie. viii. nos obseruamus ob alias tausas in temporibus signatis aliis a die paschatis vsque ad penthecosten nullum est ieiunium sicut declarat beatus ambrosius in sermone super hoc festo qui incipit. scire debet sanctitas vestra: sed consuetudo cogit profestum penthecostes ieiunare nec putandum est quod quis tempore illo intermedio ieiunans peccat: quia anthonius et paulus et ceteri pa tres solum leguntur rigorem abstinentie mitigasse in diebus dominicis: imo potest homo ieiunare in diebus dominicis vt hieronimus dicit ad lutinum vti nam inquit omni tempore ieiunare possimus quod in actibus aptuolorum / diebus penthecostes / et die dominito apostolum paulum et cum eo credentes fecisse legimus. Et beatus augustinus in quadam epstuola illud declarat per factum christi quadraginta dies continuo ieiunantis: ergo ieiunauit diebus dominicis. Ieiunium qidragesimale est decina pars anni superadduntur quat tuor dies vltra triginta sex qui sunt vera decima illi quattu or sufficiunt quod ieiunio quattuor temporum vel propter iml tationem ieiunii christi. math. iiii. vel moysi. exo. xxxiiii. et helie. iii. regum. xix. dies dominici non ieiunantur: sed ne homines se ingurgitent vt faciunt in festo carnis priuii vt olim fiebat vetitum est tunc comedere carnes. Insuper quadraginta est numerus austeritatis et laboris sed partes eius aliquote quinquaginta nu merum quietis procreant et annum iubileum has partes aliquotas habet quadraginta / viginti / decen octo / quinque / quattuor / duo / et vnum hinc post quadra ginta dies laboris sequuntur quinquaginta dies non ieiunabiles fractio vnius diei non impedit propositum. rite in verno tempore est institutum ad reprimendam carnem petulantem que illo tempore impetuosius contra rationem stimulat dicente Marone tertio ge orgicorum. Vere magis quia vere color redit ossibus ille tunc sole intrante arietem terre nascentia virent et germinare incipiunt ex ista parte equatoris. tropicum capricorni versus tunc arescunt et germinatio incipit in libra vt opinor quia est eadem ratio si eut de nostro vere et finali estate et quia plures habi tant ex ista parte equatoris quam alterius est maior con gruentia quod ieiunium quadragesime fiat in vere nostro et vbi christus ieiunauit quam in illorum quod nostro au tumpno respondet.

¶ Istis notatis pono conclu siones. Prima est: frangens ieiunium vbi non est rationabilis causa frangendi peccat. probatur conclu sio quia si non hoc maxime esset quia ecclesia non potest aliquid precipere sub pena peccati hoc consequens est falsum et statim reprobabitur tanquam delirum et insanum.

¶ Secunda conclusio sicut ieiuni um quadragesimale ceteris ieiuniis est arctius ob seruandum sic vno die frangens totam cathegoreumatice frangit. prior pars patet patrum testimoniis Insuper non inopinabile est quod est de iure diuino: ita beatus augustinus insinuare videtur in quodam sermone de quadragesima. Et recitatur in matutinis prime dominice quadragesimalis. Preterea fertur in vitis summorum pontificum quod beatus petrus instituit et dubium est vtrum fuerit institutor vel prece pti diuini prouulgator et de consecratione distin. v. capi. quadragesima. quadragesima summa obseruatione est seruanda vt ieiuntum in ea preter dies dominicos qui de abstinentia subtracti sunt. etc. Item beatus ambrosius sermo. xxxiii. quisquis christianus consecratam non adimpleuerit quadragesimam preuaricationis et contumacie reus tenebitur legemn diuinitus pro salute sua datam ipse rescindit. et sermone xxxvi. habent quadragesime modum non esse ab ho minibus constitutum sed diuinitus consecratum nec ter rena cogitatione inuentum sed celesti maiestate preceptum. Et ideo qui constitutum numerum vna die manducando preterit non / vt vnius diei viola tor accusatur. Secunda pars patet quia iam totum desinit esse integrum.

¶ Ex hiis sequuntur propositiones quod cenans die iouis ebdomade sancte frangitieiunium. patet de consecratione distinctio. tertia. capulo. Non liceat. Secundo sequitur quod plu ribus causis obligatus ieiunare non ieiunans plus peccat: hec propositio probatione non eget. Ex quo iterum sequitur prelati ecclesie et presbite ri plus peccant quam laici et alios scandali sant. Causa excusans a ieiunio est infirmitas non posse habe re refectionem ad semel comedendum: laborare in sudore vultus pro lucrandis necessariis: laborant et sue familie non sufficit pro excessiuis diuitiis senc ctus et iuuentus sed quales postea tangetur: permu tatio dierum est rationabilis causa vt apud sanctum quintinum non ieiunatur profestum omnium sanctorum cum dies sancti quintini illa die cadat sed alium diem ob id ieiunant nec in hoc peccant com mutante superiore. libro quinto de institutio. ceno biorum. cassianus dicit cum profectus est de part bus syrie ad partes egypti ob eius aduentum passim fratres fregerunt ieiunia.

¶ Contra duas pri¬ mas conclu siones arguitur: ecclesia non potest aliquem obligare ad aliquid faciendum sub pena pec cati mortalis: ergo frangens ieiunium non peccat. antecedens patet: quia non potest infrigere penam debitam pro peccato mortali quia non penam pervetere in inferis.

¶ Respondetur aliqui docti potius scioli huic medio initentes publice predicabant dicentes se nescire deducere ex diuinis eloquiis quod homo transgrediens preceptum ecclesie peccaret cui applicare videtur gerso in de vita spirituali anime lectura quarta circa principium sic inquit. nulla transgressio naturalis vel humana vt naturalis vel humana est peccatum mortale propter restrictionem. quam habet potest exponi: sed non insisto taceo de a liquibus aliis quos recitat panormitanus in pricipiotituli de obseruatione ieiuniorum omnia illa sunt somnia languidorum contra apostolum ad romanos secundo. gentes. etc. vbi expresse vult quod contraueniens legi nature peccat quamquam adhuc non sit preceptum diuinum non inditum. et mathei. xxiii. Su percathedram moysi sederunt scribe et pharisei om nia quecumquam dixerint vobis facite. et prime petri secundo. subiecti estote omni humane creature propter deum siue regi quasi precellenti siue ducibus tanquam abeo missis ad vindictam malefactorum. Et paulopost sequitur: serui subditi estote. etc. Et beatus au gustinus ad bonifacium comitem dicit. qui legibus imperatorum qui pro dei voluntate feruntur obtemperare non vult acquirit grande supplicium: nemo est doctus qui vnquam opinatus est oppositum. Ex il la positione sequitur quod comedens carnes in die ve neris in occulto non peccat: nec presbiter celebrans ho ras secundum quemcunque vsum: sufficit rogare deum quod nemo peccat non soluens pedagia quantuncumque iu te imposita tot deliramenta sequuntur quod ille modus non est audiendus sed explodendus. Et quando dicitur non potest infligere penam peccato mortali debitam: quicquid sit de illo nego consequentiam sicut apo stolus negaret ad roma. secundo. Forte dicis per capi tula iam inducta sequitur quod quelibet transgressio humana est contra preceptum diuinum: qui vos audit me audit / qui vos spernit me spernit: negatur consequentia: distinguitur quod transgrediens preceptum hu manum contraueniat precepto diuino vel generali precepto obedire superioribus et sic concedo et hoc non sufficit ad esse preceptum diuinum: alioquin nullum esset pure humanum contra recte loquentes: vel specia li et sic negatur: furtum vel fornicatio cognoscuntur opponi preceptioni diuine vel prohibitioni siue assumptione statuti vel precepti hominis: secus est de ieiunio sancti petri vel andree. in discursu accipies vnam propositionem de iure humano solum vt sic arguendo: oportet obedire superioribus meis iste est superior meus: ergo ei est obediendum: vel sic cuilibet legi superioris est obediendum ieiunare profestum sancti andree est lex superioris igitur: vides sem per aliquid in antecedente quod non est de iure diuino et sic conclusionem pure esse de iure huma no insequentem debiliorem partem vt liquet. multi existimabant me longe aberrare propter mo dum quem ab vnguiculis hauserunt potius quam pro pter rationem et omnes veteres confessi sunt leges pure humanas obligare sub pea peccati aliqui nec terici aiunt hoc procedere a iure diuino et esse de iu re diuino hoc non valet. Tum primo non multum differimus an sit peccatum vel ne sed in modo lo quendi et mulgent hircos. Tum secundo est causa multorum errorum talis modus aliqui capientes duas propositiones: quarum vna. nulla lex huma na potest obligare sub pena peccati. secunda ieiunium quadragesime vel quatuor temporum est solum lex humana euestigio inferebant preuaricatio talium non est delictum quocirca non ab re vtor mo do loquendi maiorum et veterum. incassum esset hic immorari non habituatis: sed propter illos quibus prestaret dedicere quod primitus didicerunt tetigimus. Sed contra hoc arguitur: sequitur quod eccle sia potest me obligare ad nunquam comedendas carnes et ad ducendam vitam cenobiticam: consequens est falsum ergo et antecedens: probo consequentiam ecclesia obligat me ad ieiunandos quadraginta dies et plerosque alios in anno. tunc sic vel ecclesia potest addere vnam diem istis vel non potest / secundum est preter rationem. si primum peto an potest addere secundum diem tertium diem et sic sine sta tu. Preterea frequenter superior nichil cogitat de peccato mortali sed transgrediens non obligatur nisi secundum intentionem obligantis: propterea transgressiones regule beati dominici non imputantu ad culpam et aliqua transgressiones regule beati fran cisci non sunt imputabiles ad culpam et ponderat romanus pontifex intentionem beati francisci vt par tet: exiit qui seminat et exm de paradiso. Ad primi negatur quod romanus pontifex potest obligare me si ne culpa ad nunquam commedendas carnes hoc esset o pus heroicum: bene potest tamen ad aliquod tem pus nec michi est cure vbi est precisus status sufficit quando causa est rationabilis potest obligare et quacunque congerie dierum data adhuc potest super addere aliquos dies sed si immensum superadde retiam transgrederetur rationem et non facere preceptum quocunque die oblato est eadem difficu tas sed non in multis. et non solum romanus pon tifex potest obligare ad aliquid sub pena peccati sed etiam alii superiores seculares vel spirituales dum modo procedunt secundum auctoritatem eis data Alii absurde respondentes dicerent transgressio nem humanam esse contra ius diuinum sed hoc non valet licet omnis auctoritas humana si iusta est ro bur habet a deo tamen aliquod est pure de lege hu mana. Ad aliud argumentum quid ad a sufficit no bis aliquam labefactionem legis pure humane es se peccatum. Sed contra ista arguitur: romanus pontifex non potest sub pena peccati obligare: erge nullus: consequentia claret quia ipse est supremus vnus homo in ecclesia: antemcedens patet de gallis non ieiunantibus nouem apostolorum profesta non est dicendum quod peccant et tamen romanus ponti¬ fex precipit omnibus equaliter. vt patet extra de ob seruatione ieiuniorum. capi. consilium. Forte dicis et sic dicendum est quod consuetudo deobligat gallos primi galli non ieiunantes peccabant quia contrauenientes precepto ecclesie sed postquam ecclesia hoc cognoscit et sinitiam vlterius eos non obligat commentatores in iure pontificio vltramontani modum gallorum vident et non reprobant nec doctores in gallia hoc reprehendunt quare galli in hoc non peccant. Etiam dato quod aliquis vnus diceret eos peccare vbi non constat eis de peccato non tenentur ieiunare. Et si dicas per illud beati augustini tunc leges instituuntur cum prouulgantur tunc vim habent cum moribus vtentium approbantur. Dic ite rum est opinatio credens superiorem non posse obligare subditos nisi consentiant omnes quod falsum sentio quia si sic appros populi facit aliquod es se peccatum et non superior: dico quod illa auctoritas bene potest intelligi et male: vno modo sic quod requiritur approbatio populi ad hoc quod superior obligat et hoc nego vt patet de communicatione sub vtraque specie bohemorum si dicerent se velle seruare consuetudinem patrie et de continentia sacerdotum non tamen nego quin superior non debet obligare vnum populum contradicentem vbi rationem haberet. Et obligatio esset inanis bohemi debent se con formare aliis propter preceptum ecclesie et nullam rationem habent ponere scisma in modo viuendi et potissimum in tangentibus ius diuinum. Aliomodo intelligitur auctoritas tunc vim habent id est du rabilitatem et permanentiam cum moribus vtentim um approbate fuerint.

¶ Sed contra illud argumentor quando dubito de lege superioris an sit recta non teneor sub pena peccati me confirmare illi cum dubium est michi an sit contra legem nature vel diuinam: similiter vel legem humanam transgrediens plus peccat vel equaliter sicut transgrediens legem diuinam vel minus: non tertium quia tunc transgrediens legem superioris plus peccat quam legem inferioris et tunc nescis dare quam grauiter peccat qui transgreditur legem legalem cum nescias an imperator sit superior ceteris regibus. Ad primum dico quod quando constat michi preceptionem superioris esse contra legem nature vel diuinam eo ipso non est lex nec optemperandum est quando dubito obtemperabo etiam antequam scisma excitem in populo possum iuri meo cedere et debeo: secundum illud Mathei quinto. qui angoriauerit te mille passus vade cum eo alia duo: capiens mea iniuste facit contra ius nature et diuinum sed ego dans ne scisma oriatur in populo non pecco non do pure spon te mea. Ad aliud argumentum dicitur quod peccat mi nus transgrediens legem humanam quam diuinam sed non in ea proportione minus quam prelatus est deo in ferior cum in vno sit excessus infinitus. de hoc quod adducis de imperatore nichil nunc dico malo vt sa lustius inquit de cartha. tacere quam parum de ea loqui conce do quod nemo theologus nouit in hac via quam deterinate est malicie hoc peccatum vel illud sufficit quod dicat hoc est mortale magnum vel paruum sicut a remotis tu vides og vel goliam scis dicere isti sunt magni viri sed quot digitos habent in longum te prorsus latebit vel pal mas. Si dicas beatus augustinus in diffinitione pec cati dicit / dictum factum vel concupitum ponit con tra legem dei: ergo si est aliquod peccatum est contra legem dei. Duplicite respondeo: tum primo non diffinit peccatum in generali sed peccatum con tra legem eternam. Secundo dico mediante trans gressione legis humane est contra legem dei.

¶ Secundo arguitur probando quod comedens carnes in die ieiunii non frangit ieiunium: ergo male dictum est: consequentia est nota: probatur assumptumin hoc die pasche licet michi vesci carnibus: hec di es pasche est vel erit quadragesima: ergo in quadra gesima licet vesci carnibus: consequentia tenet expo sitorie in obliquo et minore in recto concludendo similem obliquitatem maior est nota: et minor pater secundum tenentes celum esse chrmpstus / pascha quadragesima licet illi termini habent alias connotationes. Item ineem illius de futuro dies pasche erit quadragesima est hoc hoc est quadragesima demonstrando celum et illa est va toto tempore quadragesimali verum est dicere quod celum est quadragesima vel non inuenies quadragesimam secundum hanc opinionem.

¶ Et confirmatur iocose: licet comedere fabas pisa in ieiunio quadragesime / et ille sunt animalibus paruis refer te nec teneor eas inquirere: ergo est michi dubium quod comedam carnes imo opinatum: facio tibi hanc con sequentiam comedisti centum fabas: ergo comedi sti multorum animalium carnes: antecedens est tibi certum et consequentia: licet logice non valeat tenet vt in pluribus: ergo assentis consequenti: et tamen non est dicendum te infringere ieiunium igitur. Respon detur secundum illam opinionem celum est quadragesima pascha penthecoste successiue quare illa de preterito et futuro sunt concedende / quadragesima erit pascha. Secundum hanc opinionem pono propositiones. Prima est in quadragesima licet bono catholico comedere carnes scienter: hoc patet arguendo expositorie. Secunda propositio quilibet comedens scienter carnes in quadragesima mortaliter peccat: patet contrauenit precepto ecclesie. Tertia propositio non licet conedere carnes in quadragesima hec a prima discrepat propter appellationem capias affirmatiuam ei contradicentem ibi ponuntur duo termini connotatiui a parte predicati scilicet li comedens carnes scienter in tempore quadragesime quod est contra secundam propositionem sortes comedit carnes in quadragesima antecedit ad hanc sortes in quadragesima comedit carnessed non econuerso. Quarta propositio sortes quolibet tempore ieiunat et viuit quatuor annos et so lum ieiunat vnum diem posito quod sortes semel diem passionis et nullam aliam diem ieiunet: et cum hoc viuet quatuor annos tunc habes secundam partem: priman probo sic: sit nunc parasceue et ieiunet sortes / tun sic in hoc tempore sortes ieiunat hoc tempus est vs erit quodlibet christus igitur: sed sortes non ieiunat quoli bet tempore. Ad secundum argumentum quod mo uebat pithagoram ad non comedenda pisa ne anime illorum animalium intrarent corpus suum opinabatur animam migrare de corpore in corpus: iuxta illud. xv. methamorphoseos. Morte carent anime semper priore relicta sede nouis domibus habitant sedemque recepte Ipse ego iam memini troiam tempo re belli Panthoides euphorbus eram cui pectore quondam cognoui clypeum leue gestamina nostre Et paulopost: spiritus eque feres humana in corpo ra transit. Aliquibus visum est hoc prohibuit quia fa be sunt inflammatiue ad libidinem. Respondeo ad formam argumenti concedendo quod licet comedere fabas et pisa et non frango ieiunium pro comestione talium animalium ecclesia prohibet comestionem carnium a certo proposito non est michi voluntas super comestionem talium animalium sed super fabas nec habeo curiose insistere si sint talia animalia in fa bis multi sollicitius insistunt in mundandis vasis in fronte quadragesime quam in mundanda conscientia vel ad bene ieiunandum. Potest esse argumentum de fibro pontico qui tenet caudam in aqua et reliquum corpus in cuniculis terre: ergo vna pars est biscis et reliqua caro: et ita germani vtuntur teste sipontino in quodam epigrammate martialis ad procu lum: posteriore vescuntur in quadragesima: non potes facile segregare pisces a carnibus nisi per viuere in aqua vel extra aquam per notabile tempus: si hec bestia extra aquas educatur / opus crebro in die suan caudam humectatur: ponis fortasse quod deus conser uet omnes salmones in dona et dea in aere per notabile tempus vno anno vel duobus. tunc illi pisces in denominationes carnium ingredientur aras littus maris: sed data vpothesi adhuc licet eis vesci in quadragesima suapte natura degunt in aquis et in aere preter naturam fouentur. simile occurrit de quodam monstro in legenda sancte marthe quod ipsa peremit et de aucis scoticis cadentibus in mare tot quot in arbore stillant in aquis viuunt / alie moriuntur.

¶ Tertio arguitur licet hora vndecima in festo brant donis comedere carnes et tunc est quadragesima: bene sequitur est quadragesima in oriente: ergo est quadragesima. Forte dicis intelligis respectu eiu dem oriontis. Contra ex illo sequitur quod si sortes moueretur cum sole potest diutius vesci carnibus quam mouendo contra solem. Similiter potest fieri ar gumentum de variis quorum aliqui incipiunt diem naturalem in meridie vt astronomi aliqui vno tem pore aliqui alio. Preterea pono sortem comedere ab hora duodecima per vnam mediam horam et desistat per vnam mediam horam et tunc iterum con medere incipiat per mediam horam. Arguitur sictalis ieiunat et tamen pluries comedit: quod ieiunat pa tet: plato comedens continuo ab hora duodecima vsque ad primam bene ieiunat et plus temporis occupat in comedendo quam sortes et plus in quantitate comedit igitur.

¶ Ad tertium responsum est: es concedo quod transiens versus occidentem potest diu tius vesci carnibus quam transiens contra ortum solis quia mouetur continuo cum sole et habebit diem artificialem longiorem quam alter: si vnus moueretur ita celeriter sicut sol circa terram talis continuo habe ret diem artificialem. at dicis piscis mortuus non est piscis: ergo non sufficit in die ieiunabili tales comdere. sed dices et bene non comedimus pisces sed cadauera propinquapiscium: piscis habet formam sub stantialem piscis vel vtimur suppositione sinodoti ca. quo fit egiptii qui diem in occasu solis inchoant et perse ab ortu. et athenienses hora sexta et latini in media nocte facile modum seruandi ieiunium habere possunt. Ad aliud concedo quod sortes frangit ieiu nium et non plato propter interruptionem temporis da minimam interruptionem quae sufficit frangere ieiunium vel maximam quae non sufficit non copulatiue maior comestio vel in maiore tempore nichil facit dummoo non sit excessus: qui lente comedit plus temporis occupat quam ille qui masticando vorat et miloni et plus in tempore et quantitate debetur quam platoni. hoc patet libro. v. cap. v. de institutis cenobiorum apud cassianum et bene ieiunat. Sed contra ex illa solutione se quitur quod archimageri et seruitores dominorum comeden tes escas frangunt ieiunium. consequens est inconueniens / et consequentia patet. comedunt hora vndeci ma et toto tempore prandii gustant cibos vsque ad secundam tunc comedere incipiunt vsque ad quartam Idem patet de lectoribus in mensa tempore prandii. Respondeo negando consequentiam plus temporis eis sufficit quam aliis qui omnia possunt habere simul ad comedendum illud quod comedunt ante prandium et in tempore prandii et post prandium computabitur pro eodem thriste: minor interruptio frangit ieiunium vnius quam alterius malo illud dicere quam quod non ieiunant quia sunt viri fortes et tenentur non cenare. Sed contra istud argumen tor. ex illo sequitur quod mendicantes comedentes toto die vel quacumque hora bene ieiunant et sic habebis concedere quod homo incipiens hora octaua mane co medere interscalariter octies vel decies comedens ieiunaret quod est absurdum. insuper sequitur quod si dominus comederet intemparate in die ieiunabili ter vel qua ter quod seruus totiens comedere tenetur imo si dominus vesceretur carnibus etiam sine facultate quod seruus etiam tenetur quia oportet pregustare. nego consequentiam de mendicantibus non tenentur capere vnam refectionem principalem et nichil aliud supposito quod ac quirere non possunt ad vnum tempus aliqui cibi non possunt seruari quin destruantur et inedia labo rant oportet comedere quam primum offertur secus est de hiis quibus datur vna refectio serui dominorum parum comedunt precise gustant et sufficientem cibum habent non est sic de mendicantibus qui cenare possunt. Ad aliud de intemperato commedente domino nego quod seruus potest vesci carnibus sine facultate vel dispensatione: de gustu in cibo facit secundum consue tudinem que ius positiuum interpretatur. dicis se ui seruant ieiunium qui interscalariter comedunt: ergo pauperes cum non peccant. insuper ponamus quod sor ti dentur carnes in die ieiunabili / ex ignorantia inuincibili in offa vel aliis cibis talis non peccat et ser uat ieiunium: ergo non esus carnium non est de essentia ieiunii. Ad primum nego consequentiam primi faciunt nisi vnam refectionem / pauperes binas vel trinas ambo non peccant sed primi essentiam ieiunii seruant secundi vero non. Ad aliud de illo cui por riguntur carnes certum est talis non peccat sed an seruet essentiam ieiunii non est vsquequeque exploratum potes dicere talem frangere ieiunium quo ad essen tiam sicut pauper facit sine peccato. Si petas an minimus vel habens ex regula non vti lacticiniis comedens oua in festo quatuor temporum frangit ie iunium. potes dicere quod non licet peccet per intemperantiam comedendo cibos veticos in sua regula: comedens oua in quadragesima tantum semel in die cum dispensatione ieiunat vbi alter non ieiunat Si dicatur excusatur a ieiunio / parum refert.

¶ Quarto arguitur in aliquibus partibus homines cenant in diebus iouis vel martis et fertur sic fieri in britannia in quadragesima et non est dicendum ta les transgredi legem dei quia est consuetudo patrie quae est lex non scripta propterea superius gallos excusauimus a ieiunio aliquorum profestorum.

¶ Respondetur multi sunt meandri in argumento cum primo non constat tibi certitudinaliter quin ieiuniums quadragesime est de iure diuino. Et si sic nunquam con tra ius diuinum vocatur consuetudo sed corruptela: solum ius humanum interpretatur consuetudo: qui ne garet quadragesimam esse de iure diuino potest dicere ad paterum sanctiones inductas deus primo instituit ieiunare quadraginta dies hoc est exercuit suum modum tamen non imittamur eum quia ipse in illis die bus nichil comedit / sed isto moo ieiunandi sicut eccle sia nunc ieiunat est de institutione ecclesie a principio nascentis ecclesie ieiunium quadragesime erat in honore et arctius praecipitur quam cetera ieiunia de qui bus constat quod fuerunt instituta ab ecclesia. non vdicere reddere decimam est de iure diuino sed quadragesima est decima pars anni. minor patet. diuide ccc. lxv. et statim in diuisione prodeunt. xxxvi. de fractione dierum et horarum non curat ecclesia: illud non valet. Tum primo dare decimam non est de iure diuino quo ad quotam vt in tertio dictum est. Tum secundo superadduntur quatuor dies ad imitationem christi. nec valet dicere omnis christi actio nostra est instructio quo ad obligationem quia tunc nichil co mederes in quadragesima et resuscitares lazarum cum filio vidue. etiam mediolani non ieiunant quatuor primos dies: ergo signum est quod hii quadraginta dies non sunt de iure diuino quod eque obligat omnes idem est in hospitali dei parisius. Forte dicis mediolanen ses obseruant dominicos dies in recompensam istorum quatuor dierum. hoc non videtur sufficere quia non ieiunant dies dominicos licet abstineant ab esu carnium aliqui dicunt in recompensam ieiunant festum ro gationum de hospitali me latet quamquam moror parisii / sed ab aliquibus sic intellexi. Secundo nego quod sit consuetudo adhuc plures ieiunant et continuo predicatur quod male faciunt maior pars populi forte ieiunat populi inquam quitenetur ieiunare si esset in alia patria. non loquor de parasitis et sic ophantis nebulonibus et per ditis hominibus et prodigis sed deum timentibus et studiosus sicut consuetudo plebea terminum lepidum ab illepido non segregat sed peritorum vsus omnia tran mutat. Si dicas vnus populus potest tollere lege superiorum per consuetudinem in oppositam. et si vnam legem eadem ratione aliam tertiam quartam et sic populus potest ius positiuum tollere / et duci sola consuetudine more lacedemoniorum. concedo quod populus potest vna legem tollere et equalis est ratio profecto de qualibet lege pure positiua / sed nego quod tollet cem numquam populus est ita dure ceruicis quod omnem legem tollit. tu compa ras vnam legem ad legem aliam et sic concedo quod est par ratio sed si compares vnam legem ad plures non est idem. citius bomo incidit in vnum peccatum quam in multa vel in vnam transgressionem quam in multas sed quo ad consue tudinem vel illa venit post legem humanam et illam abro gat postquam est sufficienter introducta si lex scripta venit post consuetudinem eam tollit ratio primi est su perior videt suam legem non seruatam sed laceratam Et exclusam tacite quiescens sua lex robur amittit Et quando eum lateret sufficit quod illi quibus inci bit tacent quousque sit consuetudo introducta quo ad tempus praescriptionem imittatur in pluribus in diebus ma gni gregorii seruus seruorum dei non erat consuetum nec ante os portiri. atatio nominum in creatione pontificum non consuetum incipit esse consuetum et contra. si roges quod est instans segregans consuetudinem a non consuetudine vacuus abibis. Ex quo sequitur quod vnus totus populus peccat primo. et tamen ille vel populus ab illo descendens non peccat. patet de primo populo qui paulati radit legen. et de secundo qui legem iam abrogatam inuenit. et sic habes interdum patres comedere vnam acerbam quorum dentes filiorum non obstupescunt de vxoribus presbiterorum grecie ecclesia non intendebat eos vnquam ligare / sed si grecus presbiter esset in occidentali ecclesia petis an debet conformare se modo latinorum vel reddere debitum vxori petenti cum hoc videatur esse de iure diuino. idem potest fieri si tu eas ad quarthusiam an tenearis consuetudinem carthusiensium acceptare. Ad primum dicitur quod grecus praesbiter potest debitum reddere vxori petenti pro loco et tempore: etiam inter latinos si non oriatur scandalum vel aliud impedimentum. de carthusia dicitur quod non opor tet habitantem in ea. si laicus non professus scit tali modum viuendi seruare locus particularis religiosus vel non religiosus non facit sufficientem consuetudinen alioqui homo obligatur ieiunare omnia profesta nostro domine in collegio motis acuti vbi frequenter tota vrbis vescitur carnibus quod non credo de pauperibus illius collegii qui elemosinis viuunt non loquor ipsi suim modum viuendi habent / sed si ponas vnum diuitem de col legio cameristam vel portionistam comedentem carnes in profesto purificationis vel natiuitatis nostre dom ne sine cotemptu quaritur an superior potest illum punire cum non transgressus est. Respondeo quicquid sit in regula multorum cenobitarum et siluicolarum frequenter infligitur pena sine culpa praeuia / sed non sine causa et hoc est rationabile quando homines hoc ceperunt ex re¬ gula non est idem de colleglo si non oriatur scisma vel contemptus / sed hic aduertendum est quod non omnis consuetudo obligat homoinem sub pena peccati mortalis hoc est non qualibet contraueniens consuetudini peccat mortaliter interdum venialiter et nonnumquam non est peccatum consuetudo est non ieiunare diem iouis vel dominicam ego tamen illos dies ieiunans et consuetudini contraueniens non pecco. Sed difficile est dare regulam quando quis peccat trangrediendo consuetudinem. et potest dici aliqua est consuetudo de consilio aliqua de indifferenti bono vel non ponendo actum indifferentem de minoribo no vt comedere carnes in die iouis vel dominica et con traueniens isti non peccat. aliqua est consuetudo habens vim precepti quando secundum iudicium prudentum iudicatur esse tale: et talis consuetudinis transgres sor peccat non alias. et sicut difficile est interdum sepa rare consilium a precepto ita difficile est ponere di scrimen inter ista membra consuetudinum. Ex isto pa tet non facile est iudicare an quis comedendo carnes in quarta feria in scocia peccet vel ne esto quod sit consuetudo non comedere sic est consuetudo comedere carnes in die iouis vel dominica et contraueniens istis non peccat. forte populus illud accipit de consilio: et sic continuauit nec aliud intendit. et forte idem est de ieiunio diei veneris vel sabbati ex tra quadragesimam in anglia terra. ex quo habes quod homo potest contrauenire consuetudini sine peccato. interdum est ratio ad contraueniendum consuetudinis benficiatus in sancto andrea trahens moram in gallia celebrat secundum consuetudinem sanctim andree propter fructus leuatos beneficii nec christianus in cairo babilonia in quadragesima debet se conformare moribus egiptiorum imo tenetur difformare sed conformans se comsuetudini approbate a prudentibus non peccat non alias castellani excusantur a comestione extremita tum animalium et intestinorum in diebus sabbatinis et gal li a comestione carnium in diebus sabbatis inter festum natiuitatis christi et festum purificationis esto quod causa quare primo in diebus illis comederunt sit inualida quod nostra domina interim comedit carnes antequam esset purificata cum ipsa in partu non morbo labora uerat sed iam sufficit consuetudo loci aliqui de nostra tibus hic horrent diebus illis vesci carnibus sed non horrendum est qui voluerit abstinere etiam potest vt patet ex dictis: sed difficultas est de illo qui non est perman siuus in vna patria sed transit per patriam aliam an potest tenere consuetudinem patrie. et quamquam aliquibus videatur quod consuetudo proprie patrie tunc est seruan da michi videtur quod non. et carmina beati aug. et ambrosii in hoc quadrant dum beatus aug. permonita eius matre rogaret an ieiunandum esset sabbatum mediola ni. Respodit beatus ambrosius quod rome ieiunabat sabbatum mediolani non ieiunabat. et tamen in altero illorum locorum permansiuus erat in altero vero non gra tia quorum hec carmina emanuerant in lucem. Si fueris rome romano viuito more Si fueris alibi viuito more loci. Sed contra ponatur episcopatus murrame episcopatui sancti andree conterminus et in quadragesima sequitur quod sortes murramentis potest in¬ trare episcopatum sancti andree et vesci lacticiniis consequens videtur inconueniens: et consequentia lucere videtur ex dictis. respondeo consequentia non va let quia talis hoc facit ex fraude et non rationabili cau sa incedendi per pateriam: et idem contingere potest de hiis qui habitant prope sanctum quintinum. potes facere difficultatem de mediolanensibus qui ritum particu larem habent celebrandi rem diuinam et non conformant se communi consuetudini eccle. sed ad hoc potest responderi quod hoc habebant miraculose: lege vitam et gesta grego. potes insistere de aliquibus vrbi bus in quibus habitant greci et latini vel galli et teuto nes vt in lethoringia metis et in multis aliis. Sed contra istud argumentor. sequitur quod clerici septentrionales possunt sine peccato nutrire comam contra preceptum anaceti pape et de vita et honestate clerico rum in variis capitibus cum sit eorum consuetudo. Respondetur: consequentia non valet consuetudo non debet sumi a laicis sed a clericis. maior pars clerico rum incedit pilis decentibus sed tamen paulo longioribus quam in gallia / italia vel hispania vtuntur. Et hoc sufficit: consuetudo septentrionis interpretatur ius humanum quam longos pilos debent habere cum est constitutio humana: etiam reformatores perisii non cogunt septentrionales pilos perisius abbreuiare ad equalita tem meridionalium sed an bene agant non insisto cum tales in gallia habitant. Petis / si ponatur in lege hu mana non obstante quacumque consuetudine quid tund erit. dicis consuetudo illam abrogare non potest cum berpetuo manet prohibitio hoc non valet multe leges scripte sic prohibent que sunt abrogate. illa con stitutio est solum humana / sed est argumentum quod legi lator multum voluit illam legem seruari postquam hoc adie cit illa conditio interdum est interpretatiue reuocata hec hactenus de consuetudine dixisse sufficiat.

¶ Quinto arguitur. pueri non tenentur ieiunare quae dragesimam et tamen sunt robore fortes: ergo nul li. Preterea si quis comedat duos panes in meridie et intemperate et non amplius quam semel talis ieiunat et pec cat: ergo aliquod peccatum est impletiuum ieiunii

¶ Rursus dictum est consuetudo interpretatur ius humanum: ergo vbi est consuetudo comedere sero et facere collationem bomo potest comedere sine peccato.

¶ Forte dicis et sic dicendum est. homo po est comedere secundum consuetudinem patrie. Contra sit consuetudo comedere tres morsellos panis tund si aliquis comedat tres morsellos panis cum quanti tate vnius fabe vltra sequitur quod talis frangit ieiunium per comestionem quantitatis panis vnius fabe quod non est dicendum. Ad primum de pueris et senibus non potest dari vna regula placet aliquibus dicere pueri non tenentur ad ieiunium ante vigesimum aliis ante vi gesimum primum aliis ante vigesimum quintum: sed quia aliqui sunt fortiores in decimo octauo anno quam alii in vigesimo vix vna regula dari potest quilibet in parti culari cognoscens causas bene potest iudicare: sed ne rem relinquamus confusam pro conscientiis ieiunan tium dicamus cum illis qui ponunt vigesimum primum annum ad ieiunium totius quadragesime: decem et quatuor anni sufficiunt pro aliquibus diebus. de senibus dicit vpocras particula prima aphorismo. xiii. Senes facile ferunt ieiunium secundo consistentes minus vero pueri horum vero omnium maxime infantes horum vero ipsorum quicumque aimosiores existentes: sed pro illo aduerte du plices sunt senes scilicet primi senes quorum etas est. l. vsque ad sexagesimum vel sexagesimum quintum. et de istis in telligit. Alii sunt secundi senes vel decrepiti: et inci piunt a sexagesimo anno vel sexagesimo quinto vsque ad finem tales difficulter ieiunant: per consistentes in tellige eos agentes vitam inter. xxx. annos et. l. vel xlv. in omnibus istis non intendit ecclesia iugum nimis difficile imponere ieiunantibus sed solum subdere car nem spui. Et licet aliquis illum finem non assequitur sed caro manet rebellis non est dicendum quin ieiunat etc. sicut licet alicuius caro sit subdita sprui non deobligatur talis a ieiunio si poterit: quando homo nimis ieiunat corpus impletur malis humoribus vt dicit auicenna iii. primi dona. ii. cap. vii. Et hoc experitur non est ita difficile ei ieiunare post meridiem sicut ante meridien vel circa horam qua comedere solet propter malos humores replentes poros quare parum laudandum est ieiunium sancti niniani quod alique muliercule nobi scum faciunt incipientes comedere die veneris in me ridie de pane et aqua nichil comedentes vsque ad dominicam in meridie et sic nichil comedunt duobus die bus naturalibus adde etiam isti sic ieiunantes sunt ple bei satis frugaliter viuentes nolo tamen dicere quod pec cent imo quod mereantur licet indiscrete agant ex igno rantia. et si dicas actus earum non sunt conformes dictamini prudentiali: ergo non sunt studiosi: solutionem ha bes alibi. Forte dicis tales interdum sunt homicide sui: ergo peccant quicquid sit de antecedente ne go consequentiam non sunt culpabiliter causa sue mortis nesciunt hoc nec scire tenentur sed si a doetis eis dicatur debent acquiescere consilio qui expo nit se periculo mortis vel aciei belli iusti frequenter est causa sine qua non sue mortis sed non culpabiliter agricole in sudore vultus laborantes nunc in ca lore nunc in frigore vescentes carnibus porcinis et bo uinis et inflatiuis pultibus vitam abbreuiant sine pec cato hoc est sensim et imperceptibiliter et aliunde obligantur se et suos alere excusantur non nego quin aliqui istorum diuitissime viuunt in labore omnia degerunt. Et per hoc patet quod pateres in thebaide mesopotamia et stichia non peccabant tenuissime viuentes plerique eorum gradatim adiecerunt artitudinem et assuefactio ne latitudinem augustam et sufficientem adiecerunt: patet de hilarione et aliis multis celo dignis petulantem asinum spiritui obtemperare cogentibus: sed si quis ha beret carnem nimis petulantem contra rationem talis esto quod sciret suam vitam notabiliter abreuiari debet ieiunare: melius est habere breuem vitam cum salu te anime quam longam cum eius iactura: sed vbi caro est obediens rationi homo debebet eniti tenere corpus sanum: ad motum corporis mouetur anima quare satiricus petebat mentem sanam in corpore sano et potissimum iste qui res publice est vtilis quo ad exemplar vite doctrine vel defensionis vel quauis alia via quare eenocrates non abfurde plus detestabatur submersionem nauis quam alius sic hophanta. ieiunium non est virtus secundum cassianum nisi propter aliud scilicet puritatem mentis primo ad timotheum. iiii. corporalis exercitatio ad modicum vtilis est pietas ad omnia valet. sed subtrahere super flua corporis vt sit transquillitas spiritus non est so lum corporalis exercitatio sed vtilem spiritualem imbibit nec propterea consequens est quod ille cuius mens est tranquillior in bis comedendo deberet bis comede re in dieieiunabili quia propter paruam distrasiam corporis mens non inquietatur: sed vbi esset notabilis fluctuactio mentis propter ieiunium concedo quod est fran gendum. Ad aliud argusntum de illo qui comedit duos panes dico stat aliquem bene ieiunare qui tantum come dit in die ieiunabili sicut in die non ieiunabili diffici lius est totum semel comedere. patet de illo qui quo libet die ieiunat. secundo de illo qui temparate comedit bis in die ieiunabili. forte non minus sufficiet ei in die ieiu nabili nec sequitur iste comedit maius in meridie in isto die ieiunabili quam in alio: ergo peccat nec homo peccat lautius ccnando quando in crastino est ieiunaturus non vt non patiatur inediem sed vt bene ieiunet et seruet preceptum ecclesie sine corporis iactu ra. etiam potest splendidius iantari in die sequenti la titudo temperantie est diuisibilis: ergo in cena quando est ieiunium in crastino potest homo plus comedere sero quia in crastino non est iantaturus: loquor de illo insolito ieiunare vsque ad meridiem sicut religiosus conuersus ferens lapides pro extruenda domo potest plus comedere quam quando tenet ocium in cella tunc non est tanta resolutio caloris in die sequenti potest iantari non assuetus iantari sed ieiunans siue quilibet alius respiciat ad latitudinem temperantie que latitudo ex tribus lapidibus construitur. iii. ethicorum. xi. vir temperans in his mediocriter sese habet. Et sequitur res appetit quae ad sanitatem et corporis bonam habitudinem conferunt. et res ceteras voluptatis effectiuas identidem si nec impedimento sint dictis habitibus corporis nec honestatis cancellos nec facultatum metas egrediantur respiciat ad bonam habitudinem. corporis quod res sit honesta quare perdices tempore ieiunii comedere est extra latitudinem temperantie quod non transgrediatur cancellas diuiciarum quare diues sple didius potest prandere quam pauper et infirmus quam sanus prestat perdere bona fortune quam corpus et illa simul res vocatur honesta que est solita a prudenti bus comedi vesci carnibus crudis vel humanis vt aliqui schite faciunt non est honestum nec illud quoquae pacto in aliqua patria est honestum vesci ranunculis li macibus et boletis in aliquibus partibus ex ista parte maris reputaretur honestum in honestum tamen apud br tannos interdum honestum reputamus quod est recte ratio ni concors et sic terminus omnes temperantie terminos inuoluit. Et datur hec regula. vir qui vult bene ieiunare vel frugaliter bene viuere semel vel bis comedat mediocriter et in fine prandii videat an suf ficientem cibum habeat. et simili quantitate aliis die bus vtatur. naturale est tempore quo quis comedit quod plus expetit sensualitas quam par sit. exaninitio pirorum nondum repleta est sed in fine motus augmentationis vel nutritionis iam se satis saturum inuenit: sed si quis recedat a latitudine temperantie ex ignorantia non im putabili non peccat siue talis comestio dicatur intem perantia vel temperantia difficultas est ferme ver balis potest dici minus tamen scite quod est intemperan tia. et videtur meritum sicut aliqui vt martinus dice rent quod cognoscens alienam quam inuicibiliter credit esse suam adulteratur sed non peccat peccato adulterii placet michi oppositum si homo comedat plusquam sufficit bone armonie corporis sed ignorat adhuc est temperantia. Et sic comedens conformat se conclusio ni sillogismi practici veri sic sillogisando: omnis cibus non prohibitus quem credo mihi esse vtilem cuius opposi tum non teneor scire est a me comedendus hoc elibo rum quod comedit beatus martinus est huiusmodi igitur. Similiter de oleo putato vino a beato bernardo. Si ponas sortem et platonem vterque istorum que rit cenam finito prandio sorti datur cena platoni ni chil qui sic petit lectum an plato peccet tantum sicut sortes. Respondeo quod sic si sortes non plus intendat actum vel eum continuat quam plato et equaliter deme rentur coram deo caro tamen comedentis erit alterius carne petulantior. dicitur cenans post prandium stat virum bene ieiunantem cenare qui sero comedit cenat sicut in profesto omnium sanctorum apud mul tos. et licet homo comedat aliquid siue in die ieiuna bili siue in alio die scienter quod sensim ledit bonam habitudinem corporis non oportet quod semper mortali ter peccet sufficit venialiter: sed hic non des obliuioni te posse facere argumentum quod mortale componitur ex venialibus parua comestio vnius morsus vltra latitudinen temperantie scienter est venialis: et vna alia pari forma est venialis: ergo illa apperta distrasia corporis que conflatur ex hiis est mortalis / hoc argumentum dilue sicut de ablatione successiua granorum et successiua ocussione vsque ad mortem. Ad aliud argumentum de consuetudine si ieiunium quadragesime esset de iure diuino parum facit consuetudo imo non esset consuetu do sed corruptela / sed quia comnmunius putatur et sic magis assentio quod est de iure humano: concedo quod homo potest facere collationem secundum consuetudinem regionis in qua est nec in hoc frangit iciunium: sed si aliud vltra illud comedat frangit ieiunium et peccat vbi est consue tudo nichil sero in collatione comedere habeat ho mo species vel si potus noceat ei sine pane et hoc perciperit comedat aliquid panis et talem declarans se coram aliis ne eos scandaliset vel in secreto illud accipiat preceptum ecclesie obligat secundum intentionem precipientis non intendit obligare omns quamquam lex de tur vniuersaliter sed solum illos qui possunt sine corpo ris et anime iactura si causa dispensandi est patens potest homo sine consensu superioris iciunium frangere si causa est dubia adeat superiorem episcopum vel eius vicarium in hoc si commode haberi potest sinautem vtatur consilio sui curati vel probi viri. ratio primi est quia consuetudo illum declarat non teneri. ratio se cundi quilibet est malus iudex suiipius et plus fauet ei quam parcit. Etiam licet ieiunium sit de precepto non est seruandum propter aliqua vtilia assumpta de consilio qui quidem vtilia rei publice conducunt. Et propterea de magistris recte dicit quod aliqui regentes in artibus non tenentur ad ieiunium quadragesime. et hoc intelligo de hiis qui non possunt satisfacere suis scholasticis sine vehementistudio quod non stat cum ieiunio. secus est vbi modico labore vel ieiunando sine corporis iactura satisfacere potest. et idem est de regente in gran matica: tuncieiunium quadragesime desinit tali esse prae ceptum non refert siue species cibo misceantur vel ne seruetur consuetudo loci. et non capiatur excessus in frau demieiunii dato quod homo non egeat potest seruare con suetudinem loci sicut in alio die potest quis capere in cibo et in potu quousque credit nec ledere corpus nec animam in superfluitate licet natura secundum boetium paucis minmis quam contenta fuerit latitudo temperantio est bene diuisibilis et certitudo moralis ex rudibus coniecturis colligitur est indiscipliati certitudinem aliam hic expetere. i. ethicorum. pauperes possunt parum panis capere loco specierum quae difficulter habentur.

¶ Sed sine forma argumentorum peto aliqua. Primum est sit aliquis infirmus ex culpa sua qui intemperate vixit an talis deobligatur a ieiunio quadragesime.

¶ Secundo dubitatur an infringens vnum diem tenetur alio die ieiunare pro illo.

¶ Tertio dubitatur quomodo se habent abstinentia et ieiunium

¶ Quarto dubitatur an habens hanc nolitionem in pri cipio quadragesime nolo ieiunare vnum diem quadragesime tantum peccat sicut ille qui habet quadragin ta distinctas nolitiones cadentes supra singulos dies

¶ Quinto dubitatur an ille ieiunat qui vellet habe re cenam / sed non administratur ei.

¶ Sexto dubitatur an tabernarii vel parentes porrigentes cibos ac comedendum hiis de quibus dubitant an sine causa frangant ieiunium peccant.

¶ Septimo dubitatur an vouens non comedere carnes in quarta feria comedens offam vel interiora pecudum puta farsumina sanguinea frangit votum.

¶ Octauo dubitaitur an peccans per intemperantiam frangit leiunium.

¶ Ad primum dicitur affirmatiue quod talis est deobligatus est inter duo constitutus quorum vnum est conseruare vitam et ne sit occisor suimet et verisimile est quod ieiunando erit causa notabilis breuitatis vite quod reprobat beatus iheronimus vt patet de consecratione distin. v. non mediocriter de rapina olocaustum offert qui vel ciborum nimia egestate vel sompni penuria immodera te corpus suum affligit. aliud est seruare ieiunium quod debet deserere in illo sic legistator deberet si presens esset et sic aliquis deobligatur ex sua culpa a ieiunio. Si dicas non refertte occidere magno tem pore vel breui. dicitur quod hoc est verum de vno actu vt statim tibi resecare collum vel successiue te mem bratim dilaniare: sed interdum est ignorantia inuincibilis et dato quod homo vitam abbreuiat non peccat vel est con stitutus inter hec duo vel caro petulans lasciuiet comtra spiritum vel abstinendum est cum abbreuiatione vi te secundum est faciendum sine peccato / vel est opus honestum faciendum. Et si dicas ad ephesios quinto. ne mo vnquam carnem suam odio habuit: ergo caro est fo uenda et non maceranda per ieiunium. insuper mathes v. diligite inimicos vestros et benefacite hiis qui ode runt vos: sed caro est nobis inimica. ad Galathas v. igitur. Ad primum dicitur caro est fouenda id est substantia carnis: sed occasio peccati in carne est sub trahenda. secundum illud iohelis. iii. Scindete corda vestra et non vestimenta. Ad secundum dicitur substantia inimici est diligenda sed cum inimicus nos inducit ad peccandum ab eo recedendum est et coarcendus est. et sic potest responderi ad illud Mathei. xv. Omne quod intrat in os non coinquinat animam: distingo vel efficienter / et sic nego crebro est causa quare anima delinquit vel formaliter et sic concedo: rationabile sit obsequium vestrum Romanorum. xii. et ille non est bonus politicus qui occidit ciuem sine quo non potest viuere anima sine corpore non potest viuere vita mortali et meritoria secundum legem seruetur corpus incolume vt sit puritas mentis: sed quia est periculosus ciuis et crebro petit nociua anime teneatur in seruitute ibi verum hiua dictum nostratium loquentium de aliquibus vnius paterie dicim eos obsequosos famulos austeros dominos / sic est de cor pore pessime pariter et periculosissime dominatur anime vel de paritate certat tranquille famulatur et sic macrocosmus egre capit duos imperatores sic de microcosme intelligas.

¶ Ad secundum dicitur quod non vt patet supra de illo qui amisit dicere horas distin. xiii. si

¶ Ad tertium dicitur quod abstinentia est superius ad l ieiunium. ieiunium interdum capitur pro actu in differen ti sicut virginitas et sic non est per se virtus cardinalis circa sensum tactus habet castitatem hoc est cis ca venerea circa potum sobrietatem circa cibos tem perantiam regularem et in illa est abstinentia cuius latitudo est minor quam latitudo temperantie regularis Et rursus latitudo ieiuni est minor latitudine abstinentie declaratur exemplariter sortes potest in dicomedere vnam libram in pane vel duas ecce tota la titudo temperantie regularis est in vna libra vel in dua bus si minus comedat in die quam vnam libram est insensibilis si supra duas libras est intemperans tenendo se in medio temperate viuit secundum temperantiam regularem ecce obiectum temperantie regularis abstinem tia minorem latitudinem habet ita quod vbi est status temperantie regularis in decremento ibi est status abstinentie: sed non expandit se in tantum versus aliud ex tremum excelsius sicut intemperantia sic ita manet in latitudine abstinentie dummoo comedit panem cum dimi dio si supra panem cum dimidio non est abstinens ieiu nium virtus vel ieiunium ecclesie minorem latitudinem habet vel minus obiectum saltem quo ad tempus pu ta comedere vnum panem cum dimidio in vnico tempore ita quod si quis comedat vnum panem vnico tempore vel panem cum dimidio vnica vice cum reliquo edim lio talis ieiunat. Et quemadmodum latitudo ieiunii im bibitur in latitudine abstinentie et latitudo abstinen tie in latitudine temperantie regularis inuoluitur: ita omne ieiunium est abstinentia et omnis abstinentia est temperantia regularis aliquis actus qui est ieiu nium ecclesie est temperantia: aliquis in temperantia hoc est non frangiturieiunium ecclesie et tamen est in¬ temperantia patet de excesiiuo potu: si homo bibit excessiue in die ieiunabili peccat per intemperantiam sicut in alio die et non magis de per se: forte bene mag propter circunstantiam si quis comedit hora quar ta post prandium talis peccat de per se et frangit ieiu nium et si intemperate comedit panem illa hora du liciter talis peccat frangendo ieiunium ecclesie et in temperate si parum comedit hora quarta intemperate comedit si frangit ieiunium temperantiam frangit: sed non oportet quod frangat temperantiam: sed est minus peccatum quam excessiue comedendo in corpris et anime dispendium sed isti habitus collectiue capiendo et actus distingun tur sicut omnis homo est animal: tamen iste terminus homo non est terminus animal actus vel habitus sunt virtutes. Sed contra illud arguitur: ex illo patet quod ide actus est ieiunium et temperantia regularis et quod idem indiuiduum partinet ad diuersas virtutes subalternas. Respondetur concedendo spectat ad diuersas vtu tes subalternas sicut idem terminus est inferior respe ctu plurium generum subalternorum imio concedo quod idem actus numero est temperantia iusticia et castitas si cut ille qui vult luxuriari propter lucrum est intempera tus et auarus: licet plus denominetur a fine non refert: et alibi declaratum est. Ex isto patet. male impu gnat martinus beatum thomam in hac parte per actum interiorem et exteriorem: sed petis de isto actu quo quis vult comedere istum panem vel partem huius panis hora duodecima in die ieiunabili dico quod est actus ieiunii si intendat illum panem comedere cum reliquo qui sufficit et temperantia regularis et sicut dictum est in posterioribus idem indiuiduum contine tur sub phisica et astronomia similiter idem partiale indi uiduum continetur sub grammatica et logica sic est in proposito quamquam non essent subalterne punctum in hoc later pono sub disiunctione obiectum dum tamen non intendit deserere comestionem ante sufficientiam et cum ista disium ctione saluatur ratio superioritatis et inferioritatis vt de colorato et albo contingit. Et sic omnis abstinentia est temperantia regularis et omne ieiunium abstinentia martinus ponit sub copulatione et sic non po test id saluare numquam notio integrum copulatum impor tans erit superior ad notionem partem significantem. Ex quo patet. si essent duo quorum vnus vult comedere hanc paruam partem panis et alius similem partem vni esset ille actus insensibilitas alteri temperantia si intendat nihil vltra comedere vbi ratio dictat. Forte dicis. ex isto sequitur quod non stat in die ieiunabili tempe rate comedere nisi quis ieiunet. Respondetur concedendo bene tamen quando ieiunium est de consilio vel secum dum vnam positionem post secundam comestionem licet conedere temperantiam regularem non frangendo vel abstinentiam et non leiunando. Ceterum de illo qui ieiunat in peccato potest multiphariam accidere vel aliquis est in peccato morta li et tunc ieiunium eius nichil valet ad vitam eternam bene tamen impedit eum ne plus peccet: sed si quis ieiunat et est circunstantia venialis circunstans non cadens in ratione obiecti ieiunium eius est meritum si sit in gratia si in mortali est virtus vel eius actus si circunstantia cadat in ratione obiecti sub iudicelis est. Sed contra illud argumentor sequitur quod pateres in egipto et anathorite artissimam vitam degentes in antris deserti fregerunt ieiunium per intemperantiam consequens non est dicendum igitur. consequentia patet de paula et eustochio paulo primo heremita et anthonio et similibus qui olusculis et aqua vsi sunt mo do aliquis nostrum infirmitatem incurreret bibens aquam. Respondetur negando consequentiam patres successiue redegerunt se ad paruam latitudinem transeuntes sensim de maiore ad minorem bene erant complexionati corpora insuper veterum erant cor poribus modernorum maiora vt dicitur. xxxiiii. d. fraternitatis erant in climat. bus conuenientibus. in secundo dictum est cum auicenna quartum clima post tor ridam gonam esse temperatissimum plorimi patrum in iii. iiii. et in principio quinti climatis vixerunt vbi bona aqua bone herbe et fructus optimi etiam maior erat feruor in eclesia in diebus illis quam in nostris nichil est amanti graue erant viri valentes et heroici Alexander macedo et iulius cesar erant heroici secundum innobile vulgus latitudinem fortitudinis transcendentes isti reuera heroici. de hoc quod tangitur de aquae o bone deus quam bene cuilibet prouisum est. agricola tota die laborans aquam quantumcumque infectam bibens et ci bariis grossis vescens non laborat morbo. molliter educatus secundum illud alexandri vt mea defuncti da molliter ossa cubare vbi diuites et litterati notabiliter alterantur regulariter a modico alteratiuo quamquam studium litteratorum digestionem impedit et melancoliam in ducit: sed pro bonis et pauperibus aquam bibentibus vtantur consilio auicenne. ii. primi doctrina. ii. vbi ad longum de aqua disserit. aqua bona est aqua fontis terre libere currens discooperta soli et ventis su per lutum liberum incedens multa fortis cursus ten dens in oriens a suo principio elongata descendens a locisaltis insipida cuius quantitatem magnam vinum non tollerat leuis in pondere que cito calefit et infrigiditatur in qua cito coquitur et dissoluitur quod in ea coquitur. aqua putealis non est bona: coci de col legio montis ad decoquenda pisa vadunt collaturi aquam de secana relinquentes aquam putealem transiens orientem versus vbi sol super ipsum mane oritur post illam valet aqua currens septentrionem versus stat aliquam talem aquis currentibus orientem versus esse meliorem vt auicenna dicit de nilo galienus in suo libello de aquis Cap. i. loquens nilum com mendat quamuis putauerit ipsum fluere meridiem versus: sed de eius fluxu dictum est in. xvii. distin. secundi de paradiso terrestri et eius fluminibus. elongata a suo principio. stat aliquam aquam elongatam a pri cipio propter maliciam terre super quam fluit esse peiorem quam a principio et propterea aqua commentatoris poterat esse melior prope cordubam quam prope si billam vt ipse putat quinto colliget capitulo de aquis qui stomachum debilem habent decoquant aquam et temptent in vasis equalibus equales mensuras aqua et minus ponderans est melior vel madefiant in eis duo panni equales equaliter postea desiccentur et pan nus minus ponderans imbibit meliorem aquam.

¶ Ad quartam dubitationem dicitur quod non quem admodum habens volitiones quadraginta distinctas ad occidendos homines plus peccat quam vnam volitionem habens occidendi vnum hominem. Sed aduerte quod habens nolitionem ieiunandi vnum diem quadragesime peccat et habens nolitiones particulares peccat nouo peccato hoc dixerim con stant ista esse vera nec probatione egent. martinus conclusione secunda questionis none. de ieiunio v detur dicere oppositum sed abutitur terminis nouo peccato. vult idem in sententia dicere vt patet in solutionibus argumentorum circa finem questio nis sed prolixe in soluendo laborat et indigeste solum abutitur terminis prima fronte tibi delirare videbitur et ita michi interdum visum est sed considerando totam questionem seipsum explicat.

¶ Ad quintum dicitur quod non imo si quis haberet quadraginta distinctas volitiones interruptas in eodem die super fractione illius diei talis tantum peccaret sicut frangens totam quadragesimam quemadmodum stat virum occidendo vnum hominem tantum peccare sicut occidendo viginti per frequen tationem actuum. Dic potest homo replicare tenendo quod tertia comestio non est fractiua ieiunii quod tertia volitio non est peccatum petendo an ille qui vult secundo comedere et nichil datur ei ad eomedendum tunc talis frangit ieiunium aut in tertia vo litione qua vult comedere et de facto comedit sit fractiua ieiunii que realiter est secunda comestio. Potest hic quis dicere quod secunda volitio est fracti ua ieiunii si non comedat sed non irrecuperabiliter si penitudine illo die ducatur incipit esse ieiunium exemplum de illa que per actum voluntatis desinit esse virgo et rursus post penitentiam incipit esse vir go sed post realem comestionem secundam irrecuperabiliter perditur sicut de illa que actualiter cognoscitur et talis in tertia comestione vel quarta dum realiter comedit irrecuperabiliter frangit ieiunium illius diei: sed ille qui habet tres volitiones vel plu res frangendi ieiunium et non comedit si non sequatur xenitentia. tertia volitio non est peccatum sed solum secunda et causa est quia tertia iam repperii ieiunium fractum sed si penituerit ante realem comestionem dato quod viginti volitiones solum interiores habuit et non actum exteriorem licet semper vnus actus puta primus post realem comestio nem est peccatum vel secundus actus post volitionem solum interiorem reliqui actus non sunt peccata si non accedat intemperantia vel aliud tunc quando sortes in fine vigesimi actus penitet adhuc verum est dicere sortes est ieiunus ieiunio ecclesie licet peccauerit. Et rursus actus sequens penitentiam est peccatum et fractiuus ieiunii. Ex illo habes quod penitentia est partialis causa quare actus ess peccatum qui alias non esset peccatum. exemplum in simili ne territus sis hoc concedere penitentia est causa quare perditur virginitas vbi si non esset penitentia non amitteretur virginitas postquam aliqua habuit actum meretricium vnum vel plures secun dus actus non frangit virginitatem: quia iam est amissa per primum actum: sed si resipiscat mulier et ducatur penitudine actus corruptionis proximo sequens est fracturus realiter virginitatis. sic est in proposito et est omnino simile nisi quod hic non semper peccatur per quemlibet actum in ieiunio vt positio tenet. secus est in actu impudicitie penitentia est etiam causa quare secundus actus est ma lus peccatum propter ingratitudinem postquam deus pepercit peccatori ille est ingratus qui iterum recidiuat. Insuper virtus est causa maioris peccati de per accidens. Forte dicis melius est dicere quam libet volitionem vbi non est comestio exterior est peccatum et fractiuum ieiunii. Contra pono duos sortem et platonem qui habent quattuor actus distinctos et interruptos frangendi ieiunium sorti da tur ad comedendum platoni nichil. Arguitur sic: sortes tertio comedens non peccat nec quarto: ergo neque plato. alioquin actus exterior aliquid malicie actui interiori superaddit quod alibi reprobatum est: ergo primus modus est rationabilior huic argumento. dicere potes licet actus interiores sint pares in specie essentiali et entitatiua sunt tamen im pares in imputabilitate propter prohibitionem ec clesie non imputantis comestionem tertiam vel vo untatem eius: secus est quousque fuerit exitus in actum Potest darianalogia hic: si prohiberetur alicui fram gere vitrum quelibet volitio frangendi vitrum quamdiu est integrum est peccatum non autem postea cui magis placet hec solutio quam prior teneatur. Et videtur securior cum ieiunium adhuc est recuperabile secus est postquam perditur per exitum in exteriorem actum. Alioquin etiam possunt fieri alique trice de talibus actibus si sortes in die cinerum habeat hoc propositum nolo ieiunare hanc totam quadragesimam cathegoreumatice propter aliquem vel aliquos ad quem vel ad quos me nunc non determino si secundus actus non erit peccatum oportet da re actum respondentem super talem diem qui erit peccatum de talibus non facerem difficultatem no loieiunare totam quadragesimam propter hunc di m demonstrando diem cinerum diceret secundum actum in illo die non esse peccatum: secus est in aliis diebus. Item si haberet hunc actum scilicet no lo solum ante primum instans non esse hore duodecime carnispriuli et post vltimum instans non esse hore prime diei naturalis cinerum habeat reliquum scilicet ieiunare istum diem. Sed contra ponamus quod aliquis habeat nolitionem in fronte quadragesime nolo ieiunare vnum diem quadragesime tunc talis nulla die sequenti comedens pec tat. Forte dicis confusa nolitio non sufficit. Contra saltem si primo die quis habuerit quadraginta distinctas volitiones non peccabit in posterum comedens. Respondetur non sequitur requiritur nolitio in illo die: ego nunc per duos dies praetedentes profestum natiuitatis nolo ieiunare non excusorinillo profesto propterea quemadmodum si nunc secundo comederem pro illo die non me de obligarem a iciunio profesti natiuitatis cum adhud possum ieiunare proillo die. secus est post conestion in ipso die ieiunabili cum ieiunium est iam actu fractum. Ad sextum dicitur quod sic nisi explicent rationa bilem causam vel infirmitatis vel quod non pransi sunt vel aliquod tale tunc eis credere deberent melius est istum vel minus malum est quod frangit ieiunium quam fame moriatur vbiscienter porrigunt eis quos nouerunt frangere ieiunium peccant et cooperantur eorum peccato tabernarii et alii superiores vel in differentes.

¶ Ad septimam dicitur cum offa non sit caro nec sanguis sit caro videtur quod talis non es fractor voti: non omne quod emanat a carne est caro. patet de ouis: hoc faciunt aliqui religiosi: pen lia restringenda sunt tu pleno ventre omnia expo nens in deteriorem partem hoc subsannas vbi non irrides comedentem carnem cum offa.

¶ Ad octauum patet responsio ex dictis in tertio dubio.

¶ Sed hic dubitatur de dispensatione cum lacticiniis in diocesi sancti andree videtur quod parum prodest. Tum primo: lac et pisces simul generan morbos et potissimum lepram: vt auicenna prima canonica fen tertia dicit. Experimentatores indi et alii dixerunt quod laccum acetosis non est comedendum neque pisces cum lacte quoniam egritudines producunt perniciosas sicut lepram. Tum secundo non credo aliquam partem illius diocesis dista re a mari quindecim leucis vbi est copia piscium ergo causa dispensandi est rationabilis.

¶ Respondetur dispensatio est rationabilis non comedantur pisces simulcum lacte sed nunc hoc nunc illud. Ad aliud vbi dicis est copia piscium non semper propter frigus et ventum: solent vbi oriundus sun piscatores irridere per motum arborum ac si dicerent communi deumbio diem esse indispositum quod se let accidere in vere in postclimatibus etiam propter paganos habentes lacticinia quibus non suppetunt pecunie ad comparandos pisces. omnibus istis fauet patrie consuetudo.