¶ Prosolutione questionis notabis partitam esse positionem Boctores antiqui ante alexandrum de hales tenuerunt sacramenta nullam actiuitatem habere. sed es se causas sine quibus non. Alexander de hales in iiii. parte questione octaua membro tertio articlo quinto quem sequitur beatus thomas et eius schola tenent sacramenta habere causalitatem proprie dictam.

¶ Pro intelligentia illius positionis notabis. duo sunt effectus sacramenti. vnus est caracter in tribus sacramentis impressus vel ornatus in quattuor aliis impressus alius est gratia respectu caracte ris vel ornatus. sacramenta causalitatem proprie dictam habent et non respectu grtre. Coloratur pous instrumentum dum mouetur a principali agente recipit ab eo vertu tem aliquam per aquam producit aliquid vltra illud quod secundum suam naturam produceret: illud est quandoque forma vltima. quam doque aliqua dispositio preuia. declaratur exemplariter calor ex natura sua producit calorem. sed pro quan to est instrumentum forme substantialis concurrit ad productionem forme substantialis. virtus in semine non attingit productionem forme substantialis anime rationalis. sed dispositionem praeuiam. mo do sacramenta sunt instrumenta dei: et recipiunt ab eo quendam influxum per quem agunt vltra actio nem eis naturalem. aqua in baptismo madefacit. et mundat ex propria natura et per influxum inherentem aque concurrit ad productionem caracteris in anima baptizati. secundum illud beati augustini omelu lxxx. superiohannem. Que est ista vrtus aque que r corpus tangit et cor abluit.

¶ Contra istam posine tionem argumentor. vel iste influxus sacramento in therens est accidens corporeum vel incorporeum. u si secundum non apparet quod potest inherere subiecto to taliter corporeo. Si primum non apparet quomodo n agit in animam caracterem. et est contra beatum augu e stinum sexto musice quod corpus potest agere in spiritum. hac via tenebo quod ignis inferni potest causare quan dam qualitatem spiritualem nociuam demoni et anime dannate quod non admittunt bene intelligentes. nec multi tenen tes illam positionem.

¶ Rursus vel iste influxus inheret verbis et sic accidentis est accidens. contra aristote. in vltima proprietate substantie. maxime probrium est substantie cum sit vna et eadem numero v sit susceptiua contrariorum. Si inhereat verbis et aque in baptismo hoc videtur extraneum quod vnum accidens inhereat duobus subiectis specie distin¬ ctis, non facientibus aliquod vnum. et queritur an inhereat toti aque mari sincathegoce: posito quod quis paptisatur in mari: et cuilibet sillabe illius ofronis ego te baptiso / vel vltime sillabe si nouissime sillabe / alie partes superfluunt.

¶ Preterea cum sortes contrahit cum berta per verba de praesenti capio te in meam. et contra. vel illa verba effectiue concur runt ad ornatum mstrimonii vel non. si secundum posius nulla. si primum ponatur nutus vel taciturnitas. vt patet in verecunda puella. ponatur matrimonium contractum inter sortem in britannia et berta in liuo nia: et queritur. quoos possunt verba illa ad tantam distantiam causare ornatum: Non puto has ratio nes radicitus posse dissolui: esto quod duo sollempnes doctores hanc positionem posuerunt cum eorum sequacibus / vtrumque tamen respondere conabimur: quamquam luctantur viri illius positionis aliquibus dicen tibus accidens esse corporeum / aliquibus oppositum. dicam ipsum esse incorporeum. non admittimus quod corpus agat aliquam actionem vltra noticiam in substantiam impartibilem.

¶ Et dico non inconuenire. accidens impartibile inherere subiecto diuisibili. patet in relationibus intrinsecus aduenientibus. pariter et extrinsecus. paternitas inheret toti patri et nulli parti eius. et pater est corporeus. Et si dicas vnam partem sortis esse indiuisibilem accipito brunellum paterem totaliter diuisibilem. id patet in accidentibus abso lutis. quantitas discreta est accidens indiuisibile / et subiecto diuisibiliter inheret. taceo de secundis intentionibus habentibus esse diminutum: existentibus quasi in denominato.

¶ Ad secundum dicitur quod iste influxus in baptismo inheret verbis et aque copulatim. et non est improbabile consequenter / quod minitro verbis et aque inhereat / tenendo quod numerus formalis distinguitur a rebus numeratis. est accidens indiuisibile inherens pluribus subiectis copulatim / et non copulatiue. quia nisi sic. dabis eandem rem naturaliter esse motam ad diuersas differentias positionum: vel moueri et quiescere. patet. nume ro. iiii. capto hominem mouentium ad partes oppositas vel duobus quiescentibus / et duobus motis. matis illud accidens capit inhesionem in vltima sillaba forme verborum: et in aqua proxime tangenti baptisatum. accidens inheret accidenti tanquam subiecto quo: sed non tanquam subiecto quod naturaliter vl timate accidens inheret eidem subiecto cui inheret accidens in quo est. similitudo inheret albedini tanquam subiecto proximo / et eidem subiecto radicaliter cui albedo inheret. idem patet de qualitate / et quantitate. Et sicut non datur locus adequatus in quo est numerus formalis / ita non datur locus adequa tus in quo est illud accidens. sed copulatim est in mltis / eo modo quo ei competitesse in loco.

¶ Ad aliud argumentum de matrimonio dicitur quod verpa hec ego capio te in meam etc. causant ornatus quosdam in animabus coniugum. et si fuerint nutus et non verba idem faciunt. et si fuerint in distantia mille leucarum idem faciunt. non requiritur tactus pro prie dictus ad talem actionem. hoc non inconuenit in instrumento dei. vel verbum causat ornatum in anima proferentis in confirmatione / ordine et extrema vnctione / virtus inheret verbo et materie / quam illa instrumenta conferuntur. et vt apparet me lius / ipsi ministro: cum est necessarius ad collationem sacramenti. in praesentia / in ministro et verbis. In sacra mento eucharistie verba causant ornatum in anima. ecce quomodo datur via euadendi et facilius. est eis de secta realium abire sine inconuenienti reputato quae nominalibus pro me multa que dicebam soluend puto commenta nec opinor quantitatem discretam distingui a rebus numeratis nec pono secundas inter tiones distinctas a terminis / nec relationes distinctas a fundamentis.

¶ Propterea teneo antiquan opinionem cum aliis neotricis. nec hoc est contra dicere sanctis. doctor seraphicus vtramque positione resistans declinat in hanc quod sacramenta noue legis nullam causalitatem habent respectu caracteris. vel ornatus dicit eam fauere pietati fidei et quadrare rationi. sunt cause. sicut denarius plumbeus respectu elemosine regis vel panis habendi quando panis fracta pecunia emitur venditor dat signum plumbeum pro habendo alio pane. vt qui illud signum asffert habebit panem. sic de elemosinario regis. sic ex pacto diuino qui capit sacramenta habebit gratiam a deo creatam nisi sit obex. et deus etiam caracteres in sacramentis initerabilibus creat. Cui suffra gatur illud beati bernardi in sermone de cena domini dicentis. sicut canonicus inuestitur per librum / ali bas per baculum / eprsus per baculum et annulum / sic diuerse gratie diuersis sunt tradite sacramentis. Non pono tales ornatus. virtutes et earum actus animam ornant. nec per causalitatem sacramenta noue legis a sacramentis veteris distinguntur. sed i maiorem gratiam et apertionem ianue et sic baptis mus est solum causa sine qua non caracteris et gra tie. et ita in aliis sacramentis. Rationes aliorum nichil momenti habent. Instrumentum dum mouetur ab agente vt securis,. nichil in se recipit per motum localem. nulla virtus recipitur in mobili. vt dicitur octauo phisicorum. Melius est dicere quod motus localis non distinguitur a mobili quod mouetur. cum est corpus durum pellit minutatim aliud corpus ab eodem loco: cum non possunt in simul manere. re sistentia corporis duri est maior in magna parte quam parua. Propterea difficilius est magnam expellere. quodlibet corpus quantum potest resistit sue corruptio ni et diuisioni. Propterea clauus per violentiam intrans asserem difficulter potest euelli ob latera ho stii diuisioni resistentia. vbi res non potest continua ri resistit discontumationi non alias frutex imposi tus ouo impedit ne cibus rarefactus currat in ignen cum continuatur frutici: Successu temporis securis vel serra quercum diuidit. nimirum ferreus assidue consumitur annullus vsu / et gutta cadens in sti licidio partem lapidis aufent secundum illud. Sutta cauat lapidem non vi sed sepe cadendo. Rec est dam da aliqua virtus securi vel serre inherens nec aliud accidens tomiste motus quam ante motum extendendo terminum instrumenti ad causam quae ab alia dependet. quo modo qualibet creatura potest dici instrumentum et calor ignis est instrumentum forme substantialis ignis. nullum accidens suscipitur quod non habebat ante actionem. Si teneatur quod accidens vt calor ignis attingat partialiter formam ignis in ligno genito quod est probabile. tunc videtur quod calor separatus vt in euchas. potest auxiliari a ignem vicinum ad corrum pendum b lignum et ad introducendam formam substan tialem ignis. licet non dependeat ab a igne.

¶ Sed forte dicis. ignis corporeus inferni causat tristiciam in animam dampnati tanquam instrumentum punitiuum dei. ergo hoc non est negandum a sacramentis.

¶ Insuper adam in semine si non peccasset transfudissetiusticiam originalem in animam. et tamen semen est corporeum. et anima que est susceptiua iusticie ori ginalis impartibilis. igitur.

¶ Ad primam patebit responsio in. xliiii. distinctione de modo punien di in inferi.

¶ Ad secundum dicitur. quod si adam non peccassset deus creasset iusticiam originalem in animam. ex pacto diuino. Amplius illud quod fit per accidens dimittitur ab arte nec ponitur in diffinitione / vt dicitur sexto methaphifice. edificator per se edificat. et album per accidens. i. phisicorum. sed doctores ponunt in diffinitione sacramenti. Sacramentum est inuisibilis gratie visibiul forma vt eius imaginem gerit et causa existit.

¶ Respondetur. illud quod est per accidens impartinens relinquendum est ab arte sicut musica respectu edificatoris. Sed quod com muniter vel semper ponitur non est sic per accidens modo in digne suscipiente sacramentum confertur gra tia / et sic est causa sine qua non gratie. Secundo dico non reperitur hoc positum in diffinitione sacramenti ante magistrum: qui se exponens dicit in litera quod homo non querit salutem in sacramentis quasi ab eis. Sed arguitur quod sacramenta proprie erant cause gratio et hoc sic, non aliter arguebat aristo. solem in obli quo circulo. ii. de gsntonatione esse causam in istis infe rioribus nisi quia videbat quando sol intrauit arietem: ter ra in istis climatibus inferioribus pullulat sole existente in capricorno ommia sunt arida. Non alias probatur duplex accessus solis in diameroe / et inter tropicum cancri / et caprinorni esse causam quare bis colligantur segetes / vel duas esse vmbras in austrum et aquilonem proiectas. et sole existente in signis septentrionalibus sex mensibus vmbram in austrum proiicere / et totidem in boream in signis meredionalibus. et ita vmbras varietatem accipere a magnitudine temporis / secundum accessum vel recessum ab equatore / ergo cum ad presentiam solis sequitur iste effe ctus / et ad eius absentiam quocumque alio secluso non sequitur / oportet quod sol aliquid causalitatis habeat. sed sic est in istis sacramentis.

¶ Forte dices hoc non est ex natura rei quemadmodum est de sole. si baptis mus qui est realiter aqua / vel aqua / verba et intentio / causarent gratiam ex naturis rerum / a principio mundi causassent quod est falsum.

¶ Contra. nec est ex natura rei quod calor causat calorem. patet in cami no ignis Daniel. iii. vbi deus impediuit calorem ignis ne calefaceret / sed deus non potest agere con tram naturas rerum. igitur.

¶ Item non potest tibi consta re quin deus semper ad praesentiam ignis producit calorem. et ita cum qualibet alia causa quam tu vocas secundam ergo quelitet causa talis est causa sine qua non.

¶ Respon detur negando quod calor non calefacit ex natura rei. deus suspendebat eius actionem miraculose ibidem vel melius, non concurrebat cum igne ad producendum calorem in pueros. licet actiue conseruabat entitatem ipsius ignis. modo nulla causa potest agerem qualitercunque nisi prima causa secum coagat

¶ Ad aliud vbi dicis non potest michi constare quin nulla est causa secunda proprie dicta.

¶ Respondetur de facto hoc est verum non est michi euidens. semper dicetur licet ad presentiam ignis passum calefiat: tamen il lud deus facit ad praesentiam ignis: et non quia ignis ex sua natura calefacit. quemadmodum de sacramentis respectu gratie: homo huius etatis quidam dictus gabriel dicit. quod vult ponere vnum modum quem lectori osfert prima. q. iiii. et dicit quod licet verbaliter ab aliis distat paum tamen in re. Modus est ille quod nulla est causa secunda ex natura rei / sed ex voluntate dei. Ita deus potest facere calorem frigefacere / et frigus calefacere. non per antiperistasim / sed actione directa. nichil hic loquitur. Tum primo. si in sententia cum aliis conuenitet solo verbo differt inaniter laborat. quod offerendum est lectori gregi. et aliqui alii illud idem habent dicere quos pre manibus ha bebat. Et non habent pro inconuenienti quod iudicium huius anticristus erit. postquam causatur a deo sit assensus sui contradictori. et sic non maius haberent inconueniens dicere quod noticia sortis repsentat vnum asinum respectu dei: et calor potest frigefacere et sic dicere habent consequenter quod si deus voluerit calor potest frigefacere. Sed ex illo videtur remoueri om nis causalitas a causis secundis.

¶ Propterea aliter respondetur. licet non sit michi euidens / habeo tamen certitudinem sufficientem / quod calor suapte natura calefacit. et sacramentum non causat gratram. om nis calor et semper passo applicato causat calorem ergo si semel vel raro sit impedimentum oportet ascri bere miraculo. non est sic de sacramentis, non quaelibet aqua sufficit ad penitentiam gatre / et semper: et hoc de bet michi sufficere quod calor calorem producit / et albedo non albedinem producit / si deus ab eterno ad presentiam albedinis produceret albedinem / et mihi non constaret de opposito drem quod alio producit albedi nem.

¶ Sed contra dicta arguitur. deus potest impedire calorem ne calefaciat contra eius naturanm ergo potest calorem facere frigescere. probo consequentiam. quia vtrumque est contra naturam calori / et vtrumque equaliter in potestate dei. ergo vnum non est magis negandum quam alterum.

¶ Et confirmatur. an gelus potest intueri archana cordis. vt doctor subtilis tenet cum quo conuenio in hac parte in secun do / et tamen impeditur a tota spem a deo / et solus des hoc cognoscit. ii. peralipomenon. vi. Tu solus nosti corda filiorum hominem. ergo eodem modo et eadem facilitate dicetur quod albedo potest producere albedinem ex natura. et quelibet res creata potest similem in spireproducere: sed deus res aliquas impedit.

¶ Item. iiii. regum. xx. deus curauit morbum ezechie per ficus qui erant nutritiui morbi. ergo potest facere contrarium producere oppositum.

¶ Respondetur negando consequentiam. et ratio est. antecedens constat nobis ex fide. et concesso consequente negant omnem cau salitatem a causis secundis: quam tamen sancti post philosophos eis tribuunt. Vnde iohannes damascenus lib. ii. cap. vii. de orthodoxa fide loquens quomodo luna lumen a sole acceptat dicit / causalitatem cause secunde. licet omnia solus potest efficere ad nos docendos quod debeamus nos inuicem iunare deus potest aliquid facere contra ordinem rerum institutarum partim fide / partim ratione nobis constat. Non tamen hominem potest facere esse asinum.

¶ Ad confirma tionem conceditur antecedens. et negatur consequentia. secus est de albedine. nullam experientiam nec rationem apparentem habemus pro nobis ad concludendum quod albedo producat albedinem. Rationes validas habemus quod angelus relictus sue na ture potest hominem secreta intueri magni ponderis ad soluendum. et fide nobis constat quod deus eos impe dit. ergo oportet dicere quod aliquas causas impedit alias vero non.

¶ Ad illud de crechia dicendum est quod deus miraculose curauit eum. et ad hoc magis manifestandum ficus fecit apponi qui erant morbi nutritiui.

¶ Secundo arguitur contra istud argumentum quo philosophi repererunt aliquam esse causam respectu alterius. quia ex illo sol non esset cau sa asini. consequenens est falsum. Sol et homo generant hominem. ii. phisicorum. Eodem modo sol et asinus ge nerant asinum. sed probo quod non siue sol sit presens siue non. non minus generatur bomo. videmus homines genitos sole existente in signis meridionalibus apud nos sicut in septentrionalibus / apud taprobanenses et auream thersanesum / ergo praesentia solis ni chil facit. ergo a sole negabitur talis causalitas respectu animalium.

¶ Si dicas requiritur quod sol sit in rerum natura. eodem modo debes dicere quod quelibet pars celi cuiuslibet effectus esset causa secundum philosophos. imo et materia prima.

¶ Forte dicis. requiritur influentia. eodem modo tibi dicam requiritur influentia respectu alterius partis celi.

¶ Et confirmatur per illud medium habes dicere quod for ma remissa est causa efficiens respectu forme inten se. quia ipsa requiritur ad hoc quod forma intensa sit.

¶ Respondetur. videtur mihi quod naturaliter bene possumus negare omnem causalitatem respectu ani malium a sole. vt argumentum arguit. sed non respectu herbarum que producuntur ad eius praesentiam. etiam nimia praesentia solis interdum impedit. videmus quando sol est in thauro in septino climate. et in post climatibus herbe multe generantur: quae non generare tursole existente in cancro cum est nobis vicinior. For tasse dicis. si herbe non essent producte sole exnte in tauro illas produceret dum est in cancro. de hoc non insisto. clarum est quod nimia eius approximatio ad ter ram generationem indisponit. patet in libia. huic. datur apparens ratio quod sol in opposito augis eccen trici reddit gonam terre inhabitabilem inter tropicum capricorni / et circulum antarticum / et non in auge inter tropicum cancri et circulum articum. Etiam michi sufficit quod eius praesentia / et absentia est causa her barum.

¶ Ad confirmationem respondetur: quod argumentum non est contra me. non dicitur quod hic modus ar guendi valet. hoc non potest esse sine illo. et potest esse cum illo. ergo illud habet aliquid causalitatis respectu huius. quia tunc quelibet pars essentialis esset cau sa efficiens respectu totius compositi. et quelibet pars celi et materia preuia naturaliter loquendo respectu cuiuslibet effectus. Sed sic arguebatur. illo po sito ponitur talis effectus. ipo non posito et quolibet alio posito non ponitur talis effectus. et hoc ex natura rei. nec apparet ratio negande causalitatis ab illo. sic solem in eodiaco probamus esse actiuum respectu fructuum terre. sed licet ad presentiam partis celi solis prope corpus solis hoc ponatur. hoc non sufficit / cum nulla ratio causalitatis enumerat sic partialem causam volitionis noticiam arguimus. obiectum noticie intuitiue et abstractiue proprie dicte. capimus aliquod medium ad concludendum quod ha bitus aliquid causalitatis habet. quia promptius eximus in actum post habitum quam ante. ergo aliquid causalitatis habet. de charitate probamus causalitatem. quia quod perfectionis est in aliis a tam notabili qualitate non est negandum. vbi non constat de opposito. ergo ei dabitur aliquid causalitatis. et sic in aliis materiis concludimus.

¶ Ex omnibus patet. per difficile est concludere aliquid esse causam proprie dictam respectu alterius. et signum est cum frequen ter illud quod vocatur causa proprie dicta apud alios causa sine qua non vel dispositio vocatur ab aliis. Po tes tamen sic dicere ius posito ponitur illud et hoc semper / hoc est eternaliter / si non sit impedimentum. ipo non posito non ponitur illud quolibet alio posito. nec apparet ratio quare debeant negari causalitates ab hoc. ergo hec est causa illius partialis vel totalis an ista debeant exponi per dum / si vel quia non insisto dixi eternaliter ad excludenda sacramenta prius erat aqua / et similia materialia / et non causabant gratiam. et loquor secundum legem. vt nos discrimen cognoscam hoc dixerimne sophista omnia et seipium confundens: ponat sacramenta fuisse ab eterno. et gratiam contulisse sicut nunc conferunt. quia rudi minerua secundum legem. secundum quod materia patitur loqui propono. Ponitur si non sit impedimentum / vel ex parte pasti / vel medii / quod fide partim dinoscitur. Adadlitur / nec apparet ratio quare debeant negari etc. propter materiam preuiam que nullius ponitur actiuitatis realis / vel ad excludendas partes remissas forme / cum sint partes totius: modo non est apparens ratio quod pars causet / nec quod pars quelibet celi fructus generet. de dispositione passi non oportet loqui: cum eius dispositio passiua nichil aliud est quam passum dispositum abiectio contrarii de dispositione positiua puta introductione caloris in ligno vel similibus respectu forme ignis. potest dici quod calor effectiue concurrit ad productionem forme substantialis: tanquam causa equiuoca partialis minus perfecta quam forma substantia lis. Sed quia magister dicit circuncisio auferebat culpam / et non conferebat gratiam et male. licet aliqua rum auctoritatum voces ad boc introducat. peritur quomodo conferebat gratiam: cum numquam post peccatum primi parentis erat aliquis qui esset in originali vel mortali / vel gratia. non quod sit oppositio formalis / sed solum de lege. si deus poterat creare adam sine peccato et sine gratia / sicut secundum aliquos eum creauit. sic potest nunc faceresortem post peccatum. non valet illud quod dicunt ane nouum diem catulus nec est cecus nec videns. secus est post nonum diem. sic in proposito. si sortes in nullo peccato existens habeat gratiam deus potest illam gratiam remittere de potentia eius absoluta / et totam aufferre sine peccato.

¶ Ad ista dicitur quod circuncisio paruam gratiam contulit respectu baptismi. modo parua gratia in respectu nul la reputatur. est modus loquendi hominem. et scripture gen. xix. nec possum in monte saluari ne forte ap prehendat me malum / et moriar per montem / vt hebrei dicunt loth abraham intellexit. volens dicere in sodoma / ego videor bonus / prope abraham ma lus. Similem modum habemus. iii. regum. xvii. de muliere saraptana que dixit ad helyam. ingressus es ad me vt recordarentur iniquitates mee / et interficeres filium meum. Simli modo vtitur philosophus. vi. phisicorum pallidum comparatum ad nigrum est album et ad album nigrum. Et quinto etbicorum minus de malo / pro bono. Aliter dicunt aliqui quod si circuncisio inuenit gratiam intensam in aliquo forte nullam gratiam conferebat virtute operis operatised deffectus non erat ex parte sacramenti qui erat signum efficax / sed quia recipiens sacramentum habuit gratiam intensam in tali gradu vltra quem nichil circuncisio conferebat. hoc est dubium quod virtute operis operati non confert gratiam habenti magnam gratiam sicut habenti paruam. Et si dicas in aliquibus vt puta in virgine maria disposuit ei tantam gratiam in primo instanti sui esse sicut vnquam daturus ei erat hoc non valet quia tunc idem est de baptismo. Et sic non ponit discrimen inter circuncisionem. et baptismum. Item inconueniens est et gratis dicere uod sacramentum virtute operis operati habenti par uam gratiam: gratiam daret / vel non habenti et cum daret nichil habenti magnam gratiam. Item hoc gratis dicitur de beata virgine christus tamen non hapuit intensiorem gratiam in fine. xxxiii. annorum sue beregrinationis secundum carnem quam habuit a principio ideo ponitur ratio extra de baptismo et eius effectu maiores quin et si originalis culpa remittebatur per circuncisionis misterium et dannationis peri culum vitabatur. non tamen promouebatur ad regnum celorum quousque ad mortem christi omnibus ruit obseratum: sed per sacramentum baptismi christi sanguinis rubricati culpa remittitur. vitatur periculum et ad regnum celorum mox paruenitur. cuius ianuam christi sanguis fidelibus suis misericorditer re serauit.

¶ Sed contra istud arguitur. si maior gatia conferatur in baptismo quam in circuncisione. Eodem modo maior gratia conferri debet in circuncisione quam in sacramentis legis nature. Et si sic maior gra tia dabatur eis de domo abrahe quam ipsiiob / et aliis virtute operis operati / sed quod sequatur patet quia deus perfecte agens ab imperfecto ad perfectum transit dictum est de sactamentis. ergo similiter cum gratia quam dat dando scilicet maiorem gratiam virtuto operis operati in sacramentis posterioribus quam in prioribus quod contedimus.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 3