Libellus 3

¶ De qualitate libellus tertius.

QUalitas est ens limitatum absolutum a termino. secundum quam qualia dicuntur. hecsit eius definitio: forma namque indistincta et vnita subiecto communicat sibi suum effectum formalem: qui vt fertur non est aliud quam ipsa forma participata: non enim oriuntur et pullulaut effectus formales: cum non distinguantur ab ipsa forma: nisi dicas quod album et quodcumque aliud concretum degenere qualitatis significet vtrumque et subiectum et formam: quia est effectus formalis et materialis subiectum. et ideo ratione alterius partis quam includit potest dici distingui realiter a forma: sed supposito quod hoc esset verum: tamen non distingueretur realiter abvtroquem sicut 3a res addita: licet sicut 3a res resultans: et ideo est ibi alietas secundum quid: quia sunt id ipsum: quia forma et subiectum non sub alio et alio modo: quia vt forma et subiectum fundant: indiuisionem etiam indistinctionem vel vnionem adinuicem: fertur tamen a quibusdam quod effectus formalis differt ex natura rei a subiecto et forma etiam simul sumptis: et adinuicem vnitis.

¶ Et si queras quid sit iste effectus formalis: dicit quod est quedam existentia secundum quid siue quoddam esse: quod resultat ex vnione forme ad subiectum: sicut album est quidaneffectus formalis distinctus ab albedine et pariete: i tamquam a res addita: quae est per se terminus dalbaties vnde nec albedo est terminus formalis dealbatiues: nec vnio albedis ad subiectum: sed tantum iste effectus formalis qui est esse album. Qualitas autem alia sensibilis alia insensibilis: siue spiritualis: que habet pro subiecto naturam spiritualem. Qualitas autem insensibilis siue spiritualis dicitur ad primam speciem pertinere: licet non secundum suum totum ambitum: quoniam naualis potentia et impotentia aliquid facile patiendi vel faciendi: que ad 2am speciem dicuntur pertinere potest reperiri in spiritualibus. vt intellectus et voluntas: et multa alia. Manifestum est autem quod qualitas spiritualis: que dicitur hitus vel dispositio sunt subiectiue inintellectum vel voluntate. Adhuc autem fertur quod in intellectu sunt quinque genera habitus de difficili mobilis. primus hitus termiorum. secunds hbitus principiorum complexorum et hitus conclusionois necarie: et 4s hitus conclusionois probabilis. 3m conclusionois false. Lcet vt in pluribus concedatur talis conclusi esse vera. Palam autem quod primo habitui non est nomen impositum. 2m dicitur intellectus 3 dicitur scientia. 4 opio 5o praesuppositio. At vero istis e hitibus correspondent e genera actuum ex quibus generantur: et ad quos inclinant naturaliter ad faciliter et prompte eliciendum: et sunt tales actus de facili mobiles: quia in 3 continusa fieri et dependentia et forte raptim transeuntes: de est quo alias erit secundo. Adhuc autem fertur quod quodlibet genqunrem istorum qunque actuum quinque nominibus exprimunt. Dicenuentur namque notitia intelletuio: cognictio intenetuo conceptio. vel conceptus: et ista nomina vnder sinonima: quia candem realitatem in anima significant verbaliter autem sic dicuneturm: intelligere cognoscere nosce vel noscere intendere concipare: et intelligo prout ista nominasunt imposita ad significandum realitatem absolutam existentem subiectiue in anima: que est de prima specie qualitatis: et hoc dico vt praeseruem me ab obiecto producto in esse cognito: quod dicitur aliquando conceptus: et intentio intellelietia: sicut vtuntur arabes: sed talis conceptus non pertinet ad genus qualitatis: nec ad aliquam eius speciem: sed est de catio actionis et passionis: et ideo vsque ad locum illum differatur species est intelligibiles reprstentatiue subiectorum ad istamn primam speciem pertinent: et breviter omnes habitus et actus et species tam intellectus quam voluntatis in hac specie reponuntur.

Amplius autem naturalis poestaliad faciendi velet patiendi ad 2m speciem huius praedicamenti dicuntr pertinere. Manifestum est autem quod non accipitur hoc potentia actiua vel passiua formaliter scilicet prorespectum potentia: quia sic pertinet ad 2m modum releationis: sed accipitur pro fundamento talis respectus.

¶ Et si arguas: quoniam tuncilla que sunt de prima specie et de 3a erunt de 2a: quod patet: quoniam illa que ponuntur in prima et in a specie huius praedicamentisunt qualitates actiue: immo forte: quod plus est: omnia praedica menta: quoniam omnes substantie et omne positiuum quod est in rerum natura: videtur quod habeat aliquam actiuitatem saltem notitiae sui in intellectu. ergo sequitur quod omnia talia ponentur in hac 2a specie quod est absurdum. Confirmatur etiam istud: quia non videtur quod 2a species qualitatis ponat in numerum conltralias: vt videtur innuere Commenta. 7. physico. conmen. 2o. vbi dicit: quod Aristo. non probauit de 2a specie qualitatis quod in eanon sit motus nec alteratio: quia potentiae rerum sunt substantiae rerum et ideo probato quod in substantia non est motus: nec in ad aliquid: nec in prima specie: nec in 4o: sufficienter est probatum de 2a specie qualitatis

¶ Dissolutio autem hus difficultatis stat in hoc: quoniam nataualis potentia aliquid agendi vel patiendi ex natura rei et quiditatiue distinguitur a fundamento: in quo est. Lcet sit idem cum substantia rerum. quarum sunt: et probatur: quoniam naturalis potentiagendi demodo strabilis est de eo cuius est: et inest sibi in secundo modo: nec sunt idem omnibus modis idem: et per consequens potest esse in alio genere et in alia specie a fundamento proximo: et ideo ponit in numerum contra alias species qualitatis. Palam autem ex di¬ ctis quod Aristo. et Commenta. sufficienter probant quod ad secundam speciem qualitatis non est motus: probando quod ad fundamenta talis potentie non sit motus: quod patet: quoniam fundamenta et tales potentie sunt idem realiter: licet distinguantur formaliter et ex natura rei.

¶ Et si adhuc arguas quod probatio eorum saltem non est vniversalis: quia ad naturalem potentiam: que fundatur in qualitatibus sensibilibus de 3as specie qualitatis vt ad caliditatem et frigiditatem necessario est motus: quia ad fundamenta talis potentie necessario est motus. fundamenta autem et potentiaper teidem realiter sunt. ergo est motus ad vnum et ad aliud.

¶ Respondeo tibi et concedo quod demonstratio eorum non est vniversalis sed perticularis. Dicamus igitur quod potetie re rum sunt substantiae rerum realiter: sed non sunt substantiae rerum quiditatiue et formaliter. nam in calore quie est actiuus sunt due distincte quiditates ex natura rei scilicet quiditas caloris: et hoc pertinet ad 3m speciem: et quiditas potentie eius: et hoc pertinet ad 2m speciem qualitatis.

Perscrutandum autem in speciali deus spequalitatis: que passio et passibilis qualitas nominatur: sub qua continentur per se obiecta propria 5e sensuum exteriorum sicut sunt omnes qualitates visibiles. audibiles soni. gustabiles. tangibiles. odorabilens. Dixi autem e obiecta propria quienque sensuum exteriorum. vt praeseruem me a sensibilibus communibus: sicut sunt quantitas: numerus et motus: que licet per se sensibilia sint: non tamen propria: et ideo sub hac specie non comprehenduntur. Adhuc autem fertur quod obiecta sensus communis et fantasie et ymaginationis sub hac specie continentur. Dico autem obiecta: vt species: et fantasmata in ipsis recepta. nam omnia ista inferunt passionem sensibus. At vero peripathetici asserunt quod in hac 3a specie tantum est motus et alteratio proprie dicta: et accipit ibi motum alterationis et augmenti et localis proprie et physice qui fiunt proprie per agens et mouens quantum tangens mobile tactu physico: alterando et transmutando materiam quantam successiue: sed quod actio successiua et motus intensionis et remissionis non possit esse in prima specie qualitatis in qua reponuntur habitus intellectiui qui ex frequentatione generantur: et successiue non negat: sicut patet in habitibus virtutum intellectualium atque moralium: cum suscipiant magis et minus: et hoc concludunt rationes Aristoteles et non plus: sed de 2a et 4a est magis ducnitum: et ideo nuc sub dubio relinquatur.

Digressio vltima est circa e um speciem qualitatis: que forma vel circa aliquid constans figura nominatur: ad quam vt fertur non est motus: nec alteratio: quid in speciali sit figura. an sit quid positiuum preter partes subiecti: cuius est: et si sit: an sit aliqua qualitas: vel tantum respectus et ordo partium adinuicem: vt dicent plures. vnde forma arche in esse reali: vel forma domus non est nisi quidam ordo partium adinuicem. ex quo ordine resultat talis forma et figura domus vel arche: fertur tamen ab aliis et satis probabiliter quod figura est quedam qualitas absoluta: que est sequela talis ordinis partium adinuicem. De natura autem et virtute caracterum: et figurarum in hoc capitulo non expedit: sed astronomis et mathematicis relinqua. tur qui asserunt caracteres et figuras siue sint in metallis: siue in lapidibus: siue sint naturaliter insite: siue artificialiter sculpte virtutes mirabiles obtinere: et hoc si fiant in debita constellatione et aspectum astrorum trigono vel sextili et in domibus determinatis. videmus enim figu¬ ras incutere aliquando maximum timorem et terrorem: et aliquando maximam delectationem: et hoc prouenit ex dispotione partium adinuicem: qua variata variantur effectus: et vt fertur totum dependet a prima figura celesti. Palam autem quod hec de 4o speciebus qualitatis sunt dicta per quandandigressionem: quoniam per se passiones proprie et conuertibiles cum eis non pertinent ad casium de qualitate: vt qualitas est praescindens ab omni posteriori: immo de qualibet specie diabtet fieri casnium proprium. vt in 2o metaphysicae fuit dictum in ma de subalternatione scientiarum. capite. 6 et in hoc termi natur caplictum de qualitate.