Sequitur de dictionibus exceptivis, ut ‘preter’, ‘preterquam’ et ‘nisi’. Et primo queritur quid significet dictio exceptiva; secundo propter quid dicatur dictio exceptiva; tertio que et quot sint cause que exiguntur ad exceptionem; quarto quam habitudinem sive quam comparationem denotet dictio exceptiva; quinto cum semper excipiat partem multitudinis, a qua multitudine debeat excipere; sexto utrum propositio exceptiva sit universalis vel singularis; septimo quomodo sumatur sub ea, sive quomodo sit sillogizabilis octavo et ultimo queritur de constructione ipsius.

Circa primum nota quod hec dictio ‘preter’ non significat exceptionem, sicut quidam dicunt, quia neque significat eam ut conceptam neque Ut exercitam. Quod probatur eisdem rationibus q6uibus ostendebatur prius quod hec dictio ‘solus’ non significat exclusionem ut conceptam neque Ut exercitam. Item. Ostenditur per hoc quod neutro modo significat exceptionemn hec dictio ‘preter’, quia Nulla prepositio significat affectum vel exercitium sed tantum significat habitudinem casualis ad actum. Ergo hec dictio ‘preter’ non significat exceptionem Ut affectam vel ut exercitam. Et quod non significat eam Ut conceptam’ patet sicut pnus de dictionibus exclusivis. Et sic hec dictio ‘preter’ nullo modo significat exceptionem. Quod concedimus dicentes quod hec dictio ‘preter’ signifacat instantiam in parte sive ‘non cum hoc’ Et ideo dicitur dictio instantiva.

Sed tunc obicitur quod cum sit instantia propositio propositioni’ contraria (Ut est in Secundo Priorum) et hec est aut universalis aut particularis, ergo contingit instantiam inferre non solum in parte sed etiam in toto. Ergo sicut habemus dictionem instantivam in parte, sicut ‘preter’,ita debemus habere dictionem instantivam in toto. Quod concedimus dicentes quod dictiones exceptive (ut ‘preter’ et consimiles) ferunt instantiam in parte, dictiories vero exclusive (Ut ‘tantum’, ‘solus’ et consimiles) ferunt instantiam in toto, quia iste removent partem a toto, ut ‘onmis homo preter Sortem’, ille vero econtrario removent totum a parte, Ut ‘tantum Sortes’ idest Sortes et nullus alius homo.

Secundi vero patet solutio per predicta, quia hec dictio ‘preter’ et consimiles dicuntur exceptive ab exceptione significata ( Ut obiectum est) sed ab exceptione Ut exercita, sicut ‘tantum’ et ‘ solus’ dicuntur exclusive non ab exciusione Ut significata sed "Ut" exercita.

Circa tertium queritur que et quot sint cause que exiguntur ad exceptionem. Videtur enim quod sint tria, quia non potest fieri exceptio nisi aliquid excipiatur et ab aliquo et respectu alicuius. Ut cum dicitur ‘onmis homo preter Sortem currit’, ‘Sortes’ est exceptum et hec distributio ‘omnis homo’ est6id a quo excipitur, et iste actus qui est ‘currere’ est id respectu cuius excipitur. Ergo ista tria necessaria sunt ad exceptionem. Et dicendum quod quinque exiguntur9ad exceptionem. Unum est excipiens (et hec est anima) et alterum est instrumentum10excipiendi1’(et hec est dictio exceptiva, ut ‘preter’ et consimiles); et etiam exiguntur illa tria de quibus obicit,scilicet quod excipitur et a quo excipitur et respectu cuiust4.Unde predicta tria de quibus obiciebat,exiguntur sed non sufficiunt ad exceptionem, quia predicta quinque oportet’ 6 semper concurrere ad hoc quod fiat exceptio.

Sed obicitur quod hec dictio ‘preter’ non semper tenetur exceptive sed quandoque tenetur diminutive, sicut quidam dicunt, quia 1: Hec est vera ‘decem preter unum sunt 2novem’. Sed. ex denaric non 3 potest 4fieri novenarius nisi per diminutionem denarii numeri 5. Ergo oportet quod hec dictio ‘preter’ teneatur ibi diminutive 6.Et sic hec dictio ‘preter’ equivocatur ad exceptionem et’ diminutionem. Sed contra. Omnis pars est semper 8in suo toto secundum habitudinem per 9 quam 1°habitudinem est pars, Ut 51 in actu est pars, et secundum actum est in suo toto; et si in habitu est pars, et secundum ha.bitum est in suo toto. Ergo pars’ secundum quod est pars, non potest esse extra suum totum t2.Ergo si ponatur extra suunt totum, tunc non erit extra secundum se sed respectu alicuius alterius. Sed sicut unitas est pars denarii, ita unum est pars decem. Ergo unur 4 non potestz 5excipi at6 decem nisi respectu alicuius tertii 17.Ergo cum dicitur ‘decent preter unum sunt novem’, ibi est quod excipitur (quia unum) et a quo excipitur (quia decem) et respectu cu.iu.s (quia respectu huius t8 actus, scilicet ‘esse novem” 9),et etiam excipiens quad excipit (scilicet 2°intellectus) et instrumentum per quad excipit 21. Ergo ibi sunt quinque cause predicte. Que sufficiunt ad exceptionem. Ergo tenetur ibi exceptive et non diminutive. Et sic in omnibus consimilibus. [P63va] Et s2i2c semper tenetur [N55va] exceptive. Quod concedimus.

Circa quartum queritur in hunc eaodum. Cum ubicumque est 1 exceptio, excipiatur 2aliquid ab aliquo quod fert 3instantiam secun dum partem eius 4 a quo excipitur, necesse est ergo quod id quod excipitur sit pars eius a quo excipitur; et 5 etiam 6sit 7secundum actum. in eo 8a quo excipitur. Sed cum pars subiectiva e9t pars in modo non ferant instantiam contra suum totum, quia 1°non sunt actualiter in suo toto, ideo neutra harum potest excipi a suo toto. Ergo oportet quad dictio exceptiva dicat habitudinem partis actualiter existentis in toto 1t ad suum totum. Et ideo omnes 2iste sunt incongrue ‘homo preter Sortem currit’, ‘Plato preter Sortem currit’, quia exceptum non est actualiter pars eius a quo fit e:xceptio. Et ita dictio ex:ceptiva non repperit habitudinem ad13 quam naturaliter’ 4ordinetur 15. 8 Item. Nulla pars fert instantiam contra suum totum nisi per sui 1 negationem contradicat ei. Sed pars subiectiva per sui negationem non contradicit toti, quia Sorte non existente adhuc 2est homo 3.Et similiter de parte in modo. Ergo relinquitur quod partes omnes 4 aliorum generum contradicant 5suo toti per sui negationein 6.Sed ille’ 7 sunt actualiter in suo 8 toto, ut patet in toto integrali et toto in quantitate. Ergo liec dictio ‘preter’ solum dicit habitudinem partis actualiter existentis in suo toto ad 9suuxn totum. Item10.Nulla pars 11 fert instantiam toti nisi sequatur ad ipsum. Sed nulla pars sequitur ad suum totum nisi actualiter sit in12 ipso. Ergo nulla 13 pars fert instantiam contra suum totum nisi actualiter sit in ipso. Ergo hec dictio ‘preter’ dicit comparationem’ 4partis actualiter existentis in suo toto ad suum totum. Quod concedimus.

Ex hiis patent plures regule. Prima talis est: oportet exceptum secundum 1naturam actualiter contineri eo a quo fit exceptio, et removerit ab ipso respectu predicati vel alicuius tertii. Ut hic 2:‘omnis homo preter Sortem currit’. Secunda regula est talis: quotienscumque tot excipiuntur 3quot supponuntur, locutio est impropria et falsa ut ‘omnis homo preter omnem hominem currit’ 5.cum enim exceptum non stat 6 in ratione partis, non repperit 7dictio e:xceptiva comparationem quam exigit; et sic est ibi improprietas 8.Et cum predicatum ponatur in quolibet et removeatur 9a quolibet, oportet ipsam esse falsam. Tertia regula talis est: contra totam falsam non est dare instantiam Ut ‘omnis homo preter omnem hominem est lapis’. Propositio autem tota falsa est que est contraria vere ut vult Aristotiles in Secumdo Priorum. Ut ‘omnis homo est asinus’; hec est contraria vere, idest habet falsitatem pro qualibet sui parte. Unde a tali non potest fieri exceptio, quia o1porteret e1xcip2ere quamlibet sui partem. Et sic o1nr4nia exciperentur quecumque s5upposita’ essent. Quod est contra secundam regulam.

Secundum predicta queritur de hoc sophismate OMNE ANIMAL PRETER HOMINEM EST IRRATIONALE. Probatio. Hec est falsa ‘onme animal est irrationale’. Et non est instantia nisi in’ homine. Ergo facta exceptione p2ro eo est vera. Ergo hec est vera ‘omne animal preter hominem est irrationale’. Contra. Omne animal preter hominem est irrationale. Ergo omne animal preter hunc hominem est irrationale. Q3uod falsum est.

Solutio. Prima vera. Et’ probatio bene tenet. Sed improbatio peccat secundum figuram dictionis a s2implici ad personalem, quia iste accusativus ‘hominem’ post dictionem exceptivam habet simpli cem suppositionein, aim sit terminus communis cum dicit ‘onme animal preter hominem est irrationale’. Sed cum dicit ‘omne animal preter hunc hominem’, iste accusativus ‘hunc hominem’ habet personalem s.3uppositionem Et sic est ibi figura dictionis. Item. Est ibi conseq1Aens ab inferiori ad superius cum distributione (sicut hic: ‘omnis homo; ergo omne animal’), quia in hac propo sitione ‘omne animal preter hominem est irrationale’ ista distributio ‘4omne animal’ comprehendit i5n se omne a6nimal aliud ab homi ne tantum. Sed cum dicitur ‘omne animal preter hunc hominem’, ista distributio ‘omne animal’ comprehendit i1n se omne animal aliud ab isto home Et ita comprehendit omnia animalia q8ue prius comprehendebat, et etiam omnes homines alios ab isto homine. Et sic a9ugmentatur suppositio, sicut hic: ‘omne animal aliud ab homine; ergo omne animal aliud ab isto homine’.

Idem autem est iudicium de hoc sophismate OMNE ENUNTIABILE PRETER VERUM EST FALSUM. Et p2enitus eadem e3st probatio et improbatio, et omnino eadem est solutio a de hiis OMNE ANIMAL PRETER SANUM [N56ra] EST EGRUM; OMNIS QUANTITAS PRETER CONTINUAM EST DISCRETA; OMNE CORPUS PRETER INANIMATUM EST ANIMATUM.

Circa quintum queritur a qua multitudine h1abeat excipere dictio exceptiva, quia non excipit i2ndifferenter a q3ualibet multitudine. Nichil enim esset dictu ‘homines preter Sortem currunt’. Ergo non excipit a multitudine que est in nomine pluralis numeri. Et etiam nichil est dictu ‘turba preter Sortem currit’. Ergo non excipit a multitudine nominis collectivi.

Et dicendum quod d2uplex est multitudo. Qu.ia quedam est multitude que est modus intelligendi. Et hec est in nomine pluralis numeri; omnia enim accidentia partium orationis sunt modi intelli g.3endi Et ab hac multitudine que est modus intelligendi, non excipit dictio exceptiva. A4lia autem est multitudo qi.ie non est modus intelligendi sed e5st multitudo rei. Et hec i6terum est duplex. Quia est quedam potentialis. Et hec est in quolibet universali, quia quodlibet universale potentia habet in se s1ua individua. Et iterum a8b ista non p9otest excipere dictio exceptiva. Et ideo nichil est dictu ‘homo preter Sortem currit’. Aiia autem est multitudo rei que’° est multitude actualis. Et hec est in toto in quantitate, quando universale quod sumitur universaliter, continet sub se plura individua, ut ‘omnis homo’ v1e11 ‘omne animal’. H1e2c est etiam multitudo que est in tote integrali et in aliis toils habentibus naturam horum.

Et ab hac multitudine excipit dictio exceptiva. Que est multitudo a,1ctualis quia hanc e.2xigit Q3uod s4ic probatur. Dictum est enim in predictis quod dictio exceptiva semper e5xcipit partem actualiter existentem in suo toto a6 suo toto. Ergo cum oporteat partem aliam 7 vel alias relinqui in8 ipso toto, quia non possunt tot excipi 9quot supponuntur, oportet tunc quod illa alia pars ve1 10 il1e 11 alie partes actualiter sint in suo toto. Ergo dictio exceptiva semper exigit’ 2multitudinem partium actualiter existentium in suo toto. Item. Omnes 13 partes in quas dividitur totum, ita14 se habent ad totum quod si una est actualiter in15 toto, et omnes alie; et si una’ 6potentia’ 7,et omnes alie, Ut patet inductive 18in toto universali et in toto integrali et in aliis 19 totis. Sed dictio exceptiva nata est excipere partes in quas totum dividitur. Sed excipit partem actualiter existentem in toto. Ergo oportet i’bi esse 20 aliain partem vel alias partes actualiter existentes 2t. Ergo dictio exceptiva exigit 22 multitudinem partium actualiter exis tentium in suo toto. Item. Dictio exceptiva in actu excipit. Ergo in actu invenit quod excipit a toto. Sed non inveniret 23 in actu quod. exciperet 2tnisi actualiter esset in toto. Ergo quod excipit 25,actuaiiter est in toto. Sed nichil actualiter est in toto nisi pars actualis. Ergo dictio exceptiva semper excipit partem actualiter existentena in toto. Et26 est idem quod prius. Qiod autem dictio exceptiva excipiat2 7a quo libet toto habente in se multitudinem actualem, patet inductive 28in quolibet toto.

Et primo patet in toto in quantitate, [P64va1 Ut ‘omnis homo preter Sortem currit’: hic enim a toto in qixantitate eccipitur pars eius. Et etiam in hoc sophismate OMNIS HOMO PRETER SORTEM EXCIPITUR, posito 1quod omnes alii a Sorte excipiantur respectu au cuius predicati et Sortes non. Probatio prime. 11cc est falsa ‘omnis homo excipitur’. Et non est instantia nisi in Sorte. Ergo facta. exceptionc pro Sorte 2erit vera. Ergo 5hec est vera ‘omnis homo preter Sortem excipitur’. Contra. In hac propositione dictio exceptiva adiungitur ‘Sorti’. Ergo excipit ipsum 4respectu predicati. Ergo Sortes excipitur. Ergo prima falsa.

Solutio. Prima vera simpliciter t.Et improbatio peccat secundum quid et simpliciter, quia excipere ab exceptione non est excipere simpliciter sed secundum quid, sicut privare 2a privatione non est privare simpliciter sed secundum quid; immo 3potius est 4 dare habitum 5,ut privare 6a. cecitate est dare visum 7.Ergo excipi ab exceptione non est excipi simpliciter sed secundum quid. Et ideo, licet Sortes excipiatur respectu 8huius predicati ‘excipi’ 9(sicut est in prima), non tamen excipitur simpliciter 10.Et ideo est ibi fallacia 11 secundum quid et simpliciter. Et sic patet quod exceptio fit a toto in quanthate.

Patet etiam quod fit a toto integrali, ut TOTA DOMTJS PRETER [W56va] PA.RIETEM EST ALBA et TOTUS SORTES PRETER PEDEM POTEST CONTINERJ AR’ ARCHA,, posito quod 2totus Sortes possit intrare archam 3,ita quod archa non possit recipere pedem eius cum eo. Probatio prime. Hec est falsa ‘totus Sortes potest contineri ab archa’. Et non est instant.ia nisi in pede 5.Ergo facta exceptione pro pede 6edt vera. Ergo 7hec est 8vera ‘totus Sortes preter pedem potest contineri ab archa’. Contra. Pes Sortis potest contineri ab archa. Non ergo totus 9Sortes preter pedem potest contineri ab archa. Ergo prima falsa.

Solutio. Prima vera simpliciter. Et improbatio peccat secundum accidens, quia duplici de causa pars excipitur a toto respectu pre dicati. Aliquando enim’ excipitur pars [P64vb] a toto respectu pre dicati eoquod pars secundum se non vere subicitur predicato. Ut hic: ‘omne animal preter homineiri est irrationale’: ‘homo’ excipitur a suc toto, quia non vere subicitur ‘irrationali’ 2.Hec enim est falsa ‘homo est irrationale’ 3.Aliquando autem pars excipitur a suo toto eoquod, quamvis recipiat predicatum secundum se, non tamen 4 recipit ipsum prout est in suo toto. Et sic pes Sortis bene° potest locari in archa secun dum se, sed 7prout est unitus 81fl 9 suo toto sive cum suo toto, n0on’ potest locari in archa. Unde cum dicit improbando” ‘pes Sortis potest c2ontineri’ ab archa; non ergo totus Sortes p1re5ter pedem potest contineri ab archa’, peccat secundum accidens, quia, quamvis pes possit c1onti4neri s1ecun5dum se, non tamen ut e1s6t in suo toto. Sicut h1:i7c ‘cognosco Coriscum; non e8rgo ignoro venientem’. Licet enim cognoscam Coriscum secundum se, ignoro tamen ipsum p9rout’ est veniens; et sic est ibi acddens.

Item. Patet quod a toto in loco potest lien exceptio, ut ‘pluit ubique preterquam hic’. Et etiam a toto in tempore, ut ‘phuit’ semper preterquam hen’.

Et sic patet quod dictio e1xceptiva excipit sen’iper a s2uo toto habente in se multitudinem a.3ctualem Patet etiam hoc in toto numerali, Ut ‘4decem preter unum c.5urrunt’ E6t etiam in hoc sophismate DECEM PRETER QUINQ.UE SUNT QUINQUE. Q7uod sic probatur. Hec est falsa ‘decem sunt quinque’. S8ed non est instantia nisi pro quinque. Ergo facta exceptione [N56vb1 p9ro quin que erit vera. Ergo hec est vera ‘decem preter quinque sunt quinque’. Contra. Decem preter quinque sunt quinque. Ergo quinque non sunt quinque, quia predicatum semper removetur ab excepto. 22 Solutio. Prima est vera simpliciter. Et improbatio’ peccat secun dum accidens, quia, sicut patet, pars duobus modis causat falsitatem in oratione. Uno enim macdo quia predicatum non convenit p2arti secundum se (et sic est falsa hec ‘omnis homo currit’ Sorte non currente), alio autem modo causat falsitatem in oration e, quia, licet predicatum c3onveniat parti secundum se, non tamen convenit ci ut est in suo toto (et sic est falsa hec ‘totus Sortes potest locari in archa’, cum pes Sortis non possit in ea esse cum Sorte). Et s4icut falsitas causatur per partem indifferenter, sive hoc modo sive jib, s5imiliter indifferenter contingit excipere partem a toto, au quando hoc modo, aliquando jib, u6t sicut causatur f7alsitas in oratione 8per partem, ita 9per eundem modum fiat 10 exceptio circa 11 partem.

Dicendum ergo’ breviter quod prima 2simpliciter est vera. Et improbatio peccat secundum accidens, quia ‘esse quinque’ predica tur de quinque secundum se (Ut ‘quinque sunt quinque’) sed non predicatur de qu.inque secundum quod quinque sunt sub forma totius. Et ita peccat secundum accidens, sicut prius patuit de hoc sophismate ‘totus Sortes preter pedem potest locari 4in archa’.

Ad’ illud au tem quod obicit quod predicatum semper 2remove tur ab excepto, dicendum quod non est verum, quia quando falsitas causatur in oratione per partem eoquod predicatum non convenit parti 3,tunc predicatum rewiovetur ab excepto. Sed quando causatur falsitas in oratione eoquod, licet predicatum conveniat parti 5secu.n— dum se, non ta.men convenit ei Ut est in suo toto, tunc predicatum. non contingit removeri ab 6excepto. Et sic 7 est in proposito. Unde non sequitur ‘decem preter quinque sunt quinque; ergo quinque non sunt quinque’.

Circa sextum sic obicitur. Propositio universalis est que omni 1 aut 2 nulli messe significat, ut est in Primo Prionem. Sed propositie exceptiva non significat inesse omni aut nulli, quia ponit instantiam in aliquo 5vel in aliquibus. Ergo propositio exceptiva non est universalis. Item ad idem. Solet dan talis 4 regula: dictio exaptives vult invenire distnbutioae,ri 5mobilem ci redden eam i,nmobilenz. Ergo cum dicitur ‘omnis homo preter Sortem currit’ 6,hec distributio ‘omnis homo preter Sorteiri’ 7est irmnobilis. Ergo non stat in ratione universalis, cum contingat fieri motum sub qualibet universali. Et patet quod non est indefinita neque particularis. Ergo 8 est singularis. 26 Et dicendum quod propositio universalis est duplex. Quia quedam est completa et alia incompleta. Coinpieta est illa in qua subiectum pro qualibet sui parte recipit predicatum, ut ‘omnis homo albus currit’; hic enim ‘homo atlbus’ subicitur cursui pro quolibet homine albo. Incompleta est illa in qua subicitur subiectum non pro q2u.alibet sui parte sed pro quibusdam Et sic omnis exceptiva est universalis, U4t ‘omnis homo preter Sortem currit’. Primo autent modo nulla exceptiva est universalis. Ad primum autem argumentum dicendum quod obicitur de propositione universali completa et perfecta. Secundi autem argumenti patebit solutio in s5eptima questione.

Circa septimum’ sic obicitur. Cum dicitur sic ‘onmis homo preter Sortem currit; sed Plato est h2;omo ergo Plato preter Sortem currit’, nulla est talis illatio neque sic potest fieri sillogismus. Ergo non est sillogizabilis p3ropositio exceptiva. Item ad idem. Cum omnis exceptiva sit immobilis (per regulam precedentem), ergo non potest fieri sumptio sub e.4a Ergo non est sillogizabilis. 28 Et dicendum quod propositio exceptiva e1st s,2illogizabilis sic: omnis homo p.ter Sortem currit Plato at homo ergo Plato currit quia i4sta determinatio ‘preter Sortem’ non debet surrii ad medium neque in conclusione, eoquod est determinatio subiecti in compara done ad predicatum et nulla talis determinatio s5umitur ad medium neque in conclusione, sed solum debet sumi determinatio eius quod est subiectum, quia hec est absoluta, alia a6utem est respectiva.

Ad aliud autem dicendum quod propositio exceptiva est mobi us, quia est sillogizabilis, sicut dictum est, assumendo omnes partes alias ab excepto. Unde predictam regulam dicimus esse falsam, v1el saltem erit intelligenda quantum ad exceptum, hoc est quad nulla pars potest assumi 2cum 3excepto. Unde non sequitur ‘omnis homo preter Sortem currit; ergo Plato preter Sortem currit; ergo Virgilius preter Sortem currit, et sic de aliis’.

Secundum predicta queritur de hoc sophismate SORTES MS VIDIT’ OMINEM HOMINEM PRETER 2 PLATONEM, posito quod Sortes una vice viderit 3omnem hominem preter 4Platonem et alia v-ice omnem hominem. Probatio prime. H5ec est falsa ‘Sortes bis v-idit 6omnem hominem’ 7.Et 8 non est instantia nisi in Platone. Ergo facta exceptione pro e9o e1r0it vera. Ergo hec est vera ‘Sortes his ‘vidit omnem hominem preter Platonem’. Contra. Sortes his vidit omnem. hominem preter Platonem. Ergo bis non vidit Platonem. Ergo una vice et alia vice non vidit Platoneiri. Quod falsum est.

Solutio. Prima duplex, eoquoci hec dictio ‘his’ potest determinare hoc verbum ‘videre’ [lV57rbJ prout transit 1supra accusativum sequentem cum sua determinatione facta per exceptionem. Et tunc est sensus Sortes -vidit onnem hominem preter Platonem, et hoc bis. Et t2unc sequitur quod nulla vice viderit 3Platonem. Et sic est falsa. Et sic hec dictio ‘preter’ excipit ab hoc quod est ‘videre omnem hominem’. Et sic prius 4advenit hec dictio ‘preter’ in oratione 5.AJio autem modo hec dictio ‘his’ potest determinare tantum hoc quod e6st ‘videre omnem hominem’. Et tunc h7ec dictio ‘preter’ excipit ab eo quod est ‘bis videre onmem hominem’. Et sic est vera, quia non bis vidit Platonem. Et sic hec dictio ‘bis’ prius 8 intelligitur advenire in oratione quam hec dictio ‘preter’.

Ex predictis patent plures regule. Quarum prima talis est: cuiuslibet exceptwe 2iiere sisa preiacens cot falsa. Preiacens autem exceptive est illa propositio 5a4 qua removetur falsitas per dictionem exceptivam. Unde hic: ‘omne animal est irrationale’ 5est preiacens falsa huius exceptive vere ‘omne animal preter hominem 6est irrationale’. Alia regula est talis: si aliqua ro/osztio est vera sine exceptione, erit falsa apPosita exceptione.

Item. Queritur de hoc sophismate QUELIBET’ VIGIN-TI PRETER DECEIVE SUNT DECEIVE. Probatio. Ista viginti preter decem sunt decem, illa 2viginti preter decem. sunt decem, et sic de aliis. Ergo prima vera. Contra. Preiacens est tota falsa. Ergo non potest verificari per dictionem 5exceptivam, per hanc regulam: Contra totamfalsam non cot 4dare 5instantiam.

34 Solutio. Prima falsa simpliciter’. Probatio autem peccat secundum accidens, sicut in hoc sophismate OMNE COLORATUM PR.ETER UNUM CURRIT. Probatio. Omne album preter unu.m. currit. Omne nigrum preter 2u.num currit. Omne medio colore coloratum preter unum currit, posito quod iste tres sunt vere. Ergo omne coloratum preter unum currit. Contra. Prima est tota falsa. Ergo non potest verificari per exceptionen1 3.Patet autem accidens nisi in uno et conclusio habeat instantiam in tribus, scilicet in uno albo et in alio nigro et in tertio 4medio colore colorato.

Circa octavum obicitur quod hec dictio ‘preter’ non construatur cum accusativo c,1asu quia comparatio importata per hanc dictionem ‘preter’ []‘157va] est ipsius actus vel respectu actus. Ergo determinat actum. Sed actus habet s2ignificari per verbum.. Ergo hec dictio ‘preter’ dctemiinat verbum. Ergo est adverbium. Ergo non est prepo sitio neque verbum, cum sint partes o3rationis d4iverse ab adverbio. Ergo non construitur cum accusativo.

Et’ dicendum quod ‘preter’ non est adverbium sed prepositio, quia adverbia determinant i2psum verbum ratione actus vel ratione alicuins comparationis debite ipsi actui, cum adverbium sits Ut verbo adiectum. Sed prepositiones non dicunt c4omparationem actus, imino dicunt comparationem substantie oblique signifIcate ad actum vel respectu actus. Et sic differunt prepositiones et adverbia. Unde non sequitur, s5i dicat comparationem aliquam respectu actus, quoci ideo° sit adverbium, immo potius sequitur quod non sit adverbium.

Rem. Cuai dicitur ‘iste currit ibi’, hoc adverbium ‘ibi’ dicit determ in ationem actus. Se d e adem de terminatio significatur in J.iac oratione ‘iste currit in jib loco’. Ergo ista prepositio ‘1in’ dicit eandem comparationem cum hoc adverbio ‘ibi’. Ergo est adverbium, cum dicat eandem comparationem. Et s2imiliter de aliis preposition ibus, U3t ‘transivit iliac’ idest per illam partem; et ‘movetur sur sum’ idest ezd locum superiorem; et ‘currit vebociter’ idest cum velocitauç et ‘factum est celitus’ idest a celo; et ‘divinitus’ idest a Deo. Ergo prepositiones idem significant cum adverbiis, q4uia similiter e5st in omnibus a.liis p.6repositionibus Ergo prepositiones non diffe runt ab adverbiis. Ergo hec dictio ‘preter’ est adverbium. Ergo non construitur cum accusativo

Et dicendum quod hoc adverbiu.m. ‘velociter’ dicit velocitatem ut determinationem actus cum dico ‘currit velociter’. Sed si dicam ‘cumt cum velocitate’, hec prepositio ‘cum’ non dicit velocitatem ut determinationem actus sed dicit comparationem unius ad alterum, ut v1elocitatis ad actum. Similiter hoc adverbium ‘ibi’ dicit locum ut determinationem actus, s2ed h3ec prepositio ‘in’ non dicit locum Ut determinationem actus sed dicit comparationem ipsius loci ad actuxn qui lit in eo; et sic de aliis. Unde prepositiones non significant idem cu.m adverbiis. Unde hec dictio 4‘preter’ non est adverbium sed prepositio.

Item. Hec dictio ‘preter’ removet verbum personale ab excepto. Sed verbum alicuius persone’ non removetur nisi a nominativo. Ergo hec dictio ‘preter’ construitur cum nominativo 2.

Et dicendum quod dupliciter removetur verbum personale ab aliquo casuali. Quia uno modo removetur eoquod negatur compo— sitio’ unius ad alteru:in; et sic semper removetur verbum personale a nominativo, Ut ‘ego non curro’, ‘tu non legis’ 2,‘ille non disputat’, et similiter 3in plurali 4.Alio autem modo removetur verbum personale ab aliquo casuali propter hoc quod illud casuale extrahitur ab aliquo recipiente in se ilium actum; et sic 5 semper removet’ur actus 6ab excepto per hanc dictionem ‘preter’. Sed hoc est valde ex con sequenti 7,quia primo hec dictio ‘preter’ extrahit partem a toto (Ut ‘omnis homo [F66rb] preter Sortem’), secun do actus ponitur in toto a quo fit exceptio (Ut ‘omnis homo preter Sortem currit’), tertio quia actus positus in toto non reperiebat 8partem que prius remota erat a toto respectu. ipsius actus. Ideo consequebatur remotio 9ipsius actus a parte excepta 10.Sicut cum vidisti pluviam venientem, prirrio remo— visti librum a fenestra, secundo cecidit pluvia super fenestraxn, tertio t1 sequitur 12 quod non sit recepta in libro vel quod non ceciderit 3supra librum.

Sciendum autem quod quecumque tsunt dicta de hac dictione ‘preter’, omnnia debent intelligi 2de hac dictione ‘preterquam’ et tie hac dictione ‘nisi’, secundum q’uod est dictio exceptiva. Excepto hoc quod hec dictio ‘preter’ semper excipit in accusativo casu (Ut dictum. est), sed ‘preterqualn’ et ‘nisi’ semper excipiunt in eodem casu in quo est totum a quo fit exceptio. Ut ‘nullus homo cumt preterquam Sortes’ vel ‘nisi Sortes’; ‘nullius hominis miserior preterquam Sortis’ vel ‘nisi Sortis’; ‘nu1li homini p4arco preterquam Sorti’ vel ‘nisi Sorti’; ‘nuihim hominem video preterquam Sortemu’ vel ‘nisi 5cr-t5;em’ ‘a nullo Imominc didici preterquam a Sorte’ vel ‘nisi a S.6orte’