Quaestio 4 [Sorb 193 Transcription]

Utrum fruitio realiter distinguatur a delectatione

quod sic quia fruitio est actus potissimus beatificus sed ille est delectatio quia aliter per potentiam dei posset esse sine omni delectatione et gaudio consequens videtur absurdum potest tamen probari quia omne natum recipi in aliquo subiecto si illud sic compossibile uni contrariorum si potest esse sine illo est compossibile cum reliquo in eodem saltem de potentia absoluta dei sed tale et fruitio dei si distinguatur a delectione quod fruitio est sibi compossibilis in eodem subiecto et est et potest esse sine ea igitur est compossibilis tristitiae contrariae in eodem et ita aliquis potest esse simul miser et beatus

Item voluntas per fruitionem ultimate quietatur sed non potest ultimate quieri nisi per delectationem quia quiquid habeat voluntas ad hoc quaerit delectationem si careat ea ergo fruitio est delectatio

Contra fruitio active est a voluntate delectatio autem non sed ab obiecto sicud etiam et tristari non enim voluntas ex quo libera est contristaret se ipsam si potentiam ergo distinguitur realiter

Praeterea frui est amore inhaere alicui propter se et ita est operatio sed delectatio non est operatio sed passio superveniens operationi

Primus articulus est facere argumenta quod delectatio non sit fruitio quod probatur sic quia delectatio est aliquis superveniens operationi ex 10 ethicorum sed fruitio non est huius ergo etc

// Item passio inpressa ab obiecto non videtur esse idem cum actum libere elicito sed delectatio est talis passio quia oritur ex coniunctione potentiae cum obiecto convenienti

// Item dilectio illa quae est fruitio beatifica et delectatio habent aliud et aliud obiectum nam dilectio habet deum pro obiecto delectatio habet visionem beatificam et fruitionem pro obiecto certum est enim quod visio beatifica et fruitio maximas afferunt delectationes delectationes enim spirituales nobiliores sunt 7 ethicorum et alibi habetur quod philosophia mirabiles habet delectationes quanto magis visio et fruitio beatifica

praeterea volitio est inpossibilitate nostra delectatio non quia primi motus declarandi non sunt in potestate nostra iuxta istam auctoritatem vulgatam augustinus quod quam sumat vel respuat est in potestate sua sed quo viso tangatur non est in potestate

praeterea 10 ethicorum capitulo 4o perficit autem operationem delectatio non ut habitus qui ibi in est sed vult superveniens quidam finis sicut iuvenibus pulchritudo

praeterea dicitur idem quod secundum unumquemque sensum delectatio sic am?us enim visiones et auditiones esse delectationes sed nullus appetitus vel volitio est in sensu exteriori igitur non omnis delectatio est desiderium vel appetitus seu volitio minor patet per augustinum 2o de libero arbitrio capitulo 7 ubi concludit esse quaedam sensum communem interiorem praeter exteriores qui dividitant per sensus exteriores apprehensa et post aliqua de hoc arbitror inquit nos ratione comprehendere esse quaedam interiorem sensum ad qum ab istis 5 notissimis cuncta referantur nam aliud est quo videt bestia aliud quo ea quae videndo sentit vel vitat vel appetit iste enim sensus in oculis est ille autem in ipsa intellectus anima quo enim solum ea quae videntur sed etiam ea quae audiuntur et quaecumque ceteris capiuntur sensibus corporum iam appetibilia declarata assumit vel essensiva devitant et respuunt haec autem ut videtur nec auditus nec olfactus nec tactus dici potest sed nescio quid aliud quod omnibus communiter praesidet quod cum ratione comprehendamus ut dixi hoc ipsum rationem vocare non possumus quoniam et bestiis in esse manifestum est igitur secundum eum in sensu exteriori nullus est appetitus et tamen ibi secundum philosophum est delectatio

Praeterea ponatur quod aliquis ex cognitione alicuius illecebre delectentur non tamen velit illam sicut ponit augustinus 12 de trinitate capitulo 15 et postea velit istam et amet sed iste amore sic ista delectatio quae praefuit Sequitur primo quod aliquis peccet mortaliter peccato commissionis absque omni mutatione alicuius in ipso

2o similiter quod potest aliquis fieri amor respectu alicuius absque mutatione voluntatis posito casu priori vel simili quod notat augustinus 5 de trinitate capitulo 37 Et si diceretur quod ymmo mutatur voluntas quando delectatio sua fit amor hoc inprobat sicut primum quia tunc deus mutaretur Similiter inquit tales haberent concedere quod quando minimus sic praetium postquam non fuit praetium quod mutaretur quorum utrumque negat augustini idem

praeterea tunc posito quod aliquis vehementer appeteret aliquis quod non haberet et hoc absque delectatione sicut est communiter quia desiderium tale sicut dicit commentator 12 metaphysicae commento 39 "magis est dolor quam voluptas" Et quod post adipiscatur illud delectando de ipso tunc si ita delectatio sit ipsa volitio quae praefuit erit sibi contraria

Similiter quod aliquando co?m corpus hominis alteratur et transmutatur vehementer propter voluntatem et illud quod est in ipsa et tamen nihil novum fit in ea quod videtur valde mirabile quia eadem ratione corpus fuisset prius sic alteratum

Praeterea tristitia est causa nolitionis et respuitionis quia propter hoc unusquisque respuit et non vult tristabile quia illud infert sibi dolorem ergo simili modo delectatio est tam volitionis et prior ita sed nihil est tam effectiva sui ut sit 1 de trinitate capitul 1 ergo delectio non est volitio

praeterea sic delectatio sequitur cognitionem sicut umb?um corpus 12 metaphysicae commento 39 ubi videtur quod magis debet concedi quod delectio esset cognitio quam volitio quod etiam concedunt ibi communiter sed si hoc sequitur similiter quod tristitia sic cognitio similiter tunc tristitia praecedens adeptionem voliti post fieri delectatio cum cognitio et volitio maneant eaedem et tunc unum contrariorum fieret reliquum quod neutra philosophos primi physicorum probans per hoc necessitatem ponendi materiam

Pro 2o articulo istis enim obstantibus teneo quod fruitio beatifica possibilis createtur per quam formaliter excluditur miseria sic scilicet quod forma repugnet sibi miseria est delectio quia tristitia est summa miseria ergo istam excludit fruitio beatifica sed nihil formaliter repungnat tristitiae in subiecto nato recipere tristitiam nisi delectio igitur fruitio ista est realiter delectio

Hic conceditur quod vel conclusio concedenda eset vel aliter quod iste actus voluntatis qui est fruitio non stat cum tristitia opposita contrarie illi delectationi cuius nata est esse causa sicut voluit respondens

Contra eum tamen unum uni est contrarium ergo si delectatio nata causari a fruitione contrarietur illi tristitie de qua loquaris fruitio non contriabitur eidem et ita poterit stare cum ea

Respondet quod potest dici quod quamvis iste actus voluntatis non contrarietur proprie illi tristitiae tamen sibi repugnat nam aliquae formae substantiales repungnant licet non proprie contrarientur et aliae formae accidentales sibi repugnant licet iste proprie non contrarientur et ideo oportet negare istam propositionem cuiuscumque contrariorum est aliquod absolutum compossibile ipsum est compossibile alteri contrariorum et ita in proposito non oportet quia licet fruitio sit compossibilis delectioni quod sit compossibilis tristitiae sibi oppositae

// Sed contra delectatio parte est effectus fruitionis quam positionis ab ea distingui ergo tristitia opposita illi delectioni non repugnat fruitioni nisi sicut contrarium effectus sui sed tale potest per potentiam dei stare cum illo cui sic repungnat quia causa huius non repungnat contrario sui effectus nisi virtualiter sed deus potest illarum virtutem suspendere ab agendo etiam passo praesente tam quo ad causationem proprii effectus quam quo ad destructionem effectus contrarii ergo similiter in proposito

Praeterea agens naturale fortis virtutis potest in casu suspendere aliquod actum naturale a causatione proprii effectus ymmo destruere proprium effectum illius et inducere in ipso effectum contrarium non obstante quod virtualiter communicat istum effectu proprium ergo multo fortius deus assumptum patet de aliqua quae nata est frigefacere se et tamen ipsa existens frigida potest per ignem calefieri

Item exempla quae potest deformis substantialibus et accidentalibus nihil penitus significant ad propositum scilicet ad faciendum colorem negandi illam propositionem quia illud quod in argumento subiecto est compossibile uni contrariorum est compossibile alteri etc nam exemplum suum de foris substantialibus est quod sensitiva in homine realiter distincta ab intellectiva est compossibilis formae intellectivae et tamen non formae asini quae sunt duae formae specificae quid mirum quod una non compatitur aliam et sic sibi repungnat quia corpus organicum naturaliter perfectibile per sensitivam humanam posito quod distingatur ab intellectiva non est natum perfici per formam asini Similiter de intellectione et albedine quae sunt incompossibiles eodem subiecto et ita sunt formae repungnantes secundum eum aliquid inquit est compossibile albedini quod non intellectioni Quid mirum ex quo non sunt receptibiles nec simul nec succesive in eodem subiecto sed argumentu procedit de formis repungnantibus receptibus in eodem et ita non respondetur

Ad propositum quamvis dicatur unum verum ad mentem loquentis alii cum dicerent quod intellectio et albedo non sunt formae repungnantes sed dispate totaliter sed ipse statim glosavit se ideo colla?ter

Aliter forte diceretur argumento principali pro conclusione mea et probabilius quod fruitio beatifica permittit secus in eodem subiecto inmediate magnam tristitiam tristis est enim inquit christus anima mea usque ad mortem et tamen habuit tunc et semper fruitionem beatificam ideo et semper de potentia dei absoluta simul stant miseria tristitiae et fruitio beatifica et ita conclusio ad quam deducis non est inconveniens Sed nec hic respondet quia argumentum intelligit de tristitia contraria delectioni beatificae id est quae est ipsa beatitudo vel naturaliter consequens beatificam et habet deum pro obiecto si quae aut sit possibilis vel de tristitia quae est summa poena dampnatorum si prior impossibilis est forte enim nullus posset tristari per se loquendo de dei bonitate clara visa sed tristitia quae in christo stabat cum beatificae non erat contraria delectioni beatofum cum quia fuit tristitia sensitiva nata causari ex confix?ne tum quia habuit aliud obiectum scilicet mortem et passionem

Aliqua etiam forte posset esse responsio ad hoc magis realis quae est quod delectio beatifica quae sequitur fruitionem beatificam non habet aliquam tristitiam contrariam sibi possibilem quia forte nulla tristitia est nata habere deum pro obiecto absolute sine addito sicut habet delectio beatifica igitur nulla tristitia est contraria illi delectioni quia actus vitales contrarii debent habere idem obiectum sicut et idem subiectum non solum specie sed miserio quia amore et odium duorum individuorum eiusdem speciei bene compatiuntur se in eadem anima

Istud argumentum ad quod fuit ille responsiones ad sensum in quo faciunt ipsum habentes pro inconvenienti quod fruitio aliqua respectu dei clare visi possit esse sine deletatione beatifica non dicunt inconveniens magnum sed forte unam veritatem de potentia dei absoluta loquendo si distinguantur ad invicem Sed mihi debet esse inconveniens converso modo scilicet quod aliqua delectio beatifica sit sine fruitione

2o principaliter arguo per illa conclusione ponamus quod in anima ab sorta tristitia subito causetur a deo fruitio beatifica absque hoc quod deus destruat istam tristitiam ex quo enim tam fruitio beatifica quam tristitia sunt in anima receptibiles et non habent formalem repungantiam aut contrarietatem sed tantum virtualem nisi detur intentum quod fruitio beatifica sic formaliter delectio et non solum causaliter non patet ratio quin per ad hoc tempus possint stare simul sicut patet in exemplo de aliqua calida licet ipsa sic virtualiter frigida quia posset successive licet non subito si sibi relinqueretur corrumpere caliditatem et inducere in se ipsam frigiditatem sicud patet ad sensum

Hoc supposito arguo sic nullum agens creatum inconveniens passum indispositum non solum privative sed contrarie et hic perfecte indispositum sic potest subice istam indispositionem corrumpere et proprium deffectum illi indispositioni contrarium inducere patet inductive et in exemplo de aqua non enim maior ratio hic qua alibi de privativis tamen secus est sicut patet in multis exemplis sed fruitio beatifica est agens creatum igitur tristitiam ab sor?tem destruere non poterit subicere et delectionem contrariam inducere ergo stabunt simul per aliquod tempus potissima felicitas et summa miseria

Sed nec in hoc casu est inpossibile ad quod deducitur quia ita posset esse quod contraria possent a deo simul fieri in eodem

Ideo propter illas rationes non teneo conclusionem praedictam Ideo aliter arguo sic omisso illo de tristitia nullo modo volo concedere quod fruitio beatifica summa coe?ca creata seu ultimata staret in anima absque omnium gaudio et delectatio per quamcumque potentiam starent ac simul sit fruitio non esset realiter gaudium et delectio per potentiam dei igitur etc assumptum patet nam philosophus primo metaphysicae facit istam consequentiam "omnes homines natura scire desiderant" ergo ipsam scientiam maxime desiderant Ita arguam ex quodam antecedente dato ab augustinus et experimentia omnes homines naturaliter appetit feliciari et beatificari igitur maximam felicitatem maxime desiderabit sed inter partes beatitudinis si habeat partes causa homines simplices quam alii maxime videntur desiderare inter omnia desiderata amore concupiscentiae laetitiam sempiternam sive graudium et delectionem ergo ita est maxima beatitudo sed fruitio beatifica est maxima beatitudo ergo ista non distinguntur

Item illud quod est eligibilius videtur esse melius sed quantum esset pro bono et commodo suo si delectatio beatifica quam voto fruitionem et ista summa delectatio sive laetitia et suavitas beatifica distinguerentur realiter et daretur optio alterius praecise sine altero credo quod quilibet praeeligeret illam absortiam laetitiam et suavitatem ergo si distinguantur est melior fruitione beatifica sed hoc est falsum de fruitione vltima possibili

Item actus summa quietatis et satiatis videtur esse realiter fruitur sd summa delectio et suavitas beatifica est huius actio ergo etc

Item omnia sufficienter salvantur quae oportet salvari ponendo quod sicut idem actus ergo frustra ponerentur realiter distingui

Item ad hoc est augustinus 14 de trinitate capitulo 7 ubi dicit quod amor fruens est laetitia sicut timens est cupiditas sic est amore fugiens quod adversatur timor est illud quod si accideret sentiens tristitia

Item primo de trinitate capitulo 10 plenum gaudium est frui trinitate

Item 83 quaestionibus quaestio 30 et ponitur in littera fruimur cognitis maius voluntas declarata conquiescit

Item summa merces est ut ipso perfruamur id est de doctrina christiana capitulo 8 sed summa merces videtur / ut in ipso iocundemur et laetemur unde et auctoritates sanctorum et scripturis volentes exprimere mercedem ponunt se ad illam laetitiam beatificam et exultationem et gaudium et suavitatem et similia promittunt et raro amorem et tamen amore maxime fruimur deo et beatificamur in ipso unde augustinus frui est amore alicui inhaere propter se

Item delectissima operatio est felissima et perfectissima 10 ethicorum capitulo 4 ergo etc

Item finalis beatitudo est fruitio divinae bonitatis clare visae finalis autem beatitudo est delectio de deo ergo delectio aliqua de deo erit fruitio divinae bonitatis clare visae

Praeterea propositio patet de hoc doctrina christiana per augustinus et recitat magister distinctione 1 capitulo 3 angeli illo fruentes iam beati sunt igitur ultra fruitionem optimam dei nihil oportet ad beatitudinem essentialem ulterius expectare etc multae sunt tales auctoritates

2a propositio scilicet quod beatitudo sic delectio de deo probatur per augustinus de vera innocentia propositione 18o ubi diffinens beatitudinem dicit quod beata vita est gaudium et delectatio etc

Ad idem maxime diligitur inter qualitates homini possibiles cuius oppositum naturaliter maxime oditur sed dolor vel tristitia inter omnis actus vitales maxime odiuntur et fugiuntur ut patet iubentis et auctoritates saepe hoc dicunt ergo gaudium et delectio sunt naturali instructu maxime appetibile sed gaudium et delectatio summa et optima est de deo igitur naturaliter illud inter omnia accidentia homini possibilia summe appetitur unde probat hanc post deum habendam videtur anhelare et hanc admirare Contra magna inquit multitudo dul c do?e quam abs ti te Et alibi inebabuntur ab ubertate d c et cor vo c po eos Sed talis delectio in deo sit non appeteretur nisi esse ultima et optima beatitudo ergo etc

Item maxima miseria praecise poenalis est dolor vehonis ergo maxima beatitudo est gaudium cum beatitudo et miseria penalis sint contraria q.

Praeterea iste actus est felicitas summa hominis vel beatitudo quae maxime sufficines est habenti et maxime satiat suum appetitium sicut patet ex 10 ethicorum capitulo 8 ubi philosophus probat felicitatem esse maxime personae sufficientem sed huius est delectatio sum gaudium quia isto habito appetitus iam satiatur et sine isto non ergo etc

Praeterea 10 ethicorum capitulo 10 delectio est perfectio et finis procedentium operationum et ab ea distinctarum perficit inquit operatioem delectatio

praeterea ista naturaliter appetitur delectatio sicut vivere igitur summa summe est amabilis assumptum patet 10 ethicorum capitulo 5 appetere autem delectionem existimabit quis utique omnes quoniam et omnes vivere appetunt Ecce quod ita appetitur delectio quod vix deducitur utrum vivere propter delectationem vel econverso nullum autem accidens aliud nec cognoscere nec intelligere nec diligere ita inseparabiliter cum ipso vivere appetitur ergo etc

Praeterea ad principale dolor est volitio vel nolitio vel desiderium ergo pari ratione delectio erit volitio vel nolitio assumptum patet per commentatorem 12 metaphysicae commento 39 ubi dicit "quod desiderium praecedens adeptionem rei desideratae magis est dolor quam voluptas" ergo etc

Praeterea si delectio beati esset alia res a dilectione ipsius fruitiva tunc deus posset in eo adnihilare istam primam fruitionem manente delectione et ita posset aliquis beatifice delectari nihil amando qui ad hoc claram dei visionem haberet quod non videtur conviens

Praeterea haec est sententia augustinus 1 de trinitate capitulo 13 de parvis in fine ubi dicit hoc est plenum gaudium nostrum quo amplius non est frui beatifice deo ad cuius ymaginem facti summus ergo etc

Praeterea augustini 14 de trinitate capitulo 6 loquens de 4or passionibus animae scilicet cupiditate amore laetitia tristitia quas cycero vocat passiones alii autem affectiones sive affectus sicud ipsemet augustinus dicit 9 de trinitate dicit circa finem et 3 et circa principium 4i ubi dicit sic Inter est qualis sit volitio hominis quia si perversa est perversos habet hos modo si autem recta est non solum inculpabiles verum etiam laudabiles erunt voluntas quippe est in omnibus ymmo omnes nihil aliud quam voluntas sunt nam quid est volutas indissensione ab hiis quae volumus cupiditas cum autem consentimus fruendo hiis quae volumus laetitia vocatus

Item cum dissentimus ab eo quod accipere nolumus talis voluntas metus est cum autem dissentimus ab eo quod nobis nolentibus accidit talis voluntas tristitia est haec ibi simile dicit ibidem ex quo satis patet secundum sententiam augustini laetitia tristitia etc sunt voluntates et tamen sunt passiones mentis sicut patet per eum 9 de civitate dei capitulo 4 in principio per philosophum 2o ethicorum capitulo 5 ubi philosophus inter passiones em?iat timorem et gaudium amicitiam et odium et similiter primo de anima particula 14 ponit esse passiones timorem et gaudium etc

dices quod eo ipso sequitur forte quod non sunt volitiones quia passiones videntur distingui ab actibus sed hoc non est verum apud philosophum verum est enim quod ab actibus distinguntur sed non distinguuntur ab actibus

verbi gratia ab animali distinguitur homo sed tamen homo non distinguitur ab animali secundum loycamlogicam nam 2o ethicorum volens philosophus capitulo 4 investigare quid sit virtus et supponens quod virtus est aliquid eorum quae in anima inquirit quae sunt ita quae sunt in anima et dicit quod terra scilicet passiones potentiae et habitus et ulterius quia virtutes nec sunt passiones nec potentiae concludit quod sunt habitus qui processus nihil omnino patet nisi sub passionibus comprehenderentur actus etc

praeterea amicitia actualis est actus voluntatis ut videtur satis notum vel habitus aliquis voluntatis sed non est habitus quia philosophus 2o ethicorum capitulo 5 dividens ita quae sunt in anima inpassiones habitus et potentias numerat amicitiam et odium et amorem inter passiones ergo ita sunt et passiones et actus Similiter concupiscentia et desiderium sunt actus et tamen sunt passiones secundum philosophum ibidem Similiter pietas et invidia numerantur a philosopho inter passiones et zelus vel 2o ethicorum capitulo 5 et primo de anima particula 14 et tamen istae passiones sunt actiones voluntatis meritorie vel demeritorie aliquando invidia enim aliquando est peccatum mortale ergo non sic sunt passiones quin etiam sint actus quia aliter vel talis passio posset esse primum peccatum hominis

Sequitur igitur ex omnibus hiis mediis quod omnis talis passio est volitio vel nolitio consequens ad actus appetitus rationalis vel proportionale quo ad appetitum sensitivum

Ista tamen conclusio posset teneri 2m duos modos distinctos prius modus esset quod aliqua cognitio ex obiecto et natura propria est talis natura quod anima potest ita habita statim sine medio u in unum actum amandi qui sit delectio vel in unum actum odiendi qui sit tristitia et pena Et pro isto modo ponendi faceret illud commentatoris 12 metaphysicae commento 39 quod "delectio sequitur comprehensionem sicut umbra corpus" ergo ut videtur non oportet interponi secundum medicinem nec aliquam volitionem nec nolitionem Et iterum aliter nulla delectio esset primum peccatum alicuius postquam primo sine medio non peccasset si enim delectio quaelibet praesupponeret actum actum appetitus si ille non esset peccatum nec delectio sequens ut videtur

Praeterea 3o nulla delectio esset immediate a libera voluntate hominis habitis cognitionibus requisitis ita enim quae est effectus cognitionis et volitionis vel nolitionis necessario praesuppositio est earum et est animae effectus naturalis non libere immediate sed mediate actu vel actibus voluntatis

Praeterea habita sensatione rei tristis sicut nimie caliditatis vel frigiditatis statim sequitur dolor penalis omni alio circumscripto Iste modus ponendi conclusionem praedictam bene concederet in intellectione cum duobus primis argumentis hac conclusione qui scilicet tenent fruitionem omne beatificam non natam sequi nec haberi sine clara dei vidione esse tale gaudium

dicerent enim faciliter visionem dei claram esse talem cognitionem qua habita potest anima immediate elicere vel causare cum deo fruitionem quae sit gaudium beatificum et isti sic intelligerent auctoritates augustini superius positas quod gaudium illud beatificum non est nisi frui deo et huius Et hic non debet videri mirabile cum etiam aliqui qui ponunt omnem delectationem et gaudium non esse fruitionem teneant esse possibile omne volitionem adnichilari stante praescientia delectatione quia illi inquiunt "delectionem sequi immediate comprehensionem sicut umbra corpus"

2us modus sustinendi praedictam conclusionem esset dicere quod sicut omnis amore ad hoc quod naturaliter causetur praesupponit cognitionem ita omne gaudium vel dolor vel delectatio vel tristitia et generaliter omnes talis passio praesupponit actum appetendi vel respuendi seu odium vel amorem praevium sicud causam suam partialem cum anima sicud notum est esse in multis causibus et auctoritates multae hic sonant quae dicunt quod tristamur de hiis quae nobis nolentibus accidunt et similes

Et secundum illum modum dicendi respondetur in una alia conclusione post quod tales passiones non sunt effectus liberi voluntatis nisi metaphysciae quia naturaliter sequuuntur ad volitiones et amores vel odia praesupposita ita quod non sunt in potestate voluntatis ut collantur nisi remota aliquam de causis suis

Ista responsionem intelligo de illis passionibus quae supponunt actum aliquem appetetivum praevium si non omnes passiones tales sicut quod sic praesupponant utrique enim modus ponendi apparet mihi pulchri et probabilis sed secundum istum modum 2m ooportet respondere ad argumenta modi prioris

Ad commentatorem quod non sequitur delectatio sine amore vel odio medio qui ita prompte prius tamen natura consequitur comprehensionem rei delectabilis saltem complexam non existente in peccato quod ideo addo qui mediante deliberatione potest anima facere istam delectionem non esse vel non sequi sicut et amorem praevium et naturaliter sibi praesuppositum

Ad 2m diceretur concedo quod nulla delectio vel aliqua passio est primum peccatum post quam homo non peccaverit sed praecedit aliud peccatum commissionis vel omissionis

Ad 3m quod concludit verum

Ad 4m Respondetur teneret iste 2us modus sustinendi conclusionem quod in ipsa sensatione est appetetio vel responsio naturaliter praevia illi tristitiae nec mirum quia secundum philosophum et commentatorem in multis locis libro de anima sensus vel appetitus vel sunt idem re vel inseparabiliter coniuncta Quod ergo mirum si sensato obiecto disconvenienti refugiat appetitus simul duratione prius tamen natura quam tristetur

Pro 3o articulo oportet nunc respondere ad argumenta in primo articulo

ad primum dico quod delectio quae habet operationem pro obiecto est aliquid superveniens operationi quae est actus rectus et de ita forte vel de alia sequente non curetur nisi quod ita sic amor quidem sed delectio beatifica non habet aliquam operationem pro obiecto sed ipsum deum immediate id est ipsa operatio fruitiva cui tamen bene supervenit maxima de lectio super reflexa sed ita non est beatifica beatitudine essentiali sed illa prior qui est actus rectus

Ad 2m nego minorem scilicet quod delectio est passio inpressa ab obiecto et quasi negatur illud pe?bit post in una dubitatione

Ad 3m negandum est assumptum et similiter illud quod assumitur ad eius probationem et cum probas per illud quod philosophia habet nu?les de lectiones et quod multae fortius visio beatifica vel dilectio beatifica concedo quod de illis delectatur beatus valde delectione reflexa sed non recta quia recta tantummodo est beatifica de lectio et ista habet solum deum pro obiecto

ad 4m dicendum quod sicud primae delectationes non sunt in potestate nostra ita nec primae volitiones ex quo naturaliter et cognitionibus praeviis sunt causatae

Ad 5m concedo quod delectio non est ita operatio qua sic perficit sicut finis ipsa tamen in se quaedam operatio est delectibilis id est quae animam formaliter delectant et eius etiam obiectum quod deus est delectant et cum hac sicud dictum est possibilis una reflexa delectio quae supervenit primae operationi et habens illam pro obiecto et ista iterum distinguitur ab operatione quam habet pro obiecto

Ad 6m dici potest quod simul duratione immutatur a sensibili sensus exterior et sensus communis sed prior ordine et natura sensus exterior et ideo sufficit unus appetitus correspondens 5 sensibus exterioribus sensui communi indifferens re vel saltem subiecto a sensu communi et secundum hoc potest stare tam dictum philosophi quam augustini vel si philosophus velit quod secundum unumquemque secundum sic delectio propria et appetitus et per consequens prior illo modo loquendo tunc augustinus illum appetitum coniungi sensui exteriori quo appetere possumus vel refugere obiecta diversorum sensuum non autem appetitum illum qui praecise respicit sensibilia unius sensus exterior

Ad 7m dicendum quod delectio de illecebra est complacentia ad obiectum vel talem complacentiam sequens sed non oportet quod sit complacentia vel amor deliberatus illius illecebre potest tamen prius contingere quod post habeatur delectio respectu istius illecebre cogi?te quam ametur vel eligatur ex iudicio et deliberatio vel prius quam velit quis prosequi illam ymmo cum voluntate non prosequendi illam et bene volo quod delectio de illecebra cognita non est amore post et non tunc habitus quo quis vult prosequi et experiri illecebram per delectationem

Ad 8 per idem quod desiderium quo quis desiderat aliquid sine delectatione ymmo potius cum dolore respectu nondum habiti numquam sic delectio quae habetur de eodem desiderato quando optimetur cuius oppositum ymaginatur argumentum

Ad 9m verum est quod aliquando tristitia nota debere sequi ex experientia alicuius obiecti tristabilis est causa propter quam oditur illud obiectum et fugitur Et ex opposito delectio nota debere sequi ex adeptione vel experientia alicuius delectabilis est causa allectiva ad prosequendum tale obiectum et ideo concedendum quod nec tristitia ex una parte est illud vel numquam erit cuius est tam nec delectio est iste amor nec erit cuius ipse est causa per modum finis amor enim delectionis facit amare obiectum respectu cuius nata est esse ista delectio et similiter odium tristitiae facit odire obiectum sed hiis non repugnat quin omnis tristitia in se sit quidem amor vel odium vel forte amor unius et odium alterius et proportionaliter erit de delectione

Ad 10m diversimode posset dici secundum duos modos praenotatos sustinendi hanc conclusionem ut satis patuit concedendum est autem quod omnis delectatio est quaedam cognitio et similiter omnis tristitia est cognitio quaedam sed non ista quae eadem stat successive cum tristitia praecedente ad eptionem desiedenti et post cum delectione respectu eius iam habiti ut satis patet

ad 11 dicendum quod ymmo delectio et omnis passio animae est operatio animae licet non illa cui supervenit sed in se quaedam operato est modo prius dicto nec philosophus vult contrarium quia tunc male in 1o capitulo 5 divideret et insufficienter ista quae sunt in anima in passiones potentias et habitus ut dictum est

Sed hic sunt dubia primum quia si omnis delectio sit amor vel odium et omnis amor vel odium est cognitio ergo omnis dilectio est quaedam cognitio et tunc est aut vera ut falsa complexa vel incomplexa assentitiva vel non dicendum quod delectio est solum simplex comprehensio sicud ita quae solum simplicem notitiam naturaliter praeexigit quaedam compositio vel divisio aut iudicium vel assensus nulla tamen est iudicium practicum sicut nec volitio conclusio scilicet iudicetur sic esse agendum vel non sed aliqua bene est iudicium seu compositio vel credulitas speculativa qua opinetur vel credatur ita esse de aliquo vel non esse sicut operatio de hoc quod amicus incurrit infortunum aliqua tamen praecedit sicut obiectum suum notitiam practicam ipsa tamen non est notitia practica seu iudicium practicum verbi gratia cum doleo quod offendi deum vel proximum quod non debui fecisse vel cum doleo quod facere non valeo quod teneor ut pote quod non possum solvere debitum creditori vel quia non super est mihi tempus cum imminet mors solvendi penam quam meruit vel quia non supersit mihi tempus melius vivendi quam vixeram prius et sic de similibus

dictativa autem practica et electiones secundum philosophum sunt respectu nondum positi tempus vel naturaliter ut ita loquar

ubi nota etiam sicut ibi quod aliqua delectio virtuosa potest esse opinio falsa ut ista qua quis delectantur praecise ex hoc quod credit persecutorem ecclesiae esse mortuum vel consimile et tamen non est ita

Et si ditas contra omnis electio virtuosa est cum ratione recta et ratio recta est vera dico quod est cum ratione practica vera sed bene potest esse cum speculativa falsa verum est enim quod si iudicaret deum non esse colendum sive vellem deum colere sive nollem neuter actus esset virtuosus sed si falso iudicarem culcum dei perisse et de hoc tristarerer terminus tristitia si ad esset gratia esse plurimum virtuosa et tamen error speculativus

Aliud dubium est quia non videtur quod omnis delectio nec omnis amor praesupponat naturaliter cognitionem aliam respectu voliti quia cum contra omne iudicium suum possit voluntas velle aliquid vel nolle videtur quod ipsum velle possit esse prima notitia illius voliti

Et prima voluntas potest avertere intellectum ab omni actualiter cognito et velle intellectum intelligere aliquid nondum praecognitum actu hoc non videtur nisi etiam ipsa volitio sit prima illius obiecti cognitio

Responsio quod omnis delectio vel omnis amor praesupponit naturaliter aliam si debeat naturaliter causari

Ad argumentum in obiectum consequens concedi potest nisi aliud obstet quam dicta ibi nam dictamini practica sunt de futuro ut communiter quod sic scilicet est eligendum vel agendum vel per ascendum in habito et huius et voluntas potest libere obiectum non velle negative id est non se conformare vel nolle nec tamen propter hoc potest velle oppositum nisi oppositum apprehendatur et ideo non sequitur quod feratur in incognitum

ad aliud consequentia non valet nec ex hoc quod voluntas potest intentum avertere ab aliquo convertendo ipsum ad aliquid aliud sequitur quod feratur in incognitum quia sufficit alterius qualiscumque apprehensio propria habitualis vel actualis communis forte concurrens cum habituali propria

vel aliter quod mihi magis apparet esse dicendum quod intellectus non iudicat non esse standum in tali consideratione et voluntas potest conformiter imperare et suspendere intellectum a consideratione illa vel convertere ad aliud vel intellectualiter occurrens vel ex connextione aliqua ad prius cognitum vel quia unus habitus fortius inclinat ad actus aliquos quam alius vel alio modo sed secus circumscripto omni tali iudicio tunc enim solum a casu vel mere naturaliter solum cessari ab actu prioris obiecti

3m dubium utrum obiectum sit tam immediate delectionis ad illud dubium dicit scotus quaestione ultima primo distinctione in repartation parysiensi quod sit et dicit sicut obiectum sensibile est causa delectionis in appetitu sensitivo ita consequenter obiectum intellectuale causat delectionem in appetitu intellectivo sed dilectio elicitur a voluntate

contra illud arguit ockam et ben quo ad aliquid quia quando aliquid potest esse aequaliter sine alio sicut cum alio et isto posito non potest esse nisi aliud ponatur non est illud causa effectiva illius sed delecto posito actu primo intellectus vel voluntatis praeexigitur delectioni secundum ordinem naturalem potest esse delectio sine obiecto sicut cum obiecto posito et desstructo illo actum primo intellectus vel voluntatis nullo modo potest naturaliter poni delectatio igitur obiectum non est causa immediata delectionis

praeterea posito tali act primo habetur sufficiens causa delectionis sive obiectum sic sit non sit de multis enim delectamur quae non sunt entia et tamen non ens nihil causat ergo superfluit ponere obiectum esse causam immediatam delectionis ymmo non est ullo modo causa illius

dices quod obiectum est tunc m?us genere

hoc non satisfacit quia obiectum cognosci non est obiectum esse sed eius cognitionem esse ita igitur cognitio vel volitio erit quae causabit delectionem immediate et non ipsum obiectum

praeterea posito actu aequali sequitur aequale obiectum

Dices respectu eiusdem effectus possunt esse plures causae quarum quaelibet sit sfficiens igitur licet intellectio vel volitio possit sufficienter causare delectionem non sequitur quin etiam obiectum immediate esset illam exemplum de sole et igne respectu caloris causandi sed hoc non obstat quia quamvis plures possint esse causae respectu eiusdem effectus tamen hoc non est ponendum nisi ubi ratio vel experientia haec convincit sicud verbi gratia per rationem vel experientiam convincitur quod obiectum est causa saltem particula cognitionis intuitive quia quibusdam quibuscumque aliis positis et illo circumscripto non poneretur per naturam Et omne absolutem necessario requisitum ad productionem effectus est causa eius in aliquo genere causae sed nec ratio nec experientia convincit delectionem esse immediate ab obiecto ergo non est ponendum quod causetur ab eo minor patet quocumque non modo ponatur obiectum nisi ponatur cognitio vel volitio non causatur naturaliter delectio econtra autem destructo obiecto potest causari delectio ergo etc Nec potest per experientiam nec per rationem probari quod stantibus eiudem actibus praeviis volendi vel cognoscendi et amoto obiecto non sequitur maior delectio quam primo nisi pro quanto tollitur aliqua cognitio ut pote sensitivus vel intuitiva vel etiam abstractiva vel est minor quam foret obiecto praesente nam si haec posset probari probaretur obiectum immediate coagere ad causationem delectionis

Ista conclusio deducta contra scotus videtur mihi vera de delectione causata naturalis scilicet naturaliter si non videtur quod ockam possit hoc tenere quia alibi 1 questio prologi ubi arguit contra se quod visio non possit esse respectu non existentis quia tunc tanta posset esse delectio et absentia alicuius delectabilis quanta in praesentia quia delectio sufficienter poni potest posita notitia intuitiva rei

Respondet quod consequens non est inconveniens de potentia dei manu tenente scilicet cognitionem intuitivam in absentia rei Et confirmatur per augustinus qui dicit quod maxima delectio aliquando habetur mediante notitia abstractiva quanto magis mediante intuitiva et illud ad hoc concordat cum isto quod hic tenet

Sed contra nullus tantum delectatur de obiecto delectabili scito non esse sicud de eo quod creditur praesens esse pone ergo quod anima totaliter uniformaliter se habet ex parte sui sicud si esset praesens sed per te ibi quando ma?utetur visio intuitiva de potentia dei et destruitur obiectum delectabile virtute visionis scitur evidenter ipsum non esse ergo non sequitur tanta delectio ymmo secundum rectam rationem deberet magis sequi tristitia

Tum quia licet forte possit pro illo cauillando responderi quod tunc non tantum diligere sicut isto obiecto existente et ideo non sequeretur tanta delectio quia tamen alibi ponit quantum recolo quod dilectio naturaliter causabilis non causetur ab obiecto sed a voluntate et cognitione simul et si hoc poneret non esset verum ideo haec evasio non sufficit

Posset aliter tamen responderi pro eo quod licet notitia incomplexa maneat eadem non tamen assensus et ideo potest variatio contingere causa circa dilectionem quam circa delectionem

Sed sine dubio tunc deberet haberi pro inconvenient quin deo manitenetem sine obiecto praesente tanta sequatur delectio quanta ipso praesente cuius opi oppositum dicit ut recitant est

Sed hic est dubium verum fruitio sit active partialiter ab anima vel totaliter a deo et secundum haec quod homo diceret ad hoc dubium esset contingenter dicendum de delectione beatifica verum ipsa sit ab obiecto delectabili vel non immediate

hic saltem teneo quod est partialiter ab illo obiecto pro quanto illud obiectum est causa partialis illius effectus scilicet dilectionis nolo tamen dicere quod per hoc quod est obiectum habeat specialem aliam efficientibus quam si esset unus alius deus et ille causaret dilectionem in anima respectu illius vel delectionem Sed de aliis obiectis secus est quia non coagunt partialiter ad productionem cuius licet effectus et ideo nisi aliunde probetur quod coagant ad delectionem quam ex hoc quod sunt obiecta delectabilia non habetur evidentia quod causent immediate delectionem sed alia via non restat quia illis circumstantis et positis actibus praeviis poneretur aequalis delectio ut prius argumentum est et bene per okam igitur etc

Ad formam igitur argumenti pro quo illud dubium fuit motum assumptum est falsum sicud dictum est quia non aliter est delectio impressa ab obiecto quam dilectio et eodem modo dico de delectione reflexa quia ita non est ab obiecto immediate sed ab anima et cognitione praevia quae habent rationis actum pro obiecto

Contra pradicata 10 ethicorum capitulo 4 habetur quod semper obiecto delectabili sensato sequitur delectio haec non videtur nisi quia obiectum est causa delectionis Haec sufficit dicere quod sensatio est causa delectionis sensitive quia primo retheorice dicit philosophus quod delectabile est causa dilectionis Item qua ratione delectio aliqua esset dilectio libere causata a voluntate eadem ratione tristitia aliqua esset odium libere causatum a voluntate et tunc voluntas posset tunc non contristare se sicut argutum est ad principale quod videtur inconveniens

Ad primum illorum dico quod 10 ethicorum videtur philosophus attribuere causalitatem immediatam delectionis sensationi sciliet respectu obiecti delectabilis secundum sensum et non obiecto Et haec posset esse una ratio ad quaestionem principalem quod delectio intellectualis inmediate causatur ab anima et intellectione sicut delectio sensitiva immediate a sensatione hoc non nisi prima delectio esset dilectio

Sed aliquid sicud okam conce?nt hoc de intellectiva non de sensitiva quia ibi est operatio media scilicet delectio hic non Sed hic non est notum de omni delectioni licet habeat veritatem de delectione proveniente ex effectu desiderato aliter amato amore amicitiae ibi enim una dilectio mediat seu praecedit delectionem verum ipsa delectio est amor quidem licet non ille qui praecedit

Et cum inprobans istam responsionem ex primo rethoricae dico quod aliquando obiectum delectabile est causa mediata delectionis numquam tamen est tam immediata praeter quam obiectum quod est modo praeexposito deus ipse ut videtur

Ad 2m dicendum est secundum primum modum tenendi datam conclusionem positam prius quia tristitia opposita contrarie illi delectioni quam ponit iste primus modus sustinendi cognitionem delectionis libere causatam ab anima libere causatur ab anima dummodo caustur per viam negatur non a solo deo active Et cum dicis quod tunc voluntas libere contristaret se bene volo ad illum intellectum in isto casu quod libere causaret istam formam quae est tristitia nec sequitur quod libere velit contristari quia ille esset actus reflexus licet quandoque homo posset hoc velle quia quidam quandoque vellent esse tristes pro peccatis vel huius sicut enim voluntas potest causare dilectionem libere absque hoc quod velit dilectionem sed obiectum tantum ita potest libere causare tristitiam licet non velit tristitiam sed nolit et odiat obiectum sibi disconveniens aliquam autem tristitiam non causat libere et inmediate secundum utrumque modum sustinendi conclusionem Et ita tristitia est unum odium uniformiter loquendo non libere causatum et immediate sed necessario sicut delectio contraria illi tristitiae est amor non mediate causatus libere verbi gratia posito quod aliquis diligat aliquem amore amicitiae et certitudinaliter cognoscat quod magnum infortuitum accidit sibi necessario forte tristatur tristitia quae est odium illius infortunati et sic de similibus

multae etiam sunt tristitiae aliae et delectiones et amores et odia tam primaria quam secundaria non libere sed necessario causata ab anima tristis est inquit christus anima mea usque ad mortem videtur enim quod non fuit in potestate data animae christi immediate de illa morte tristititur nota imitare non tristari vel non eam odire odio quod esset horror mortis

5m dubium utrum delectio beatifica sic actus reflexus Et est dicendum quod si haec sit possibile non oportet tamen ita esse et quando sit est adhuc ipsa non est delectatio beatifica ex hoc quod habet aliquid aliud a deo pro obiecto

Contra probatur quod delectio beatifica non sit actus rectus sed reflexus habens rectum pro obiecto quia omnis amor concupiscentiae qui est delectio et non desiderium fertur immediate superhabitione rei et non super rem concupiscam vel amatam amore amicitiae visum enim non est immediatum obiectum amoris concupiscentiae quia est delectio sed visus qui est actus rectus Sed delectio fruitiva est amor concupiscientiae cum sit delectio proveniens ex divina habitione quae habitio est aliquis actus quo habetur deus puta visio beatifica vel dilectio dei ergo etc

Praeterea delectio fruitiva succedit desiderio sed desiderium est respectu habitionis divinae non respectu dei absolute non enim desideramus deum sed habere vel videre ipsum ergo nec fruitio est delectio de deo sed de visione dei Item obiectum delectionis fruitive est aliqua perfectio nostra nobis formaliter inhaerens tum sit delectio proveniens ex coniunctione convenientis cum convenienti ita quod coniunctio et perfectio qua perficitur potentia per sibi conveniens videtur causare delectionem fruitivam Sed deus non est perfectio formaliter nobis inhaerens nec aliquid aliud est perfectio nostra ultimata nisi aliquis actus quo coniungimur immediate deo ergo actus talis unitivus beatifice est obiectum fruitive delectionis et non deus

Item amor omnis desideri aut delectionis habet pro tali obiecto significabile per complexum significans aliquid esse conveniens vel disconveniens sicut deum videri vel manifestari vel huius et deus absolute sumptus non est tale significabile per conceptum ergo fruitio non erit delectio de deo sed de visione dei

Confirmatur quia obiectum complexum gaudii beatifici pendet ex certitudine perpetu?ois divinae visionis et fruitionis ergo requirit creaturam pro partiali obiecto

praeterea nihil vanum ponendum est sed beatum concupiscere et desiderare aliquod bonum deo omnino factium esset et vanum quia deus habet omne bonum sibi possibile ergo talis delectio non videtur esse fruitio sed delectio de hoc quod habet deum per visionem vel dilectionm

Sed contrarium mihi videtur primo quod amor amicitiae respectu cuiuscumque obiecti est amor perfectissimus sed amor perfectissimus respectu dei est delectio beatifica ex conclusione probata hic sed amor amicitiae respectu dei habet ipsum deum absolute pro obiecto unde et beatus magis secundum leges amicitiae et honestatis et virtutis gaudet de felicitate dei quam de propria ymmo sed augustinus propter te solum beatus non propter illam beatior essentialiter et absolute supple igitur deus immediate potest diligi a beato hoc enim est possibile respectu createtur quod una immediate diligat aliam sed istam dilectio quae habet pefectius obiectum est perfectior ceteris paribus et fruitio est amor nobilissimus dei

praeterea sicud habetur in littera frui est amore inhaere alicui propter se sed nihil sit amandum nisi solus deus maior et minor patent in littera per augustinus et sic ulci?te frui est delectaris

Item in littera per augustinus res quibus fruendum est sunt pater et filius et spiritus sanctus

Praeterea in via non tantum dedesideramus videre deum sed diligimus deum absolute igitur non minus in patria non delectabimur tantum de visione dei sed de deo in se assumptum patet quia posito quod nonquam deus esset habendus aliter quam in via ad hoc esset summe diligendus et tunc non esset desiderandus haberi per esset summe diligendus et tunc non esset desiderandus haberi per visionem

Item actu visionis est utendum ex littera ergo non fruendum

Item posset esse nolita secundum rectam ratione quia posset esse nolita a deo et unusquisque secundum rectam rationem posset se conformare voluntati divinae saltem habito praecepto super haec

praeterea desiderium illius visionis non est fruitio viae igitur nec delectio respectu istius est fruitio patriae quia idem in omnibus est obiectum utriusque nam secundum augustinus 14 capitulo ultimo viae etiam consistit in amore dei usque ad conceptum sui assumptum patet quia ille est potissimus actus caritatis viae

Praeterea solo illo est fruendum quod non est ad aliquid aliud ordinabile sed solus deus est huius quia solus habet rationem ultimi finis et summi boni et per consequens summe et ultimate diligibilis

ad hoc etiam sunt auctoritates scripturae laetamini in domino et exultate iusti et gaudete in domino semper et huius

Item fruitio ultima est operatio perfectissima possibilis nobilissime potentiae ex primo et 10 ethicorum sed nobilissima et perfectissima operatio nobilissime potentiae respectu nobilissimi obiecti ibidem est solus deus et operatio perfectissima est operatio delectabilissima ut supra accipi a 10 ethicorum sed nulla est delectator ista quae est formaliter delectio ista enim summe laetificat formaliter

ad primum in contrarium minor est falsa universaliter accepta de fruitione beatifica patriae causabili a voluntate hoc addo quia a deo posset in voluntate causari unus actus qui respectu unius obiecti esset amor amicitiae et respectu alterius amor concupiscentiae et cum probas quod est delectio perveniens ex divina habitione concedo causaliter partialiter non quod ista habitio sic oppositum eius

Ad 2m dico quod delectio concupiscentiae succedens desiderio habet idem pro obiect quod habet desiderium Sed delectio amicitiae non succedit desiderio sed amori absoluto dei in via nisi sic quod est post sicut et succedit fidei et delectio fruitiva patriae et amor amicitiae viae habent idem obiectum

// ad 3m per idem quod delectio concupiscentiae succedens desiderio videndi deum habet aliquid pro obiecto quod est perfectio formaliter nobis inhaerens sed hoc non est verum de delectione amicitiae qua delectatur beatus in deo et bonis eius magis quam de suis ut praehabitum est

ad 4m licet maior sic vera dea more desiderii vel delectionis concupiscentiae sequente deisderium et sibi correspondente tamen falsa est de amore sequente desiderium quae est delectio a amor amicitiae ad confirmationem ita delectio est amor concupiscentiae non amicitiae et ideo non est beatifica beatitudine essentiali

ad 5m dico quod non est vanum delectari in deo et complacere in deo et bonis dei nisi apud illum qui non experitur se complacere in aliquo nisi concupiscenter et non amicabiliter

6m dubium esse potest an tota ista beatitudo stet in uno actu qui est dei visio et dei fruitio et delecti beatifica de deo

// Et hic est dicendum quod si beata anima se habeat active ad aliquam partem suae beatitudinis essentialis sunt ibi ad minus duae partes distinctae scilicet clara dei visio et respectu eius fruitio vel gaudium secundum secundum modum sustinendi conclusionem principalem utrum autem anima active se habeat respectu beatitudinis suae tractabitur in alia quaestione

Hic tamen est notandum sicut tangit quidam doctor et bene quod beatitudo multipliciter sumitur uno modo pro obiecto beatifico et sic secundum eum loquitur beotius 3o libro de consolatione prosa 10a probans ibi deum esse summam beatitudinem alio modo sumitur pro visione clara essentiae divinae et sic loquitur christus in evangelio iohannes 17 "haec est vita aeterna" etc

3o modo sumitur pro actuali amore istius essentiae clare visae et sit loquitur augustini in locis in numeris vocans fruitionem dei beatitudinem

4o modo accipitur pro delectione vel gaudio quod oritur ex fruitione essentiae divinae clare visae et sic loquitur augustinus in libello de vera innocentiae propositione 180 cum dicit beatitudinem seu vitam beatam esse gaudium etc 5o et magis proprie accipitur pro toto aggregato ex tribus praedictis et omnibus partialibus ad statum beati quae pertinentia enumerat anselmus de similitudinibus capitulo 49 Et sunt 7 dotes pertinentes ad statum corporis scilicet pulchritudo agilitas fortitudo libertas sanitas volumptas et longevitas Et 7 ad anima scilicet sapientia amicitia concordia honor potestas securitas et gaudium Inter quae habens sapientiam amicitiam et gaudium de quibus prius isto modo loquitur anselmus describens in libello de concordia beatitudinem dicens quod beatitudo secundum omnem consensum est sufficientissima competentium commodorum sine omni indigentia Et boetius describit eam quod est status omnium bonorum aggregatione perfectus et illo modo censio seu securitas est bene intrinseca pars beatitudinis sicut sumitur beatitudo maxime proprie secundum eum Quia tamen omnia talis saltem quae pertinent ad essentialem beatitudinem inseparabiliter communicantur sed ideo auctores qualibet illarum partium essentialium vocant beatitudinem quandoque Et utuntur secundum eum parte pro tota beatitudine ipsa tamen ut dicit et bene in hoc delectio est pars ultima et optima beatitudinis et optima partialis beatitudo Et hoc habeo ego dicere quia ita esset aliis circumscriptis quaedam plena beatitudo licet non aeque plena sicut aggregatum praenotum nec sit aliqua partium aliarum ut visum est