Librum 1, Distinctio 17, q. 2

Secundus articulus habet movere dubia et solvere primum igitur dubium potest esse utrum simul stet quod caritas quae est qualitas quaedam supernaturalis informet animam viatoris et tamen quod deus non acceptet eam ad vitam aeternam hic sine pluri ponam media propter quae aliqui videntur sentire quod non

2osecundo tenebo conclusionem oppositam et arguam pro ea et 3otertio solvam argumenta pro prima

pro primo arguitur primo sic formae oppositae habent formaliter effectus oppositos ex natura rei dat esse magister ex quo igitur iniquitas ex natura rei est res odibilis et dat esse editum non apparet cur non sic possibilis alia forma creata sibi opposita quae dat formam ex natura rei esse dilectum vel acceptum

praeterea deus rationabilius dilectior est quia non amat absque rationabili inductivo sed dilectio et amor secundum rectam rationem meretur readamationem dummodo cetera diligibilia sint quamvis enim viciosusvitiosus non mereatur amore invo[?] ut redametur a viciosavitiosa quia amici virtuosa funditur super communicatione virtutum ut patet 8 ethicorum nihilominus tamen virtuosus diligens virtuosum meretur readimacionem[?] iuxta leges amicitiae quas enim scriptura commemorat proverbia 8 "ego diligentes me diligo" igitur ex natura rei deus diligit omnem diligentem se et habentem habitualem caritatem iuxta illud Ioannem 10 "qui diligit me diligetur a patre meo et ego diligam eum"

Item quicumque ex natura rei et caritatem et ceteras virtutes inpossibileimpossibile est enim quod actus feratur super aliam formam quin feratur super participans illam formam saltem naturaliter et per accidens unde videns colorem de neccessitatenecessitate videt lapidem et omne quod afficitur illo colore sed deus innumerabiliter et de neccessitatenecessitate negatur diligit caritatem et iustitiam et omnem aliam virtutem immutabiliter enim diligit et per consequens innumerabiliter vult sui dilectionem et in super iustus est immutabilis et perfectus nullus autem iustus est qui iustitiam non diligit secundum augustinus unde philosophus primo ethicorum quod non est bonus qui non gaudet de bonis igitur deus ea neccessitatenecessitate qua diligit suam iustitiam et complacet in sui amore complacet in anima participante[?] iustitiam et ipsius habitualem amorem et per consequens habitualis amor dei dat ex natura rei esse acceptum deo

Item deo secundum veritatem acceptabile est quicquid delectabile est et acceptabile et pulchrum dicit enim philosophus 3 ethicorum quod virtuosus tamquam bene dispositus est mensura et regula eorum quae delectabilia sunt et placentia secundum veritatem privo[?] enim delectabilium sunt vicia et nunc hic nunc illud sed virtutes secundum se ipsis pulchre sunt et bonae et delectabiles secundum veritatem et maxime amor dei igitur videtur quod deus ex natura rei complaceat in virtutibus etc

Sed cum opposita conclusio in hiis non obstantibus videtur mihi esse vera est quod quacumque forma supernaturali huius posita in anima potest ipsa esse non accepta deo ad vitam aeternam de dei potentia absoluta probo quia quaecumque quantitas stat de facto per aliquod tempus in alicoaliquo subiecto cum carentia alterius rei absolute per absolutam dei omnipotentiam poterit ipsa in perpetuum stare cum carentia eiusdem sed de facto per tempus magnum stat huius forma in anima cum carentia actus beatifici igitur Sed quicquid potest deus facere potest disponere et ordinare igitur potest deus ordinare quod ipse haberet talem formam et tamen numquam haberet beatitudinem

Item quacumque forma posita in anima posset deus velle adnihilare animam antequam sibi daret beatitudinem et velle eam numquam recreare igitur potest talem animam non acceptare assumptum patet quia quicquid deus contingenter dat potest contingenter adnihilare igitur etc

Item deus potest tam animam quam quam gratiam adnihilare quam etiam caritatem remanente anima fieri neccessarionecessario conservaret eam et ageret neccessarionecessario aliquid extra se etc

Item sicut penapoena aeterna ad peccatum ita vita aeterna ad caritatem sed stante quocumque peccato et existente modo in anima potest deus de potentia absoluta non velle isti ponam[?] et etiam velle sibi eam igitur a simili etc

Item videretur actus accidentalis libere elicitus neccessarionecessario ex natura rei reddere animam deo acceptabilem quam amor habitualis quasi est caritas secundum istum cum in nullo subsit peccati nostri secus ad hoc esset de dilectione habituali acquisita quia iste est in potestate nostra mediante saltem sed iste non est ex natura sua acceptatiblis sic quod in ipso posito in anima neccessiteturnecessitetur deus acceptare animam ad vitam aeternam

Item non videtur quod deus istum qui peccavit peccato mortali et est inimicus deo de facto neccessiteturnecessitetur acceptare per aliquid quod poneretur in illo quod non esset in potestate illius inimici huius est caritas etc

Item si ita caritas inhaerens animae neccessitetur necessitetur diligere a deo et redderet animam sic ex natura rei caram deo aut hoc esset propter suam bonitatem naturale et tunc tantum vel magis neccessarionecessario acceptaret ipsam creaturam rationalem quae est maioris perfectionis naturalis aut propter bonitatem mortalem et hoc non quia non est in potestate hominis nisi dispositive et per consequens iste actus dispositus esset magis acceptus vel quia nihil causet etc et omnis ratio redderetur praestantior de substantia animae nisi dicas forte quod ipsa reddit se odibilem et ideo non diligibile neccessarionecessario per actum malum prohibitum quam libere elicit quia saltem intellectiva pueri non reddit se odibilem etc

Item actus diligendi deum super omnia cum circumstantiis omnibus naturaliter possibilem[?] puta quod vellet quicquid placeret deo etiam subire mortem et omne periculum magis vel saltem non minus habet ex natura sua quam faciet aliquem libere et sponte elicientem talem amorem esse acceptum deo quam quaecumque forma quae non est in potestate habentis sed anima recipit eam sed stante tali actu in voluntate potest deus non acceptare talem actum vel istum actum vel habentem antequam per istum actum dignum vita aeterna igitur et posita in voluntate quacumque forma mere supernaturali quae non est in potestate habentis potest deus non acceptare eam vel non habentem m[?] maior videtur inanimantia cum quia talis actus magis habet Sed rationem laudabilis tamen quia magis habet rationem virtutis quae est actus tamen quia magis repugnat peccato ex natura rei est[?] directe sibi contrarietur minor videtur manifesta quia qui sequeretur quod aliquis ex puris naturalibus posset mereri vitam aeternam etc

3otertio restat solvere argumenta ad primum cum dicitur formae oppositae etc Sufficienter respondet okam distinctione 17 primi questione 1 Et ad 2msecundum similiter ibidem et similiter ad 3mtertium et 4mquartum cum quibusdam additis quae primo occursu se offerunt cogitati

aliud dubium est si praeter caritatem increatam sit ponenda alia caritas informans et videtur primo quod non quia arguit igitur propter substantiam tunc actus et hoc non quia carus non experitur in se substantiam actus alterius rationis quam si carus aliter homo posset per exemplaram scire se esse in caritate quod non concedetur cum scriptura dicat nemo scit utrum sit dignus odio vel amore et apostolus "nichilnihil mihi conscius sum" etc.

aut 2osecundo propter condiciones naturales actus et hoc non quia iste ponitur posita substantia actus aut propter condicionem meriti et hoc non quia omnem actum quem deus potest acceptare cum tali habitu potest et si esset talis habitus circumscriptus ut prius visum est ymo de potentia ordinata non ideo acceptat aliquem deus ad tantum primum in caelo quia sibi tantam contulit caritatem sed potius econverso

ad istud dicendum quod propter quod licet horum trium ponitur caritas causata in caro de communi lege dei primo propter substantiam actus quia actum intensiorem potest voluntas cum ea quam sint ea per intrinsecum sibi principium quam possit sine ea et hoc in actu eiusdem speciei in qualem posset sine ea dummodo praecise habeatur utrobique cogitatio eiusdem speciei nec ex hac intentione actus scitur experientem haberi caritas causata non plus quam caritas incausata et tamen spiritus sancto ubi vult spirat etc immo in disposito personae per naturalia aliter et aliter pro diversis temporibus puta in corpore sufficit semper ad istam diversitatem salvandum et alia multa quae non cadunt semper sub nostra experientia ut sciatur quid talium sit in causa determinate et dato quod esset actus alterius speciei procedens ex caritate informante quam qui sine illa haberetur non sequeretur quod nos possumus illos experiri specifice distingui quia hoc est satis difficile nisi solum arguitive de amoribus simplicibus quocumque

ulterius etiam dicendum est quod sicut caritas causata facit ad substantiam actus proportionaliter ita et ad conditiones naturales actus

ad 3mtertium modum facit caritas quia placet deo et acceptum est quod spiritus libere utitur principio sibi dato ad amorem dei et proximi libere producendum nec argumentum probat nisi quod deus actum talem posset sine huius habitu acceptare de potentia absoluta quod concessi probat etiam argumentum quod prius praecatae[?] causalitis[?] finaliter vult deus sibi deus vitam aeternam quam caritatem causatam quo ad portionem vitae aeternae gratis dandam reddi meritis actus enim de se id est secundum valorem suum proprium supposita Si gratuita acceptatione addo pro hiis actibus bonis qui a caritate non procedunt de quibus secundum gregorium praecedenti quaestione tactum est taliter inquit meritorii sunt de facto soli illo quorum quilibet est usus liber principii a deo collatum et ad causandum deum propter se et propter deum sed et proximum diligendo

contra tamen istud potest argui quod etiam nullo modo de alicoaliquo potentia posset voluntas mereria[?] sine tali habitu informante primo sicut arguit doctor subtilis nihil debet formaliter agere alia actione nisi principium istius actionis sine forma agentis

et hoc accipitur ex 2o de anima ubi ex hoc quod anima est qua vivimus et sentius concluditur quod anima est forma et actus sic agentis igitur cum operatio meritoria sit opero voluntatis vel hominis per voluntatem operantis sequitur quod illud quo meritorie[?] agit sic forma eius hoc autem quo meritorie agit non potest esse pura natura quia tunc ex solis naturalibus posset agere meritorie quod videtur esse error pelagii igitur requiritur supernaturale non fides vel spes tantum quia manet in peccatore igitur caritas

Item si non haec videtur praecise quia specialis assistentia spiritus sancti sufficeret sed non videtur quia nulla actio est in potestate agentis nisi ipsum habeat formam per quam possit agere si enim per aliquid coexistens sibi extrinsecum tantum quod non est in potestate eius possit agere talis actio non est in potestate eius sicut nec videtur actio causae superioris est in potestate causae inferioris igitur si ex illa sola coexistentia possit voluntas agere et non habeat in se formam qua sufficienter possit libere exire in actum meritorium sequitur quod actus meritorius non esset in potestate eius quod esset inconveniens

praeterea si spiritus sanctus moveat spiritualiter voluntatem in actione meritoria sequitur quod ipsa mociomotio est causatio alicuius in ipsa voluntate et quod voluntas respectu illius non habeat aliquam causalitatem nisi tantum receptionem passivam

Illud igitur vel est actus diligendi et ita non sequitur quod actus diligendi meritorius nullo modo sicut a voluntate vel illud est aliquid aliud naturaliter praecedens actum diligendi et illud voco habitum

praeterea sicut se habet esse carum deo etiam ad divinam voluntatem sicut esse oditum a deo sed nihil est oditum deo quin divina essentia reperiat in eo aliquid odibile et detestabile ex natura rei quod dat formaliter esse oditum peccatum enim ex natura rei oditur a deo iuxta illud prophetae quoniam[?] non deus volens iniquitatem tu es igitur per oppositum nullius acceptatur caritative a deo nisi quatenus est in eo aliquid quod ex natura rei reddit acceptabile

Item 5oquinto ad idem qui plures circumstantiae requiritur ad dilectionem dei meritoriam quam ad bonitatem vel perfectionem moralem dilectionis dei sed circumstantias quas actus moralis requirit nullus perfecte et integre potest coactuare ex habitu virtutis acquisitae quia secundum philosophum 2o ethicorum medium circumstantiarum attingere difficile summe quod forsan impossibile igitur multo forciusfortius ex puris naturalibus non potest homo attingere ad circumstantiarum integritatem quas exigit actus divinae dilectionis meritoriae potissime cum inter circumstantias cadat hoc quod omnia divina volita ab isto fieri inpleanturimpleantur

Item 6osexto impossibile est ad actum illum ex puris naturalibus attingere ex quo virtualiter impletur vel actualiter[?] universa lex et prophetae et omne dei mandatum

ad primum istorum dicendum quod scotus non potest tenere quod argumenta ista concludant quin de possibili nulla forma requiratur neccessarionecessario cum ut supra tetigi teneat quod deus de potentia absoluta acceptet aliquem ad vitam aeternam sine omni tali forma

dicendum igitur ad maiorem quod est vera sic intendo quod nihil dicitur formaliter agere etc verum est nisi principium totale vel parcialepartiale agendi sit forma eius vel ipsammet quod agit sic est in proposito non autem oportet[?] quod omne conprincipium actionis sit forma huius agentis aliter deus esset forma caloris calefacientis et voluntatis elicientis quodcumque velle cum talis actio non eliciatur nisi deo conprincipate[?]

ad 2msecundum cum dicitur nulla actio etc verum est nisi sit forma vel habeat formam quae sit saltem parcialepartiale principium et ita est in proposito quod ipsamet voluntas est forma quae est parcialepartiale principium volitionis meritorie libere elicite sufficit tamen quod aliquid conprincipium tantum assistat absque informatione quia aliter simpliciter nullum actum et naturaliter causatum haberet in potestate et licet assistentia talis spiritus sanctus specialis praevia[?] saltem non fit[?] in potestate voluntatis quia est extrema dei gratia nec ipsam meretur homo de condigno nec mererari[?] potest quamvis de congruo valeat tamen quia ipsam iam assistens et non informans sibi cooperetur est in sua libera sui potestate quia sic dedit seipsum deus in conprincipium ex mera sua gratia et libertate minime suae

Similiter Respondet firauf dicens quod si acciperet verum cum dicit quod spiritus sanctus cum habetur non est in potestate voluntatis cum sine illo nihil agat ad meritum caritas creata ad hoc sequitur quod actio meritoria non est in potestate operantis Ideo negat et bene illud assumptum quia cum voluntas est iusta tunc sic est spiritus sanctus in potestate voluntatis sicudsicut caritas creata quantum pertinet ad actionem meritoriam quia libere potest voluntas habere spiritus sanctus ad conprincipiendum et acceptandum actum suum et hoc sufficiet scilicet quod ita sit in libera potestate voluntatis iustae ita dico facit de facto cum caritate causata et de potentia absoluta posset sine ea

ad 3mtertium dicendum quod verum est quod ista motioneccessario est actio alicuius in voluntate actus diligendi vel alicuius actus Sed ex isto antecedente ibi sumpto non sequitur quin voluntas possit active conprincipiare tales actus nec quin aliter principet istum quam receptive solum

ad 4quartum dicendum quod illud argumentum magis videtur esse ad oppositum qui videtur sicut aliquis potest esse oditus quod pro positum non propter aliquid detestabile actu inhaerens eis quod tamen infundit aliquando ita eadem ratione posset de potentia absoluta posset quis esse carus deo non propter formam inhaerentem sed quae fuit puta quia aliquando bene egit licet non modo bene agat nec aliquam aliam formam actu habeat

Item si esse oditum se habet ad voluntatem divinam sicut esse carum et econtra igitur sicut potest esse oditus propter aliquid detestabile in alio sicut de puero baptizando propter peccatum adae ita quod de potentia dei absoluta poterit aliquis esse carus propter aliquam formam in alio

praeterea natus in peccato originali non habet formam aliquam neccessarionecessario detestabilem deo et tamen ille est oditus vel detestabilis deo igitur aliquid sine tali forma potest esse detestabilis

assumptum patet quia a quo causaretur ista forma neccessarionecessario detestabilis deo causetur[?] ame[?] naturali licet nulla creatura causet aliquid in isto periculo attri?or[?] unde sit oditus deo nisi mere naturaliter etc

praeterea quando quis peccavit mortaliter actu transeunte possibile est nullam formam remanere quae non praefuit ante peccatum igitur tunc non est talis oditus a deo propter formam aliam inhaerentem formam sibi nisi forte diceretur quod actus malus relinquit habitum malum propter quem actum etiam transeunte iste est detestabilis sed haec evasio non sufficit tamen quia talis habitus potest corpori sine caritate adveniente et tamen non desit esse oditus nisi caritate adveniente assumptum patet quia tali peccato non saltem opponitur saltem quo quod ad subiectam actus procedens ex caritate sed etiam iustitia quae potest haberi ex puris naturalibus qualem habebant philosophi et alii pagani igitur iustitia ex puris naturalibus generabit habitum contrarium illi habitui derelicto ex peccato et per consequens per adventum illius habitus corrumpitur prece[?] vel per causam habitus posterioris contrarii priori derelicto ex actu peccati et tamen talis carens tunc omni forma est oditus a deo igitur etc

Item quid intelligere debemus per esse oditum deo si deum non acceptare istum ad vitam aeternam et velle ipsius in perpetuum poenalitatis[?] affligere eo modo quo facit quosdam in purgatorio vel hic in via sicut fecit iob ad tempus intus posset hoc facere de potentia sua absoluta sine omni iniustitia ex parte dei non enim neccessarionecessario neccessitatenecessitate absoluta determinat talium penaspoenas si aliud intelligatur non curo quia iste sensus sufficiet ad propositum tantum ad sensum qui sufficienter ad propositum non teneo cum okam quo ad illud quod dicit quod nihil potest esse oditum nisi careat vel caruerit loquendo quod de potentia dei absoluta

verum est tamen quod de facto deus nullum odit nisi fecerit quod facere non debuerit vel ipse careat vel alius alicoaliquo quod deberet haberi

Ex quo etiam potest argui quod argumentum est ad propositum quia aliquid potest esse detestabili et oditum sine forma detestabili inhaerente patet etiam in peccato omissionis ubi nichilnihil inhaeret quod prius non fuit sed caret alicoaliquo vel perdit aliquid quod deberet inesse igitur si similitudo valeret aliquis potest esse carus quamvis nulla forma talis sibi inhaereat Sed quia habet omne quod debetur habere vel tenetur et deus de sua potentia absoluta ordinare posset quod non tenere habere caritatem huius patet igitur patet igitur ad formam argumenti quod minor sumpta negative de possibili falsa est et hic sufficit ad propositum

ad 5mquantum dicendum quod non esset repugnantia quin omnes circumstantiae neccessariaenecessariae essent notae et quin ad eas posset homo attingere si placeret deo quia posset statuere quod quicumque diligeret deum super omnia et non faceret scienter contra rectam rationem quod mereretur vitam aeternam

ad 6msextum dicendum quod licet stantibus omnibus praeceptis divinis et nullo subtracto inpossibileimpossibile sit ex puris naturalibus sine gratia elicere actum aliquae quo actualiter vel virtualis impleatur universa lex pro eo quod aliquod mandatum est quod ex ista caritate quae non est in mera potestate naturae causalitatis sed solum dispositive eligimus actum dilectionis dei et proximi tamen possibile esset quod subtraheret deus illud mandatum et multa alia etc

ad 7mseptum cum dicitur quod actus caritatis excedat totam facultatem naturae verum est quod iste secundum numerum quem[?] active conprincipiatrecipiat habitus caritatis supernaturalis infusus sic quod excedit facultatem naturae quod non potest sufficienter causari ex puris naturalibus in voluntate sine gratia cum sola generali dei influentia quia secundum alias declarata nulla causa citra deum sufficeret per se producere eundem effectum numero sine eiusdem speciei per se dato tamen quia posset sufficienter in istum tamen quia talis actus sit meritorius vitae aeternae excedit totaliter facultatem humanae naturae quia hoc enim est in potestate naturali hominis sive habeat caritatem sive non sed in sola libera dei acceptatione ut prius declaratum est unde et idem actus numero posset si deo placeret primo esse meritorius vitae aeternae et postea non etiam posita caritate in anima et econverso etiam aliter sequeretur quod creatura alia posita posset deum neccessitarenecessitare ad aliquid in futuro causandum quod non est verum et ideo dicendum est quod non est in potestate humana praecise naturali quod actus suus quicumque sit meritorius licet actus sit bene aliquando in potestate sua et ideo requiritur principium intrinsecum ad hoc scilicet ipsa voluntas

Et item si actus principatus a voluntate et caritate simul primus dico sit alterius speciei omni illo quem voluntas per se principare posset tunc requirit principium intrinsecum supernaturale istius actus primus scilicet caritatem nisi placeret deo sicut bene si sibi placeret posset supplere activitatem illius principii supernaturalis Sed sic principium non sufficeret ut actus meritorius ymmoimo nec omnis actus eiusdem speciei est semper meritorius ut cito post declarabo sed hoc semper est ex libera dei acceptatione quae uniformiter semper libere acceptat de facto ceteris paribus sicut semper et tamen libere organizato corpore infundit animam

3mtertium dubium principale est utrum omnis actus meritorius diligendi deum propter se vel proximum propter deum principaliter partialiter a caritate infusa

ad istud dicendum quod non est bene evidens nec ratione nec experientia utrum actus iste quem voluntas et caritas infusa simul conprincipiant fuit eiusdem speciei vel non nam quod sic habet probabile quod alterius speciei aliquando sit potentia et habitus post[?] in actus eiusdem speciei cum isto in quem posset potentia sola et non in actum alterius speciei si loquatur de habitibus acquisitis quare non poterit sic esse de habitibus infusis corruptibus[?] cum informes actus cum acquisitis iudantur[?] inclinare quantum dat omnis experientia quia alium nullum probat experientia quam in qualem potentia cum habitibus saltem acquisitis

Sed in oppositum videtur esse quod causae alterius inquam posset altera per se tamen unum etiam simul posse[?] saltem in aliquem in qualem secundum speciem una posset sine alta[?] Sed istud capit sub?am[?] de habitibus acquisitis ideo non sufficienter cogit tam dicendum est quod si omnis actus quem conprincipiant sit eiusdem speciei cum actum naturaliter causabili a sola voluntate sine tali caritate cum principative per modum habitus sicut credo quod sint tunc de facto omnis actus meritorius talis speciei est parcialiterpartialiter a caritate mediate vel immediate quia nullus actus de facto est meritorius nisi sit elicitus ab habente caritatem vel imperatus sed voluntas informata caritate de facto nullum actum quem caritas potest conprincipare principiat per se sed secus esset si deus suspendaret[?] activitatem caritatis igitur

Si autem omnis actus quem conprincipiat caritas sit alterius speciei ab actu quem vel qualem voluntas per se sufficeret conprincipare sine caritate tunc credo absque assertione quod non oportet secundum leges dei ordinatas quod omnis actus voluntatis ad hoc quod sit meritorius sic principative a caritate sed oportat licet secundum istam legem oportat quod ad hoc quod actus quicumque voluntatis sit meritoriis ipsa voluntas informetur caritate per quam prima acceptetur et eius actus boni secundum leges recti dictaminis praecedenti quod non mihi videtur quia per hoc quod voluntas informatur a caritate privetur potestate[?] eligendi actum moraliter bonum eiusdem speciei cum illo quem posset sine caritate gratia enim non privat nullam sicut etiam nec glossa sed perficit et ideo licet possit modo cum caritate in aliquem actum diligendi deum super omnia ita de similibus superioris speciei et nobilioris quam prius potuit per se tamen ad hoc poterit in actum diligendi deum super omnia et ita de aliis in qualem potuit ante sed si hoc sit verum nullo modo mihi videtur quin si talem eligeret si in formaretur caritate quae gratificat voluntate et totam personam iste actus esset meritorius quantum ipsum non conprinciparet caritas ut praecedenti quaestione dixi de operibus caritatis pietatis et similiter provenientibus non a caritate infusa secundum gregorium etc

4quartum dubium potest esse utrum omnis actus eiusdem speciei cum actu meritorio sit meritorius propter illud quod tactum est in solutione dubii praecedentis quia ante caritatem frequenter elicitur actus vel potest naturaliter elici eiusdem speciei cum isto quem voluntas sola principare posset habita caritate dato quod omnis actus quem caritas illa conprincipiat sic alterius speciei ab isto quem sola voluntas conprincipare sufficeret id est sine caritate Sed tunc ad huc restat dubitatio ulterior supposito quod omnis actus quem caritas conprincipiat sic divisae speciei ab isto quem sola voluntas principaret vel si non omnis saltem tamen aliquis utrum omnis actus eiusdem speciei cum isto actu alicoaliquo sit meritorius secundum leges dei ordinatas quia quid dicendum sit de potentia dei absoluta satis diffuse dixi quod mihi videtur dicendum

Et est dicendum quod non cuius probatio est quia licet primus talis actus non posset secundum leges dei de facto ordinatas non esse meritorius prius tamen solus vel saltem multi eliciti illius speciei causatae mediante possunt relinquere et relinquunt habitum ab ipsis naturaliter causabilem in voluntate quia non minus sufficiunt illi actus reliquere habitum quam alii alterius speciei in potentia habituali illo ymmoimmo etiam experimur nos post actus quoscumque volitionis quos elicimus nos inclinari in similes et esse proniores ad illos quam ante Sed habitus derelictus actibus potest cum voluntate in consimiles actus igitur cum habitus acquisitus quicumque maneat vel manere possit adnihilata caritate per commissionem vel omissionem prohabitam[?] etiam secundum leges dei ordinatas sequitur quod cessante caritate vel saltem deo suspendente activitatem caritatis inhaerentis poterit homo in similes actus cuiuscumque speciei competentes viatoribus in quales potuit mediante caritate Sed illi qui eliciuntur cessante caritate non sunt meritorii igitur non omnis eiusdem speciei cum actu quaestionis meritorio est meritorius secundum leges dei ordinatas sed solus actus primus in quem non posset nisi mediante caritate de quo est sermo non posset secundum statuta a deo iam ordinata non esse meritorius

5mquintum dubium potest esse quid in actu meritorio vel quae ipsius conditio est illud propter quod ponitur caritas requiri de lege communi dei Et huic dubio bene Respondet doctor subtilis libro 1 distinctione 17 c[?] articulo primo quod ex nullo actu quem experimur possumus evidenter concludere neccessitatemnecessitatem eius ex subiecta[?] actus nec ex intentione actus nec ex delectatione sive ex facilitate in probando neque ex bonitate sive ex rectitudine morali actus nec ex conformitate ad rectam rationem et hoc sive rectam prudentiae sive rectam secundum dictamen rationis vel fidei quia quocumque istorum dato etc nota bene in principio articuli et deinceps et quare ibi et ideo Respondet ultra omnia haec creditur esse una conditio in actu valet quod hoc est accepibilis[?] deo sub intellige secundum leges de facto non quidam solum communi acceptatione qua deus acceptat omnem creaturam quo etiam modo ut dicit vult actum subtractum a peccato alioquin non esset ab ipso sed acceptatione speciali quae in voluntate divina ordinatio huius actus ad vitam aeternam tamquam meriti condigni ad praemium

Sed ultimo est 6sextum dubium sicut ille doctor dubitat consequenter qualiter ille habitus sit ratio acceptandi naturam et eius actum et quodammodo sit ratio acceptandi naturam bene Respondet Sed de actibus non vult hic dicere consequenter tamen propter peccata venialia tamen propter actus indifferentes quae ambo essent accepta si accceptarem ex solo decore[?] operantis et ideo secundum eum oportet dicere quod iste habitus praeter hoc quod est dec?cor[?] spiritualis nullae[?] vel personae quae informat est inclinanas ad determinatos actus et hoc active ut probabilius sibi videtur et mihi cum eo quod probo quia alioquin videretur quod possit sine isto haberi actus intensissimus diligendi deum tam in via quam in patria si sola voluntas sine habitu esset ibi principium actum nam posset agere cum aequali conatu quando non informaretur causalitate sicudsicut quando in formareturinformaretur ea

2osecundo quia alioquin non videretur esse verum quod dicit augustinus de libro arbitrio quod gratia se habet ad liberum arbitrium sicut sessor ad equm[?] quia sessor active regit et movet equum aliqualiter nec illud quod dicit in epistola ad sixtum voluntate inquit comicantecomitante praeeunte pedissequa[?] non dna[?] consimile allegat magister libro 2 distinctione 26 caput 3 ubi dicit augustinus ad bonifacium[?] papam voluntate inquit comitante non ducente pedissequa non praevia non esset autem voluntas pedissequa gratia si ipsa gratia nullam causalitatem haberet respectu actus igitur

Ista sunt probabiliter dicta dummodo voluntas sola sicut etiam videtur sentire eodem articulo in principio quasi posset in omnem actum secundum speciem in qualem cum caritate sicut forte est verum si autem voluntas sola possit in alios actus diligendi deum et proximum moraliter voluntas alterius rationis ab illis in quos inclinat active caritas infusa tunc sufficeret ad hoc quod multi actus meritorii essent quod caritas esset decor operantis absque hoc quod ad illos active inclinaret sicut prius dictum est et illud in contrarium de peccato veniali et actu indifferenti non cogunt quia neuter est moraliter bonus aut[?] conformis dictamen practico virtuoso moraliter et hic videtur forte requiri ad actum meritorium quod scilicet sit moraliter bonus

dices forte quod inclinat per modum naturae igitur determinate ad eadem sed ista quae fient una vitae bene alias male fierent igitur

dicendum quod inclinat immediate ad placiendum deo vel tinerentur[?] displicere et ideo pro divisis omnibus inclinaret etiam naturaliter immediate tamen ad opposita ita etiam facit prudentia

Septimum dubium quae istarum causarum sit prima et principior respectu actus quod conprincipiat voluntas vi?let[?] ante gratia videtur enim ex dictis quod gratia praecise ex auctoritatibus augustini Sed oppositum videtur primo quia potentia utitur actu habitu non econverso

2osecundo quia actio non esset libera si gratia esset prima causa voluntas enim naturaliter moveretur quia gratia naturaliter moveret et sit voluntas non libere moveretur ita nec libere ageret cum non ageret nisi quia mota

3otertio quia non videtur voluntas semel habens gratiam umquam posset causare quia causa 2asecunda semper sequitur inclinationem primae nec potest moveri ad oppositum illius ad quod causa prima inclinat

4oquarto voluntas est illicitator ad actus quam habitus ille illicitis[?] autem ad plures effectus videtur competere causae superiori et licet iste rationes non sint efficientes usquequam praecise 3 ultime mihi tamen videtur quod doctor iste subtiliter ibidem multum et pulchre solvit istam dubitationem nec aliam volo ponere salvo quod multa in eo dicta quae principiis quae teneo non congruunt omitto et sententiam quae congruit et sufficit acco[?] mutando tamen eam in modum loquendi uniformem visui moderno et illi visui quem sive secutus Tenet igitur quod in principando subiectam[?] actus cum circumstantiis omnibus moralibus quae congruunt voluntas est causa principior sed quo ad hoc quod actus sit meritorius habitus tenens vel tenet principatus et satis quiddam possibile est ut dicit et sas[?] diffuse declarat per verba exempla propter causam principaret effectus competere effectum aliquam relationem ad extra minus principialiter quam propter causam eius minus principialem

et ex hoc elicit augustini opinioni vel expositionem cuius quomodo gratia est sicut sessor et voluntas sicut equus et quomodo voluntas etiam respectu gratiae est pedissequapedisequa nota

8vumoctavum dubium est quia aliquis ut videtur potest meritum emereri gradum certum beatitudinis extra gratiam igitur pari ratione plenam beatitudinem et ita gratia non videtur neccessarianecessaria assumptum patet quia si quis in peccato mortali baptizetur et post de isto peccato peniteatpoeniteat ipse habebit plus de gratia et de primo in patria quam si non fuisset baptizatus igitur per baptisma susceptum in peccato mortali nullum praemium meretur vitae aeternae existens in peccato mortali potest recipere sacramentum per quod ratione operis operati circa ipsum et non ratione meriti alicuius sui habiti tunc si prius vere peniteatpoeniteat habebit praemium in vita aeterna nam etiam infantulo baptizato si tunc moriatur dabitur vita aeterna non per meritum suum sed propter opus operatum circa ipsum virtute meriti christi et divinae acceptationis et non habebit iste tantum praemium sicut si meruisset recipiendo baptismum quia in recipiendo acquisivit duas partes praemii unam debitam recipiendo et aliam correspondentem merito personali et istam partem quae debetur virtute operis et operati recepisset etiam si prius fuisset baptizatus baptismo flaminis et partem quam nivisset ille baptizatus in peccato mortali numquam habebit quando penitebitpoenitebit sed solam quae debetur operi operato in isto qui nec obicem poneret nec per propostum meritum promoveret

Item si caritas sic neccessarianecessaria vel igitur ut supra tactum est propter activitatem respectu actus vel propter hoc solum ut actus naturalis sit meritorius non primum quia capio actum maximum causabile naturaliter a voluntate non habente gratiam et apponatur post caritas stante super isto actu aut igitur ille causabitur a voluntate sicut prius et noviter a caritate et hoc non videtur quia iam praecausatus et parte etiam actus ab una causa activa causata totaliter causatus non potest ab alia causa creata active produci nec totaliter vel partialiter igitur non a causalitate et tunc cum ille sit actus perfectissimus possibilis naturaliter voluntati ad istum perfectissimum actum habendum non requiritur caritas nec 2msecundum quia tunc non communicarent sibi quae sibi a sanctis solent tribus attribui quare scotus libro 1 distinctione 17 ut supra in dubio 6o igitur

dicendum quod caritas seu gratia requiritur ad hoc quod actus sit meritorius et ut actus voluntatis caritativus mediante ita causetur ut superius dictum est

Et ad argumentum contra dicendum quod maximus actus quem voluntas potest sine caritate causare non est maximus quem cum caritate potest causare ceteris paribus et ideo habita caritate causabit perfectiorem quam prius

dices forte quod tunc cum voluntas prius causaverit quantum potest vel modo cessabit caritas prior actualis id est actus vel sola caritas causabit residuum quod modo noviter ratione caritatis accrescit

praeterea si voluntas praecausavit actum maximum sibi possibilem naturaliter igitur non poterat perfectiorem recipere igitur ratione caritatis advenientis non potest actus accrescere

ad primum istorum dico quod cumquequodcumque actus praecausatus a voluntate sine caritate a caritate causari non possit vel non valeat sicut tangit principale argumentum huius dubii vel oportebit actum istum cessare et alium causari quod mihi si neccessariamnecessariam vel potius voluntas cum caritate causabit gradum supervenientem et non caritas sola licet enim voluntas non possit sine adiutorio caritatis illud superveniens causare stante priori cum tamen caritate potest

ad 2msecundum dicendum quod licet voluntas praehabuit maximum actum ab ipsa in puris naturalibus active causabilem non tamen maximum possibilem quia non maximum in ipsa naturaliter receptibilem nam secundum augustinum ubi dicit quod habere gratiam vel fidem non est naturae[?] posse autem ista habere nullae[?] est voluntatis vel intellectus aliquid potest voluntas naturaliter recipere quod naturaliter efficere non potest et simili modo dico quod maiorem potest recipere quam efficere caeteris paribus

Item quod caritas non sit neccessarianecessaria videtur quia ceteris paribus quanto voluntas cum minori gratia eliceret actum bonum volendi tanto plus meretur et tanto esset actus magis meritorius quia tanto plus ascriberetur actus bonus voluntati et maiorem conatum apponeret igitur ut videtur tantum conatum potest apponere quia etiam si totaliter deesset caritas adhuc esset actus meritorius

Istud confirmatur quia capiantur duo quorum unus habeat actum parvissimum[?] et magnam caritatem et alter econverso vel nullam caritatem et actum magnum iste sensus plus meretur quam primus et non ratione caritatis quia minorem caritatem habet quam ille igitur ratione voluntatis igitur caritas non videtur augere meritum nec esse ad merendum neccessarianecessaria sed magis meritum superfluere vel minuere

dicendum quod si ly ceteris paribus intelligatur quod etiam quantitas actus sit utrobique ut sit sensus quod tantus actus cum minori caritate si etiam aliae condiciones circumstantiae sint pares tunc distinctio quod vel est hoc respectu actus qui ideo praecise imputatum ad meritum quia est moraliter bonus et habet secum caritatem sed non procedit active a caritate et tunc propositio assumpta falsa est quia tunc utrobique est aequalis conatus voluntatis et per consequens ex parte voluntatis non habet unus quod sit magis acceptabilis quam alter et quia caritas ibi non iuvat in alicoaliquo ad quantificatem actus sed solum quia est forma operantis reddit eius actus moraliter alios bonos meritorios in hoc casu sine ambiguitate alicaaliqua verum esset quia maior caritas reddit actum magis meritorium

Si vero caritas utrobique principaret actus istos inter se cum ceteris condicionibus etiam paribus excepto conatu voluntatis tunc possibile satis est et saepe verum est quod actus istius qui haberet minorem caritatem esset magis meritorius quia eo ipso isto actus qui eliceretur mediante minori caritate cum maiori voluntatis conatu et per consequens sicut deducit principalis ratio quantitas actus esset voluntati moraliter inputabiliorimputabilior pro eo quod plus eodem modo apponeret de suo quam ex alia caritate nam si voluntas habentis maiorem caritatem tantum fuisset conata ad fierudem[?] seu intensum actum habuisset actum meliorem quam prior pro eo quod caritas est illi maior et cetera sint paria tamen non credo quod rarbiliter[?] talis eliciens aeque intensum et fieundum[?] cum minori caritate plus mereatur quam eliciens aequalem cum maiori caritate Sed tunc tantum cum in habente minorem caritatem plus provenit de quantitate actus ex maioritate sui conatus super conatum alterius quam accrescat in alio quantitati actus ex maioritate caritatis in illo super caritatem alterius simul etiam maioritate meriti in eo ex assistentia maioris caritatis si enim maioritatis conatus ex una parte praeponderet utriusque simul maioritati ex alia partis tunc actu existenti hinc inde aequali est magis meritorius in habente minorem caritatem si econverso econtra Et si aequivaleant istae causae hinc inde tunc aequaliter merebitur iste et ille potest enim esse assensus ex una parte et dissensus ex alia respectu divinae acceptationis et econverso etiam per consequens potest pertingere ad paritatem

Ex isto si bene applicetur videtur sequi correlative quod potest attingere quod habens maiorem actum et etiam maiorem caritatem minus mereatur quam habens tam actum minorem quam etiam caritatem puta etiam si plus apprecietur propter deum maioritas conatus in habente minorem actum et minorem caritatem super conatum in alio et plus per ipsum in illo accrescat actui quam in alio appreciatur illud quod accrescit actui ex excessu caritatis super caritatem Si autem non supponatur paritas actus secundum quantitatem tunc iterum distinguendum est de quo actu sit sermo ante vi?let[?] de actu quod non principiet caritas vel de illo quem principiat et applicando satis patet quid respondendum sit nam sive sic sive sic falsa est propositio si intelligatur universaliter sic patet quare assumptum est falsum et quare est verum et si sumatur ad sensum patet quod ulterior consequentia non valet quia requiritur gratiam in esse operanti ad hoc quod aliquod opus meritorium sit secundum quantitatem moralis valoris moralis actus nam ille nihil valet meritorie sine caritate quia persona non est acceptata

Et ad confirmationem dicendum quod est ut sic et est ut non sicut patere posset advertenti obviationes[?] compensatorias[?] ante dictas

ad primum principale dico quod non sequitur non sunt plures fides igitur nec plures caritates concedo etiam illud quod accipitur scilicet quod una caritas potest ita efficaliter[?] in suum actum sicut una fides in suum actum et nego consequentiam quia habens plures caritates potest in actum dilectionis forcioremfortiorem est quam habens unam fidem potest in actum fidei cuius ratio est ita quia ponendo caritatem causatam dicendum est quod spiritus sanctus non plus fortificat per suam praesentiam actum diligendi quam actum credendi vel sperandi sed aequaliter inclinat ad omnes actus illos quando est noster non tamen dicitur fides nostra sicut dicitur amor noster vel caritas quia deus cum hoc quod est nobis conprincipium et acceptator dilectionis est secundum seipsum formaliter caritas quaedam ymmoimmo summa caritas Iuxta illud deus caritas est non sic est in se vel sense fides vel species non plus quam asinus vel lapis

ad aliud dicendum quod augustinus intendit quod solum hoc donum vel aliquod donum convertibiliter sequens ad hoc donum dedit inter filios regni et perditionis et hoc est verum nec per hoc excluditur caritas causata quia illa sequitur ad hoc donum nam sine alicoaliquo spiritus sanctus sit est caritas in ipso est caritas creata et econverso patet enim ex processus augustini circa illud apostoli "si linguis hominum loquar" etc ponit ante dictam auctoritatem et concludit consequenter quantum igitur bonum est sine quo ad vitam aeternam neminem causata tanta bona perducunt patet inquit quod non vult per istam dictionem exclusivam excludere nisi ista dona ex quibus non sequitur spiritus sanctus haberi ab habente ista quia sic procedunt ibi verba apostoli