Quaestio 7 [Sorb 193 Transcription]

Iuxta hoc quaero utrum voluntas sola sit causa effectiva suae volitionis liberae supposita communi dei influentia vel concausatione

quod sic videtur quia si alia causa naturalis conprinciparet actum volitionis libere cum igitur respectu eiusdem oppositi eodem praesentati modo potest voluntas primo habere volitionem 2o nolitionem omnibus a his uniformiter concurrentibus sicud per augustinum deduci posset ex praeallegato in praecedenti quaestione processu eius 12 de trinitate capitulo 6 et verum est et praeconcessum quaestione praecedenti et experientia docet hic sequitur quod idem omnino actum mere naturale posset in eodem passo uniformiter disposito contrarios effectus producere quod videtur inconveniens

ad oppositum voluntas non est causa ut videtur volitionum talium productiva igitur nec sola voluntas est sic causa antecedens probatur quia unde probaretur hoc nisi ad potentiam eius poni posset talis volitio et sine ea non et non est materia nec forma ita igitur efficiens ita arguam ego quod cum ad positionem cognitionis ponatur volitio talis et sine cognitione praevia poni naturaliter non posset sequitur quod cognitio sit causa effectiva volitionis consequens falsum propter causam tactam in ratione priori quia tunc eadem cognitio omnino posset esse causa successive contrariorum effectuum in eodem passo omnino et uniformaliter disposito quod non videtur dandum igitur

/ praeterea si voluntas esset causa activa volitionis suae tunc idem simul esset movens et motum in actu et potentia respectu eiusdem quod saepe videtur philosophus habere per inconvenienti et tunc etiam non videretur apertere ut omne quod movetur ab aliquo moveatur et deficeret medium philosophus 7 et 8 physicorum ad probandum esse aliquod movens simpliciter immobile

hic primo ponam duas conclusiones 2o obiciam contra eas dubia aliqua et solvam

prima conclusio est quod voluntas est causa activa suae libere volitionis et haec sufficienter probata fuit in proxima praecedit quaestio articulo primo

2a conclusio est quod aliud a voluntate comprincipiat active talem volitionem vel nolitionem quia cognitio sibi naturaliter praesupposita et necessario requisita ad hoc quod ipsa sine miraculo esse possit est conprincipium actum ipsius et ipsa causalis distinguitur a voluntate igitur aliud a voluntate conprincipiat active volitionem quando naturaliter ipsa causatur sibi

aliud assumptum probatur distinctione 3a ubi tractabitur de hoc in materia de ymagine et ad praesens facio ad hoc argumentum scoti quo probat distinctione 3a primi libri obiectum active conprincipare ince?h?em ipsius et est etiam argumentum okam ad praesens punctum et est evidens sibi quod omnis forma praesupposita et necessario requisita ad hoc quod talis effectus naturaliter id est sine miraculo id est non a deo praeter viam negatur communem producatur quia effectus huius non naturaliter producitur est causa in aliquo genere causae hoc enim negato nulla restat via concludendi evidenter aliquid esse causam alterius naturaliter in hiis inferioribus sicut patet inductive sed sic praesupponitur et necessario requiritur cognitio ad hoc quod a voluntate naturaliter id est sine miraculo producatur volitio et ipsa talis cognitio non est causa huius volitionis nisi efficiens igitur etc Contra ambas conclusiones simul est argumentum ad oppositum quaestionis ubi scilicet probabitur voluntatem vel intentionem esse causam libere volitionis

Item contra prima conclusionem est 2a ratio ad partem oppositam quaestionis quod idem moveret se et esset idem in actu et potentia respectu eiusdem contra philosophiam

/ praeterea contra primam conclusionem si voluntas sit causa activa suae volitionis libere tunc ipsa sufficienter approximata vel praesens alteri voluntati simili posset volitionem in illa causare sicut et in se ipsa consequens falsum consequentiam probo per medium quo probat hic doctor subtilis de intellectione in materia de locutionibus angelorum libro 2o quia omne agens effectum aliquem in aliquo passo in quocumque passo simili et similiter disposito potest nisi inpediatur consimilem effectum agere sed voluntas secundum dictam quaestionem causat in se volitionem et alia voluntas sibi similis est sibi sufficienter praesens et consimile passivum etc

praeterea specialiter contra 2am conclusionem est quod tactum est in duobus principalibus argumentis scilicet quod principium actum mere naturale posset in eodem passo uniformiter ad receptionem disposito contrarios effectus producere successive

Praeterea si notitia esset causa partialis activa respectu dilectionis tandem tunc ceteris paribus crescente notitia cresceret amore consequens falsum quia velit voluntas crescente notitia amare praecise in gradu priori et nisi detur probandum sequitur quod in vita augebit actum suum quod videtur inconveniens et contra anselmum quod fuit alias allegatum consequentia probatur quia crescente causa notitiae aliqua si caetera sint paria crescit effectus

Praeterea per idem medium omnibus aliis uniformiter se habentibus et nullo alioru requisitorum efficatius vel minus efficaciter agente quam prius et sola notitia crescente crescit dilectio secundu gradum aliquem secundum te saltem qui ponis augmentationem informis per gradus realiter additos consequens falsum quia tunc gradus adveniens et concrescens ex ce?mento solius notitiae esset ut videtur a tota sola notitia effective et pari ratione prior gradus dilectionis cum sit eiusdem rationis cum gradu cuius ipda sola cognitio est tam posset esset active a sola cognitione absque actione voluntatis et pari ratione omnis dilectio naturaliter causata consequens falsum est certum est igitur antecedens et ultima consequentia patet secundum philosophum 2o ethicorum ab eisdem vel similibus fiunt alia a quibus augentur

Praeterea tunc ille gradus additus ad tc?mentum notitiae non libere produceretur et pari ratione nec prioresque quia sicut ille acquiritur ex augmentatione solius cognitionis ceteris paribus ita prior dilectio decresceret decrescente sola cognitione et per consequens gradus decrescens a sola cogntione active dependebant et per consequens non libere agebatur et ita non fuisset meritum nec demeritum cuius oppositum in praecedent quaestione dictum est

ad primum istorum apparet mihi pro nunc quod causa ista satis arguit ad esse causam ipsam scilicet necessario praesupponi et requiri ad hoc quod effectus iste qui naturaliiter capit esse naturaliter producatur si aut alias aliqua instantia videatur mihi inducere quam addere oporteat addam actum unde video quod haec consequentia non valet hoc posito ponitur illud et sine illo non poneretur igitur haec est causa istius sic est de verbis quae homo dicit in orando vel vocaliter vel mentaliter respectu gratiae tunc a deo collate et demerito nostro respectu gratiae quam confert deus et ideo est ibi bene ponere causam sine qua non et talia forte movere poterant seniores nostros ut ponerent causam sine qua non saepe sed non rationaliter ponerunt in casu illo ubi per naturam poni non posset effectus sine tali causa et tum ea naturaliter poni posset et metum concordat scotus distinctione 3 primi libri ubi probat obiectum esse causam activam intellectionis saltem partialem actum solum stando in hac consequentia hoc posito cum aliis requisitis illud ponitur et sine fieri possunt ut pace positis aliis requisitis si velim palpebras apperire videbo colorem praesentem et si nollem non apperirem palpebras nec sine qua non fiet et ratio mea est quia undecumque apperirentur palpebre ceteris uniformiter se habentibus ut pote per violentia vel casu poneretur idem effectus et aeque intensus similiter est de approximante ignem stuppae vel lignae respectu ignis ibi active geniti

verumptamen dico quod ista cognitio quae per naturam causari non posset sine volitione naturaliter praevia quaecumque illa fuerit habet volitionem per causa effectiva sicut forte est de reflexis actibus et de non millis aliis unde quantum video pro modo haec est ars generalis probandi aliquid esse causam hoc posito ac praesupposito naturaliter ponitur effectus ille et sine illo poni non posset per naturam haec est causa eius addo naturaliter quia aliter contingit invenire instantiam lumen enim in medio poni potest et ponatur in esse quod sic fiat a solo deo ad praesentiam tamen solis et non sine praesentia eius sicut est de effectu saturni ponatur sic et illud lumen per naturam poni non posset sine sole igitur sol est causa eius patet quod non sequitur aliquibus tamen videtur quod nulla sic ars generalis arguendi aliquid esse causam sed in diversis materiebus probatur per diversa et diversa media sed quia illud dictum non probatur sufficienter nec est visibile in se nego illud et concedo illud quod intellectio naturaliter praesupposita dilectioni est causa effectiva partialis ipsius sicut deducit ratio principalis quando ipsa dilectio causatur naturaliter

Et contra hoc arguitur sic actio qua causatur dilectio non habet pro principio immediate elicitivo aliquod aliud ab anima igitur nec intentionem antecedens probatur quia in anaim est una actio relativa distincta ab omnibus absolutis qua agitur dilectio sed ita actio non potest habere pro principio olititio aliquid aliud ab anima quia experior quod omnibus absolutis principibus inpossibilitate mea est quod diligam vel non diligam igitur principium elicitium illius actionis est tale quod omnibus talibus parentibus ipsum contingenter elicit actionem sed tale non potest esse aliqua res mere non viva et mere naturaliter activa ergo oportet quod sic anima seu voluntas et illud patet inductive non enim ipse habitus quia dilectio causatur sine habitu nec ipsa cognitio quia aliquando intenditur cognitio quando remittitur dilectio et econtra nec aliqua alia res distincta ab anima intellectiva quia illud idem quod causat dilectionem oportet quod causat scienter aliter non causaret virtuose igitur efficitur ab ipsa anima sola

ad illud dicendum quod primum assumptum falsum est ad probationem maior falsa est data tamen maiore minor neganda esset nec probatur bene ultra quod nihil aliud ab anima principet huius actionem si poneretur sed quod aliquid animae vel anima et hoc non est oppositum dati ab illo qui ponit intentionem esse concausam

Ad aliud de habitu et cognitione dico quod utrumque conprincipiat dilectionem cum anima quando habetur habitus et idem dicerem de actione relativa si ponerem tunc illam et quod dicis ibi consequenter quod hoc dato quod concurrant hoc non erit active proprie sed sint circumstantiae principii activi in agendo intantum forte quod ad variationem earum variatur actio illa et minus perfecta et minus est intensa sine illis quam cum illis dicendum quod licet sint circumstantiae principii activi quod est ipsa anima sunt tamen inter causas a quibus naturaliter provenit huius actio quod tamen dicitur quod non vere active se habent probari deberet in contrarium resumatur ratio tua et scoti et okam

ad probationem hic positam dicendum quod non remittitur dilectio quando intenditur cognitio si ceterea sint paria et uniformiter concurrentia ut superdictum est actum crescente cognitione totaliter dilectio tolli potest aliis uniformiter concurrentibus et decrescere crescente cognitione propter alia impedimenta magis impedimentia quam crementum cognitionis sufficiat ad augendum de quilibet impedimentis habitum est proxima quaestione praecedenti

dices ubi una res ponitur ad positionem alterius sicut ibi si habeatur necessitas ponendi primam non causare effective 2am non debet ibi poni cognitio causa effectiva volitionis vere eius sed ita est de cognitione respectu volitionis quia non plus hoc causat volitionem quam notitia causata per principium causat notitiam correspondentem conclusioni et aeque ibi experimur quod perfectiorem assensum causat anima conformem conclusioni post formationem primarii quam ante et propter hoc oportet quod requireatur vel praesupponatur ad hoc quod anima agat perfecte sicut ex alia parte experimur cognitionem requiri vel praesupponi ad hoc quod causetur ab anima effective volitio vel dilectio sed eius principium vel eius formatio vel eius notitia sibi correspondens non vere effective causat conclusioni assensum conformem istis non obstantibus igitur nec cognitio volitionem cui praesupponitur minor patet quia illud quod non est quando aliud primo capit esse non est causa vere effectiva sed quando cauatur assensus conformis consoni principium non est vel saltem non oportet quod sic eo quod discursus iste fuit sic successivus igitur etc

dicendum quod minor neganda est et ad probationem dicendum quod iste assensus conformis conclusioni qui non posset naturaliter causari sine formatione praemissarum vel non sine iudiciis conformibus praemissis habet illas praemissas vel assensus eis conformes pro causis vere effectivis partialibus saltem meritis vel immeritis et tamen probatur quod non dicendum quod licet discursus volibilis sic successivus actum mentalis secundum philosophus simul inducens cognovit slatem quanod primo habetur prius actus sciendi hoc oportet quia si ibi sic successio mentalis conformis silligismo vocali cum primo causabitur huius actus sciendi illa successio erit incognitione proferendarum vocum seu propositionum non in ipsis assentibus qui causant assensum sciendi conformem conclusioni

pro quo notandum secundum conceptionem augustini 15 de trinitate capitulo 15 quod licet saepe volubili cogitatione iactemus nos mentaliter hinc inde inquirendo et studendo circa aliquod scibile et per talem successivam et volubilem investigationem tandem perveniamus ad actum scientiae per hoc quod iam invenimus principia ex quibus evidenter concludimus quod volimus sicut si quis studeret demonstrate vel scire contradictativam circuli quae secundum aristotelem suo tempore scilibilis erat sed non scita tamen tunc in fine talium inquisitionum medii mentaliter sicud dicit philosophus simul inducens cognovit et hoc quando res quaecumquae per augustini ibi sic scitur et sic cognitatur quando sine voce incordedici et sine cognitione vocis quae alicuius lingue fit et ex hoc elicere possumus unam esse ibi successionem non quidem scientalem nec inter actus aliquibus immediate proventi actus sciendi et ipsum actum promensitatem sed successionem etiam mentalem in ex cogitatione principiorum seu mediorum successionem ad hoc etiam in conceptibus ut cum quibus ex primedius successive et simul habemus in corde quia ibi primo potest esse mora deliberando in qua lingua exprimere volumus iam simul concepta et certa hoc non facimus sine actibus reflexis quibus redeundo super interiores actus cogitamus quae signa exteriora talibus signis naturalibus interioribus subordinantur in significado unde verum est ut credo quod actus scientialis numquam scientialiter exprimitur quin conclusio et etiam praemisse praeconcipiantur et forte quin praeconcipiantur esse vere et hinc corieboratur ut aestimo quod aristoteles et doctores ita indistincte dicerentur quod scientia est conclusionum et intellectus principiorum quia numquam exterius veraciter exprimitur scientia vel intellectus sine hoc quod propositiones mentales praeconcipiantur et vera esse cogitentur verax enim nihil asserit nisi quod verum esse novit et bene concedo quod cogitationes votum per quas exprimuntur conceptiones et concepta possunt habere et communiter habent successionem interius conformem successioni vocum exterius forma causarum sed iste cogitationes succedentes inparti?ces sunt secundum se ad actum scientiae licet pertineant ad eius successionem unde ibi concurrunt duplices cogitationes quaedam de rebus quaedam de vocibus significantibus res et saepe aestimamus nos cogitare de rebus quando de ipsis vocibus cogitamus quae sunt nobis signa illarum realiter hoc idcirco dicerem quia ita successio quam credimus saepe ex in deliberatione esse inter actus mentis in causatione scientiae non est ibi sed est ex cognitione vocum quibus exprimere intendimus praeconcepta et hoc dico circa actum sciendi primum conformem scilicet primae conclusioni in oratione aliquo quod ideo addo quia iste consensus conformis 10 vel 12 conclusionum non requirit co?m illum ordinem esse vel sicud patet in geometria ubi antequam perveniatur ad 3o?am oblita est prima forte id est non actualiter cogitata nec formata in mente ista cum scitur evidenter vera esse ex certa et indubitabili memoria quod inter memoria a prima evidenti evidenter deducta sunt ex quibus haec ultima licet mediate sequitur evidenter et saepe etiam scitur conclusio talis esse vera quando non habetur actus conformis conclusioni quae sic evidenter scitur vera esse sicut mihi nunc evidentissimum et certissimum est hanc esse veram triangulus habet 3es etc et tamen non habeo actum scientialem conformem huic conclusioni quia scientifice deduxi eam sicut memoraliter retineo et tamen ipsa deductio et demonstrativa eius probatio ab actuali memoria elapsa est et eodem modo posset esse de prima conclusione elapsa a memoria vel oblita eius demonstratione et retento in memoria certa quod ipsam prius evidenter demonstraverim haec enim habeo habito evidenter sciam conclusionem talem veram esse et tamen scientiam conformem illi conclusioni non habeo sed quod haec conclusio est vera si sic haec enim deducere possem ex evidenter mihi notis sic omnis conclusio demonstrabilis vera est si sic sed hoc triangulus habet 3es etc est conclusio demonstrabilis quod memoriter retineo quia eam demonstravi igitur est haec vera si sic non tamen scio quod triangulus habet tres quia demonstratio qua hoc sit demonstrabile a memoria mea actuali elapsa est et ideo falsum est et evidenter falsum est quod sufficiat demonstrationem praeexstitisse et actu non esse cum primo sciatur actus sciendi nisi forte remanere possint per naturam iudicia conformia praemissis sine ipsis praemissis actum remanentibus hoc enim tunc sufficeret sine praemissis ad primo causandum actum scientiae et ideo falsum est quod sumebatur in argumento quia tunc praemissae nec iudicia conforma praemissis essent quando actus scientiae primo causatur

dices non oportet quod causae sint quando effectus causabitur verum est quod non oportet quod effectus causetur sed bene sequitur actus sciendi primo est vel nunc causatur igitur actus conformes praemissis illis sunt ideo est necessitas consequentiae ab effectu ad causam non autem necessitas antecedentis nec consequentis

ad 2m argumentum concedendum est quod idem potest esse movens et in potentia ad hnon formaliter illud respuectu cuius iam est in actu virtuali et hoc aliquando a semetipso et tunc habet illud in actum si ipsum sic causa naturalis sufficiens non inpedita vel est in acquirendo si non habet et aliquando non a semetipso sed solum ab alio sicut unum et ziriberium virtualiter calidu licet possint esse formaliter calida sicut patet de unio quod potest calefieri ad ignem non tamen a semetipso sed ab alio cuius ratio est principium intrinsecum inpediens scilicet forma frigiditatis qua informatur ymmo simul est virtualiter calidum et virtualiter frigidum qua potest frigefacere manum etc sed tamen quando motio vel causatio est univoca id est quod principium agendi sic forma eiusdem speciei specialissime cum forma producta non est hoc possibile utpote calidum per suum calorem non potest immediate calefacere semetipsum et similiter est in aliis ut dicit philosophus 8 physicorum primo capitulo necesse est similiter autem inquit et aliorum unumquod que quorumcumque motivitas necesse est habere unicum et ideo dicit commentator in commento credo 40 quod hoc scilicet quod aliquid moveat secundum quod movetur est inpossibile immotis et moventibus quae dicuntur unitate et dicit hoc secundum commentatorem quia hoc none st inpossibile nisi in motoribus qui sunt corpora aut virtutes incorporibus nam in aliis non invenitur motio univoca id est principium motionis eiusdem specie specialissime cum effectu immediate producto et ideo in aliis sicut in intellectu et voluntate bene potest idem movere se et esse in potentia et in actu modo quo expositum est et etiam interioribus non milus in actionibus aequivocis sicud aliqua potest se ipsam frigefacere et calorem inductum in ipsa expellere vel corrumpere

Contra arguitur quod movetur ab altero movetur per philosophum 7 et 8 physicorum alias tollitur via probandi ipsum motorem esse immobilem ut accidit argumentum principale

Item si aliquid movere posset seipsum hoc maxime verum esset in animalibus et gravibus et levibus secundum philosophum 8 physicorum sed de animalibus non est sic secundum philosophum ibidem quia ita dividuntur in duo quorum unum est per se movens et non movetur nisi per accidens et aliud per se movetur et non movet nisi per accidens de gravius et levibus dicit ibi philosophus quod hic est proprium animatorum tum quia tunc possent sistere motum suum et moveri naturaliter ad diversas differentias positionis tum quia dividentur in duo sicut animal quorum unum yatum est facere et aliud pati motum et in fine etiam capituli sequentis scilicet accidit vult quod non moventur a seipsis gravia et levia sed a generante et faciente level aut grave aut impedimentia et prohibitia saltem tum quia nichil movetur a seipso primo quia quiesceret ad quietem alterius tum quia eadem ratione docens doceretur a seipso consequens falsum quia si est docens habet scientiam per quam docere valeat si autem indiget doceri taret ista scientia quia indiget moveri ad illam et ita simul haberet illam et non haberet consequens falsum et inpossibile

Item 9 metaphysicae capitulo 1 quoniam autem ipsum dicit quod potentia activa suple dicitur permutationem in alio inquantum aliud se habens non obstantibus dico sicut prius quod voluntas potest movere se et similiter alia non nulla quod de voluntate superius probavi et iterum adhuc persuadeo quia voluntas non inpedita per corpus maxime post deum diligeret se ipsam saltem voluntas angeli igitur est motiva sui ipsius quia ibi licet mediante intentione quam casaret in intellectu et per consequens in seipsa moveret id est active se haberet et etiam passive respectu istius dilectionis et eodem modo intellectus causaret in se eadem ratione et multo fortius intentionem suimet

praeterea generalius illud quod respectu alicuius passionis realiter ab ipso differentis est praecise potentia passiva et receptiva non ex se determinat sibi talem passionem quia potentia praecise passiva respectu alicuius actus se formae est potentia contradictionis ex 9 metaphysicae sed ignis naturaliter determinat sibi caliditatem et levitatem et siccitatem et aqua frigiditatem licet aqua violenter calefieri posset igitur ignis non est praecise potentia passiva respectu istorum

Item arguitur 7 metaphysicae dat differentiam inter generationem substantiae et accidentis dicens quod cum substantia generatur oportet substantiam actum praeexistere a qua generetur tantum verba aristotelis sunt haec necesse est igitur quod substantia existat per aliam praeexistentem substantiam in actum quae fiat ut animal quale vero aut quantum non necessario nisi potestate tantum super quo dicit commentator commento 32 quod proprium est substantiae inter alia praedicata ut quando generatur sic alia substantia generans ipsam quae sic in actu vel animal generans animal sed non est necesse ut ante quantitatem generatam sic alia quantitas agens substantia autem praecedens non plus potest causare accidens in substantia genita eiusdem speciei cum generante quam ipsa manet substantia genita cum non sic sibi proximior igitur etc

Item idem potest movere se localiter sicut angelus et anima separata et ita gravia et levia localiter movent semet ipsa vel per naturas suas vel per accidentia intrinseca

de primis patet ex creditis in theologia de gravibus et levibus patet per philosophum 8 physicorum ubi comparat grave scienti in illo capitulo sed accidit etc quod grave habeat formam gravitatis in materia sciens tamen habet habitum scientiae acquisitum per doctrinam et dicit quod sicut sciens habens habitum scientiae acquisitum per doctrinam potest exire in actum considerationis per se remoto prohibente ut grave cum removetur prohibens potest in actum descendendi per se nam generans grave dat eis formam per quam potest movere se deorsum sed habitus effective se habet in oratione suo respectu considerationis igitur et grave active se habet respectu suae motionis habitus enim non requiritur ad receptionem actus cum ante omnem habitum recipiatur actus et enim potentia de se sufficienter disponitur ad recipiendum

et praeterea hoc patet secundum augustinum in multis locis libro de trinitate ubi dicit quod intellectus habens habitum scientiae est memoria per?stan et parens respectu notitia genitae

Praeterea experientia sensus facit ad hoc quod gravae seipsum moveat deorsum ymmo et leve sibi alligatum vel in ipso violenter inclusum utpote ignem vel aerem secum violenter traherent gravia qua ipsorum naturalem inclinationem dummodo praevaleant in virtute etiam in a?c profundissimam non videtur auctoritas prohibita alia sensum tam patenti praeferenda nec valet dicere sicut dicit commentator 3 caeli et mundi et 4o quod grave movet ratione formae et movetur ratione materiae et ita non secundum idem movet et movetur quia materia non potest poni ratio quare moveatur sursum leve vel deorsum grave plus quam econtra quia eadem materia quae nunc est materia levis potest postea esse materia gravius

Praeterea nulla auctoritas prae prohibita debet catholicum movere quia quantitas separata causa a materia quam a forma movet seipsam deorsum in sacramento altaris etc nec valet dicere quod grave movetur a generante quia si ille modus est novus id est illud nunc noviter movetur et non a non ente active et possibile est quod generans tunc non sic ens igitur effectus in actu requirit causam in actu et hoc confirmatur per philosophus 8 physicorum ubi prius ubi vult quod illud quod est in potentia essentiali ad actum indiget motore extrinseco per se illud autem quod est in potentia accidentali non indiget motore extrinseco per se sed per se ipsum potest exire in actum a moto prohibente grave autem est in potentia accidentali ad motum deorsum ut ibidem patet ergo non indiget motore extrinseco per se monente ipsum et per consequens per se movetur a seipso quod concedo

ad contrarium primum in contrarium omne quod movetur vel non oportet si voluntas possit se movere concedo tamen quod omne quod movetur movetur ab alio vel ad actum primum id est ad formam per quam moveat vel ad actum 2m sicut est de baculo quo aliud percutitur et de lapide proiecto sursum vel indirecte tamen secundum veritatem theologicam ipse deus concurrit ut principium actum in omni motione et actione ex quo igitur omne quod movetur movetur a deo et deus non movetur omne movetur movetur ab alio primum autem ens cum sit actus purus in causabilis penitus non potest moveri primo modo ad formam scilicet ad actum primum nec 2o modo quia tunc stabitur ad aliquod aliud movens inmobile quod est intentum vel proceditur in infinitum in moventibus et motis actum requisitis ad hoc ut aliquid puta caelum actum moveatur quod philosophus habet pro inconvenienti et pro demonstrative inprobato quia tunc essent infinita mobilia situ distincta simul mota si huius moventia essent corpora et aequivalerent uni infinito quod si esset immobile esset ex primo caeli et mundi quia nec circulariter nec recte moveri posset quod iterum infinite ince?tie requirerentur non probat quia hoc de se satis apparet falsum vel dabitur quod primum movens omninoo sic immobile saltem per accidens quia quod non per se supponit se probasse libro 3o 6o ubi probat indivisibile non posset per se moveri primum autem movens est indivisibile cum sit substantia intellectualiter supponit enim philosophus quod caelum cum sic corpus non possit perpetuerare motum circularem sine principio intellectuali movente saltem partialiter sed nullum accidens perpetuari potest secundum philosophum in primo processu vel si per se moventur tunc ab alio ut prius quod instatur de voluntate si movet se non valet quia numquam movet se nisi quando movetur ab alio puta a cognitione vel deo vel opposito haec est deductio philosophus quae verum concludit licet non intellectu evidenter procedet aut probet esse verum primum simpliciter immobile unde plane dicunt aliqui quod totus iste processus destructuosus est ratio scilicet iam dicta alia ratio philosophi ad idem verisimilis est valet contingit dare motum non movens et motum simul et movens igitur et movens non motum

Item 3a ratio sua est quod oraret devenire ad aliquid quod eodem motu moveret quo moveretur mediate saltem vel immediate sicud satis aperte probatu consequentiam illam nisi sic status ad motorem immobilem oporteret habere infinitas species motus vel easdem species saepe recirculari quorum primum est in possibile et etiam secundum probaret intentum. Et ex hoc vult philosophus habere quod si omne movens necessario movetur tunc docens et ipse docetur quod alicubi in simili oportet hoc tunc dare consequnes inpossibile igitur antecedens igitur non omne movens necessario movetur et si hoc potissime igitur primum movens non movetur

Haec sunt rationes philosophi tales quales unam tamen conclusionem inferentes supponendo tamen quod primum ens sit actus purus omnino immobilis quia aliter esset in potentia ad aliquid quod posset habere et non habet quod an?tur inconveniens quia si posset habere vel a se et tunc haberet vel ab alio et tunc non esset primum supponendo similiter quod aliquas intelligentias moventes perpetuo caelum movet primum ens sicut amatum et desideratum sicut habet 12 metaphysica si tamen hoc aliunde quam ex motu aliquorum probare posset satis essent aliquae eius rationes evidentes prima scilicet et 3a nisi diceretur proc?ui?endo quod primum aeternaliter movet se ad formam aliquam utpote ad intentionem vel nolitionem vel huius sed hic rationale minus apparet

ad 2m de motione alium probabiliter dicit nec ita vere quin potius virtus motiva movere potest primo seipsam et hic declarat sed per modum saltus sed melius motum est hoc theologis de motu angelorum et animae separatae de motu gravium et levium

dicendum movent seipsa licet non ad actum primum qui est forma substantialis sed ad actum 2m qui est forma accidentalis bene possunt se movere licet hoc non faciant de novo ad gravitatem et levitatem postquam faciant sed statim a principio et hoc ibi sufficit philosophus quia ibi nititur multum diffuse salvare instantiam aliam quomodo sunt alia quae quandoque moverentur quandoque non contra aeternitatem motus caeli seu contra necessitatem potius suae perpetuitatis gravia igitur et levia moventur ab alio ad formam a qua mediante vel immediate actu moventur cum descendunt vel ascendunt haec ad litteram est ibi mens philosophi scilicet quod ab alio suscipiunt formam per quam moventur cum generantur et ideo dicit quod moventur a generante scilicet ad formam substantialem a qua provenit accidentalis forma scilicet gravitas a qua est motus vel moventur a generante ad utramque

Item 2o concedendum est quod movetur ab alio active immediate scilicet a gravitate et levitate et ille movent seipsas et moventur et separate a substantiis

Item 3o ad motum gravium et levium requiritur alia conditio in qua non possunt se facere utpote quando sunt extra loca sua et non inpedita et propter hoc non dicuntur movere se nec posset sufficienter movere quia non possunt ponere se in tali dispositione sed vel a generante per violentiam vel per solvens prohibens sic disponuntur quod sint extra loca sua naturalia non prohibita et hanc causam etiam dictae negativae exprimit satis philosophus cum dicit gravia et levia moveri a dissolvente perhibens id est creatura solvente prohibens proventi eis sic disponi et conditionari ut se moveat ac moveri valeant ad loca sua

Et per hoc patet ad argumenta philosphus verum enim est quod proprium est alium movere seipsa in conditione et dispositione requisita ad modum postquam non fuerunt in tali dispositione et ideo possunt modum suum sistere et moveri ad omnem differentiam positionis vel ad multas saltem de animali rationali est hoc planum nec sit gravia et levia ex hoc patet quasi ad duo argumenta

ad 3m concedo quod dividuntur in gravitatem quae est accidens et in substantiam gravitatis per quam movet se grave et movetur per subiectum gravitatis dico simul cum hoc quod graitas prius et primo movet seipsam per concommunicantiam subiectum suum licet philosophus diceret quod semet ipsam non movet nisi per accidens sicut nec anima laium movetur nisi per accidens et bene intelligi potest dictum suum quod scilicet est accidens vel forma subiecti quod per se movetur

Ad 4m de 7 physicorum concedendum est quod omne compositum ex diversis partibus si movetur movetur ab altero vel extrinseco sicut cum moveo baculum in ab exintrinseco per necessitatem sicut grave movetur deorsum non per se et primo sic quod non per partem vel partes quia sicut eius entitas integratur ex entibus partium ita et eius motio vel motus ex motionibus vel motibus partium ymmo et aliqua partium aliam pellendo et alia aliam trahendo movet sed cum illa negativa cuius negatio cadit super modi?nem illo modo ince?cam bene stat et verum est quod grave movet seipsam et quod ignis causat calorem proprium et voluntas actum suum et sic de aliis cum hoc toto tamen bene stat etiam quod grave etc quae vere movent seipsa moveantur ab alio non solum intrinseco sed extrinseco partialiter licet enim intellectus moveat seipsam ad actum suum movetur tamen simul ab alio ut ab obiecto vel habitu et similiter voluntas licet moveat se ad actum tamen ad actum talem movetur ab alio scilicet a deo ad minus ad cognitionem et amorem ita quod deus movet eam ut finis amatus et ut efficiens causans mediate vel immediate amorem illum sine ita intelligat et amet per substantiam suam sive per actus a se distinctos

Responsio cum iam dicta aristotelis tantummodo procedit de re composita et talem substantiam ponit posse per se moveri loquendo proprie unde versus finem illius capituli primi di?7 resiunt vim totius rationis dicens si aliquid inquiescendo aliud stat et pausat moveri hoc ab altero movetur igitur omne quod movetur ab altero movetur et probat consequentiam dicens divisibile est enim omne quod movetur in parte quiescente quiescit et totum sed bene tunc probabitur primum movens inmobile dico quod ad probandum illud iuvat dicta ratio sicut supra dictum fuit supponit caelum moveri a proposito et non a casu nec a seipso in perpetuum quia nulla non viva nec hoc habet nec viva etc finita nisi veritate amabilis tamquam finis infiniti ex cuius amore infatigabili propter infatigationem et intentionem boni illius apprehensi absque omni fastidio ymmo cum infatigabili desiderio uniformiter caelum moveat secundum philosophum sine fine et hanc conclusionem quod non per naturam corporis probat avicenna diffuse in secundo de caeli et mundi

Ad 5 neganda est consequentia nisi loquendo de motu gravis ad actum primum substantialem quia ibi fit sermo de causatione univoca immotione autem gravis nulla est causatio per se loquendo ex hoc quod movetur sed acquisitio rei praeexistentis scilicet loci vel dato quod sit ista erit regulus aliquis de genere ubi vel alius et per consequens nec erit causatio univoca quia principium actum motus non est eiusdem rationis cum tali respectu si ponatur

Ad 2m contra dicta dicendum quod ita auctoritas intelligenda est de potentia factiva cuius scilicet effectu recipitur in obiecto extrinseco non de activa communiter dicta et haec patet ex 5 metaphysicae capitulo de potestate ubi describens potentiam communiter dictam dicit quod non est principium motus aut mutationis aut in altero aut in quantum alterum ut aedificativa potestas est quae non existit in aedificando sed ars medicinalis existeret utique in sanato sed quod non in quam satiatur etc expositione ad propositionem

ad 3m principale quod est contra primam conclusionem dicendum quod mihi videtur quod una voluntas sufficienter approximata alteri simili voluntati non potest in ea agere volitionem nisi per modum oppositi causando scilicet mere naturaliter cum intellectu praesente alterius naturae intellectualis cognitionem qua habita potest ita alia diligere voluntatem sibi obiectam sed supplere efficiam principii vitalis respectu alterius similis principii vitalis quo in se causat actum vitalem non per modum obiecti sed per modum intellectus et voluntatis et sensus et universaliter appetitus non potest nisi olus deus alioquin hoc posset voluntas facere in alia voluntate ita non cognoscente quia cognitio non disponit eam ad receptionem sed ad actionem volitionis

Item tunc si voluntas una active conprincipiet suam beatitudinem posset in aliam voluntatem beatitudinem consimilem conprincipare et per consequens eam active beatificare consequens non est dandum

Item angelus cadens et deum odiens potuisset angelum illum necessitasse ad odium dei consimile et necessitare etiam actum ad non diligendum deum per actum contrarium quem in eo causaret et posset facere eam quae nocetur a velle et se non esse vel velle se esse summe miseram et nolle a esse beatam haec enim quam posset una alia velle de a igitur si similes actus poterit causare in a a poterit talia velle circa a et multa similia sequerentur quae omnia probarentur per idem medium per quod in principali obiective est hic argumentum igitur maior ita scoto concedi potest de actionibus transeuntibus cuius sunt aedificare comburere calefacere frigefacere et similibus de operationibus autem immanentibus ci?us sunt visio intellectio dilectio gaudium et tristitia et huiusmodi quam distinctionem interfacit philosophus 9 metaphysicae per 16 falsum est universaliter quod potens talem actum in seipso principare non per modum obiecti sed vitalis principii condistincti scilicet contra conprincipiationem per modum obiecti possit isto modo principare similem actum indistincta simili potentia quia nullum ens mundi principare potest actum aliquem vitalem illo modo nisi in alio principio vitali nisi deus qui simpliciter omnem efficaciam supplere potest et quidquid potest mediate eam 2a potest sine ea sicut docet articulus quidam parysiensis et theologi communiter hoc concedunt causam autem quare principium vitale non possit isto modo agere in alio simili sicut in seipso nescio claram assignare licet scientiam ducere ad inconveniens sicud feci sicut scio causam assignare quare forma receptiva in subiecto aliquo disposito ad formam intentiorem istius speciei non potest in illo ulteriorem gradum inducere sicut potest in subiecto alio facere et tamen per experientiam et rationem etiam ducentem ad inpossibile hoc est mihi notum

ad 4m dicendum quod conclusio illata non est inconveniens de causa principali concurrentibus principiis diversis vel eodem principio libero posito eisdem cum causis naturalibus effectus oppositos producere Exemplum primi idem intellectus per demosntrationem evidentem necessitiatur in se ipso producere actum scientiae qui prius per falsigraphum causaverat fortem errorem contrarium

ad 5m concedo quod ceteris paribus in essendo id est nullo eorum crescente in entitate sua ad crementum solius notitiae quae conprincipiavit amorem ad crementum inquam cognitionis huius secundum gradum eiusdem speciei solum modo cresceret amore sed certe licet notitia communicans crescat in entitate quibus tamen potest ex cremento solius notitiae efficacius agere quam agebat et ideo non sequitur quod gradus amoris accrescens sic active a sola notitia et illud sufficiat pro 6o argumento ulterius tamen tum sumitur in argumento 5 quod consequens illatum de cremento amoris ad augmentum solius notitiae est falsum quia velit voluntas crescente notitia diligere praecise in priori gradu amoris etc

dicendum quod satis est possibile quod sit velit etiam satis possibile est quod ipsa voluntas velit nullum actum habere non tamen propter hoc ipsa nichil vult tunc verumptamen sicud supra dixi si voluntas non potest velle vel nolle nisi sic aliquid cur ipsa velit vel nolit illa eam concepta cum tali nolle bene posset inpedire ne actus amoris crescat sicud cresceret sine eis sed non est hoc nisi a casu in illo gradu praecise quo nolle illud praescivit possum enim velle nisi inpossibile et similiter nolle et iste qui vult per istam volitionem nihil velle perseverans nihilominus in quodam velle sed cresceret tunc in casu argumenti amor ad crementum etiam notitiae decresceret ad crementum vel notitiam vel praesentiam inpedimenti secundum quantitatem notitiarum et efficiam naturalem in agendo secundum quod unum istorum fuerit fortius ad inpedimentum quam ad promvendum vel econtra vel ambo

Et cum arguitur quod si crescat amor ultra praescitum terminum per ispum velle tunc amabit quis invite secundum illum saltem gradum ulteriorem dicendum quod quia aliunde est amor iste spontaneus et libere fit ita non sequitur quod amabit secundum istum gradum invite nisi secundum quid si autem esset affectio sensualitatis vel commodi non libere causata nec libere retenta seu conservata sed omnino contra motum omnem liberum voluntas et necessitate naturae unde bene posset concedi quod invite amaret

ad argumenta principalia satis patet ex solutionibus argumentorum contra conclusiones