Liber 6

Manifestum est, quod principia, & causae entium sunt quaesita, se cundum quod sunt entia simpliciter. Aliqua enim est causa sanitatis, & infirmitatis. & res exercitabs les habent principia, & elementa & causas. & vniuersaliter omnis scientia cogitatiua habet principia. aut secundum finem perscrutationis, aut secudum perscrutationem simplicem. Et quia vnaquaeque, istarum continet aliquod ens, & aliquod geneus, ideo vtitur illo, & non vtitur, & quaerit ens vniuersale. neque secundum est ens, neque ali qua earum perscrutatur per quod est omnino: sed quaedam secundum hanc intentionem affirmat quod est sensu, & quaedam affirmat secundum positionem, & secundum hunc modum demonstrant, & declarant quae sunt per se generis, sub quo continetur, aut necessario, aut facilius. Et ideo manifestum est ex sequentibus, quod substantia non habet demonstrationem, & si non cuius est, sed aliam significationem quo quo modo. Et ideo non narra tur omnino, si venus. quo vtitur est, aut si non est. in vna enim cogtatione declaratur quid sit & vtrum sit. Et, cum scientia Natu ralis est etiam alicuius generis entis Continet enim substantiam, in quae est principium motus, & quietis manifestum est, quod non est actiua, neque artificialis. principium enim veru actiuarum est inagente, aut intellectus, aut ars, aut aliqua virtus. & principium artis est in artibus, scilicet voluntas. artificiatum enim & voluntatum fuit idem. omnis igitur cogitatio agens & speculans habet aliquam consderationem. & ipsa perscrutatur de ente quod impossibile est moueri, & de substantia, quae in maiori parte est quasi definitio non abstracta.

Et oportet nos non ignorare illud, quod significat aliquid, qui sit secundum essentiam & definitio ne, qualiter est, quasi quaerere ab que hoc, est facere nihil illa aut, u determinmant & significant quid, quadam sunt sicut simus, & quaedam sicut profundum. & differentia etiam est, quia quiodam accipiuntur cum materia, profundum aut no. simus enim est profundum in naso: profunditas aut est sine materia sensibili. Et omnia naturalia dicuntur modo simili illi, quo dicitur simus, vt manus, & oculus, & nasus, & caro, & os, et totum animal: & folia, et radices. & tota planta. definitio enim non fit in aliquo istorum sine motu. manfestum est igitur, quod in rebus na turalibus quaeritur quid sit materia, & determinmatur, & quare sit etiam. Naturalis enim habet consyde rare de aliqua forma sci sa illa, quae est non sine materia. Manifestum est igitur ex hoc, quod scientia Naturalis est aliqua scientiaris speculatiuarum. & et scientia Mathematica est scientiarum speculatiuaru. sed ma nifestum non est, si scientia rerum, quae non mouentur, est abstracta etiam. & si sit manifestum, quod quaedam mathematica non mouentur, & sunt abstracta. Et si aliquid sit sempiternum non mobile. aut abstractum etiam, manifestu est etiam, quod cognitio eius eris in aliqua scientia speculatiua alia a Naturali. scientia. enim Naturalis est rerum mobilium. neque. Matbematica, sed illa, quae est ante omnes istas, scientia enim Naturalis est, rerum inseparabilium, sed non im mobibum. Et Mathematicarum quaedam sunt rerum immobilium sed non videntur abstracta, sed quae si in materia. prima autem scientia erit rerum abstractarum, & quae non mouentur Vnde necesse vt omnia sint aeterna, & maxime ista, quoniam ista sunt causae verum apparentium ex diuinis. Modi igitur Philosophiae essentiales sunt tres, Mathematicus, Natura. lis, & Diuinus. Nullus enim ignorat quod, si diuinus est, quod est in tali natura. & scientia nobilis debet esse nobilis generis. aliae enim scientiae speculatiuae sunt valde bo nae. sed ista scientia est melior omnibus scientiis speculatiuis.

Et dignum est quaerere vtrum prima Philosophia sit vniuersalis, aut alicuius generis, aut vnius na turae. Non enim est vna species, ne que in scientiis Mathematicis etiam sed Geometria, & Astrologia sut alicuius naturae, & scientia vni- uersalis est communis omnibus. Si igitur non fuerit substantia aliqua alia a substantus existentibus na tura, tunc prima scientia est Naturalis. Et si aliqua substantia im mobilis fuerit, illa erit primum, et scientia eius erit prima Philosophia, vniuersalis etiam.

Et quia habet consyderationem de ente, secundum quod est ens, & quid sit. Sed cum ens, quod dicitur simpliciter, dicitur multis modis: quorum vnus, vt diximus, dicitur, per accidens, & vnus dicitur quae si verum, & non ens quasi falsum, & aliis modis ab istis modis sigu¬ rarum praedicamentorum, sicut hoc & quantum, & vbi, & quando: & etiam praeter omnia istae quod dicitur potentia & actu: & cum ens dicatur multis modis, dicamus primo de illo, quod dicitur per accidens. nulla enim scientia speculate ua vtitur tali modo. Et signi eius est, quod nulla scientia perscruta. tur de hoc, neque, actiua, neque, artificialis. Aedificator enim non facit omnia, quae accidunt cum artificis domus, quae sunt infinita. non enim facit, vt domus adiuuet vni, & non ceat alui, & vniuersaliter vt sit aliis modis: qui non sunt facti a non bis. Et similiter Geometria etiam non consyderat de rebus, quae accidunt siguris tali modo, neque, si triagulus alius, & triangulus habet duos rectos angulos alios. et si conueniant in definitione. accidens enim est quasi aliquod nomen tantum, Et ideo no malefecit Plato quoquo Vmodo, quando ordinauit Sophisticum sub eo, quod non est. sermones enim Sophistici in maiori parte sunt in eo quod conueniunt accidenti. sicut illud, quod dicitur quod est omnia, & non est. musicus enim & grammaticus sunt idem, & nauta & musicus sunt idem, & omne, quod est non secundum quod dicitur de eo. sicut ille, qui fuit mul sicus, et sit grammaticus: aut illequi fuit grammaticus, & fit musi tus: & omnes alii sermones simi¬. tes istis. Accidens enim videtur, prope illud, quod non est quoquo mo do. & hoc manifestum est ex sermonibus exemplaribus. res enim, quae sunt alio modo, habent genera tionem & corruptionem: quae aut sunt. mo accident ali, non habent hoc.

Sed tamen loquamur de accidente, secundum quod possibile est in sua natura, & qua de causa sit. & videtur quod cum hoc declara bitur quare non habet scientiam fixam. Et cum in rebus sunt quaedam, quae semper sunt in eadem dispositione, & sunt necessariae etiam, non illa, quae dicvntur violente, sed. quae dicuntur de illis, quae impossibile est vt sint alio modo, & quaedam non sunt necessaria neque semper per, sed sunt in maiori parte, & hoc est initium, & causa essendi per accidens. Illud enim, quod non est semper, nequae in maiori parte, vocetur accidens. sicut pluuia apud ascensum canis. hoc enim accidit, quia nunquam fuit, neque in maio ri parte. & accidit vt homo fuit albus, sed non semper, neque in ma iori parte. & Aedificator & Me dicus curat, non in eo quod aedifica tor, sed per accidens. & Cocus potest facere ferculum vtile, sed non est scientiae coquendi, & ideo dicitur quod accidit. Secundum igitur hanc dispositionem forte virtutes agentes erunt aliae, & ista non ha bent artem, neque virtutem terminatam. causa enim eorum, quae sunt aut erunt per accidens est etiam per accidens. Et cum non omnia sunt necessario semper, sed pluries, & in maiori parte, tunc necesse vt illud, quod est per accidens, sit sicut album. non enim sem per est musicus, neque in maiori parte. & cum sit in aliquo tempore, est per accidens. & si non, omnia erunt necessaria. & tunc accidens habebit aliquam causam in maiori parte, & oportet accipere hoc primo possibilitatem alio modo. Et oportet primo, si aliud non fuerit Album in Graeco. principium eorum aeternum. de istis per scrutabitur post.

Quoniam autem accidens non habet scientiam permanetem ma nifestum est. omnis enim scientia permanens aut est illius quod est semper, aut illius, quod est in maiori parte. quo modo enim potest doceri, aut addisci, quod non est ita. quoniam quod determinmatur oportet vt sit semper, aut in maiori par te. v.g. quod syrupus talis adiuuat febricitantes in maiori parte. Et impossibile est vt aliud dicatur in alio tempore. vt nouitas mensis, quiest semper, aut in maiori parte.

Dictum est igitur quid est accidens, & quid ca accidentis. & quod nulla habet scientiam permanente.

Quoniam aut principia, & causae sunt ge nerabilia & corruptibilia, et absque eo quod generentur aut corrupantur, manifestu est. Quoniam, si hoc non fuerit, tunc omnia erunt nece, saria, quoniam, si illud, quod generatur & corrumpitur, non habuerit aliquam causam modo accidentali, tuc erit necessariu. Sicut dicimus, utru erit hoc aut non eritem hoc enim erit, si erit hoc, & si non, non. & hoc, si fue rit aliquid, & secudum hanc disponem, et manifestum est, quod seper diminut tur tempoes ex tempore finito. et siciter peruenit ad illud, quod est in instanti¬ sicut dicimus, quod si Socrates exterit, morietur aut infirmitate, aut violentia. & hoc erit, si aliud fuerit. et sic peruenietur ad illud, quod est instans, aut ad aliquid eorum, quae fuerint. vt tale comestum inducit sitim. et hoc, si comederit calida. et hoc aut erits aut non. ergo morietur necessario, Et similiter, si aliquis ordinauerit, & dixerit illa, quae iam facta sunt, sermo de eis erit talis, et habent essentiam existentem. dicoi la, quae iam fuerint essentia eorum & cognitio eorum, & generatio eorum. erunt igitur necessario omnia generabilia, sicut mors viui, quia iam praecessit. sit enim idem,. sicut contraria sunt cadem, quia sunt eiusdem, sed non sine infirmi tate, aut violentia, nisi hoc sit. Manifestum est igitur, quod accedit ad aliquod principium: et hoc non accedit ad aliud. & accedet ad in Vlud, quod comprehenditur casu, et non est causa motus omnino. Sed fi nis, qui est talis, erit ad principium habens qualitatem, & cau sam habentem qualitatem

vtrum vt ad materia, an vt ac cuius gratia, an vt ad mouens, maxime consyderandum est.

De. eo itaque, quod secundum accidens est, dimittatur determinatum enim sufficienter est.

Et oportet nos perscrutari mul tum, vtrum sit quasi perueniens ad materiam, aut ad aliud propter quid, aut ad illud, cuius e mo tus. Dimittamus toitur loqui de ente accidentali: na sufficit, quod de terminmatu e de eo. Et loquamur de vero ente, quod non est sicut falsum. est enim in copositione et diuisone, et vniuersaliter in diuisione contradictoriorum. quia habet affirmatio nem, secundum quod est verum, & secundum quod est compositum habet negatione aliquam, et secundu quod est diuisum habet falsita tem istius diuisionis, quae est contradictoria. Quomodo autem accidit intelligi simul, & prius, ha bet alium sermonem. & dico simul & prius, ne aliquid sit post aliquid, sed vt sit adem. verum enim & falsum non sunt in rebus, sicut bonum & malum vt verum sit sicut bonum, & falsum sicut malum, sed sunt in cognitione. & nulla cognitio est de simplicibus, aut de illo quod est. Oomnia igitur perscrutanda de ente, quod est huiusmodi, & de eo, quod non est, dicenda sunt post. Et cum in cognitione est aut compositio, aut diuisio, non in rebus, quod est. aliud secundum hunc modu: ex rebus enim, quae sunt in rei veritate, est illud quod significat aut quid, aut quale, aut quatu, aut quod copulatur, cu alio, & cogitatio diuidit illud: dimittamus ergo ens, quod est quas accidens, & quod est quasi veru. causa enim vnius eorum non habet definitione, & causa alterius est cognitio. & vtrunque, est in genere, diminuto generm entis, & non sunt ex eis, quae significant esse entis, Et ideo dimittatur, & perscrutes tur. Album in exemplari. Iam d. clarauimus vbi diximus quod vnaquaed rerum dicitur multis modis. quoddam enim significat quid Album in exemplari.