Quaestio 1-3

COMMENTARIUS. (a) Circa tertiam qumstionem quaeruntur Iria. Primum, an Theologia sit de Deo lanquam de subjecto, supple adaequato, de quo demonstrentur veritates Theologicae. Secundum, an sit de Deo sub aliqua ratione speciali, puta an sit de Deo lanquam Glorificatore vel Gubernatore et hujusmodi. Tertium, an scientia Theologica sit de omnibus ex attributione ipsorum ad primum subjectum.

Quantum ad primam quaestionem arguitur in contrarium duabus viis.

(b) Primae viae prima ratio stat in hoc, quia forma simplex subjectum esse non potest; sed Deus est forma simplicissima, ut patebit infra d. 8. ergo.

Secundo arguitur, quia subjectum scientiae est efficiens scientiam, et ex alia parte si ponitur subjectum, habet rationem materiae, quia rationem receptivi proprietatis demonstrabilis. Sed idem numero non potest esse materia et efficiens, ut patet per Philosophum 2. Pliys. test comm. 70. ubi vult quod multoties forma, et efficiens, et finis coincidanl in idem, sed materia cum nullo istorum coincidit, ergo.

Tertio principaliter arguitur, quia subjectum scientiae habet partes, principia et passiones, ut patet 1. Poster, text. comm. 43. Una, inquit, scientia est, quae est unius generis, quaecumque ex primis scilicet principiis componitur, et partes aut passiones horum sunt per se. Ilaec ille. Sed Deus non habet partes nec integrales, nec subjectivas ut palet, nec principia, quia non definitur, imo est simpliciter primum principium, (ut infra patebit dist. 2. part. 1. quaest. 1. ) nec passiones, cum tales sint extra essentiam subjecti, in Deo autem nihil est extra suam essentiam. Argumenta primum et secundum secundae viae clara sunt. (c) Tertio, ex auctoritate Commentatoris, scilicet Eustathii, super 1. Elhic. talis ratio conficitur: "Scientia practica habet pro subjecto primo illud cui acquiritur finis scientiae practicae". Cum ergo finis scientiae moralis, qui est felicitas naturalis, acquiritur homini quoad animam, ipsa anima erit subjectum scientiae moralis; et similiter finis medicinae, qui est sanitas, acquiritur homini quoad corpus, ipse homo quoad corpus erit subjectum medicinae. Sic dico in proposito cum Theologia sit scientia practica, (ut patebit infra quaestione ultima Prologi, et dist. 33.) et finis illius, qui est clara visio Dei et ejusdem fruitio, acquiratur homini quoad animam, sequitur quod homo quoad animam erit subjectum Theologia).

(d) "Item aliter", etc. quia cognitio ibi intenditur. Habitus enim scientificus inclinat principaliter ad cognitionem objecli, ut per ipsam attingatur objectum quod tunc attingitur, cum habet esse cognitum. Et finis scientiae practicee est inducere formam ad quam ordinatur ejus praxis, quae est bonitas moralis, quae in Theologia principaliter intenditur, ut inducatur in homine quoad animam.

COMMENTARIUS. (a) Primo arguitur quod Theologia non sit 2. de Deo sub ratione absoluta Deitatis, sed sub aliqua alia ratione speciali. Et patet per Hugonem, qui vult quod Deus sit subjectum ut Restaurator, et per Cassiodorum, qui vult, etc.

(b) Secundo arguitur probando quod Deus non sit subjectum sub ratione absoluta Dei sive Deitatis, sed sub aliqua alia ratione speciali, quia est subjectum Metapliysicse sub ratione absoluta Dei; ergo si Deus ponitur subjectum Theologiae, erit subjectum sub aliqua alia ratione speciali.

(c) Tertio arguitur auctoritate Commentatoris, qui vult quod genus substantiarum sit subjectum Metaphysicae. Unde ipse reprehendit Avicennam ponentem Metaphysicam probare primam esse, quia nulla scientia probat suum subjectum, sed supponit, ubi dicit sic, 1. Physicor: "Sed notandum est quod istud genus entium, scilicet esse separatum a materia, non declaratur nisi in hac scientia naturali. Et qui dicit quod prima Philosophia, scilicet Metaphvsica, nititur declarare entia separabilia esse, peccat. Haec enim entia sunt subjecta primae Philosophiae, et declaratum est in Posterioribus Analylicis, quod impossibile est aliquam scientiam declarare subjectum esse, aut quia manifestum per se, aut quia declaratum in alia scientia. Unde Avicenna peccavit maxime, cum dixit quod primus Philosophus demonstrat primum principium esse, et processit in hoc suo libro de scientia divina per viam quam existimavit esse necessariam et essentialem in illa scientia, et peccavit peccato manifesto". Haec ille.

(d) Ultimo arguitur, probando quod Deus sub ratione finis sit subjectum, quia ratio finis est nobilissima, ut patet per Avicennam, etc. Ex hoc concluditur quod sit subjectum sub ratione boni, quia ratio boni est ratio finis. Unde Philosophus 2. Metaph. cap. 8. vult quod "qui ponit infinitatem in finibus, destruat naturam boni," etc. Unde secundum aliam translationem: "Illi, inquit, qui faciunt causas infinitas, auferunt naturam boni et non percipiunt". Et ibi Commentator: "Et facientes causas finales esse infinitis, destruunt finem, et qui destruunt finem, destruunt omne bonum et nihil percipiunt. Nihil enim dicitur esse bonum nisi per causas finales". Haec ille.

COMMENTARIUS. (a) De primo dico, etc. Ille Doctor primo declarat quid sit aliqua cognitio in se, et est illa, etc. Et sententia litterae est, quod cognitio in se est illa quam facit objectum de se, et hoc dupliciter. Nam quando objectum est in se praesens secundum propriam existentiam, cognitio quae est ab intellectu, et tali objecto sic praesente, dicitur cognitio intuitiva in se, quia talis est, qualem objectum sic praesens, natum est facere de se. Quando vero objectum non est in se praesens, sed relucet in aliqua specie intelligibili causata ab intellectu agente et phantasmate illius objecti, ut infra patebit dist. 3. quaest. 6. cognitio causata a tali objecto vel a specie intelligibili supplente vicem talis objecti, dicitur cognitio abstractiva in se, quia talis est, qualem tale objectum sic praesens, natum est de se facere. Si vero objectum non est praesens, nec primo nec secundo modo, sed tantum habeo cognitionem de illo ex aliqua revelatione, talis cognitio dicitur cognitio in nobis, quia est talis, qualis nata est haberi de tali objecto, nullo modo praesente, nec primo nec secundo modo, nec contento eminenter vel virtualiter in alio repraesentativo. Quod dico propter essentiam di- Quomodo vinam, quae non tantum est ratio causandi es^inntjadl" cognitionem cujuscumque objecti, ut pa- causandi tebit infra, quaesi, penultim. proloqi, sed cognitioetiam est ratio repraesentandi perfeclissi- repraesenme omnia entia in ratione objecti, ut patebit infra dist. 2. et dist.' 39. et sic intellectus beati cognoscens hujusmodi objecta in essentia divina, talis cognitio dicitur in se, quia talis esi, qualis nata est fieri ab objecto vel ab aliquo virlualiter continente ipsum, de quo infra d. 3. et dist. 8. et in 2. d. 3.

Secundo, Doctor declarat quid sit scien- 4 tia Theologica in se et quid in nobis; nam cognitio Theologica in se, etc. Hic dico intuitiva. duo. Primo, quod cognitio Theologica qua3 est de objecto Theologico, aut est intuitiva, et sic dicitur cognitio intuitiva in se, quando est ab objecto Theologico in se perfecte praesente, vel ab aliquo perfecte supplente vicem talis objecti, quod dico propler voluntatem divinam, quae immediate (saltem partialiter) et ut causa principalis causat cognitionem intuilivam objecti Theologici; et tunc perfecte supplet vicem talis objecti, quando causat cognitionem ut ierminatam ad tale objectum in se perfecte praesens. Secundo dico, quod quando tale objectum est praesens intellectui creato per speciem intelligibilem, repraesentantem ipsum in ratione objecli cognoscibilis (quae a solo Deo, ut a causa totali potest immediate causari, de qua patet a Doctore in 2- d. 3. quaest. 10.) cognitio causala ab intellectu creato et a tali specie intelligibili, ut a duabus causis partialibus integrantibus unam totalem, de quibus a Doctore ubi supra dicitur cognitio -abslractiva in se talis objecti Theologici, quia talis est, qualem natum est facere objectum Theologicum, ut sic praesens in specie intelligibili.

Et nota, quod differentia est inter cognitionem intuilivam in se objecli Theologici,ut comparatur ad intelleclum creatum et ut comparatur ad intellectum divinum. Nam cognitio primo modo non causatur immediate ab illo objecto, puta a Deitate, quia ut sic, causaret de necessitate, cujus oppositum patet a Doctore in pluribus locis, sed a voluntate divina supplente perfecte vicem, etc. ut dixi supra. Cognitio vero secundo modo est immediate ab essentia divina, ut essentia (saltem partialiter) ut patet a Doctore infra quaest. pemultim. dist. 2. dist. 39. et alibi. Secundo differunt, quia cognitio primo modo, nullo modo est comprehensiva talis objecti cum sit finita, et objectum infinitum; secundo vero modo est vere comprehensiva, cum sit aeque infinita sicut et objectum; de qua comprehensione vide Doctorem in quolib. q. 14. et multae aliae differentiae possunt Cognitio assignari. Cognitio vero Theologica in hinobKs1Ca uobis est illa, quam intellectus noster natus est habere de objecto Theologico, nullo praedictorum modorum praesente, scilicet nec in se, nec in specie intelligibili, sed tantum est per revelationem. Et sic patet ista distinctio de Theologia in se et in nobis.

6 (b) "De secundo dico, quod ratio primi subjecti", etc. Hic Doctor intendit declarare rationem primi subjecti scientiae, dicens quod ratio ejus est continere in se primo virtualiter omnes veritates illius habitus, cujus est. Pro majori intelligentia praemitto aliqua. Primo, quod veritates in scien¬ tia sunt in duplici genere; quaedam sunt notae ex terminis, ut omnes propositiones per se notae; et quaedam sunt notae praecise propter propositiones per se notas. Primae dicuntur contineri insubjecto, non praecise virtualiter, sed quia subjectum continet essentialiter et formaliter definitionem, ideo haec est una immediata: Omnis homo est animal rationale; et quia definitio est causa immediata et adaequata respectu passionis demonstrandae, haec erit mediata: Animal rationale est risibile. Et sic, ut subjectum comparatur ad definitionem, continet hanc mediatam forma - liter et essentialiter; ut vero comparatur ad passionem, continet illam virtualiter, quia ratio formalis subjecti est causa immediata et praecisa illius, et ut sic, potest etiam dici virtualiter continere istam: Animal rationale est risibile. Secundae sunt conclusiones demonstratae, quae virtualiter et immediate continentur a praemissis per se notis, quia ex illis immediate inferuntur; remote vero virtualiter continentur in subjecto demonstrationis.

Secundo praemitto, quod veritasin scientia non accipitur pro notitia propositionis, nec pro ipsa propositione, sed praecise pro habitudine praedicati ad subjectum sive pro conformilale praedicati ad subjectum, ut infra patebit distinet. 3. quaesi. 4. Et si talis habitudo est evidens ex terminis, erit veritas per se nota; si vero est tantum evidens per alias propositiones per se evidentes, erit veritas nota ex alio, cujusmodi est veritas omnis conclusionis demonstratae. Dicitur ergo subjectum virtualiter continere hujusmodi veritates, quia includit essentialiter causam praecisam et adaequatam passionis demonstrabilis, et sic quasi remote continet virtualiter habitudinem evidentem hujus: Animal rationale est risibile. Imo subjectum proprie virtualiter continet et non rationale, quia rationale proprie est ratio formalis continendi, et ideo se habet ut quo, subjectum vero ut quod. Et quia evidentia illius immediatae continet immediate evidentiam conclusionis, sequitur quod subjectum remote continet virtualiler evidentiam sive evidentem habitudinem pradicali ad subjectum ipsius conclusionis; et sic patet quomodo subjectum virtualiler continet omnem veritatem illius habitus cujus est.

Tertio praemitto quod cum dicimus, quod veritates scienlificae demonstrantur de subjecto scientiae, non intelligitur quod demonstretur ipsa conclusio, quia illa non praedicatur de subjecto, nec praecise intelligitur quod demonstretur passio de subjecto, sed demonstratur proprie inhaerentia sive habitudo passionis ad subjectum; non quod talis habitudo sive inhaerentia in se demonstretur de subjecto, sed demonstratur quod passio dicit necessariam habitudinem sive inhaerentiam ad subjectum propter definitionem subjecti, quae est praecise causa talis habitudinis necessariae, ita quod posito omni alio, et sola definitione subjecti circumscripta, nulla esset habitudo necessaria passionis ad subjectum; sed posita illa et omni alio circumscripto, quod non est de formali ratione illius,esset praecisa causa talis habitudinis necessariae.

Quarto praemitto, quod habitus scientiae potest dupliciter inlelligi. Uno modo pro notitia conclusionis demonstratae. Alio modo pro illa habitudine necessaria passionis ad subjectum. Secundo modo subjectum est praecisa et adaequata causa illius habitus sive habitudinis necessariae, qua remota, esset impossibilis talis habitudo necessaria, nisi dicatur quod intellectus divinus sit causa,, quia omnes termini sunt praecise, suo modo, producti ab actu intellectus divini, ut infra patebit dist. 3. quasst. 4. et dist. 36. 43. et sic quasi remote continet illam conformitalem et habitudinem. Si tamen subjectum esset circumscriptum, talis habitudo nullo modo posset haberi, et stante ratione subjecti et omni alio remoto, stalim posset haberi. De habitu vero primo modo, scilicet de notitia conclusionis, certum est quod illa possit causari a voluntate divina, sic tamen inlelligendo, quod non posset illam immediate causare in aliquo intellectu, ut sibi evidentem propter aliud, nisi saltem prius natura causaret in illo intellectu notitiam propositionis immediatae, propter quam est evidens illi intellectui. Aliud est enim causare notitiam conclusionis'absolute, et aliud est ipsam causare ut evidentem. Evidentia enim notitiae est simpliciter propter evidentiam principiorum; licet ergo posset illam absolute causare sine principiis, non tamen posset illam causare ut evidentem sine eis. Et ideo posita voluntate divina, et circumscripla omni ratione principiorum et notitia eorum, non posset causari in intellectu nostro notitia evidens, ut evidens a sola voluntate divina; sed per impossibile ipsa circumscripla et posita sola ratione principiorum et notitia eorum, immediate notitia conclusionis ut evidens posset causari, loquendo semper de evidentia propter aliud, et de evidentia per discursum syllogisticum, quae est praecise a tali subjecto et talibus principiis. Quod dico propter intellectum divinum, qui cognoscit hanc evidentissime, scilicet homo est risibilis, sed nullo modo est causata, nec est sibi evidens per discursum syllogisticum, ut infra patet quaesi, penultim. quae est: An Theologia sit scientia; fit enim immediate sibi evidens ab essentia divina, non enim est sibi evidens propter evidentiam ali cujus principii, quae omnia bene nota. Ex his ergo patet quomodo subjectum dicitur continere praedicatum, scilicet pas- sionem, et per consequens propositionem mimedialam, quae constat ex definitione et passione, et per illam mediatam. Similiter patet quomodo dicitur primo, id est adaequate continere ut effectum adaequatum, ut causa adaequata et hujusmodi, et quoad notitiam conclusionis evidentem, et quoad habitudinem necessariam.

(c) "Contra istud arguitur dupliciter". Ilie Doctor adducit duas instantias, quibus intendit probare, quod subjectum scientiae non contineat virtualiter omnes veritates. Prima stat in hoc, quia commune non continet virtualiter veritates inferiorum. Patet, quia continere virtualiter dicit perfectionem in continente, et si continet sequivoce, dicit simpliciter majorem perfectionem contento; sed subjectum scientiae, puta Physicae, est commune ad omnia contenta in illa scientia. Probatur per simile, sicut se habet objectum potentiae ad potentiam, sic se habet objectum scientiae ad scientiam; sed objectum potentiae est commune ad omnia per se perceptibilia a tali potentia, ergo et subjectum scientiae erit commune ad omnia considerata in tali scientia.

Secundo arguitur, quia in scientiis assignatur communiter pro subjecto primo aliquod commune, et per consequens tale commune non poterit virtualiter continere passiones inferiorum, sicut nec ipsa inferiora.

(d) "Ad primum, respondeo quod proportio objecti ad potentiam", etc. Si enim objectum comparatur ad actum, est ibi proportio causae ad effectum; ut vero producit saltem partialiter actum illum in potentia, est tunc proportio motivi ad m >bile. Dicitur enim objectum movere potentiam pro quanto producit aiiquid in potentia, et potentia dicitur moveri ab objecto pro quanto aliquid recipit ab illo, et quando aliquod agens agit in aliquid passum, quodlibet ejusdem rationis potest agere in tale passum; et similiter quando aliquod passum potest pati ab aliquo, quodlibet ejusdem rationis potest pati ab illo, et etiam pati a quolibet eiusdem rationis cum illo. Exemplum, si aliquod visibile potest agere in aliquam potentiam visivam, quodlibet visibile ejusdem rationis potest similiter agere; et similiter si aliqua potentia nata est pati ab aliquo visibili, quaelibet ejusdem rationis nata est pati ab illo visibili et a quolibet ejusdem rationis cum illo visibili, et sic sequitur quod prima extrema proportionis activi ad passivum, sunt communia ad omnia per se extrema illius proportionis. Et haec propositio prolixius est exposita in 2. dist. 9. ubi adduxit multas instantias pro majori declaratione proportionis, vide ibi.

In proposito, objectum ad habitum praecise se habet ut causa ad effectum, ideo non sequitur quod si causa communis potest causare aliquem effectum, quod etiam causa particularis possit illum causare. Et accipit habitum non tantum pro notitia conclusionis demonstratae, sed etiam pro illa habitudine necessaria passionis ad subjectum. Non enim sequitur quod si homo in communi, mediante sua differentia specifica, potest adaequate causare passionem et inhaerenliam illius ad subjectum, quod Joannes possit illam causare; nec similiter sequitur quod si homo potest causare evidentem notitiam illius conclusionis, quod Joannes possit. Patet ut supra, quia circumscripto omni alio ab homine,stante ratione formali illius hominis, potest causare evidentiam hujus :homo est risibilis; et posito omni alio et ipso circumscripto non potest evidenter sciri, ut supra exposui. Et ideo non valet,inferiora possunt causare notitiam superiorum, ergo habitum scienlificum,non sequitur, quia licet possint causare notitiam incomplexam superiorum, non tamen possunt immediate causare notitiam complexam, nec evidentem ex terminis, nec evidentem ex praemissis. Patet de evidentibus ex terminis, quia talis evidentia dependet praecise a rationibus terminorum, ut infra patet dist. 2. quaest. 2. et dist. 3. quaest. 4. Licet ergo notitia terminorum propositionis immediate possit causari ab aliquo inferiori, tamen non potest immediate causari ut evidens, cum talis evidentia sit ab illis terminis, qui habent necessariam habitudinem ad invicem. Hoc idem dico de evidentia conclusionis, positis enim terminis propositionis per se nolae praesentibus alicui intellectui, et circumscripto omni alio, includerent evidentem habitudinem et evidentem notitiam illius propositionis; sed posito omni alio, et ipsis circumscriptis, non esset intellectui creato propositio evidens; et similiter dicendum est de evidentia conclusionis. Et ex bis palet quomodo Doctor tantum loquitur de subjecto scientiae respectu passionum, quas ut causa praecisa et adaequata continet-; et sic commune non continet passiones inferiorum, nec primo, nec per se; nec inferiora continent passiones superiorum primo, licet contineant per se.

Ad secundum patet, quia subjectum quod virtualiter continet, etc. comparatur tantum ad passiones convertibiles cum illo, quas adaequate continet. Et licet ponatur aliquod subjectum commune, puta in Physica, abstractum a pluribus subjectis, illud tamen non ponitur continere passiones subjectorum inferiorum, sed praecise passiones convertibiles cum illo. Unde quot species continentur sub illo, tot scientiae specificae possunt haberi, quia quaelibet virtualiter continet proprias passiones vere demonstrabiles per definitionem illarum specierum. Sicut ergo ab istis subjectis particularibus habentibus unitatem specificam, potest abstrahi unum subjectum commune, communitate generica, ita ab illis scientiis specificis potest abstrahi una scientia communis, communitate generis, et sic patet ista littera quam bene pondera.

Et quia multi arguunt contra positionem Doctoris ut clarius intelligatur, pono aliquas conclusiones Doctoris, quarum prima est:

Subjectum scientiae virtualiter continet praedicatum, quod est, supple passio demonstrabilis.

Secunda secundum aliquos ad mentem Scoti:

Notitia subjecti continet notitiam praedicati sive passionis, et per consequens continet etiam notitiam propositionis immediate, et notitia.propositionis immediate continet notitiam conclusionis.

Tertia conclusio:

Deus sub ratione Deitatis est subjectum Theologiae necessariorum, tam Theologiae in se quam in intellectu beato. Et hoc subjectum (ut primo notum) continet virtualiter veritates Theologicas necessarias. Ad praesens hae conclusiones sufficiant. Et vide Scotum in quaest. 3. Prologi.

Contra tamen primam conclusionem arguunt multi et maxime Gregorius de contra Arimino in prolog. quaest. 4. ubi vult, quod si subjectum continet virtualiter passionem, quod secundum dicta Scoti, sit causa effectiva illius passionis, et per consequens ipsa passio sit alia res a subjecto. Et quod sic intelligat Scotus, scilicet quod virtualiter continere, puta A, est effective causare illud, dicit Gregorius sic: Item, Scotus manu propria postquam exposuerat quid est primo continere virtualiter, magis hoc ipsum declarans addidit in margine: Idem, inquit, est A, ut habilualiter cognitum continere B, quod est speciem A in memoria posse gignere spe- ciem B in intelligentia. Patet ergo quod loquitur in hac materia de continentia virluali causae effectivae, et sic passio erit simpliciter alia res a subjecto, quod est impossibile, scilicet-quod subjectum virlualiter contineat hujusmodi passionem realiter distinctam; et probat.

Sed antequam respondeam argumentis istius, expono primo quid intelligat Scotus. Dico primo, quod si loquamur de propria passione, quae est talis aptiludo fundata in tali natura, puta risibilitas in homine, quod illa realiter non distinguitur ab ipsa natura; et de tali Doctor proprie loquitur. Et cum dicit Gregorius quod Doctor dicit in illa quaestione quod subjectum virtualiter continet hujusmodi passionem; hoc expresse non dicit, quia dicit Scotus quod subjectum virtualiter continet praedicatum, quod referri debet, secundum aliquos Parisienses, quod virtualiter continet notitiam praedicati simplicem, et etiam virtualiter continet notitiam definitionis simplicem, scilicet ex hoc quod continet essentialiter definitionem, quae est ratio formalis causandi notitiam distinctam subjecti, quae notitia distincta est d£ subjecto secundum omnes partes essentiales illius, ac per consequens continet virtualiter notitiam propositionis immediate constitutam ex definitione et proprietate, ideo Doctor parum infra addit: Objectum autem sive subjectum, quod idem est, se habet ad habitum sicut causa ai effectum. Et etiam patet hoc ex littera Doctoris in margine quam adducis, quia species intelligibilis objecti in memoria causat speciem intelligibilem passionis in inlelligentia sive in ipso intellectu; ergo loquitur Doctor quod subjectum continet notitiam praedicati virtualiter.

Si modo vis inferre, quod virtualiter contineat ipsum praedicatum effective, hoc expresse non habetur ibi. Posito tamen quod Scotus hoc dicat, quod subjectum Gregor, continet virtualiter et effective propriam cscota passionem, dico primo, quod hoc verum est de illo subjecto quod respicit passionem realiter distinctam ab ipso, sed hujusmodi aptitudines non distinguuntur realiter a naturis earum, quae tamen sunt propriae passiones. Et quod sic Doctor intelligat, patet in illa quaestione, ubi expresse dicit, quod si proprietates divinae, ut puta bonitas vel sapientia, realiter differrent ab essentia, ipsa essentia realiter esset causa earum; ergo sicut differunt ratione, ita essentia de sua ratione habet rationem incausati. Illae autem proprietates, licet per identitatem cum essentia sint incausatae, non tcimen secundum suam rationem formalem primo includunt incausalionem sui. Haec ille. Et sic patet, quod quando Scotus loquitur Je causa proprie effectiva passionis, loquitur quando illa passio realiter distinguitur ab illo subjecto, cujusmodi sunt multae qualitates absolute, quas Doctor in multis locis nominat proprietates, ut caliditas in tanto gradu est proprietas ignis, causata immediate a substantia ignis, et realiter distincta, ut patet a Scoto si bene recolo in 4. distinet. 12. Et hujusmodi passiones non sunt proprie demonstrabiles de subjecto, sed bene illae aptitudines, quae sunt idem realiter cum illo.

Si tamen Gregorius vult quod omnino Doctor dicat, quod subjectum continet virtualiter effective ipsam passionem, potest concedi, quod eo modo quo passio potest habere esse a subjecto, eo modo causatur ab illo; sed quia realiter non potest distingui a subjecto, ideo non potest causari ab illo realiter. Quia vero ipsa distinguitur formali ter a subjecto, subjectum habet simpliciter rationem incausati, secundum suam rationem formalem et quidditativam, et passio habet rationem causali secundum suam rationem formalem, sed non secundum suam enlilalem realem, cum sit eadem res realiter cum subjecto. Et hsec est intentio Do c toris, ut patet supra, ubi dixi de proprietatibus divinis.

Si dicatur, quod causa effectiva producit aliud inquantum aliud, dico primo, quod illud intelligilur de causa facliva quae producit aliud in materiam extrinsecam, non de causa activa, cujusmodi est subjectum, quia producit passionem in subjecto, et haec expositio palet a Docto re in secundo, dist. 25. Secundo dico, quod producere aliud inquantum aliud, aut reduplicat aliam et aliam rationem, et sic concedo; si vero reduplicat aliam et aliam rem, negatur universaliter. Primo modo sensus est, quod causa producit effectum a se formaliter distinctum, ita quod ista alielas accipiatur pracise secundum rationem formalem, sic quod alia sit formalitas in subjecto et alia in passione. Secundo modo sensus est, quod causa producat aliam rem realiter distinctam, isto modo negatur universaliter secundum aliquos, ut palet in primo d. 3. q. 7. et si semper producit aliud, hoc non erit universaliter, nisi ubi agens et patiens sunt distincta subjecto. Ilaec expositio palet a Scoto. Dico tertio,. quod duplex est causa effectiva; quaedam, est physicalis quae agit per motum vel mutationem, et talis producit effectum realiter distinctum; quaedam est Metaphysicalis quae abstrahit a motu et mutatione, et talis non est ne cesse quod habeat effectum realiter distinctum, cujus non esse aliquando praecesserit. Quarto dico, ut aliqui volunt intelligere, quod subjectum dicitur causa effectiva passionis, accipiendo effectivam pro pullulativa; et illud quod pullulat ab alio, non esse realiter distingui ab illo, ut dicunt ipsi. Hoc idem diceret Scotus. quia ipse vult in secundo, dist. 16. quod potentiae animae pullulant ab ipsa anima, et tamen sunt idem realiter cum ipsa.

Ex his patet quomodo Gregorius in hac parte non habet mentem Doctoris, et sic argumenta ejus non sunt ad propositum. Posito tamen (licet non ad mentem Scoti) quod ipsa passio sil alia res a subjecto, et effective causata ab illo, argumenta ejus contra hanc positionem nihil concludunt. Arguit enim primo sic: accipiendo lineam rectam, quae est divisibilis in duo media, illa divisibilitas est propria passio lineae rectae; tunc sic: vel est aliqua passio actu existens in ipsa linea, qua Ipsa linea formaliter est divisibilis, qun dicitur divisibilitas, ita quod habeat illam divisibili talem actu, vel quod tantum habeat potentia. Non primo, quia tunc Deus posset facere lineam sine divisibilitate. Non secundo, quia quando linea divideretur, causaret divisionem in seipsa, quod est absurdum.

Certe haec ratio nullius est vigoris. Primo, quia ipsa divisibilitas non est aliqua res positiva, sed est tantum negatio unionis partium, palet enim quod quando linea actu dividitur quod nihil novum advenit; posito etiam quod sit alia res, dico quod est alia res respectiva tantum. Cum dicis, ergo Deus potest facere lineam sine ipsa, negatur consequentia, quia non posset facere aliquod subjectum actu existere sine relatione, quae necessitate naturae consurgit; sicut non potest facere duo alba sine similitudine, et tamen similitudo est realiter distincta ab illis; sic dico, quod stante aliqua linea recta, de necessitate consurgit ista aptitudo ad dividi. Secundum etiam non sequitur: si linea est divisibilis in potentia, ergo causat divisionem actu in se, non enim sequitur quod si aliqua natura causat de necessitate naturae in se aliquam apliludinem ad aliquem actum, quod etiam in se causet actum, hoc. enim non est universaliter verum; nam materia prima causat in se istam aptitudinem, quod est esse informabile a forma, ergo actu informat seipsam. Et similiter natura intellectualis causat in se, in eodem instanti quo est, aptitudinem ad beatificari; ergo causat in se actum beatificatum. Sic in proposito, linea causat in se lianc possibilitatem, qua posset dividi; ergo in se causat actualem divisionem.

Secundo arguit ad idem, aut talis divisio recipitur in linea antequam sit divisa, aut post, aut simul. Dico quod ipsa divisibilitas, quae est passio linese, est primo passio quantitatis continuae, ita quod quantitas continua est primo et per se divisibilis. Et data quacumque quantitate, illa est per se divisibilis, et non primo; detur ergo quantitas B, dico quod esse divisibile competit illi per se. Cum quaeritur tunc: Divisio actualis,aut est in ipsa linea ante divisionem, aut post, aut simul?

Respondeo quod hoc est nihil dicere, quia talis separatio partis a parte nihil est in se, ideo non oportet quaerere in quo recipitur. Dico secundo, quod esse divisum ab alio dicit quemdam respectum, ita quod sunt, duo respectus fundati in duabus partibus, ita quod unus fundatur in parte A, et terminantur ad partem B, et e contra, et sic ratio nihil concludit.

Item arguit, quia esse annihilabile est passio communis omni creaturae; ergo si passio est alia res a subjecto, potest Deus facere creaturam absque eo quod sit annihilabilis.

Dico, quod quando Doctor loquitur de passione, quae est alia res a subjecto, loquitur de illa quae est res, cujus modi est visibilitas; annihilabilitas enim nihil est, quia talis relatio terminatur ad nihil, et hujusmodi relatio, quae terminatur ad nihil, est nihil, ut palet a Doctore in 2. d. ult. et d.l. Dico secundo, quod si accipia¬ tur pro aptiludine ad annihilari, non sequitur quod si talis aplitudo sit realiter distincta, quod possit facere ipsam rem sine aptiludine tali, quia etsi posset facere absolutum sine alio absoluto a quo realiter distinguitur, non sequitur quod possit ipsum facere sine omni respectu a quo realiter distinguitur, ut supra patuit.

Item arguit sic: Nulla creatura continet primo aliquam rem virtualiter, ergo nec ^uurtm subjectum passionem. Antecedens patet, sr£e“’ quia causa secunda non potest producere aliquam rem, quin et illa causetur etiam a Deo, saltem partialiter.

Dico quod hoc nihil est; non enim Scotus diceret quod sic continet primo, quod prima causa non concurrat, sed eo modo quo aliqua causa secunda potest continere aliquid, non excludendo causas superiores; sic similiter subjectum continet passionem.

Si hic dicatur, si subjectum continet passionem effective; ergo Deus posset facere passionem sine subjecto, quia potest supplere causalitatem cujuscumque causse secundae, hoc esset fortius argumentum quam argumentum Gregorii.

Dico, quod subjectum respectu passio - nis habet duplicem rationem. Unam, quod est causa effectiva illius, nisi impediatur et praeveniatur a prima causa. Aliam, quia est de necessitate receptivum passionis, et passio habet necessariam habitudinem ad subjectum tanquam ad receptivum, sicut et posito quod album possit causare similitudinem, licet Deus posset supplere hanc causalitatem, tamen similitudo non posset causari nisi reciperetur in albo, ' cum habeat necessariam habitudinem ad illud, et hoc patet simpliciter a Doctore in 1. d. 11. Et sic patet ex his, quod etiam posito quod ipsa passio sit alia res a subjecto (non tamen ad mentem Scoti, nec secundum .veritatem) tamen argumenta istius minime concludunt, essent enim alia argumenta multo efficaciora. Ultimo arguit Gregorius, quia sphaericitas est passio de coelo et astris demonstrabilis 2. Coeli. text. c. 22. et 48. et tamen coelum non est causa effectiva sum sphsericitatis cum illa sit aeterna, et res aeterna; secundum Aristotelem non habent causam agentem.

Respondetur primo, quod subjectum non est proprie causa, ut dixi supra. Secundo, quod etiamsi ponatur propria causa, non sequitur quod aeternum non habeat propriam causam effectivam, ut patet a Scoto in 2 d. 1. q. 3. et in 1. dist. 8. qusest. ult. etiam ad mentem Aristotelis. Verum est, quod causa effectiva est in duplici genere. Quaedam est quae producit aliud per motum vel per mutationem, et talis non est alicujus aeterni, quia esse talis producti de necessitate praecessit non esse illius duratione, ut patet a Scoto in secundo. Alia est quae producit aliud, non per motum vel per mutationem, et tale productum potest esse aeternum, ut singulariter probat Scotus in 1. d. 8. q. ult. et in 2. d. 1. q. 3. et alibi.

Secundo principaliter arguit Alphonsus Toletanus in prolog. q. 65. probando, quod subjectum non continet virtualiter praedicatum sive propriam passionem sic: "quia quandoque praedicatum est perfectius subjecto, sicut patet quando demonstratur, quod forma substantialis potest informare materiam, et imperfectius non continet virtualiter perfectius". Haec ille. Sed judicio meo in hac parte non habet mentem vectoris; mens enim Scoti est, quod propria passio demonstrabilis de subjecto contineatur virtualiter in illo, et sic patet quod propria passio non est forma ipsius materiae. Et cum dicit, quod demonstratur formam substantialem posse informare materiam, dico, quod haec est propria passio materiae, quod sit informabilis mediate vel immediate forma substantiali- Et dico me- in eodem diate propter pluralitatem formarum, quae esse formapossunt esse in eodem, ut patet a Scoto ntas. i. in 4. d. 12. Ista aptitudo quod est esse informabile, est propria passio materiae et demonstrabilis de ipsa, et non forma substantialis, ut patet intuenti; sicut etiam dicimus quod esse bealificabile objecto beatifico, est passio creaturae rationalis, ergo objectum beatificum est passio illius, non valet. Similiter esse beatificabile beatitudine formali, est passio ipsius; ergo bealitudo illa, puta fruitio, est passio proprie sumpta, demonstrabilis de subjecto; patet hoc esse falsum, quia quando demonstratur passio de subjecto, demonstratur necessitas inhaerentiae unius ad aliud, cum demonstratio proprie sumpta et a priori, sit de necessariis, saltem de complexis, patet a Scoto in prologo. Sic est in proposito de materia. Hoc idem dico de forma, nam forma substantialis est apta nata informare materiam, et haec est passio demonstrabilis de illa; ergo materia est passio ipsius formae, patet esse falsum et sic nihil contra Doctorem. Multi etiam alii contra primam conclusionem arguunt, ut Gulielmus Occham in prologo, q. 6. et multi alii posteriores, quorum argumenta ex dictis supra facillime solvuntur, quia parum vel minime discrepant ab argumentis Gregorii et Alphonsi.

Contra secundam conclusionem arguit Gregorius, ubi supra, probando quod notitia subjecti non contineat virtualiter notitiam passionis, et sic deinceps, ut dixi in conclusione supra. Et primo arguit Primum sic: Omnis notitia primo continens virtualiler aliam notitiam, continet primo virtualiter omnem aliam notitiam sine qua causaliter illa haberi non potest; sed notitia subjecti non sic continet notitiam passionis, patet de multis, quia esse in- formabile est passio materiae; esse beatificabile passio rationalis creaturae; esse risibile passio hominis, et sic de aliis. Istae sunt passiones connotativae, quia connotant res distinctas a subjecto, ut esse informabile connotat formam distinctam a materia; esse beatificabile connotat beatiludinem, ut rem distinctam a rationali creatura; esse risibile connotat actum ridendi, et sic de aliis. Constat autem quod notitia materiae non continet notitiam formae primo Virtual!ter, cujus tamen notitia causaliter praeexigitur ad notitiam illius passionis; similiter, nec notitia creaturae rationalis primo virlualiter continet notitiam beatitudinis, nec notitia hominis actum ridendi. Et haec omnia probantur, quia nulla notitia unius rei continet primo virtualiler notitiam alterius, quia aut intuitiva continet intuitivam'; et hoc non, quia per notitiam intuitivam unius rei non potest haberi intuitiva alterius rei. Tum quia multo magis hujusmodi notitia potest causari ab ipsamet re, cujus est intuitiva, et per consequens non primo virluatiter continetur a notitia intuitiva alterius; aut notitia abstractiva unius continet notitiam intuitivam alterius, et hoc non, ut patet. Tum quia abstractiva non potest esse prima, nec per consequens primo continere. Tum quia multo minus per abstractivam unius rei potent haberi intuitiva alterius quam per intuitivam, et secundum non est possibile, ut probatum est, ergo. Aut intuitiva unius continet abstractivam alterius, et hoc non, quia vel abstractivam communem confusam, et hoc non, quia talis etiam ab alio poterit causari, vel propriam et distinctam, et hoc non, quia nulla talis potest haberi, nisi praeliabita intuitiva ejusdem rei. Aut quarto abstractiva unius continet abstractivam alterius, et hoc non, propter causas jam dictas, hoc est eorum Achilles contra Scotum.

Respondetur: sed antequam respon- Exp201sjtio deam, expono conclusionem Doctoris, conclusioconclusio enim nostra secunda potest Scoti tripiitriplicem habere sensum. Primum, quod potest notitia habitualis unius continet notitiam gUm, habitualem alterius. Et hic sensus est verus, et hoc patet a Scoto ubi supra, et per illud quod scripsit in margine manu propria, sic expono conclusionem istam.

Subjectum enim propriae passionis, ex quo continet essentialiter definitionem, potest causare speciem intelligibilem sui, repraesentantem se et omnia superiora; vel potest causare aliam et aliam speciem respectu alterius et alterius superioris, ut satis patet a vectore in 1. dist. 3. qusest. 1. Similiter dico, quod respectu propriae passionis, habet unam et eamdem speciem intelligibilem, repraesentantem ipsam sub ratione objecti intelligibilis, vel aliam et aliam, causatas tamen ab ipso.

Secundo suppono, quod notitia habitualis nihil aliud est quam objectum in se vel quid sitin specie intelligibili perfecte praesens intellectui, ita quod objectum in se perfecte praesens intellectui et in sua existentia, dicitur notum habitualiter, quia statim intellectus cum illo objecto, ut duae causae partiales, possunt causare cognitionem intuitivam; et quando illud objectum in se praesens continet plura alia virtualiter et perfecte, illa alia contenta per praesentiam objecti dicuntur nota habitualiter, quia ipsum objectum partialiter potest causare notitiam intuitivam illorum, si nata sint cognosci intuitive. Similiter, quando objectum non est praesens in se intellectui, sed in specie intelligibili repraesentante ipsum, dicitur notum habitualiter notitia abstractiva. Et similiter contenta in illo essentialiter vel virtualiter perfecte, sunt, nota habitualiter notitia abstractiva, quia talis species una cum intellectu, potest causare notitiam abstractivam, tam objecti quam contentorum essentialiter vel virtualiter, (si tamen illa contenta non habeant proprias species intelligibiles) quia propria species intelligibilis una cum intellectu, nata est causare notitiam illius cujus est, ut salis patet a Scoto in 1. d. 3. 6. et penultim. ac 17. d. 1. Et tamen possumus dicere, quod notitia habitualis objecti continet virtualiter notitiam habitualem contentorum, quod est, quando species intelligibilis contentorum dependet ab hujusmodi notitia.

Nota tamen, quod si sumus in statu isto, quod notitia habitualis contentorum potest dupliciter intelligi, vel propinqua vel remota. Propinqua, si species intelligibilis objecti causat partialiter cum intellectu agente species intelligibiles contentorum virtualiter vel essentialiter in tali objecto; et hoc non habeo pro inconvenienti, quod una species intelligibilis partialiter possit causare aliam, ut salis patet a Scoto in 2. disl. 9. Remota, ut phantasma objecti una cum intellectu agente, potest causare speciem intelligibilem contentorum, tamen prius causat speciem intelligibilem ipsius objecti, ut palet a Scoto in 1. dist. 3. quaest. 1. et 2. quia causa naturalis producit effectum nobiliorem quem potest producere. Sic etiam objectum habet duplicem notitiam habitualem: Remotam, quando habet esse in phantasia per aliquod phantasma; et propinquam, quando habet esse in intellectu per speciem intelligibilem, ipsum repraesentantem, hoc palet a Scoto. in 1. dist. 3. qusest. 6. Et sic sequitur quod notitia habitualis objecti continet notitiam habitualem essentialiter contentorum et. etiam virtualiter. Sequitur etiam, quod si virtualiter continet notitiam illurum habitualem, quod etiam virtualiter contineat notitiam illorum actualem; si ergo continet virtualiter notitiam definitionis,' et virtualiter notitiam passionis, sequitur quod virtualiter continet notitiam propositionis immediaUe, cum illa dependeat a notitia terminorum, ut ista: Animal rationale est risibile, llsec autem notitia principii continet notitiam conclusionis, et sic sequitur a primo ad ultimum, quod notitia habitualis objecti non contineat virtualiter notitiam sui actualem, sed etiam notitiam terminorum et propositionum et conclusionum qua) perlinent ad demonstrationem, per quam demonstrantur passiones de ipso subjecto.

Alius sensus est, quod notitia actualis subjecti contineat primo virtualiter notitiam actualem passionis, et sic deinceps, ut exposui.

Deinde suppono quod objectum virtualiter continere notitiam alterius habitualem vel actualem., potest dupliciter intelligi. Uno modo ut causa totalis, et hoc non, quia nec etiam continet notitiam sui habitualem abstractivam, nec actualem, quia ad habitualem de necessitate concurrit intellectus agens, ut causa principalis, ut patet a Scoto in 1. dist. 3. qusest. 6. et quaesi, penultim. in secundo dist. 3. quaesi, ult. Nec etiam ad actualem abstractivam concurrit, ut causa totalis, quia concurrit intellectus agens, vel possibilis, vel uterque simul. De intellectu in communi patet a Scoto in prologo q. 1. d. 3. q. 7. penultim. et ult. primi, in 2. d. 3. q. 10. et 11. et disl. 9. De utroque intellectu palet in Quodl. q. 15. Si ergo objectum non continet cognitionem sui habitualem, ut causa totalis (cum etiam ad hujusmodi cognitionem habitualem possit concurrere Angelus cum phantasmate et intellectu agente, ut patet a Scoto in 2. d. 11.) nec etiam sui actualem, multo minus continebit cognitionem habitualem vel actualem aliorum contentorum virtualiter vel essentialiter, ut causa totalis.

Alius sensus est, quod objectum sic con- tinet cognitionem sui habitualem vel actualem ut causa partialis, et contentorum in ea virlualiler, quod ipsa causa partiali non concurrente primo, notitia talis objecti, nec contentorum virlualiler et perfe. cte in illo posset causari vel haberi ab aliquo intellectu creato, ut satis probavi in 2. d. 3 q. 10. glossando ibi Doctorem. Non debemus ergo sic inlelligere, quod continens virtualiler notitiam alterius quod sic contineat ut causa totalis, ut nulla alia concurrat, sed sic continet partialiter, quod ejus causalilas partialis a nullo possit suppleri, nisi forte a Deo. Addo etiam, quod quando est aliqua passio connotativa, quae dicit relationem, cujusmodi est risibilitas, beatificabilitas, informabilitas, tristabililas et hujusmodi, non potest haberi nisi praecognoscantur fundamentum et terminus. Ideo dicit Doctor r'n L. l.prolog. quod via naturali non possumus cognoscere relationem ad Deum sub ratione Deitatis, nisi praecognoscamus ipsam Deitatem. Non vult ergo Doctor quod objectum sic contineat virtualiter notitiam alterius, quod nihil aliud concurrat ab illo, sed sic habet determinatam causalitatem respectu illius, et primo, quod a nullo potest suppleri nisi forte a Deo.

Ex his declaratis, intelligendo scilicet auod notitia habitualis objecti continet virtualiter notitiam actualem vel habitualem propriae passionis, patet quod totum argumentum Gregorii totaliter ruit, et sequentia, quando dicit, aut cognitio intuiti va continet intuitivam, etc. non sunt ad propositum. Patet etiam quando dicit quod materia non potest causare cognitionem formae, quod non intelligit mentem Doctoris, ut supra exposui, quia non negamus quod non possit haberi perfecta cognitio informabilitatis, nisi concurrat ipsa forma, sed bene dicimus quod ipsa materia sic concurrit partialiter ad cognitionem illius proprietatis, quod a nullo talis causalilas suppleri potest.

Si instaretur, (licet ipse non dicat) ergo forma continet virlualiler partialiter cognitionem illius proprietatis, conceditur; ergo sic potest demonstrari illa informabilitas de forma sicut de materia, et sic de aliis. Negatur consequentia, quia tunc sequeretur, quod magis posset demonstrari de intellectu cum principalius concurrat: dico ergo, quod ad subjectum demonstrationis duo requiruntur. Primo quod ratio demonstraformalis ipsius subjecti sit ratio continendi virlualiler proprietatem. Secundo quod sit ratio proxima et formalis recipiendi illam in subjecto, de quo demonstratur. Licet ergo ratio formalis ipsius formae sit ratio continendi virtualiter partialiter cognitionem illius proprietatis, non tamen illa proprietas potest demonstrari de forma, cum in forma non sit aliqua ratio proxima recipiendi ipsam in ipsa forma. Et sic patet quod hoc argumentum quod est Achilles eorum, ac multorum aliorum praecedentium et sequentium, nihil contra Doctorem concludit.

Si vero teneatur secundus sensus, scilicet quod notitia actualis objecti possit continere virtualiter notitiam alterius actualem, dico (licet forte non ad mentem Scoti, quia verba illius hoc expresse non asserunt) quod non habet pro inconvenienti, quod notitia actualis objecti sub ratione propria et perfectissima contineat virtualiter notitiam proprietatis, etc. ita quod illa notitia actualis una cum intellectu potest causare notitiam passionis, loquendo de causalitate competente sibi, licet alia aliqua causalilas concurrat, sicut ad cognitionem hujus proprietatis, quae est informabilitas, concurrit forma vel notitia ipsius formae. Et cum dicis, aut inluitiva potest causare inuitivam proprietatis, dico quod sic, quia notitia intuitiva subjecti potest causareintuilivam passionis, sustinendo secundum mentem Doctoris et veritatem quod ipsa passio est eadem res cum subjecto. Et cum dicis quod cognitio intuiliva non potest causare aliam intuitivam, habes hoc probare.

Cum vero addis quod illa intuitiva potest haberi ab objecto intuilive cognito, dico quod si accipis objectum inluitive cognitum ipsam passionem seorsum sumptam, hoc non potest dari, cum sit eadem res et exislenlia cum subjecto. Et objectum inquantum existens ac praesens propria existentia ut sic, causat cognitionem intuitivam, ut patet a Scoto in 1. dist. 1 .et d. 3. in 2. dist. 3. et 9. in 4. dist. 10. et 49. et in quodl. qusest. 13. et alibi. Si dicatur hic, (licet non ipse dicat) sicut notitia intuitiva subjecti potest causare intuitivam passionis, et passio dicit eamdem rem cum subjecto, ergo intuitiva passionis potest causare intuitivam subjecti; negatur consequentia, quia licet sint eadem res, tamen subjectum proprie continet passionem per identitatem, et non e contra. Sicut essentia divina et paternitas per eos etiam, sunt eadem res simpliciter, tamen dicimus quod ipsa essentia divina continet paternitatem, et non e contra; sic in proposito. Hoc subtiliter patet a Doclore in primo, in secundo et in quodlibelo in multis locis.

Dico etiam quod posito, quod passio sit distincta realiter (loquendo de passionibus connolativis, quse includunt relationem, ut beatificabililas, informabilitas et hujusmodi) notitia subjecti intuitiva potest causare partialiter, ut supra exposui, notitiam intuitivam hujusmodi passionis Et cum dicis quod intuitiva illius passionis, puta informabilitatis potest liaberi ab ipsa, negatur, quia relatio non potest causare cognitionem intuitivam sui, ut palet a Scoto in pluribus locis.

Si etiam dicatur (quod tamen ipse non forte cogitat) quod subjectum sicut potest causare cognitionem intuitivam sui, ita et proprietatis, et sic notitia intuitiva subjecti non causabit notitiam intuitivam passionis; dico, quod hoc non est inconveniens. Possum etiam dicere, quod immediate non potest causare, nisi prius causet intuitivam sui, ut etiam patet in simili a Doctore in d. 9. secundi.

Tertio possum dicere quod subjectum non potest causare notitiam intuitivam passionis nisi mediante intuitiva sui. Si loquamur de notitia abslractiva, eodem modo possum dicere quod notitia abslractiva subjecti potest partialiter causare abstractivam passionis. Et hoc non improbat ipse Gregorius, nec improbare posset; et eaedem difficultates possent fieri de notitia abslractiva, sicut de intuitiva faclse sunt, et applica ad propositum.

Cum etiam dicit, quod intuitiva non potest causare abstractivam, hoc credo manifeste falsum, quia aliqua cognitio intuitiva potest partialiter causare intuitivam sui et etiam abstractivam; sicut etiam essentia Angeli potest partialiter causare in intellectu ipsius cognitionem sui intuitivam et abstractivam, ut patet a Scoto in 2. dist. 3. Quod etiam dicit, quod cognitio abstractiva non potest causare intuitivam, verum est, quod abstractiva alicujus objecti non potest causare intuitivam ejusdem objecti, sed bene potest causare intuitivam sui ipsius, cum habeat propriam existenliam in int-ellectu. Idem dico, quod intuitiva alicujus objecti forte non potest causare abstractivam illius, sed bene respecta sui ipsius potest causare abstractivam et intuitivam, ut dixi supra, in simili per Scotum de essentia Angeli. Et sic patet solutio istius argu- menti, quod tamen videbatur insolubile.

Secundo principaliter arguit probando, quod notitia subjecti non contineat virtualiter passionis notitiam, et dat duo exempla, quia posse causare calorem in corpore illuminabit! et calefactibili est passio corporis radiosi. Secundum, esse purgativum cholerae est passio reubarbari. Et addit, quod quaelibet harum est immediata, scilicet omne radiosum est calefaclivum, et omne reubarbarum est purgativum cholerae, et tamen notitia corporis radiosi non continet primo notitiam passionis, quia non continet primo notitiam calorum. Similiter notitia reubarbari non continet primo notitiam cholerae, ergo nec passionem illius. Respondetur, (licet sit responsum supra,) eodem enim modo potest responderi, vel loquendo de notitia habituali objecti vel etiam de notitia actuali ipsius, et eodem modo dicatur sicut ad primum argumentum. Posset tamen addi, quod si passio subjecti est quid absolutum, ut puta purgativum cholerae, notitia ipsius passionis non dependet a notitia cholerae vel a cholera, patet in simili. Est aliqua albedo vere causata a causa effectiva, ergo non potest cognosci in se; vel ipsa albedo non potest causare cognitionem sui absolutam in aliquo intellectu, nisi concurrat causa illius albedinis? non sequitur. Potest enim absolute causare partialiter notitiam sui, aliter sequeretur qucd nullum ens creatum posset causare cognitionem sui, nisi simul vel prius causaretur cognitio cujuscumque causae, et sic oportet simul vel prius cognoscere Deum in 86, etc. sic dico in proposito. Et hoc est, quia notitia albedinis non dependet essentialiter a notitia suae causae.

Dico etiam quod licet cognitio cholerae praerequiralur ad cognitionem passionis reubarbari, ergo tunc sequitur quod no¬ titia reubarbari non continet virtualiter notitiam passionis, nisi etiam contineat virtualiter notitiam cholerae; patet hoc esse falsum, quia ista possunt esse duo ordinati effectus, puta notitia cholerae et notitia passionis reubarbari, a diversis tamen causis. Et sic patet quod notitia subjecti si continet notitiam passionis reubarbari, ex hoc non sequitur quod virtualiter contineat notitiam cholerae, sed solum sequitur quod non praehabita notitia cholerae, non potest immediate habere notiliam passionis reubarbari perfectam. Et patet in exemplo pro statu isto, quia intellectus agens non potest immediate causare speciem intelligibilem alicujus objecti, quam tamen habet in virtute sua cum phantasmate, ut patet a Doctore in 1. d- 3. q. penultim. et in 3. d- 8. ergo continet etiam virtualiter speciem sensibilem exteriorem illius objecti? Non sequitur, quia species sensibilis tantum praeexigitur, ut effectus prior qui est alterius causae ad effectum posteriorem qui est alterius causae. Similiter species intelligibilis, puta albedinis, continet virtualiter notitiam illius una cum intellectu agente vel possibili, quae tamen non potest haberi nisi praehabealur actus phantasiae, quia oportet intelligentem phantasmata speculari 3. de Anima; ergo sequitur quod species intelligibilis, vel quod notitia objecti quae non potest haberi sine actu phantasiae, contineat virtualiter notitiam illam phantasticam. Haec etiam responsio potest applicari ad primum argumentum.

Et quod dicit iste Doctor quod istae, propositiones sunt immediatae, scilicet omne radiosum est calefaclivum, et omne reubarbarum est purgativum cholerae, habet probare. Aut enim sunt notae per se ex notitia distincta terminorum, aut confusa; sed nec sic, nec sic, ergo. Nam si distincte cognoscatur reubarbarum sub ratione propria, definitio reubarbari erit immediata causa ipsius passionis reubarbari, et sic per definitionem reubarbari poterii demonstrari purgativum cholerae esse passionem reubarbari. Hoc idem dico de corpore radioso, nec etiam sunt per se notae, terminis confuse conceptis, quia apprehensis terminis immediate intellectus non assenlit huic, nisi velis dicere quod propositio immediata sil duplex, scilicet quaedam est immediata per experientiam et quoad sensum, et hoc modo istae Duplex est possunt dici immediatae. Et similiter haec immediata, eri(, immediata: lanis est cale1'activus, se nota, quia notum est per experientiam, quod semper ignis calefacit apposito calefactibili; sed non sequitur modo, sunt notae per sensum vel per experientiam et immediate; ergo sunt simpliciter et absolute immediate. Negatur ista consequentia, quia quoad sensum aliquod praedicatum est immediatum de aliquo subjecto, quod simpliciter tamen inhaeret illi subjecto per rationem formalem illius subjecti, vel per aliquid aliud.

Tertio principaliter arguit sic: quia si notitia subjecti continet virlualiter notitiam passionis, sequitur quod notitia Solis continet virlualiter notitiam hujus passionis Solis quod est esse calefactivum, quod videtur falsum, quia notitia calefacti vi dependet a notitia caloris. Addit etiam mulla alia, quae idem concludunt, et omnia argumenta facta contra conclusionem potuissent fieri unico argumento, et per dicta superius patet responsio ad illa argumenta et similia.

Contra eamdem conclusionem arguunt Occham in prologo, et Alphonsus Toletanus in prologo, quae argumenta eodem modo solvuntur, sicut et argumenta Gregorii, licet aliqua pauca verba addant, quae tamen non requirunt specialem solutionem, sic quod Luna sit eclipsabilis. Nam notitia Lunae non continet virlualiter notitiam passionis, quae est esse eclipsabile, quia etiam contineret virlualiter ndiiiam terrae, quia Luna eclipsatur per interpositionem terrae inter Solem et Lunam, et sic palet quomodo eodem modo solvitur hoc argumentum. Deinde ipse Gregorius arguit contra particulas secundae conclusionis. Et primo probat quod notitia passionis et notitia subjecti non sint vel non contineant virlualiter notitiam propositionis immediatae. Et dat exemplum- de multis propositionibus quae sumuntur per viam sensus, ut ista, omne reubarbarum purgat choleram; et constat qu >d quis potest habere notitiam incomplexam, distinctam de reubarbaro et de cholera; etiam et de eo quod est purgare, qui tamen non cognosceret, quod omne reubarbarum est purgativum cholerae, et licet noverit quod hoc singulare reubarbarum est purgativum cholerae, et illud et illud, et sic de pluribus. Ad habendam tamen notitiam universalem, quod omne reubarbarum, etc. necessario requiritur quaedam alia notitia universalis non causata ab illis singularibus, qualis est secundum aliquos, si aliquod absolutum vel proprietas consequens absolutum competit alicui individuo, cuilibet individuo ejusdem rationis potest aliquod simile competere.

Respondeo et dico primo, quod cum ipse dicit quod haec: Omne reubarbarum est purgativum cholerae est immediata, hoc habet probare, quia purgativum cholerae est demonstrabile de reubarbaro, per rationes formales reubarbari. Et quod dicit, Propositio quod non omnis propositio immediala est dupliciter. per se nota; si intendit de immediatione causae, negatur ista, quia haec, quia Animal rationale est risibile, est immediala immediatione causae. Cum autem rationale sit immediata causa risibilitatis, haec erit (scilicet Animal rationale est risibile) per se nota. Si vero intelligat immediatione subjecti, cujusmodi est ista: Omnis homo est risibilis, quia homo est immediatum subjectum risibili tatis, talis est vere demonstrabilis per rationem subjecti, non habet, nec est per se nota. Et si intelligat, quod haec: Omne reubarbarum, etc. est immediata immediatione causae, hoc habet probare. Et supposito quod sit immediata immediatione causae, habet probare, quod non sit per se nota, nam apud Scotum d- 2. q. 2. primi, esset per se nota. Supposito etiam quod sit immediata immediatione causae, tunc dico quod notitia talis tantum dependet a notitia terminorum. Et cum dicit, quod praesupponit aliam notitiam alterius propositionis, dico quod notitia propositionis universalis praesupponit notitiam terminorum in universali, quae tamen sumitur ex multis particularibus et notis per experientiam. Nam via sensus primo cognoscimus hoc singulare quod est, hoc reubarbarum esse purgativum cholerae, et hoc et hoc, et sic de aliis, et tandem concludimus simile de omnibus. Et habita notitia in universali, quod omne reubarbarum, etc. quae est sumpta per mulla experimenta, tunc intellectus si habet illam propositionem immediatam cognitis terminis illius, statim cognoscit illam, quia notitia propositionis immediatae immediatione causae tantum, dependet a notitia terminorum, non sequitur; ergo notitia subjecti et praedicati non continet notitiam propositionis immediatae, negatur consequentia, ut supra paiuit. Si vero haec: Omne reubarbarum, etc. est immediata immediatione subjecti; patel quod non cognoscitur cognitis terminis, sed est demonstrabilis per alias propositiones immediatas; et hic est processus quem facit Aristoteles primo Melaph. in primo Physicor. in secundo Poster. Nam prius pro¬ cedimus per viam sensus a mullis particularibus ad universale, et deinde procedimus a priori, a causa ad effectum, licet tamen hoc totum argumentum unico verbo solvi posset, quia quando Doctor dicit quod notitia subjecti continet notitiam praedicati, per consequens notitiam propositionis immediatae, loquitur de notitia habituali subjecti, ut dictum est supra. Si etiam loquatur de actuali, palet quod nihil concludit ex superius habitis.

Deinde ipse Gregorius arguit contra unum, quod Doctor non dicit. Probat enim Gregorius quod unum principium non continet aliud ejusdem demonstrationis sic: Notitia unius principii non continet notitiam alterius principii in eadem demonstratione. Sed hoc Doctor non dit it. sed solum dicit quod subjectum continet praedicatum, et sic continet propositionem immediatam, et immediata continet conclusionem, non autem dicit quod una immediata contineat aliam. Vult enim Doctor quod propositio immediata sit per se nota, cujusmodi sunt duae praemissae in demonstratione potissima, et omnis propositio per se nota, est nota ex notitia terminorum.

Deinde Gregorius arguit quoad illam particulam, quod notitia subjecti non continet primo virtualiter propositiones immediatas; ergo nec conclusionem. Palet consequentia, quia propositiones immediatae continent virtualiter conclusionem, etiam secundum Scotum; igitur vel ipsae praemissae continent primo virtualiler conclusionem, et si sic, igitur subjectum non continet primo, cum secundum Scotum, standum sit in tali ordine cognoscendi ad unum primum; vel non continent primo, et tunc deducitur eorum continentia in aliud; aut igitur in aliud a subjecto, et habetur propositum, scilicet quod subjectum non primo continet; vel reducitur in subjectum, et tunc sequitur quod subjectum continet primo propositiones immediatas, quod non est verum; tum 'quia subjectum principii non continet primo passionem, ut patet ex prima conclusione; nec notitia subjecti notitiam passionis, ut patet ex secunda; igitur nec notitiam principii, cum notitia principii non possit sine notitia subjecti et praedicati haberi, et multa alia verba dicit.

Respondetur breviter quod notitia subjecti habitualis vel etiam actualis, tenendo secundam viam, continet primo et virtualiter notitiam propositionum immediatarum, et ultimo continet notitiam conclusionum. Et sic concedo quod continentia propositionis immediatae reducitur ad subjectum, quod primo continet. Et quod dicit quod subjectum principii non primo continet passionem, nec notitia subjecti notitiam passionis, haec omnia sunt manifeste falsa, ut supra patuit.

Deinde sic arguit: Si quodlibet subjectum continet primo virtualiter omnem veritatem scientiae; igitur vel continet primo notitiam cujuslibet causae vel effectus per quam conclusio demonstratur, vel nulla scientia haberetur per causam vel effectum. Dico quod virtualiter continet notitiam passionis tanquam effectum, et notitiam propositionum immediatarum tanquam causam, et illae notitiae, notitiam conclusionis. Et quod dicit ipse, quod nec res creata continet primo virtualiter primam notitiam alterius rei, puta notitiam incomplexam, unde nec notitia causae continet primo notitiam effectus, nec e contra, alioquin ad omnia cognoscenda producibilia a sole, sufficeret notitia incomplexa Solis, quod est falsum. IIoc idem argumentum facit Gulielmus Occham in prologo, ac alii multi.

Dico quod habet probare hoc, quod notitia causae non contineat virtualiter notitiam alicujus effectus, maxime quando talis causa est sic praecisa et adaequata, quod est impossibile ipsum effectum fieri ab alio, non concurrente tali causa, saltem in ratione subjecti; et ultra quando talis effectus est sic convertibilis cum causa, quod est impossibile ipsum effectum alteri inhaerere quam suae causae, sicut est in proposito. Passio enim subjecti demonstrabilis de illo, sic necessario dependet a subjecto, quod est impossibile ipsam esse sine subjecto, ut supra dixi; et adaequate convertitur cum illo, et de necessitate inhaeret illi, et fluit a principiis illius subjecti, et maxime, quia nos tenemus quod ipsa sit idem Tealiter cum subjecto. Et posito etiam quod distingueretur realiter, ut dixi supra, adhuc sic convertibiliter inhaereret subjecto, quod est impossibile ipsam esse sine subjecto et non inhaerere illi, et sic patet quod inconveniens adductum de Sole nullius est vigoris, quia effectus productus a Sole extra, nec inhaeret sibi, nec convertitur cum illo, nec sic praecise et adaequate est a Sole, quin possit fieri saltem a causa prima, non concurrente Sole, nec in ratione causae, neque in ratione subjecti, nec est idem realiter cum ipso Sole. Si vero diceretur, quod posse sic vel sic producere est passio Solis, admittatur, et tunc dico quod notitia Solis distincta virtualiter contineret notitiam illius passionis; et multa alia Gregorius dicit contra istam conclusionem, quae brevitatis causa transeo, cum ex superius habitis facillime solvi possint.

COMMENTARIUS. (a) "Ex dictis patet responsio ad primam quaestionem". Ilie Doclor ponit unam conclusionem, videlicet quod Theologiae in se respectu necessariorum, solus Deus est subjectum. Et primo probat per definitionem subjecti: Continens virtualiter omnes veritates Theologicas et necessarias est subjectum Theologiae in se respectu necessariorum; sed Deus est hujusmodi, ergo. Major palet per definitionem subjecti positam in secundo articulo. Probatio minoris, quia nihil aliud a Deo continet illas veritates, nec ut causa, nec ut illud ad quid habeant attributionem. Primum patet, quia nihil aliud a Deo potest causare notitiam veritatis Theologicae necessariae, ut puta istius: Deus est trinus et unus, quia si virtualiter contineret talem veritatem sive notitiam, etiam virtualiter contineret entilatem, de qua est talis notitia, ut patet a Doctore infra d. 3. quaesi- 1. 6t ci. 8. quaesi. 1. et in 2. d. 3. quaesi. 9. quia continens virtualiter notitiam alicu- jus, virtualiter etiam continet entilatem illius. Et vide ibi bonam glossam. Patet ergo quod nihil aliud a Deo virtualiter continet notitiam veritatis necessariae Theologicae. Secundum probat Doctor in littera, scilicet quod nec contine! per attributionem, et patet, nam si veritas hujus propositionis: Deus est trinus et unus, haberet attributionem ad aliquid aliud a Deo, sequitur quod etiam ipse Deus vere attribueretur alteri, quod est falsum.

"Nec aliud contineat eas, ut effectus demonstratione quia". Quia aliquis posset dicere, quod per notitiam alicujus effectus possumus devenire in cognitionem veritatis Theologicae necessariae. Sed hoc excludit, dicens quod nullus effectus demonstrat Deum Irinum; et hoc diffuse declaratum est supra, quaest. 1.

Sed in ista littera oriuntur duae difficultates. Prima circa hoc quod dicit quod nihil Diff aliud ut causa continet veritatem necessariam Theologicam. Contra, quia ipse vult in secundo dist. 3. quaest. 9. quod Angelus habens speciem intelligibilem Deitatis, potest causare notitiam ipsius Deitatis; et ultra, potens cognoscere Deitatem distincte, potest cognoscere veritates necessarias de Deo, ut patet ab ipso, hic et quaest. 1. infra d. 2. ergo.

Dico, quod Doctor negat quod aliquid Res aliud a Deo via naturali possit cognoscere Deitatem sub ratione Deitatis. Et quando dicis, quod habens speciem, etc. dico quod talis species est supernaturaliter causata, ut patet a Doctore in 2. d. 3. quaest. 9. Sed haec responsio non videtur evacuare difficultatem, quia licet talis species supernaturaliter causata sit, tamen ipsa naturaliter agit, ut patet a Doctore in simili in pluribus locis, et sic intellectus Angeli cum specie, quae est aliud a Deo, videtur virtualiter continere veritatem Theologicam necessariam, et sic ut causa. Dico, quod voluntas divina causando talem speciem, supplet vicem objecti Theologici, quia nisi talis species causaretur, esset impossibile intellectum Angeli naturaliter cognoscere Deum distincte.

Secunda difficultas est in hoc quod dicit, quod effeclus non demonstrat, nam per effectum devenimus in cognitionem plurium veritatum necessariarum de Deo; patet, quia per effectum demonstramus primam causam esse et ipsam esse necesse esse, et esse summum ens, et esse simpliciter independentem, et omnes istae veritates sunt necessariae,

Ad hoc dico, quod veritates necessariae quae sunt de Deo non possunt sciri per aliquem effectum; ex quo enim per effectum non possumus cognoscere Deum distincte, sequitur quod nec etiam praedicatum competens ei necessario potest cognosci. Et cum dicitur de prima causa, etc. dico, eum quod bene demonstratione quia, et per effectum possumus cognoscere, quod aliquod ens est summum, vel quod aliquod ens est prima causa, vel quod aliquod ens est necesse esse vel independens, sed quid sit illud ens in se, naturaliter non potest cognosci.

(b) Secunda ratio est ibi: "Secundo sic". Haec ratio est salis evidens, sed est ponderanda. Haec ratio concludit Theologo, qui habet concedere quod multa in Theologia considerantur, quae nullo modo possunt esse intellectui creato naturaliter nota, ut ly naturaliter distinguitur contra supernaluraliter; quia prima substantia a nullo intellectu creato potest cognosci distincte, quoad ejus proprietates incomplexas, ut probat Doctor in quodlibet, quaest. 14. ari. 2. et patebit etiam infra d. 3. quaest. 1. et si ista Theologica fiant intellectui creato nota, hoc erit tantum per revelationem. Concludit etiam ex hoc, quia objectum Theologicum respectu intellectus divini naturaliter est motivum illius, et est impossibile ipsum movere naturaliter intellectum creatum; sed si movet, tantum voluntarie movet, ul patet a Doctore in Quodlibet quaest. 14. et ideo Theologia in se et in intellectui divino, est de aliquibus quae soli intellectu divino sunt naturaliter nota; et si aliqua soli illi intellectui sunt naturaliter nota, erit subjectum illius scientiae, cum sit perfectissimum consideratum in tali scientia, et sic erit de Deo ut de subjecto. Dicit ergo sic Primo, quod Theologia, supple in se, est de his rebus quae soli Deo sunt naturaliter notae, patet ista, quia ex quo cognitio Theologica est suprema cognitio et supernaturalis, respectu omnis intellectus creati, sequitur quod erit de aliquo objecto intellectui creato non naturaliter noto; ergo erit de objecto soli intellectui increato naturaliter noto. Et probatio in littera clara est. Addit Doctor: Sed solus Deus est sibi naturaliter notus, ut satis patet in quaest. 1. et in dist. 39. et in Quodlib. quaest. 14. Tertia ratio est ibi.

(c) "Tertio sic", et deducit ista ratio ad hoc 36. inconveniens, scilicet quod si Deus non esset subjectum Theologiae in se, esset subjectum in alia scientia, patet, quia solus Deus est sibi naturaliter notus, et multae proprietates de salo Deo vocificantur; et sic ista scientia esset semper Theologia in se, quod est falsum. Quod autem esset superior, patet, quia subjectum quod est Deus, est simpliciter nobilius.

Si dicatur, quod quamvis non sit subjectum Theologiae in se, tamen notitia de Deo traditur in Theologia in se. Contra hoc arguit Doctor, quia cognitio subjecti in aliqua scientia est magis distincta quam cognitio alterius considerati in illa scientia, quod non est primo subjectum illius. Hoc patet, quia ex quo subjectum vel notitia subjecti virtualiler continet notitiam cujuseutnque considerati in illa scientia, sequitur quod cognitio subjecti erit distinctior, et sic patet littera.

(d) "Praeter autem istas tres rationes". Deinde Doctor probat intentum principale per quasdam persuasiones. Et prima salis clara est. Et quod dicit, quod Theologia pro aliqua parte sui est sapientia, verum est, ut cognitio Theologica est de aeternis, et pro aliqua parte sui est scientia, et hoc verum est, ut est cognitio temporalium, etiam ut habent attributionem ad aeterna.

"Secunda persuasio". Quod dicit de portione superiori, etc. nam perfectio portionis superioris in intellectu est cognitio aeternorum, quia intellectus dicitur portio superior, stricte loquendo, inquantum respicit aeterna. De hoc vide diffuse in Doctore in 2. dist. 24. et in 3. dist. 15. et littera patet.

(e) "Tertia persuasio est haec". Persuasio ex hoc tenet, quia fides habet Deum sub ratione Deitatis pro objecto, ut probat Doctor in 3. dist. 22. Caetera patent.

Commentarius (a) "Ex his dictis respondeo ad secundam quaestionem". Littera clara esi usque ibi: "Contra omnes positiones". Antequam «em declaremus improbationes vectoris declabubjecti. ro unum, quod scilicet aliud est loqui de subjecto alicujus scientiae, et aliud de ratione formali illius subjecti. Dicitur enim subjectum scientiae, de quo proprietas aliqua demonstratur vel de quo est demonstrabilis. Ratio vero formalis subjecti dicitur illa quse constituit aliquid in esse subjecti, sicut si quaeratur, homo est subjectum in aliqua scientia, ui puta in illa qua scitur hominem esse risibilem; sed quid est illud quod constituit ipsum in esse tali? Dico, quod est quidditas hominis, puta animal rationale, et breviter: Definitio est ratio formalis constituendi aliquid in esse subjecti scientiae; si illud habet definitionem quid rei, licet aliqui exponentes Doctorem dicant quod definitio rei non est ratio formalis subjectiva, sed hoc non videtur ad mentem Doctoris, ut patebit infra in responsione ad argumenta. Sivero subjectum non habet definitionem, sicut Deus qui est subjectum Theologiae, et ens inquanlum ens subjectum Melaphysicse, tunc ratio formalis explicatur sub nomine abstracti, puta Deus sub ratione Deitatis, et ens sub ratione enti tatis vel sub aliqua alia ratione, quae non est definitio nec quidditas illius, sicut aliqui dicunt, quod Deus sub ratione bonitatis est subjectum Theologiae. Sed quidquid sit, pro nunc sufficiat, quod oportet ponere Deum subjectum Theologiae sub aliqua ratione formali subjectiva.

Unde aliqui dicunt, quod Deus sub ratione entis in communi, vel sub ratione entis infiniti, vel sub ratione entis necessarii, est subjectum Theologiae, ita quod vel entitas in communi est ratio formalis subjectiva, vel entitas infinita, vel entitas necessaria.

Contra quam positionem arguit Doctor, et prima ratio stat in hoc: Ratio formalis subjecti est ratio continendi virtualiler omnes veritates in illa scientia, patet ista et diffuse exposita est in secundo articulo. Sed entitas in communi vel entitas necessaria, non est ratio formalis continendi omnes veritates Theologicas, ergo Deus sub tali ratione non est subjectum Theologiae. Probatur minor per oppositum, quia si est ratio continendi veritates Theologicas; ergo naturaliter quis potest cognoscere veritates Theologicas, quod est falsum. Probatur consequentia, quia cognoscens naturaliter rationem formalem alicujus subjecti, quse communiter est medium in demonstratione potissima, ut patet in secundo Poster, potest cognoscere passionem demonstrabilem de subjecto, cujus est talis ratio formalis. Exemplum, Exemptu quia si quis cognosceret animal rationale, cognoceret etiam risibilitatem, et sic haberet hanc propositionem immediatam: Animal rationale est risibile, qua cognita posset statim cognoscere propositiones me- diatas contentas virtualiter in illa- Sic in proposito cum entitas in communi sive entitas necessaria possit via naturali demonstrari, saltem arguendo ab effectu, ut patet per Philosophos, qui demonstrant esse aliquod summum ens, vel aliquod ens necesse esse (non dico de ente infinito, quia multi dubitant an Philosophi hoc demonstraverint, ut patebit infra d. 2. ) ergo cognoscens illam naturaliter, poterit naturaliter cognoscere proprietates, qu<e insunt subjecto Theologiae, per illam rationem formalem; et sic conjungendo proprietatem cum ratione formali habebit illam propositionem immediatam et per se notam, et ex immediata sequuntur mediatae, quae virtualiter continentur in illa, et sic tota Theologia potest sciri via naturali, quod est falsum.

(b) "Secundo, quia ex quo conceptus communes non sunt soli Deo naturaliter noti". Patet, quia etiam cognoscuntur naturaliter a creatura, etiam loquendo de conceptibus complexis (quorum termini incomplexi abstrahuntur a creaturis) qui appropriantur primo enti, ut ens necessarium et hujusmodi. Sed Theologia in se est de veritatibus soli Deo naturaliter notis, cum sit simpliciter suprema, et tales veritates non includuntur virtualiter in hujusmodi conceptibus creaturae naturaliter notis, quia tunc et veritates illae possent naturaliter cognosci, quod est falsum; ergo.

(c) "Contra aliam positionem". Fuit alia lHahsT opinio quod Deus sub ratione bonitatis, i^cunn jeclum Theologiae. Contra quam opinionem vel sub ratione alterius attributi est suboiogice potest argui per rationes superius factas; tum quia bonitas summa via naturali potest cognosci, et sic formetur argumentum ut prius; tum quia non est soli Deo naturaliter nola.

(d) "Sed adhuc arguo". Nunc arguit per rationes speciales. Et prima stat in lioc, quia ex quo cognitio de subjecto est distinctior et perfectior in aliqua scientia quam cognitio alicujus, quod non est subjectum in illa scientia, ut patuit supra, ergo tale subjectum non potest poni, nisi sub ratione formali perfectissima quam potest habere; patet,quia cognitio perfectissima et distinctissima subjecti est ex ratione formali et quidditativa illius, sed cognitio illius sub aliqua ratione attribulali non est perfectissima, ut patet supra.

(e) Secunda ratio ibi: "Secundo quia si illae proprietates". Primo declaro litteram et post formabo rationem. Primo dicit quod si illae proprietates (puta bonitas vel sapienlia) realiter differrent ab essentia, essent vere causatae ab essentia. Ex hoc dicto aliqui volunt quod propria passio sit realiter distincta a subjecto, cujus oppositum tenet Doctor. Et probant ex dicto Doctoris infra in ista quaestione, ubi dicit quod subjectum non tantum se habet ut receptivum passionis, sed etiam est causa effectiva ejusdem. Sed quid sit de intentione Doctoris diffuse exposui in secundo articulo. Secundo dicit, quod ex quo differunt ratione ab essentia, saltem secundum rationem dicuntur causari, et hoc tenet per illam propositionem Doctoris in Quodlib. qualis est ordo inter aliqua ubi realiter distinguuntur, talis est ubi tantum ratione distinguuntur. Et quod dicit, quod istae proprietates sola ratione distinguuntur ab essentia, non dicit secundum intentionem propriam, quia etiam distinguuntur plus quam ratione, ut patebit infra di st. 8. quaesi, penultim.

His declaratis, formo sic rationem: Nihil quod habet rationem causati, vel quasi causali ab aliquo subjecto potest esse ratio formalis illius, patet, quia ratio formalis subjecti proprie, vel est prior subjecto, vel saltem est simul, et ultra est medium demonstrandi causatum, vel qua- si causatum a subjecto, vel a ratione formali illius subjecti; sed istne proprietates saltem secundum rationem sunt causata; ab essentia, ergo non possunt esse ratio formalis subjecti Theologiae (qui est Deus).

(f) Tertia ratio est ibi: "Tertio, quia illud in actu secundum propriam rationem". Ilie praeproprietas, supponitur quod ex quo subjectum est magis ens, et actualius quam proprietas, ut patet, ratio formalis illius subjecti, per quam est tale ens in actu, erit magis ens et magis in actu quam aliqua proprietas; illud ergo erit magis ratio formalis subjecti quod est magis in actu. Sed essentia divina vel Deitas est magis in actu quam proprietas attributalis, palet, quia essentia divina est omnino incommunicabilis ad extra, imo repugnat sibi, non sic repugnat proprietati attributali, et si sibi repugnat, ex hoc est, quia est idem realiter essentiae divinae.

(g) "Si vero dicatur", etc. ut clarius patebit infra dist. 8. quaest. penultim. et in quodlib. quaest. 1.

Sed hic oritur aliqualis difficultas, quia quaero an rationi formali bonitatis existentis in Deo pugnet communicabilitas ad extra. Si sic, est ita actualis sicut essentia divina, si non, tunc arguo sic, et accipio Bomtas di- bonitatem. Bonitas divina formaliler diformaiiter stinguitur ab essentia divina, ut patet a tur ab Doctore ex intentione infra, d. 8. quaest. divina, penultim. ergo infinitas est gradus intrinsecus illius bonitatis, cum sit formaiiter infinita, ut patet a Doctore ubi supra, et infinitas est gradus intrinsecus, ut patet ab ipso in quodlib. quaest. 5. Imo infinitas bonitatis eodem modo distinguitur ab essentia sicut et bonitas, ut potest probari ex dictis Doctoris infra dist. 8. ergo bonitati cum sit formaiiter infinita, repugnat v,. communicari ad extra. Ad hoc dico quod responsio Doctoris stat in suo robore, et hoc est propter identitatem realem. Sicut enim bonitas secundum suam entitatem pullulat ab essentia divina, ita et infinitas ipsius, ut patet a Doctore in pluribus locis; et si non esset idem realiter cum illa, non posset pullulare ut infinita, alioquin essent plura infinita realiter distincta in actu, quod est impossibile, ut patet a Doctore infra d. 2. p. 1. quaest. ult. et d. 8. et alibi.

(h) "Contra viam etiam de respectibus." Opinio aliquorum fuit, quod Deus sub ratione glorificatoris vel gubernatoris, quae dicunt respectum ad extra, sit subjectum Theologia;. Contra quam arguit Doctor tribus mediis ibi:

(i) "Sed facio rationes speciales." Hic Doctor intendit probare, quod Deus sub aliquo respectu ad extra non potest esse subjectum Theologiae, primo, quia scientia realis est de objecto reali; sed respectus ad extra est tantum ens rationis, ut patet a Doctore in 1. dist. 30. et alibi saepe. Hic nota quod si subjectum scientiae Notae in se sil ens reale, a fortiori ratio formalis scienti! subjecti erit ens reale, patet, quia propter et scien talem rationem habet quod sit subjectum, ut supra patuit. Nota etiam quod quaelibet scientia in se formaiiter est entitas realis, patet in nobis, quia ponitur habitus in praedicamento Qualitatis, et omnis cognitio in se est formaiiter ens absolutum, tam in nobis quam in Deo, ut patet a Doctore in Quodlib. quaest. 14. Aliqua tamen dicitur realis denominatione extrinseca, quia scilicet est de objecto reali, ut Physica et Melaphysica; aliqua vero dicitur praecise rationalis, quia est de ente rationis ut Logica, quae per se est de secundis intentionibus, in se tamen est realis. Nota etiam, quod est impossibile nobilissimam scientiam esse de objecto sub ratione ignobilissima, cujusmodi est relatio rationis; ergo Theologia erit de Deo sub ratione vere reali, ergo nullo modo sub ratione, puta glorificatoris, ut quidam dicunt.

Secundo arguit et ratio stat in hoc: quia scientia per se, tam denominatione extrinseca quam intrinseca, est de objecto per se, patet, tum quia effectus per se, est a causa per se; scientia est effectus sui objecti primi, ut supra patuit, ergo. Tum quia aliae scientiae dicuntur per se, quii respiciunt objectum per se, ideo subalterna denominatione extrinseca dicitur per accidens, quia respicit objectum sub ratione accidentali; cum ergo Theologia sit scientia per se et perfectissima, a fortiori habebit objectum per se; sed absolutum et respectivum faciunt tantum unum per accidens, quia aggregatum ex •e ex rebus diversorum generum. Palet etiam, jtivo quia si ex eis esset unum per se, sequeun retur quod constitutum non esset, nec se' ens absolutum, nec ens respecti vum per se. Patet, quia constitutum dependet in esse a partibus constituentibus; si enim esset absolutum, ergo respectus esset de essentia absoluti; si etiam esset resp e clivum, ergo absolutum esset de essentia respectivi, et sic non esset, nec absolutum, nec respeclivum; ergo Theologia in se non est de Deo sub ratione alicujus terna respectus. Et praeterea Theologia in se r est tantum una scientia, ut ab omnibus as‘ conceditur; ergo est tantum de uno subjecto et sub una ratione considerato. Palet consequentia, sed si esset de ente per accidens, non esset unum subjectum, nec una scientia, quia scientia, qua; est de ente per accidens, ut subalterna supponit duas scientias tractantibus de partibus illius totius separatim, ut si de homine albo esset scientia, tunc illa scientia praesupponeret unam, quie esset de homine, et aliam quae esset de albedine, sic in proposito.

(k) Tertio nullus respectus ad extra, elc. Ratio stat in hoc: Illud, quod est ratio demonstrandi aliquid de aliquo ne¬ cessario, ita quod A dicatur necessario convenire D, propter rationem C, ipsum C necessario convenit ipsi A, quia quod convenit A contingenter, non potest esse ratio quod aliquid conveniat ipsi A necessario, quia tunc esset major necessitas in effectu quam in causa. Sed multae proprietates demonstrantur inesse Deo de necessitate, ut patet; ergo ratio formalis demonstrandi magis necessario conveniet ipsi Deo. Cum ergo ratio formalis subjecti sit medium in demonstratione potissima, sequitur quod nullus respectus ad extra poterit esse formalis ratio subjecti Theologiae in se, de quo multae veritates necessariae demonstrantur; imo si per talem respectum ad extra demonstrarentur hujusmodi veritates tales veritates nullo modo essent necessariae, sed contingentes.

(I) Concedo igitur quartum membrum. Et sit pro conclusione Doctoris, quod subjectum Theologiae in se respectu necessarioruin est Deus sub ratione Deitatis, sive sub ratione qua haec essentia, vel sub ratione qua haec Deitas, quae idem important, quia sicut subjectum scientiae ( loquendo semper de subjecto habente unitatem specificam) est perfectissimum consideratum in illa scientia, ita et ratio formalis talis subjecti debet esse perfectissima, etc.

Gregorius de Arimino peritissimus, suslinendo opinionem AEgidii de Roma, quae est quod Deus sub ratione respectus ad nititur extra, puta sub ratione glorificatoris, est subjectum in Theologia, respondet in prologo q. 4. ad objectiones quas Doctor facit contra opinionem AEgidii. Et omnes responsiones stant in uno dicto, videlicet quod cum dico sub ratione glorificatoris, nihil re vel ratione intelligilur addi ipsi Deo, quod sit contractivum ipsius Dei, quod sit subjectum Theologiae, sed per rationem specialem intendit ipsammet ra- lionem veritatis, quia secundum omnem veritatem de ipsa scibilem; nam non sic objicitur alicui intellectui creato, sed intendit ipsam Deitatem restrictam in ratione objecti ad determinatum gradum veritatum, quse de ipsa sciri possunt. Et sic Deus non absolute sumptus, sed sub ista ratione contractus dicitur subjectum. Per illa enim adverbia absolute et contrade non datur intelligi talis specialis ratio addita: haec ille. Et sic palet solutio ad argumenta Doctoris.

Sed ista expositio non videtur sufficere, tum quia multae veritates necessariae demonstrantur de Deo, et non sub ratione glorifica toris, ut quod Pater generat, vel quod Spiritus sanctus procedit a Patre et Filio, non enim istae veritates demonstrantur de Deo, ut contracto in ratione glorificatoris.

Et cum dicit, quod non consideratur ut subjectum Theologiae sub illa ratione, qua omnes veritates sunt scibiles de Deo, quia intellectus creatus sub illa ratione non potest ipsum cognoscere. Sed semper salva reverentia tanti viri, hoc haberet probare, quod intellectus beati non possit sic eum cognoscere; credo enim, quod possit ipsum cognoscere sub omni ratione, qua omnis veritas est scibilis de eo, ut habet aliunde probari; nec sequitur, quod ex hoc comprehenderet Deum, quia ad actum comprehensivum requiritur aliud quam cognoscereipsum, secundum omnem, modum cognoscendi, ut diffuse declarabo infra d. 1. et Deo duce "in quaest. 14. Quodlib." Verum est tamen, quod rationes Doctoris contra AEgidium concludunt, si ratio glorificatoris dicat respectum additum, aliter non; sed an necessario dicat respectum, diffuse habet pertractari infra dist. 30.

Item respondet ad rationes, quas facit Doctor, probando quod Deus sub ratione Deitatis sit subjectum. Et responsio sua stat in hoc, quod non est de ratione subjecti continere virlualiter, et per consequens ratio formalis subjecti non est ratio continendi virlualiter; sed haec materia de continentia virluali diffuse est pertractata in exponendo articulum secundum. Et addit,quod etiam posito, quod de ratione subjecti sit continere virlualiter, dicit quod hoc verum, loquendo de subjecto scientiae proprie dictae, sed Theologia non est scientia, etc. Sed judicio meo haec responsio non evacuat, quia si Theologia sit sapientia prout est de aeternis, tamen habet omnes conditiones scientiae, ut comparatur ad intellectum creatum, cum sit notitia certa et evidens, et de objecto necessario et causata per discursum syllogisticum, ut patebit infra quaest. penultima.

COMMENTARIUS. (a) Ad primam quaestionem de Theologia nostra. Pro intelligentia hujus litterae, noIa primo, quod objectum liabilus virtualiler continet illum habitum, ut diffuse exposui in secundo articulo.

Secundo nota, quod quando dicit Doctor, quod objectum habitus existenlis in nobis, et habentis evidentiam ex tali objecto, tale objectum non tantum absolute continet illum habitum virtualiter, sed etiam ut primo notum intellectui virtualiter continet. Et hoc potest habere duplicem sensum in hoc, quod dicit quod continet ut primo notum; nam dupliciter ex notitia objecti, scilicet habitualis et actualis; et intelligo pro nunc notitiam habitualem, principium productivum talis notitiae. Exemplum, homo est praesens intellectui per speciem intelligibilem, tunc dicitur habituali ter notus, quia sicut habens habitum acquisitum ex frequentatis actibus, faciliter potest exire in actum; sic habens speciem intelligibilem objecti, slatim potest causare cognitionem illius, quia illa species intelligibilis et intellectus, sunt duae causae partiales integrantes unam totalem, respectu cognitionis abstractivae, ut patet ex dictis Doctoris in 1. dist. 3. quaesi. 8. et dist. 17. et in 2. dist. 3. quaest. ull. et expresse in Quodlib. quaest. 13. ari. 2. Et tale objectum vel praesens in se, vel in specie inlelligibili, dicitur pertinere ad memoriam, quae nihil aliud esi nisi intellectus habens objectum praesens, ut patet ex Doctore in I. di st. 2. 3. G. 7. et alibi. Et talis memoria apud Ductorem multoties vocatur scientia vel notitia habitualis, ut patet d. 2. 3. 6. 27. primi et alibi; notitia vero actualis objecti est cognitio actualis illius.

Quando ergo Doctor dicit, quod habitus (puta notitia actualis conclusionis, qua scitur hominem esse risibilem) est in aliquo intellectu, habens evidentia ab objecto, ita quod non habet illam notitiam ex aliqua revelatione vel credulitate, tunc notitia talis objecti virlualiler continet notitiam conclusionis; sicinlelligendo quod notitia habitualis objecti, puta species intelligibilis hominis, existens in intellectu Francisci, quae dicitur notitia habitualis, Virtualiter continet notitiam hujus conclusionis, quod homo est risibilis, ut supra exposui in articulo secundo. Vel si loquatur de notitia actuali objecti, tunc oportet dicere quod notitia actualis illius objecti virtualiter continet notitiam cujuscumque conclusionis; quando ergo objectum non est praesens intellectui habenti habitum, nec in se, nec in specie intelligibili, virtualiter continet habitum, quia quantum est ex se, si esset praesens intellectui, produceret, saltem ut causa partialis, illum habitum. Cum, vero est praesens intellectui, tunc respectu habitus potest habere hanc duplicem primitatem, scilicet ut primum virtualiter contentivum et ut etiam primo notum.

Secundo principaliter Doctor hoc applicat ad propositum de habitu Theologiae in nobis. Et dicit primo, quod quamvis Deus sub ratione Deitatis virtualiter contineat omnes veritates Theologicas necessarias, quia quantum est ex se si esset perfecte praesens alicui intellectui, vel ut causa totalis, vel ut partialis, posset causare in intellectu illo veritates necessarias de ipso.

Secundo dicit, quod Deus sub ratione Deitatis non est notus intellectui nostro pro statu isto, et per consequens cognoscens hanc veritatem necessariam: Deus est trinus et unus, non est sibi evidens ex objecto, cum non cognoscat illud distincte, sed tantum, vel est sibi revelata vel credita alicui docenti, etc.

Tertio dicit, quod Theologia nostra respectu necessariorum, cum non sil evidens ex objecto, non habet aliquod objectum virtualiter continens talem habitum illa duplici primitale, qua) requiritur ad habitum habentem evidentiam ex objecto.

Quarto dicit, quod si loquamur de primo objecto habitus Theologici in nobis, non ut habente hanc duplicem primitalem, sed de primo objecto, id est de primo nolo vel perfectissimo noto, dicit quod est ens infinitum, de quo tanquam de perfectissimo noto nobis, demonstramus veritates Theologicas necessarias, non quod aliquo modo virtualiter contineat eas, nec sit in se absolute, nec ut primo noto, quia solus Deus sub ratione Deitatis sic continet, et sic patet littera Doctoris.

Sed circa dicta istius Doctoris occurrunt aliqua) difficultates. Et primo contra hoc quod dicit quod Deus sub ratione infiniti est subjectum Theologiae nostrae, accipiendo ipsum subjectum, non ut continens virtualiter, etc. sed ut primo notum nobis.

Contra hoc arguit Joannes Anglicus in prolog. q. 3 et arguit sic: Aut naturaliter cognoscimus conceptum infinitum de Deo, aut supernaluraliter; non primo modo, quia ut sic non est subjectum in Theologia nostra, sed Theologiae Philosophorum. Si secundo modo, ergo ita bene potest cognosci Deus sub ratione Deitatis, sicut conceptus entis infiniti, et sic Deus sub ratione Deitatis erit magis subjectum Theologiae nostrae, quam sub ratione entis infiniti.

Secundo arguit contra illud quod dicit Doctor, quod ens infinitum est primum notum nobis de Deo; aut enim intelligitur de primo noto secundum quid nominis, aut secundum quid rei. Si primum, cum in Theologia nostra priesupponatur quid nominis Dei, sequitur quod Deus sub ratione Deitatis erit subjectum in Theologia, nostra. Si secundo modo, hoc est falsum, quia definitio infiniti in perfectione non est capibilis ab intellectu nostro; et hoc est contra naturam subjecti, quia cognitio quid nominis solum prjesupponitur.

Tertio arguit sic: Illud est prius notum nobis de quo formatur quseslio, quam illud quod quaeritur. Sed de Deo quaerimus in Theologia, utrum sit infinitus in perfectione et vigore; sed conceptus infiniti non est primus conceptus, sicut conceptus Dei. Palet major, quia in omni propositione prius concipimus subjectum quam praedicatum, quod de illo praedicamus; sed illud de quo quaerimus est subjectum, quod quaeritur est praedicatum, ut cum quaeritur, utrum Deus sit infinitus: haec ille.

Pro responsione ad ista argumenta praemitto duo. Primum, quod quando Doctor senti quaesi, sic illud quod ponitur subjectum, vel ratio subjecti in aliqua scientia non habente evidentiam ex tali subjecto, ponitur perfectius inter omnia considerata ab intellectu habente hujusmodi scientiam, et patet, quia eo modo quo ponitur ratio subjecti, eo modo per illam demonstrantur proprietates de subjecto, cujus est talis ratio. Sicut ergo ratio formalis continendi virtualiter veritates, est medium demonstrandi proprietates de subjecto in scientia habente evidentiam ex tali subjecto vel ratione formali, sicut patet de ratione subjecti Theologiae in se; sic in scientia non habente evidentiam ex subjecto, sicut est Theologia in nobis, ratio formalis subjecti talis scientiae, etsi non sit vera ratio continendi virtualiter veritates in tali scientia Theologica consideratas, tamen erit nobis ratio demonstrandi hujusmodi veritates, quia nobis nihil est notius et perfectius, per quod possint demonstrari, quam ratio talis subjecti, ideo ipsa est ratio demonstrandi, etc. Ex hoc infero, cum ratio entis infiniti sit perfectior conceptus consideratus in Theologia nostra non habente evidentiam ex sub- de aliquo ente. Et cum dicit: Illud est subjectum scientiae Philosophorum; cum supportalione, hoc indiget probatione, quia subjectum in Metaphysica est ens inquantum ens, nisi accipiat subjectum pro nobiliori considerato in tali scientia, et sic ens infinitum est nobilissimum consideratum in scientia Philosophorum. Et cum infertur, ergo non est subjectum Theologiae nostrae, negatur consequentia, Et cum dicit, quod Theologia nostra est scientia supernaluralis, concedo, ergo et cognitio subjecti Theologice nostrae est supernaluralis. Negatur consequentia, quia Theologia nostra non est de terminis incomplexis, sed de propositionibus, ut patuit supra quaesi. 1.

Si arguatur sic per argumentum Docto - ris factum contra opinionem primam de ratione formali subjecti, qui sic arguit in sententia: Cognoscens naturaliter rationem formalem alicujus subjecti, per illam naturaliter potest scire omnes veritates in tali scientia; ergo si via naturali possumus cognoscere rationem formalem subjecti Theologiae nostrae, sequitur quod possumus cognoscere naturaliter veritates consideratas in Theologia nostra, quod est falsum. Dico, quod hoc verum esset, si tale subjectum contineret virtualiter hujusmodi veritates,et ut sic esset notum nobis,ut patet a Doctore, ubi supra, et potest elici ex dictis ipsius in qnaest. 1. prologi, et dist. 3. quaest. 1. primi. Sed in proposito ratio formalis subjecti Theologiae nostrae ut nostrae, non est ratio continendi virtualiter veritates Theologicas, ut dixi.

Si dicatur: Si per rationem infinitatis demonstro Deum esse trinum et unum, vel aliquod ens esse trinum et unum, quare Philosophi, qui perfectius hoc cognoverunt, non potuerunt demonstrare hujusmodi infinitatem? Dico, quod nec etiam nos absolute possumus demonstrare talem veritatem per rationem infinitatis, sed habita revelatione hujus, quod Deus est trinus et unus, si volumus alicui fideli hoc persuadere, nihil notius est nobis ad hoc persuadendum quam infinitas intensiva talis entis, ita quod demonstratio Trinitatis per rationem infiniti tantum valeret credenti articulis fidei, sed puro Philosopho nihil valeret, sed diceret quod omnino repugnaret tali naturae esse formaliter in Iribus suppositis.

Si etiam detur secundum membrum, videlicet quod cognitio entis infiniti sit supernaturalis, adhuc non sequitur quod dicit, quod ita bene posset cognosci Deus sub ratione Deitatis, et sic esse subjectum Theologiae nostrae. Dico, quod si aliquis intellectus haberet cognitionem distinctam supernaluralem ipsius Deitatis, quod Theologia in tali intellectu haberet Deum sub ratione Deitatis pro subjecto, ut patet a Doctore respondendo ad secundam quaestionem. Sed quia de communi lege non traditur cognitio supernaluralis distincta ipsius Deitatis, et per consequens non erit ratio formalis subjecti Theologiae Conceptus nostrae; et quia perfectissimus conceptus, perfectior quem possumus habere de aliquo ente p0Jumus via naturali, sive etiam via supernaturali, habg[®t5r' loquendo semper de communi lege, est conceptus entis infiniti, ideo magis per ente, hujusmodi infinitatem cognitam demonstramus veritates Theologicas quam per rationem Deitatis in se, cum illa sit nobis .ignota. Concludimus enim multa de Deo per rationem infinitatis, quia si quaeratur, quare est trinus et unus? quia infinitus; quare est necesse esse? quia infinitus; quare omnipotens? sive loquendo de omnipotentia mediate sive immediate, de qua Doctor 7; quaest. Quodlib. quia infinitus et non quia Deus.

Si dicatur: An ens infinitum sive entias infinita, distincte cognoscatur an con- fuse? non distincte, ut patet; si confuse, ergo non erit ratio demonstrandi; vel si sic, sequitur quod ita bene Deus confuse cognitus erit ratio demonstrandi veritates Theologicas in Theologia nostra. Dico, quod loquendo de entilate formaliter infinita in particulari, quod non potest distincte cognosci via naturali, nec etiam via supernaturali de communi lege, quia sic cognosceretur Deitas distincte, quia sola Deitas est entilas formaliter infinita. Sivero in communi, puta quod sit aliquod ens infinitum, sic potest cognosci confuse tantum. Et cum dicitur, ergo Deus ita confuse cognitus potest esse subjectum, dico quod non sequitur, quia cognitio entis infiniti videtur terminari ad perfectiorem conceptum, (et hoc quoad nos,) quam cognitio confusa ipsius Dei, et ideo ens infinitum erit magis subjectum in Theologia nostra quam Deus sub ratione Deitatis, et sic palet responsio ad primum argumentum.

Ad secundum argumentum, cum dicit de primo noto de Deo, aut illud ens infinitum est primo notum secundum quid nominis, aut secundum quid rei; dico quod secundum quid nominis. Et cum infertur, quod ita Deus est ita notus nobis, vel saltem ita potest esse, dico primo, quod cum Deus non habeat definitionem nisi secundum quid nominis, non sequitur quod de communi lege ita possit esse notus nobis, sicut ens infinitum. Sed posito, quod ita possit esse notus nobis, non tamen sequitur quod sit ratio formalis subjecti Theologiae nostrae, quia per ens infinitum perfectior conceptus innotescit nobis quam per ipsum Deum sic notum secundum quid nominis. Et quia conceptus perfectior in Theologia nostra est nobis ratio evilentior demonstrandi veritates Theologicas in Theologia nostra (ut supra diffuse exposui,) ideo conceptus entis infiniti erit magis ratio formalis subjecti Theologiae nostra, quam conceptus ipsius Dei indistincte cogniti. Et sic patet responsio ad argumenta istius Doctoris, quam responsionem bene nota.

Ad tertium, cum dicit quod illud est prius notum de quo quaeritur, quam illud quod quaeritur, cum ergo ens infinitum in Theologia nostra quaeritur de Deo, quia quaerimus an Deus sit ens infinitum; ergo Deus de quo quaeritur, erit prius notum in Theologia nostra.

Respondeo, quod aliud est loqui de subjecto scientiae, et aliud de ratione formali illius, et sic concedo quod Deus est primo notum in Theologia nostra, et sic concedo quod est subjectum. Sed quaerendo de ratione formali ipsius subjecti, dico quod est entitas infinita; non quaeritur ergo in Theologia nostra ens infinitum de Deo, ut aliquid demonstrabile de ipso, cum non sit demonstrabile in Theologia nostra; sed si quaeritur, quaeritur ut ratio formalis illius, vel ut ratio perfectissima ipsius Dei; sicut etiam quaerimus, an homo sit animal rationale, non quaerimus, ut aliquid vere demonstrabile propter quid de ipso homine. Secundo dico, quod etiam in Theologia nostra non proprie quaerimus: An Deus sit ens infinitum, sed magis quaerimus: An illud ens quod nominamus Deum, quod tamen est nobis ignotum in particulari, sit infinitum; et non quaeritur infinitas, ut demonstrabilis propter quid de ipso, sed magis quaeritur, an alicui entitati quam nominamus Deum, convenit infinitas intensiva, et sic patet responsio.

(a) "Nunc autem videndum est". Hic Doctor tratat de subjecto. Theologiae respeclu veritatum contingentium, et littera satis clara est. Et primo dicit, quod veritates contingentes non continentur virlualiter in aliquo subjecto, quia continentia virlualis subjecti, de qua in proposito loquimur, habet necessariam habitudinem ad virlualiter contentum. Nam subjectum virlualiter continens demonstrabile de ipso in duplici habitudine se habet ad illud, videlicet in habitudine receptivi et in habitudine efficientis de necessitate, ut patebit a Doctore infra. Sed praedicatum, quod potest conlingenter inesse subjecto, non de necessitate producitur ad aliud subjectum. Secundo dicit, quod inter propositiones contingentes est ordo, ita quod una erit prima, loquendo semper de contingentibus, ad eamdem materiam pertinentibus, ut hsec ide Fran-erit prima contingens: Deus vult Frane Mayro- ciscum salvam fore, ex qua sequuntur 2."q.6’. multae aliae contingentes, videlicet, ergo primi. vu^ ipsum esse in gratia; et similiter, ergo vult ipsum mereri. Similiter in alia materia, haec erit prima contingens: Verbum est incarnatum; ergo natum, verberatum, passum et hujusmodi.

(b) Tertio dicit ibi: "Dicitur autem primum subjectum primae veritatis contingentis". Exemplum: Si quis intuitive videret Deum in ordine ad haec praedicata, puta velle praedestinare Franciscum, velle dare gratiam, velle mereri, velle ipsum actu glorificare, statim est sibi notum quod velle ipsum praedestinare, esset immediatius ipsi Deo quam praedicata sequentia, quia alia praedicata praesupponunt hoc praedicatum, et ideo in ista materia, haec esset prima contingens: Deus vult Fran¬ ciscum praedestinare. Nam ordinate volens, prius vul finem alicui quam velit media ad finem, et sic prius vult homini beatitudinem quam media ad consecutionem ipsius, ut patet ex Doctore in isto primo dist. 41. et in 2. d. 7. quaest. 3. et 2. dist. 20. quaest. 2. et alibi. Et nota quod dicit Do- Quaecumctor intuitive, quia propositio contingens Btraimnt semper est respectu praedicati conlingenter existenlis. Nam quaecumque abstrahunt prljecontinab existentia, non sunt proprie conlin- £ entiagentia, et ideo si intellectus meus nunc abstractive cognosceret parietem et albedinem, nesciret tamen an paries sit albus, nisi actu videret unionem albedinis ad subjectum, quod non potest esse sine intuitiva cognitione.

(c) Quarto dicit ibi: "Ex his ad propositum", scilicet, quod divina essentia est primum subjectum Theologiae contingentium, quia omnes conclusiones contingentes demonstrabiles resolvuntur in aliquas propositiones contingentes primas, et praedicata earum primo insunt Deitati. Quomodo autem demonstrentur patet, quia sicut a fine sumuntur principia prricti ca et conclusiones, et multa alia quae sequuntur, ut patebit in quaest. depraxi, sic per hoc quod videmus Deum velle finem ultimum, pula Joanni, statim concludimus ipsum velle tale et tale medium ad illum finem acquirendum; non quod necessario concludamus hoc, quia tunc Deas potest si Deus vellet mihi bealiludinem, seque- tificareabsrelur quod necessario vellet mihi dare merito, gratiam, et necessario vellet me mereri, quod est falsum, patet, quia posset absolute me beatificare sine gratia et sine merito, ut patet a Doctore in 1. dist. 17. et in 2. dist. 5. quaest. 2. Posito ergo quod voluntas divina velit dare beatitudinem, mediante gratia et merito, concludimus ex fine illo necessitatem gratiae et meriti, necessitatem dico consequentiae, non con- sequentis. EI cum dicit parum infra, quod eo modo est subjectum Theologiae contingentium, quo est subjectum necessariorum, hoc non debet intelligi quantum ad continentiam vidualem, quia lanium respectu necessariorum est sic subjectum et non contingentium; sed quantum ad hoc est simile, quod sicut de Deo, per rationem Deitatis demonstrantur veritates necessariae, ita de Deo per rationem Deitatis demonstrantur veritates contingentes. Et addiL parum infra, quod hoc est verum de Theologia contingentium in intellectu Dei et Beatorum, qui vident ipsam Deitatem Inluilive, et per consequens per rationem Deitatis demonstrant omnes veritates, tam contingentes quam necessarias.

(d) "Totius igitur Theologix", etc. Hic dicit Doclor quod visio essentiae divinae est sicut cognitio Melaphysica entis, id est sicut cognitio entis in Melaphysica terminatur ad ens t an quam ad terminum in complexum, sic visio Deitatis terminatur ad Deitatem ut ad terminum incomplexum. Et addit, quod beata visio non est Theologia, quia scientia Theologica tantum respicit complexa, licet talis visio sit supernaturalis et pertineat ad cognitionem Theologicam incomplexorum in Theologia, non tamen dicitur scientia Theologica, quae ut sic est respectu incomplexorum.

(e) "Subjectum vero Theologiae nostrae". Dicit Doctor quod sicut Deus sub ratione entis finiti est subjectum Theologiae nostrae respectu necessariorum, quia ut tantum primo notum et non ut virtualiter continens, sicut diffuse supra exposuimus, sic sub ratione entis infiniti est subjectum Theologiae contingentium Nam veritates contingentes in Theologia magis persuaderi possunt nobis per rationem entis infiniti, quam per rationem Deitatis abstractive et confuse cognitae, sicut supra exposuimus de veritatibus necessariis.

(f) Contra. Hic arguit Doctor, probando quod Deus sub ratione Deitatis non sit subjectum Theologiae contingentium, imo magis Verbum, quia illud ponitur subjectum contingentium, de quo primo verificanlur veritates contingentes; sed de Verbo omnes articuli reparationis nostrae immediate verificantur, palet de omnibus articulis pertinentibus ad redemptionem; ergo. Et quod dicit de veritatibus tam in se quam in intellectu divino, exemplum, veritas hujus: Verbum est mortuum, hoc cognitum ab intellectu divino-dicitur veritas in intellectu divino, quia intellectus divinus ab aeterno cognovit hoc contingens, scilicet quod Verbum est mortuum; veritas vero hujus in se est, quando realiter verificalur de Verbo, puta quando mors infuit in Cruce.

(g) Respondeo, aliquod contingens potest dici primo de Verbo, et aliquod de Spiritu sancto, et aliquod de Beo trino. Exemplum primi: Verbum est incarnatum. Exemplum secundi: Spiritus sanctus apparuit in specie columbx et missus fuit Apostolis in linguis igneis. Exemplum tertii: Deus creavit mundum, Deus prxdestinat, Deus glorificat; patet etiam de Patre, quia vox Patris audita, etc. Et sic tres personae possunt dici quasi partes subjecti; et dicit quasi, quia ibi non est proprie pars, cum tale dicat imperfectionem, sed Deus ponitur subjectum, quia communis tribus personis. Adverte tamen cum dicit hic quasi pars, non contradicit sibi in hoc quod dicit infra d. 5. quxst. 2. quod in Deo non est pars, nec quasi pars, cum dicant imperfectionem, quia ibi loquitur de parte componente sive quasi componente, et sic persona non est composita, nec quasi composita; liic autem tantum loquitur de parte subjectiva. Si dicatur, quod etiam illa dicit imperfectionem, dico quod si esset pars vel quasi pars naturae divisibi- lis, vel quasi divisibilis, esset ibi imperfectio; sed ponitur ibi quasi pars naturre tantum communicabitis, et nullo modo nec vere, nec quasi divisibilis.

COMMENTARIUS. (a) Ex praedictis apparet improbatio illius opinionis, scilicet in prologo, quaest. 1. quae ponit exemplum 6886 primum subjectum. Et hoc probat, quia ad nullam scientiam per se pertinet aliqua veritas, nisi sit de subjecto primo, vel de parte ejus subjectiva vel integrali, vel essentiali, vel de aliquo ad subjectum essentialiter attributo. Exemplum in Physica, ubi multae veritates demonstrantur de subjecto primo, puta mobilitas de corpore mobili, et aliae passiones quae convertuntur cum corpore naturali. Et multae demonstrantur de materia et forma, quae sunt partes essentiales corporis naturalis, puta quod materia est subjectum generationis, vel quod materia est perfeclibilis primo a forma substantiali; similiter de forma, puta quod det esse materiae, puta esse formale, vel quod sit principium rerum naturalium, vel quod sit terminus formalis generationis. Aliquae etiam demonstrantur de partibus integralibus, puta quod pars integratis corporis Physici est ita indivisibilis, sicut et totum corpus; et est ita composita ex materia et forma, sicut totum compositum, et quod includat quantitatem et hujusmodi. De partibus etiam subjectivis patet, quia multae veritates demonstrantur de elementis et mixtis, etc. De his etiam, quae habent essentialem attributionem ad corpus naturale, quae tamen non sunt nec partes essentiales, nec integrales, nec subjectivae illius; mullae veritates demonstrantur, ut patet de motu, transmutatione, et de multis aliis.

Sed in proposito: Si Christus esset subjectum Theologiae, illa de quibus demonstrantur mullae veritates Theologicae, vel essent partes subjectivae, vel essentiales, vel integrales Christi, vel haberent ordinem essentialem attributionis ad Christum. Sed de Patre demonstratur quod generat Filium, et de Spiritu sancto quod procedit a Patre et Filio. De Patre etiam demonstratur ista contingens, scilicet quod creat per Filium, et de Spiritu sancto quod temporaliler missus est, et tamen nec Paler, nec Spiritus sanctus sunt partes Christi, nec subjectivae, nec integrales, nec essentiales ut patet, nec habent essentialiter attributionem ad ipsum, quia tunc dependerent ab ipso, quod est impossibile. Et ultra sequeretur, quod aeternum haberet essentialem attributionem ad temporale, patet, quia Christus ut Christus includit naturam divinam et humanam; et sic Christus, est Christus tantum ex tempore, et sic temporale esset prius essentialiter aeterno, quia quod habet essentialiter attributionem ad aliud, est essentialiter posterius illo. Et adverte, quod Christus non solum non potest poni, ut subjectum specificum, continens virtualiter omnes veritates, quia patet hoc esse simpliciter impossibile; sed nec etiam potest poni ut subjectum, quasi habens unitatem genericam, de quo dixi supra, quia tale subjectum sic se liabet, quod omnia contenta in tali scientia, de quibus immediate demonstrantur aliquae veritates, vel sunt partes subjectivae vel essentiales, etc. ut supra, et sic Doctor probat de utroque subjecto.

(b) "Tum quia Christus secundum divinitatem etiam non habet aliquam talem prioritatem, secundum quam posset Pater, vel Trinitas ad Christum attribui". Patet, quia ubi est talis prioritas et posterioritas, ibi est ordo essentialis, qualis non est in divinis ad intra, quia dependens essentialiter est imperfectius, etc.

(c) Contra istam etiam opinionem sunt iluce rationes ultimae, de respectibus ad extra, quia Verbum esse incarnatum dicit Lanium respectum rationis, ut patebit in 3. distinet. 1. quaesi. 1. et sic Theologia qua) esset de Verbo, sub tali respectu non esset realis. Nec similiter esset una per se scientia, nec etiam posset demonstrari aliqua veritas necessaria, quia talis respectus inest tantum contingenter; haec omnia sunt exposita supra. Alite rationes sequentes sunt per se clarae in littera.

(d) Videtur igitur dicendum, quod si totius medicina) ponatur corpus humanum ut subjectum, de quo demonstrantur passiones primo, puta sanitas, tunc corpus inferius, puta corpus sanabile, sanguineum vel cholericum, non poterit poni pro subjecto primo et adaequato, patet, quia sanitas in communi, nata est prius sciri de corpore sanabili in communi. Si enim hoc totum: Corpus sanguineum sanum, tur subjectum adaequatum in medicina, tunc particulare esset subjectum magis adaequatum quam commune corpus. Tum etiam, quia tale includit aliquam passionem demonstrandam de corpore, quae non potest esse ratio subjecti. Patet, quia sicut subjectum est prius natura passione, ita ratio formalis subjecti erit prior natura; si ergo passio poneretur ratio formalis subjecti, tunc idem esset prius seipso; patet, quia ratio formalis subjecti est prior passione demonstrabili, et per consequens si passio poneretur ratio formalis, esset prior seipsa.

(e) Et breviter quidquid diceretur de aliqua medicina tradita, scilicet quod esset de tali particulari, ut de ente per accidens, puta de corpore sanguineo sano, saltem esset impossibile primam scientiam de corpore hominis, esse primo de corpore hominis sanguineo. Patet, quia ratio corporis hominis in communi, est simpliciter prior ratione hominis sanguinei, et ideo esset aliqua scientia prima de corpore hominis in communi quam de corpore hominis sanguineo, sicut palet. Hoc idem dico de prima scientia Theologica, quod erit primo et adaequate de aliquo alio quam de Christo. Prius enim natum est sciri aliquid de Verbo absolute, quam de Verbo ut incarnato, quia ab aeterno et ante omnem comparationem ad extra, scitur Verbum gigni a Patre, quia productio ad intra est necessario prior omni productione ad extra, tam simpliciter quam secundum quid, ut probat Doctor in 2. d. 1. quaest. 2. Similiter erit aliqua scientia simpliciter prior de Patre et de SpiriUT sancto, et de ipso Deo trino et uno, quam sit de ipsis sub aliquo respectu ad extra, et per consequens cum Christus dicat duas naturas, ita quod Verbum dicit respectum passionis ex tempore ad naturam assumptam, de ipso non poterit esse simpliciter prima scientia, ut patet; erit ergo Theologia de Deo, ut de primo et adaequato subjecto, ut ipse Deus est communis tribus personis, et tunc salvabitur quod omnis veritas Theologica, vel est de primo subjecto, puta quae inest Deo per rationem Dei, ut ista veritas sive proprietas, quod est infinitae bonitatis, vel quod est communicabitis tribus; et breviter omnis proprietas dicens perfectionem simpliciter, vel quasi de parte subjectiva primi subjecti, ut generare Patri, generari Filio, spirare Patri et Filio, spirari Spiritui sancto et multae 'aliae, quae insunt ratione personarum. Vel erit de aliquo, quod attribuitur ad subjectum primum, puta de creatura quae attribuitur Deo, quantum ad respectum quem habet ad Deum, ut Deus est, quia dependentia creaturae terminatur ad Deum ut Deus est, et de mullis aliis. Vel per attributionem ad quasi partem subjectivam, ut palet de natura assumpta quantum ad respectum quem habet ad Verbum, terminans illum respectum, ut patebit in 3. d. 1. q. 1 et q. 19. quodlib.

COMMENTARIUS. (a) "Aliter tamen ponitur Christum esse subjectum primum". Ille Doctor recitat opinionem Linconiensis in Hexaemeron, quae ponit Christum esse subjectum Theologiae sub triplici respectu, sive unitate. Prima ad Patrem, etc. Et pro ista opinione, videtur esse prima ratio ad primam quaestionem, quae est de continentia virluali, et sic Christus, quantum ad humanitatem continet septem articulos, et quantum ad naturam divinam realiter continet alios pertinentes ad divinitatem. Secundo arguitur, quia partes integrales vel subjectivae Theologiae non continentur sub Deo, patet per Glossam super Oseam, dicentem quod materia libri Oseae sunt decem tribus, quae non sunt aliquid Dei. Tertio, quia in aliquo libro Scripturae nihil de Deo narratur, ergo.

Respondeo primo, quod veritates conlingentes in nullo subjecto virtualiter conlinentur, ut supra patuit, habent tamen aliquod subjectum de quo immediate enuntiantur; et primo illud est Verbum, loquendo de veritatibus pertinentibus ad humanitatem.

(b) "Nam veritates Theologicae de incarna- c tione", etc. "Illud dicitur de Verbo non praeintellecta humanitate in ipso ut in subjecto", patet, quia etsi in eodem instanti assumpserit totum et paries simul, ut patet in tertio d. 2. tamen sicut partes intelliguntur esse in toto, sic etiam quasi prius quodam- modo intelligitur assumere partes quam totum, ut patet in tertio ubi supra; et quia caro est prior humanitate, ideo quasi prius, Verbum dicitur esse incarnatum quam habere humanitatem, licet simul omnia assumpserit, ut patet in tertio ubi supra. Sicut etiam dicimus, quod Joannes primas intelligitur esse ens, deinde substantia, et sic descendendo, sic in proposito.

Vel aliter, secundum aliquos, posset dici, licet forte non ita ad sensum litterae; potest ergo etiam sic intelligi quantum ad unionem, quia prius intelligitur unionem terminari ad Verbum quam humanitas intelligatur ibi; unio enim illa causatur immediate a Deo, et fundatur in humanitate et terminatur ad Verbum. Si ergo Verbum dicatur incarnatum, quia terminat talem unionem, tunc erit prius incarnatum quam intelligatur humanitatem praedicari de illo. Prius enim intelligitur unio albedinis ad subjectum quam intelligatur albedinem praedicari de subjecto, nec diceremus subjectum terminare unionem albedinis, ratione ipsius albedinis, cum prius intelligatur unionem illam terminari quam intelligamus albedinem esse in subjecto ut in subjecto, id est quam prius denominet subjectum. Sic dico in proposito, quod Verbum prius intelligitur terminare unionem naturae humanae quam unione dicatur simpliciter incarnatum, et quam intelligatur humanitas in illo ut in subjecto, id est ut denominans suo modo subjectum. Non enim est ibi ut accidens in subjecto, cum non informet Verbum, nec aliquo modo perficiat, ut patet ex Doctore in 3. d. 1. q. 1. sed dicitur praedicari de Verbo denominative, ut praedicatio denominativa distinguitur contra quidditativam, non ut distinguitur contra substantialem, qua dicimus unam substantiam praedicari de alia, licet una non sit de essentia alterius. Vide Scotum 3. dist. 7.

COMMENTARIUS. (a) Ad primum argumentum, etc. Nunc respondendum est ad argumenta principalia primae quaestionis de subjecto Theologiae. Ad primum, respondet Doctor quod auctoritas Boetii est vera de subjecto accidentis sive inhaesionis, tale enim subjectum non est simplex. Si dicatur, quod anima est subjectum etiam accidentium spiritualium, et tamen est forma simplex, dico quod summe simplex nec est in se compositum, nec alteri componibile, sicut ex subjecto et accidente fit unum compositum per accidens, licet forte posset etiam aliter exponi, sed hoc sufficit pro nunc. Certum est autem, quod subjectum considerationis potest esse etiam summe simplex, quia tale nihil includit pertinens ad compositionem.

Ad secundum respondet Doctor quod Philosophus intelligit de materia ex qua fit res naturalis, ut patet ibi, cum dicit in principio illius textus: "Quoniam autem causae quatuor sunt de omnibus Physico cognoscere", etc. Et sic verum est, quod materia talis nullo modo est efficiens, nec finis, nec forma; sed non loquitur de materia in qua, quae scilicet est receptiva Quomodo accidentis, quia talis est ultimate sub- et efficiens stantia, cum accidens non recipiatur immediate in materia ut alias patebit; et multoties subjectum accidentis erit causa efficiens accidentis, ut patet de substantia ignis, quae est immediata causa caloris sui, ut patebit a Doctore in 4. d. 12. Materia etiam circa quam est aliqua scientia, potest esse causa efficiens alicujus, puta passionis demonstrabilis de illa.

Nota tamen quod dicit de subjecto scientiae. Hic Doctor vult expresse, quod subjectum scientiae dicatur subjectum in ratione causae efficientis, id est quod subjectum scientiae est causa effectiva, saltem partialis notitiae conclusionis demonstrabilis, sustinendo quod entitas subjecti sit causa effectiva scientiae. Vel si dicatur (ut supra exposui) quod notitia subjecti est causa effectiva notitiae conclusionis demonstrabilis, remota tamen, quia notitia principiorum est immediate causa. Et sic hac via de notitia subjecti magis salvatur subjectum Logicae, quia certum est, quod Syllogismus qui ponitur subjectum Logicae a Doctore, ut patet in Universalibus, non continet virtualiter notitiam conclusionis demonstrabilis; patet, quia ens rationis non potest esse causa effectiva, nec totalis, nec partialis alicujus scientiae, quae est qualitas absoluta, ut diffuse patet a Doctore q. 13. quodl. et d. 14.

Si tamen diceretur, quod notitia Syllogismi continet remote virtualiter notitiam conclusionis demonstrabilis in Logica, ut notitiam hujus, quod Syllogismus habet tres terminos; sed tunc esset quaestio de notitia subjecti Logicae, sed quia non est praesentis speculationis, alias diceretur. Dicit tamen Doctor quod per quamdam similitudinem potest dici materia, et littera satis clara est: Dicitur enim sub- jectum scientiae materia propter quamdam similitudinem ad factionem, quia factio est actus transiens extra, id est quod lerminatur ad aliquod produclum, quod non recipitur in ipso faciente; sed recipitur in materia extra, ut patet de facienle domum, ubi forma domus est in materia extra; sed non est sic de actu proprio scientiae, quia actus est actualis notitia conclusionis scitae, dicitur tamen transire, etc. Si dicatur: Nonne factio est subjective in faciente, et terminatur ad materiam extra, dico quod factio respectus dicitur proprie terminari ad materiam extra, quia per ipsam acquiritur aliquid in materia extra, ut patet de forma domus. Productio vero respectus, quae terminatur ad actum intelligendi produclum, dicitur actio immanens, quia intellectio producta recipitur in ipso producente; quia tamen talis intellectio terminatur ad objectum, tunc tale objectum potest dici materia circa quam.

(b) Ad illud de primo Posterior. Ad tertiam respondet Doctor quod Philosophus loquitur de subjecto scientiae naturaliter inventae, quia tale proprie habet paries subjectivas. Est enim scientia, secundum ipsum, de universalibus primo et per se, licet de singularibus sil per se et non primo. Habet etiam principia, supple intrinseca, cum tale sit vere definibile, et passiones primo et per se de ipso demonstrabiles. El hoc modo, quantum ad duas primas conditiones, non ponitur Deus subjectum (ut patet) quia etsi Deus sit communicabitis pluribus personis, non tamen est divisibilis in illis, quia tunc ibi essent tres naturae divinae, nec proprie definibilis, ul patebit infra d. 8. q. 2. et in quodl. q. 1. Posset tamen dici, quod personae divinae sunt quasi partes subjectivae, et hoc inlellige, ut supra exposui,

(c) Quod autem additur de passionibus, quod ibi non sit passio, dicunt aliqui, scilicet Gullelmus Varro lib. 1. d. 2. art. 1. et 2. "quod attributa sunt quasi passiones, etc. est consideratio Metaphysica", et non Theologica. Nam quod dicimus, illud quod nominamus Deum, est summe sapiens, summe bonum et hujusmodi, potest a vero Metaphysico sciri, et sic talia attributa dicuntur proprietates demonstrabiles de Deitate a Metaphysico; et addit, nisi sint aliqua attributa, etc. Forte sunt multa) proprietates, quae tantum sunt natae cognosci per rationem Deitatis distincte cognitae, ut haec Deitas, et ttfles proprietates possunt dici quasi passiones demonstrabiles, quae tamen proprietates non cognoscuntur de Deitate, ut confuse cognita, ut puta, ut cognoscitur inquantum ens vel inquanlum est aliquod ens summum et hujusmodi, sed inquantum est haec essentia.

Quod autem accipitur quod passio est extra essentiam subjecti, etc. Hic multi volunt intelligere quod mens Doctoris fuerit, quod in creaturis passio est realiter causata a subjecto; et ex hoc quod sit realiter distincta a subjecto, cujus oppositum expresse tenet Doctor quod non sit realiter distincta a subjecto. Aliqui tamen faciunt magnam differentiam inter distinctionem essentialem et realem, concedentes quod licet passio distinguatur realiter a subjecto, non tamen essentialiter, et sic intelligendo, subjectum non potest separari a passione. Sed quidquid sit, in secundo articulo exposui quomodo subjectum est causa passionis, vide ibi. Multi tamen Parisini accipiunt notitiam passionis pro passione, supple quod notitia passionis est realiter causata a subjecto, et sic realiter distincta, ipsa tamen passio est realiter causata.

Sed postea esset difficultas, quia dicit Doctor quod illud, quod habet rationem passionis in divinis non est realiter causatum, quod non potest intelligi de noti tia illius, quia in intellectu beato talis notitia est realiter causata, nisi dicatur quod in intellectu divino non est realiter causata; sic exponendo, quod notitia illius, ut liabet rationem passionis in divinis, respectu intellectus divini non est realiter causata, quia est simpliciter idem, quod essentia divina realiter et essentialiter, ut patet ex Doctore infra, d. 2.

(d) Quod tertio dicitur. Nota hanc responsionem, quia dicit Doctor quod non est necesse subjectum habere principia intrinseca, per quae demonstrentur passiones de ipso, sicut de homine demonstratur risibililas per definitionem ipsius, quae est principium intrinsecum ipsius hominis, sed sufficit quod tale subjectum sit principium suo modo effectivum passionis demonstrabilis; et sic ex ratione talis subjecti (licet nullo modo ex parte rei distincta a subjecto) possum demonstrare passiones de ipso, ut patet de ente respectu suarum passionum.

(e) Ad alia secundae viae. Ad primum dico, etc. Respondet Dofctor ad Augustinum quod loquitur de materia remota scientiae, sicut dicimus quod Physica ex quo est scientia realis, quod erit de rebus, sed postea specificatur de quibus rebus, et tandem erit de rebus naturalibus, et sic erit de aliquo primo cui omnes res naturales habent attributionem. Sic in proposito, Theologia cum sit scientia realis, erit vel de rebus significatis vel de ipsis signis significantibus res, sed post quaeritur de quibus rebus erit de divinis, et per consequens de aliquo primo cui omnia in tali scientia considerata habent attributionem aliquo modo, et tale primum erit Deus.

Ad secundum dicit, quod licet aliqua pars Scripturae habeat quatuor sensus, tamen tota Scriptura habet omnes sensus istos pro litterali, quia quicumque sensus in una parte Scripturae non est litteralis, in alia parte erit litteralis, quia sensus moralis in'una parte Scripturae erit ille sensus ad litteram in alia parte, sicut cum dicitur Lucae 15. "Abiit in regionem longinquam", moraliter, id est recessit per peccatum a gratia Dei sive a salute animae; hic sensus moralis erit litteralis in alio loco Scripturae, puta in isto: Longe a peccatoribus salus, et sic de aliis.

(f) Ad tertium dico, etc. Doctoris respon- 6S. sio stat in hoc, quod ideo hoc est subjectum scientiae moralis, quia virtualiter continet quoad animam omnes veritates in illa contentas; nam per rationem animae concluditur talis finis moralis scientiae convenire homini, puta felicitas naturalis. Et habita cognitione finis, per animam concluduntur omnia media ad illum finem, cujusmodi sunt virtutes morales, quae ordinantur ad felicitatem naturalem ut ad finem, et sic per rationem formalem animae concludimus et finem sic natum convenire homini, et omnia ad illum finem ordinata. Et hoc magis patebit in quaestione de praxi. Cum ergo per rationem formalem animae non possit concludi ultimum finem Theologiae convenire homini, quia tunc via naturali cognosceretur ultimus finis hominis, cujus oppositum probatum est quaest. 1. prologi, sequitur quod homo non erit subjectum Theologiae. Imo si poneretur subjectum, contineret virtualiter ultimum finem Theologiae, non tantum quoad cognitionem illius, sed etiam quoad entitatem, ut infra patebit, dist. 3. quaest. 1. et dist. 8. quaest. 2

(g) Secundo sic: Homo est finis, etc. Hic intendit probare quod magis Deus sit subjectum Theologiae, quia finis ultimus patet a simili, quia homo ut finis ultimus scientiae moralis, ponitur subjectum ejus quoad animam; patet, quia amor concupiscentia) prasupponit amorem amicitiae ut finem ad quem ordinatur, ut magis patebit in 2. distinet. 6. quaest. 2. cum ergo felicitas naturalis ametur amore concupiscentiae, palet quia propter hominem amatum amore amicitiae, sequitur quod homo sic amatus erit ultimus finis moralis scientiae, et sic subjectum ejus; cum ergo Deus sit simpliciter ultimus finis Theologia, cum sit tantum amabilis propter se, imo repugnat formali ter esse amabile propter aliud, ut probat Doclor in 4. distinet. 49. et omnia in Theologia considerata sint tantum propter ipsum diligibilia, sequitur ex ista ratione quod erit magis subjectum Theologiae.

Ad aliud palet, quia illa propositio est falsa, scilicet quod finis scientiae est inducere formam, etc. Finis enim propriae scientiae, est tantum attingere objectum illius scientiae per actum suum, quod nihil aliud est nisi actum scientiae terminari ad tale objectum, etc.

Solum oritur una difficultas, in hoc quod dicit in responsione, quod anima hominis virtualiler continet rationem felicitatis naturalis, quia sic, cum talis felicitas consistat in speculatione primae substantiae separatae, ut vult Aristoteles 10. Ethic. sequitur quod virlualiler continebit talem speculationem; et sic sequitur ultra, quod virlualiler continebit entitalem primae substantiae separatae; et consequentia ultima patet ex Doctore in primo dist. 3 et in 2. d. 3. in materia de cognitione Angelorum, et subtiliter hoc probat in quodl. q. 14. Sed hoc est impossibile, quod virtualiler contineat hujusmodi enti talem, ut ipse probat in locis praeallegatis.

Respondeo, quod eo modo quo virlualiter anima intellectiva continet cognitionem substantiae separatae, eo modo continet enlilalem illius substantiae, sed tantum virlualiler vel essentialiter continet cognitionem substantiae separatae, quantum ad conceptus communes sibi et nobis; et sic virtualiter vel essentialiter continet hujusmodi conceptus. De prima enim substantia (ut in d. 3. declarabitur, et partim declaratum est supra q. 1.) non cognoscuntur aliquae proprietates de ipsa, sed tantum cognoscitur, quod est aliquod ens infinitum, aliqua causa prima et hujusmodi.

Secundo dico, quod animam virtualiter continere felicitatem naturalem, potest dupliciter intelligi. Primo, quod per rationem animae potest concludi quod talis felicitas, puta speculatio substantiae separatae, nata est inesse animae intellectivae, ut ultima felicitas naturalis ipsius. Secundo, quod virtute naturali possit pervenire ad hujusmodi felicitatem, et uterque sensus est verus.

COMMENTARIUS. (a) Ad primum argumentum secundse quaestionis, etc. Respondet ad argumenta alterius queestionis in qua quaerebatur: Virum Theologia sit de Deo sub aliqua ratione speciali.

Ad primum, quod isti loquuntur tantum non de ratione formali, sed de materia proxima; materia enim proxima subjecto Theologiae (specialiter loquendo de Theologia contingentium, quae respiciunt restaurationem) est Christus, ut restaurator et ut caput Ecclesiae.

(b) Ad secundum respondet primo, negando antecedens. Ad probationem dicit, quod Philosophus non intendit ibi, quod Deus sit adaequatum subjectum Metaphysicae, sed ens in quantum ens; tamen Deus est nobilissimum consideratum in Metaphysica, et nobiliori modo consideratur in Metaphysica quam in alia scientia naturaliter inventa, licet ibi consideretur praecise in conceptibus communibus, ut supra patuit in quaestione 1. Prologi.

Dicit secundo, quod oportet esse aliquam communissimam in qua demonstrentur passiones communes omni enti, et talis est Metaphysica quae considerat principaliter de ente et passionibus entis. Habet enim subjectum commune omnibus subjectis aliarum scientiarum, et passiones communissimas convertibiles cum subjecto, de quibus infra dist. 39.

(c) Ad tertium respondet sustinendo Avicennam, et ex hoc improbando positionem Commentatoris. Dicebat enim Averroes, quod substantiae separatae sunt subjectum Metaphysicae. Ratio, quia nulla scientia probat suum subjectum esse, sed supponit esse probatum in alia scientia; modo substantiae separatae probantur esse in scientia naturali, ut patet 8. Physic. ergo Metaphysicus non demonstrat illas esse, sed supponit illas. Et contra hoc arguit Doctor, quia tunc sequeretur, quod scientia naturalis esset simpliciter prior lota Metaphysica, patet, quia ipsa ostenderet de subjecto Metaphysicse si est. Hoc autem est valde inconveniens, quia tunc Physica esset prior prioritate perfectionis, patet, quia cognitio subjecti in aliqua scientia sub ratione propria est perfectissima, ut patuit supra; ergo Physicus qui probat subjectum Metaphysicse esse, esset nobilior Meta physico. Et ultra sequeretur quod Physica esset etiam simpliciter prior tota Metaphysica, quod est inconveniens; (etiam loquendo de prioritate durationis) licet enim quoad nos Physica sit prior, tamen simpliciter et absolute, Metaphysica est simpliciter prior, cum sit simpliciter de rebus eeternis, etc.

(d) "Secundo, quia per omnem conditionem", etc. Hic Doctor intendit probare quod etiam Metaphysicus demonstrat primam substantiam separatam esse, arguendo ab effectu, et ratio clara est in littera, tiamquia per omnem conditionem, etc. Sed in Metaphysica considerantur mullee proprie- tales effectuum, quae non possunt inesse effectibus nisi causa sit, ut patet, quia effectus dependet; et ideo arguimus quod est aliquod independens, etc. ut patet in littera, et sic consideratur prima causa a Metaphysico, ut circumscribitur a motu et mutatione, quia consideratur inquantum est producens et in quantum transmutans. Et quod aliquid possit intelligi tantum producere, ut productio abstrahit a motu et mutatione, patebit infra ex Doctore distinet. 2. et 5. primi. Et sic per rationem effectibilis potest demonstratione quia demonstrari primum effectivum esse, ut subtiliter demonstrat Doctor in isto 1. dist. 2. quaesi. 1. et tamen effecti - bile inquantum efifectibile, abstrahit a motu et mutatione, patet, quia secunda Intelligentia secundum Avicennam est vere producta a prima, et tamen nec per motum, nec per mutationem. IIoc idem secundum Aristotelem ut diffuse Doctor exponit in isto 1. d. 8. q. ull. et quaest. 7. Quodl.

Si dicatur, quod non possumus cognoscere aliquid effectibile, ut abstrahit a motu et mutatione, quia omnis nostra cognitio, etc. Et breviter, omne medium sumptum a Melaphysica videtur habere evidentiam ab aliquo naturali sensibili, et sic primam substantiam esse, non potest demonstrari nisi per medium Physicum. Dico, quod licet cognitio abstractiva terminorum dependeat aliquo modo (saltem occasionaliter ) a cognitione sensitiva eorumdem, tamen habita cognitione abstractiva terminorum, possunt formari mullae propositiones necessariae, ut abstrahunt ab omnibus conditionibus materialibus. Licet enim intellectus pro statu isto non cognoscat rationem totius et partis, nisi praesupposita cognitione sensitiva totius et partis, tamen habita cognitione abstractiva totius et partis, potest formare hanc propositionem: Omne totum majus est sua parte, etiam nullo sensibili exis tente. Et de hoc vide diffuse Doctorem in primo distinctione 3. quaestione 4. de sinceris veritatibus, et aliqualiter in Quodlibeto. Primam etiam subtantiam esse, po- ^ stantest multipliciter probari a Metaphysico, tiam ut habet diffuse videri a Doctore in primo multiplicidistinct. 2. quaest. 1. ubi probat primum bari a effeclivum esse, et primum in eminentia, sico. et ultimum finitivum, etiam circumscribendo naturalia sensibilia: vide ibi. Ex his patet.quomodo Meta physicus per medium abstractum a materia sensibili probat primam substantiam esse. Non dico tamen quod tale medium sit abstractum secundum esse, quia omne effectibile, generabile et corruptibile apud Philosophum dependet a materia, sed per medium abstractum secundum considerationem, eo modo quo Doctor arguit inprimo distinet. 2. quaest. 1.

(c)Ad aliud, etc. Respondet Doctor quod 73. finis potest accipi pro illo respectu quo maiuer formahter aliquid dicitur finis, vel pro mentaiiter. fundamento. Secundo modo, Deus sub ratione Deitatis dicitur finis, et sic scientia de illo est nobilissima. Ad illud de bonita- Bonitas te, dicitur quod bonitas potest dupliciter dupbciter accipi, vel pro bonitate formaliter quae in accipi Deo ponitur attributum; vel pro bonitate essentiali et quidditativa quae ponitur radix et origo bonitatis attributalis. Secundo modo est perfectior, et per consequens habet magis rationem finis. De hoc patebit infra distinet. 1. quaest. 2. distinet. 8. quaest. penult. et specialiter in Quodl. 1. quaest. 1.

COMMENTARIUS. (a) "Ad tertiam quaestionem", in qua quaerebatur: An Theologia sil de omnibus scibilibus, iste titulus quaestionis sic intelligitur: Ex quo subjectum Theologiae est Deus sub ratione Deitatis, loquendo de Theologia in se, et illa dicuntur pertinere ad scientiam Theologicam, quae virtute subjecti Theologici ostendi possunt vel cognosci, ut infra patet ex Doctore, an modo sit de omnibus scibilibus quaeritur. Hoc declarato, dicitur ab Henrico Quodlib. 3. qusest. 9. quod non est de omnibus scibilibus, quia quidditates relucentes in essentia divina, movent intellectum divinum virtute propria, ad notitiam veritatum in ipsis virtualiter contentarum, ita quod essenia divina non movet intellectum divinum ad notitiam illarum quiddilalum, nec ad notitiam veritatum inclusarum. (b) Contra illud. Hic vector improbat hanc opinionem, quantum ad hoc, scilicet, quod hujusmodi quiddilates possint movere intellectum divinum; quia si sic, intellectus divinus vilesceret, quia tunc pateretur ab aliquo alio ab essenlia sua, quia illae quiddilates effective causarenl notitiam veritatum inclusarum, et sic ab illis reciperet aliquam perfectionem, quod est impossibile; quia talis notitia causata, esset vere realiter distincta ab intellectu divino, et per consequens vere reciperetur ab illo, et multa alia inconvenientia sequerentur. (c) Secundo sic. In ista ratione Doclor objectum supponit unum, scilicet quod objectum intellectus adaequatum intellectus divini est essentia divina singularissima et non aliquod commune, loquendo semper de objecto motivo, et hoc est communiter ab omnibus concessum. Sed si intellectus divinus esset actuabilis a diversis objectis, sive perfectibilis ab illis, tunc aliquod commune esset objectum illius. Hoc patet de omnibus aliis potentiis, quia enim potentia visiva nata est moveri a pluribus coloribus, ideo ponitur aliquod commune pro objecto adaequato. Et quod dicit: "Nec obstat, quod objecta alia attribuuntur ad essentiam suam", et ita dicitur primum objectum propter talem attributionem. Doctor instat contra, quia tunc sequeretur quod substantia esset primum objectum intellectus nostri, quia omnia alia accidentia attribuuntur substantiae, ut patet 5. Metaphysic. et tamen substantia non ponitur primum objectum intellectus, ut infra patebit distinct. 3. quaest. 3. Et ratio est, quia alia accidentia habent propriam rationem movendi intellectum ad sui co¬ gnitionem. Sic erit in proposito, quod si alia objecta possunt movere intellectum divinum, causando partialiter in illo cognitionem sui, ab omnibus illis poterit abstrahi aliquod commune, quod erit primum objectum intellectus divini, sed de hoc diffuse pertractabitur in isto primo distinet. 3.

(d) Tertio, quia si essentia divina, etc. Palet, quia non priedicatur de omnibus per se intelligibilibus ab intellectu divino; ergo erit primum primitate virtutis, videlicet quia virlualiter continet notitiam omnium per se intelligibilium ab intellectu suo, aliter non diceretur primum virtute. Si ergo alia objecta possunt causare notitiam sui in intellectu divino, et per consequens movere ipsum, causando ibi talem notitiam, ipsa non erit adaequatum objectum in ratione motivi, respectu intellectus divini, hoc autem est falsum communiter apud omnes.

(e) Ideo dico aliter. In ista littera sunt notandae multae propositiones. Prima est: Divina Theologia est de omnibus cognoscibilibus, quia objectum primum Theologiae Dei facit omnia alia actu cognita in intellectu suo, quod essentia divina producit omnia objecta secundaria in esse cognito respectu intellectus divini, et intellectus divinus habet cognitionem omnium a sola essentia divina.

Sed circa hanc propositionem occurrunt aliquae difficultates ex dictis Doctoris. Primo, quia ipse vult expresse in 1. dist. 3. quaest. A. respondendo ad quaestionem, quod omnia objecta secundaria sive omnes veritates sincerae sunt ab actu intellectus divini. Hoc idem in 36. dist. 2. 43. et in 2. dist. 1. q. 1. et in Quodlib. q. 14. Si sic, tunc ista objecta sunt nota intellectui divino, non per essentiam, sed per actum intellectus sui; et sic videtur sequi, quod veritates istae non sunt nolae per ralionem objecti Theologici.

Respondeo primo, quod etsi hujusmodi entia sunt producta in esse cognito ab actu intellectus divini tanquam a causa, quodammodo immediata, tamen ab essentia divina ut a causa remota, suo modo dicunlur esse producta in tali esse cognito. ut expresse patet a Doctore in isto 1. dist. 3. q. 4. ubi vult quod sincerae veritates reluceant in essentia divina ut in causa remota, et hoc ideo est, quia essentia divina est ratio formalis producendi cognitionem sui in intellectu suo; et tunc ipse intellectus et essentia mediante tali actu, sunt ratio formalis producendi omnia alia in esse cognito.

Secundo dico, quod etsi talia objecta tantum habeant esse per actum intellectus divini, qui producit illa in esse cognoscibili, essentia tamen divina facit illa actu cognita in intellectu divino. Dico etiam quod quando Doctor dicit, quod producuntur peractum intellectus divini, non semper accipit actum pro actuali intelligenlia sive actu intelligendi, sed pro actu quo producuntur in tali esse, qui actus pertinet magis ad genus actionis, et ideo differunt actus intellectus et a tus intelligendi, quia omnis actus intelligendi est actus intellectus, non e contra; patet, quia actus quo elicitur actus intelligendi, dicitur actus intellectus, et tamen non dicitur intellectio, ut patet.

Nota tamen, quod cum dico quod essentia divina facit objecta secundaria actu cognita in intellectu divino, non est intelligendum quod causet aliam cognitionem a cognitione prima, qua intellectus divinus cognoscit essentiam, cum in re tantum sit ibi una cognitio, ut infra patebit in isto 1. di st. 2. q. 1 .et dist. 39. Sed facit illam cognitionem primam terminari ad objecta secundaria, ita quod secundum aliam et aliam terminationem ad alia et alia objecta dicitur diversificari; in re tamen, tantum est una cognitio simplicissima, et hoc diffuse patebit infra dist. 39.

Secunda difficultas, est de cognitione contingentium. Nam si virtute essentiae divinae contingentia cognoscuntur ab intellectu divino, tunc videtur expresse quod Doctor sibi contradicat in multis. Primo, quia expresse vult quod essentia divina non contineat virtualiter veritates contingentium, ut patuit supra; et tamen si notitia talium veritatum virtute essentiae fieret in intellectu divino, tales veritates virtualiter continerentur in essentia divina, quia continens virtualiter notitiam alicujus, etiam virtualiter continet entitatem illius, ut patet expresse a Doctore in isto 1. dist. 3. et dis'. 8. in 2. dist. 3. qusesl. 9. in Quodl. quaesi. 14.

Secundo sibi contradiceret, quia expresse vult quod essentia divina de necessitate naturae moveat intellectum divinum respectu cognitionis ab ipsa causatae; et sic si essentia divina moveret intellectum divinum respectu veritatis contingentis, sequeretur quod intellectus divinus necessario intelligerel hanc pariem contradictionis fore veram, et ita posset errare vel oppositum n >i posset evenire, et tunc non esset contingens, sed necessarium illud quod ponitur esse contingens, haec sunt verba formalia Doctoris qusest. 14. Quodlib.

Respondeo quod essentia divina, ut Responsio. essentia, non movet intellectum divinum respectu veritatis contingentis, quia tunc sequerentur inconvenientia supradicta. Sed quia essentia divina movet inlellectum divinum ad notitiam terminorum hujus veritatis contingentis, et postea voluntas divina determinat de omnibus contingentibus, tunc praesupposila determinatione divine voluntatis respectu contingentium, essentia div na facit illa con- tingentia actu cognita in intellectu divino, sive facit notitiam intellectus divini actu terminari ad contingentia. Ex hoc patet expresse a Doctore in islo 1. d. 39. et sic inlelligendo Doelorem, patet quod sibi non contradicit. Esset tamen aliqualis difficultas in ista responsione, sed brevitatis causa ipsam differo usque ad 39. d. primi.

Expono tamen aliqualiter hanc litteram, cum dicit, quod essentia divina in primo signo naturae est essentia sua primo cognita in intellectu suo, et ratio est, quia objectum naturale perfecte praesens potentiae de necessitate producit prius sui notitiam, lanquam quasi effectum perfectissimum, esset enim impossibile ipsam prius esse rationem producendi notitiam aliorum. Et in isto signo naturae (licet possint etiam plura signa intelligi, ut exposui in 2. d. 1. q. 1.) essentia divina est simpliciter ratio cognoscendi omnia alia intrinseca, puta personas et relationes, et omnia alia quae sunt ibi ex natura rei. Sequitur: et in secundo signo naturae quidditates virtualiter continentes veritates proprias, sive proprietates cognoscuntur per rationem essentiae divinae. Adverte tamen quod essentia divina est causa immediata talis cognitionis, et non notitia; non enim intellectus cognoscit quidditates illas per notitiam essentiae divinae, ut per rationem formalem illius, sed sola essentia est ratio formalis, quasi causandi talem cognitionem, licet tamen prius sit ratio causandi cognitionem sui. Sequitur: in tertio autem signo, elc. sic intelligendo, quod ipsa essentia esi praecisa ratio cognoscendi hujusmodi proprietates sub ratione sua absoluta et non in quantum cognita, quia ut dixi supra, illa cognitio non est ratio formalis cognoscendi; nec similiter cognitio illarum quidditalum est ratio formalis cognoscendi illas proprietates, sed praecise essentia ut haec essentia, inlellige tamen, quod essentia lanium concurrit partialiter, ut infra patebit dist. 2. pari. 2. quaesL 3.

Si quaeratur an poterit ipsa essentia prius causare cognitionem proprietatum quam quidditalum. Dico quod non, quia est causa mere naturalis, et ideo prius natura est ratio formalis producendi notitiam quidditalum, cum sint perfectiores, elc. Ibi: Quia intellectus divinus non est natus perfici ab illis quidditatibus, id est non est natus recipere aliquam perfectionem ab aliquo, cujusmodi est cognitio, quia ille intellectus est infinitus, et illae quidditates finitae, et infinitum a finito nullo modo perficitur. Hoc debet sane intelligi, quia si per impossibile daretur una quidditas infinita essentialiter distincta a tali intellectu, non sequeretur ipsum posse perfici a tali quidditate, quia tunc non esset formaliter infinitus, quia potentia receptiva repugnat infinito intensive, cum illa essentialiter includat imperfectionem; debet ergo intelligi quod non potest suo modo perfici, nisi ab objecto formaliter infinito, quod sit idem sibi realiter, cujusmodi est essentia divina, ita quod si essentia divina in tertio signo non moveret ad cognitionem talium proprietatum, nunquam intellectus intelligeret eas.

(f) Sic ergo, Deus, etc. Quia tantum virtute primi objecti Theologici actuantis intellectum ejus, non quod sit receptivus alicujus perfectionis, quia omnis perfectio in tali intellectu est simpliciter eadem sibi, modo inler recipiens et receptum est realis distinctio; dicitur tamen perfici, quia ultima perfectio intellectus divini est in actu secundo, quo conjungitur optimo sive essentiae divinae, ut infra patebit dist. 2. part. 2. quaest. 3.

(g) "Sed de intellectibus creatis Beatorum aliter est". Et haec propositio includit duas partes. Prima, quod potest cognoscere quidditates creatas el veritates in illis contentas ex motione propria aliarum quidditatum, et talis cognitio est cognitio in genere proprio. Quomodo autem intellectus Beati possit moveri ab hujusmodi quiddilatibus, habet diffuse videri in 2. distinet. 3 qusest. vlt. et in 4. dist. 45.

Secunda pars est, quod intellectus Beati potest habere cognitionem Theologicam de veritatibus inclusis in ipsis quiddilatibus, ut ostensis in essentia divina.

Sed circa hanc partem occurrit difficultas. Quia qu;ero, aut hujusmodi veritates fiunt notae intellectui Beato creato, virtute essentiae divinae, aut virtute voluntatis divinae. Non primo, quia essentia divina (ut essentia) non potest movere aliquem intellectum creatum, ut subtiliter palet a Sooto in queest. 14. et 15. Quodlib. Non secundo, quia tunc non fierent notae virtute objecti Theologici, quod est sola essentia divina. Dico quod fiunt notae per voluntatem divinam. Et cum dicitur quod non essent veritates Theologicae, quia non nolae virtute objecli Theologici, dico quod sufficit, quod fiant notae virtute alicujus, quod est simpliciter idem objecto theologico, vel virtute alicujus perfecte supplentis vicem objecli Theologici, cujusmodi est voluntas divina, et hoc palet a Doctore in Quodlib. q. 14. et prmsertim in q. 15. et sic patet ad difficultatem, et quomodo Doclor sibi non contradicat.

COMMENTARIUS. (a) Sed dubium est. Hic Doctor quaerit, posito quod aliqua alia scientia, puta Metapliysica vel Physica sit, de quibusdam cognoscibilibus, ita quod talia cognoscibilia possint ostendi in tali per rationem subjecti illius, vel per rationem propriam talium cognoscibilium: An stante hoc, Theologia sil de omnibus ? Distinguit Doctor de Theologia in se et Theologia in intellectu Beati. Primo modo est de omnibus, quia omnia entia, virtute objecti Theologici, possunt cognosci, modo tamen prseexposito, ita quod essentia divina est ratio cognoscendi omnia cognoscibilia quantum est ex parte sua; et de facto est ratio cognoscendi omnia intellectui divino, licet respectu intellectus creati non possit esse ratio cognoscendi omnia, cum nullum intellectum creatum possit move' re; et posito quod possit movere, adhuc oporteret ostendere, an sit capax omnium intelligibilium simpliciter, nec est inconveniens quod idem sciatur in alio et alio lumine, ut patebit in quaestione immediate sequenti. Secundo modo dicit, quod potest esse de omnibus scibilibus, quia scibilia non sunt infinita.

Sed hic occurrit difficultas. Quia Doctor in isto 1. dist. 2. q. 1. vult expresse quod intelligibilia sunt actu infinita in intellectu divino, et ab intellectu creato successive cognosci possunt.

Item, in 3. d. 14. q. 2. dicit quod anima Christi potest videre infinita in essentia divina; ergo, etc. Paucis respondeo secundum aliquos, exponentes hic Doctorem, quod non loquitur hic de objectis infinitis in numero, quia illa sunt infinita, sed de objectis infinitis in entitale, accipiendo infinitum extra genus, prout virlualiter vel eminenter continet omnem ra infi- entitatem, et plura talia infinita non possunt in- sunt cognosci ab intellectu creato, licet ab intefie- intellectu divino possint cognosci. Sed lfimt0’ loquendo de infinito in genere, quod non continet omnem entitatem, puta si daretur linea infinita vel numerus infinitus, certum est quod non continerent eminenter entitatem hominis vel Angeli, etc. et plura talia infinita possunt intelligi ab intellectu creato, sed de hoc differatur usque ad 39. dist. 1.

Posset etiam dici et forte magis ad intentionem Doctoris, quod etsi intellectui divino sint actu infinita intelligibilia, quia essentia divina omnia intelligibilia actu facit intelligibilia, ita quod non unum post aliud, et sic intellectus divinus respicit illa, ut actu infinita intelligibilia. Sed intellectui creato non sunt actu omnia i ltelligibilia, quia tunc infinita essent actu intelligibilia intellectui creato, quod repugnat ei, sed actu sunt finita intelligibilia, licet potentia possint esse infinita intelligibilia numero.

De Theologia autem nostra. Hic Doi nostra 6tor duo dicit de Theologia nostra, unum »it ac- quid sit de facto, aliud quid de possibili. Sirmium De primo dicit, quod Theologia nostra de facto non est actualiter omnium scibilium, scibilium sed sicut Theologia Beatorum de facto do Theolohabet terminum ex voluntate Dei revelan rmn et lis, ita et nostra; et terminus praefixus a sit de voluntate divina, quantum ad revelationem omnibu' generalem est eorum quae sunt in sacra Scriptura, licet ex speciali privilegio possit esse plurium intelligibilium.

(c) De possibilitate Theologiae nostrae, etc. Dicit Doctor quod Theologia nostra non potest esse simpliciter de omnibus cognoscibilibus, et hoc loquendo de communi lege, nam Deus si vellet, posset causare cognitionem distinctam cujuscumque cognoscibilis, sed hoc non facit. Quod autem secundum communem lesrem non possit esse de omnnibus, probat dupliciter. Primo, quia Theologia nostra tantum est de complexis revelatis, (ut supra exposui) et est tanlum de illis complexis, quorum termini sunt nobis naturaliter noti, ut puta quod Deus est trinus et unus; non Fi(1«s ^ enim habetur cognitio Deitatis sub ratione cognitio Deitatis via naturali, nec Trinitatis sub respectu ratione Trinitatis, ut Theologi loquunlur, sed habetur no lilia de istis terminis in confuso, et ut accipiuntur a sensibilibus, ut puta sic dicendo: aliquod ens quod nominamus Deum, est. trinum et unum, etc.

(d) Secundo probat ibi: Tum propter defectum Theologiae nostrae. Nam Theologia nostra est tantum de revolatis, et dicitur fides, multa autem cognoscimus pro statu isto non per revelationem, sed ex evidentia rei; modo fides sive revelatio et c'gnitio evidens non possunt simul esse respectu ejusdem objecti, secundum aliquos. Cum dicit ibi secundum aliquos, loquitur secundum opinionem propriam, ut patebit in 3. dist. 24. contra sanctum Thomam.

Sed hic occurrit difficultas. Quia notitia Theologica nostra in est nobis per rationem Difficultas. objecti Theologici, alii er non diceretur notitia Theologica; sed, ut supra patuit, objectum Theologiae nostrae est Deus sub ratione infinitatis, et tale non continet Virtual! ter, etc. ut supra exposui. Tum etiam, quia pro statu isto non possumus habere notitiam distinctam objecti Theologici; ergo nec per virtutem illius habetur notitia Theologica nostra.

Respondetur, licet pateat solutio ex supradictis in quaestione de subjecto Theologiae, pro nunc tamen dico quod sufficit, quod Theologia nostra insit nobis per aliquid, imperfecte supplens vicem objecti Theologici, ut exposui in q. 1. Prol.

(e) Tamen omnis Theologia, etc. ilic dicit Doclor quod Theologia tam Beatorum quam nostra, potest esse de omnibus cognoscibilibus quantum ad aliquos respectus, ut quia includunt respectum terminatum ad Deum sub ratione Deitatis; et talis respectus non potest cognosci nisi Deo praecognito ut supra exposui in quaest. 1. et diffuse pertractat Doctor in Quodl. quaest. 14. et sic cognitio omnium scibilium quantum ad illos respectus, dicitur cognitio Theologica.

(f) "Sic ergo, ut vere dicatur, Theologia est de omnibus, et est omnis cognitio non includens imperfectionem, et ideo in intellectu Dei est omnis cognitio", ut supra patuit, qui non potest habere aliquam cognitionem imperfectam, puta confusam vel abstractivam, vel successivam vel quovis modo limitatam. Non est autem omnis cognitio in intellectu creato, quia potest cognoscere lapidem, etiam per motionem propriam, et ideo non praecise virtute essentiae divinae. Est etiam cognitio omnium quantum ad respectus, puta creationis, qui terminaLur ad essentiam divinam ut haec, si tamen essentia ut haec terminet respectum creaturae, et non sub ratione alicujus attributi, nobis naturaliter noli, licet hic dubie loquatur. Alibi tamen tenet, quod terminetur ad essentiam ut lime, ut patet in 2. d. 1. et in Quodl. q. 8. et alibi, et hic etiam tenet idem, ut patet per verba sequentia cum dicit:

(g) "Et ista est forte una ratio", etc. "Quia nec extremum, ad quod est respectus, scilicet essentiam ut haac". Sequitur, "ideo nec ratione imaginis", etc. Patet, quia cognoscens imaginem sub illo respectu quo refertur ad Trinitatem, necessario cognoscit illum respectum, quem distincte non potest cognoscere, nisi praecognita distincte Trinitate, ut patet a Doctore in Quodl. q. 14. art. 3. nec etiam confuse, nisi praecognita Trinitate saltem confuse, quod tantum fit per revelationem, ut supra patuit praesenti quaest. et quaesi. 1.

Hic tamen occurrunt aliqua dubia. Primum, quia si Theologia nostra est de dubium, omnibus scibilibus quantum ad respectus supradictos, quaero, aut intelligit quod est de omnibus de facto, et tunc sequitur quod est de omnibus respectibus creaturae ad Deum de facto. Aut loquitur de possibili, et tunc quaero, aut talis cognitio Theologica est de omnibus illis respectibus, ut distincte conceptis, aut confuse conceptis. Si primo modo, tunc Deus sub ratione Deitatis, poterit distincte cognosci a nobis, palet, quia respectus non potest distincte cognosci, nisi et terminus distincte concipiatur, ut patet a Doctore q. 14. Quodlib. Et si Deus potest a nobis distincte cognosci sub ratione Deitatis, tunc distincte possunt cognosci a nobis veritates Theologicae, virtualiter inclusae in Deo. Sed hoc non est de communi lege, ut supra patuit, et sic contradiceret sibi parum supra, quia dixit quod de possibili et communi lege, est tantum de his complexis, quorum termini naturaliter a nobis concipiuntur; et hoc idem in q. 1. Prol. et in 3. d. 23. et in Quodl. q. 14. Si secundo modo, lunc sicut talis respectus confuse concipitur, ita et terminus respectus.

Dico primo, quod de facto est de omnip0n 10' bus, loquendo de respectibus confuse conceptis, quia in Theologia nostra cognoscimus quod omnes creatura) dependent a Deo, ita quod talis respectus est relatio creaturae ad Creatorem. Dico secundo quod potest esse de omnibus, etiam distincte conceptis, sed non de communi lege, sed magis ex speciali privilegio. Dico tertio quod potest esse de omnibus, ita quod notitia talium respectuum confusa dicitur Theologica, et sicut illi respectus confuse concipiuntur, ita et terminus respectus, quia concipitur aliquod ens quod nominamus Deum, terminare respectum creaturae ad ipsum. Et posito quod ipsa creatura cognoscatur in se perfecte, adhuc non sequitur quod relatio creaturae ad ipsum Deum cognoscatur, quia cognitio talis non tantum dependet a fundamento, sed etiam a termino; ideo cognoscitur tantum per revelationem, quia cognitio talis habetur virtute primi objecti Theologici, vel virtute alicujus supplentis vicem talis objecti, de quo supra diximus.

Secundum dubium est, quia videtur quod cognitio talis respectus non sit prsecise Theologica. Probatur, quia non habetur praecise virtute objecti theologici, vel virtute alicujus supplentis; probatur, quia cognitio respectus non tantum dependet a termino, sed etiam a fundamento, ut patet a Doctore hic.

Respondeo, quod dicitur cognitio Theologica, quantum ad hoc quod dependet a Deo sub ratione Deitatis, licet etiam dependeat a fundamento, ut tamen ab illo dependet non dicitur Theologica, et sic patet littera hujus quaestionis.