COMMENTARIUS. Contra istam positionem sunt due rationes, una, etc. et haec ratio prolixe exposita est supra, et vide ibi.

(a) Responsio aliquorum ad hanc rationem. Hic ponitur responsio Henrici dicentis, quod ens ratum, id est, inquantum relatum ad primum ens, facit de se notitiam, et ita concipere illud sub ratione illa, etc. Et dicit tria:

Primum, quod ens relatum facit notitiam sui in intellectu concipiente illud.

Secundum, quod non facit notitiam sui sub ratione absoluta; patet, quia concipere hominem inquantum refertur ad aliud, non est praecise concipere ipsum sub ratione absoluta, sed magis sub aliqua relatione et sic concipitur illa relatio.

Tertium est, quod relatio habet causare in intellectu conceptum correlativi sive relationis correspondentis; et cum non concipiatur relatio correspondens, ut in se subsistens, concipietur aliquo modo fundamentum illius relationis virtute istius.

(b) Contra, istud argumentum videtur stare, etc. Hic Doctor arguit contra responsionem Henrici, et primo probat quod argumentum factum ab ipso Doctore stet in robore suo, quia si est dare aliquod adequatum pro objecto a nobis naturaliter cognoscibili et intelligibili qualitercumque sit praesens intellectui nostro, posset facere conceptum de se et de his, quae includit essentialiter vel virtualiter. Hoc supra diffuse expositum est dist. 3. quest. 3. de objecto adaequato intellectus nostri in ratione motivi; quod enim est objectum adequatum intellectus in ratione motivi, solum facit notitiam sui et omnium essentialiter et virtualiter contentorum, ut ibi longius exposui, sequitur quod nunquam potest facere notitiam alicujus, quod nec essentialiter, nec virtualiter continet. Cum ergo ipse Deus, nec virtualiter, nec essentialiter includatur in aliqua creatura, non poterit naturaliter cognosci, nec etiam aliquis alius conceptus de Deo absolitus possit haberi virtute creaturae, nisi ille alius essentialiter vel virtualiter contineatur in creatura. Si ergo conceptus entis non sit communis Deo et creaturae dictus in quid de Deo et creatura, virtute creaturae non poterit haberi sive cognosci conceptus entis de ipso Deo, ut clare exposui supra, dist. 1. quest. 1. et hoc est quod dicit Doctor hic.

Quia tamen ista littera est aliqualiter obscura declaro eam. Cum dicit: Si est dare aliquod adequatum objectum a nobis naturaliter cognoscibile et intelligibile, qualitercumque sit presens intellectui nostro, posse supple illud adequa- tum facere conceptum de se et de his, que includit essentialiter vel virtualiter. Hic accipit objectum naturaliter cognoscibile, non pro eo ad quod potentia naturaliter inclinatur, sed pro eo ad quod potentia naturaliter potest attingere virtute causarum naturalium, que differentia supra patuit questione prima prologi. Sequitur: Et secundum jam dicta nullo modo includitur illud absolutum, quod est fundamentum relationis in Deo, id est, quod absolutum in Deo, quod ponitur fundamentum relationis correspondentis relationi rei rate sive relationi creature, non continetur essentialiter vel virtualiter in aliqua creatura. Sequitur: Probatio assumpti, scilicet quod tale absolutum in Deo non contineatur in creatura, quia licet dicta responsio Henrici, supponat quod relatio in creaturis prius naturaliter concipiatur, etc.

(c) His, inquam, omissis. Hic Doctor probat, quod etiam posito quod per relationem creature cognoscamus relationem correspondentem in Deo, licet hoc sit falsum, ut patuit supra, tamen adhuc non sequitur quod per relationem correspondentem in Deo cognoscamus aliquod ab' solutum in Deo, supponendo unum, quod absolutum in Deo, quod est immediatum fundamentum ipsius relationis est realiter ipse Deus, non enim in alio potest immediate fundari relatio ipsius Dei ad creaturam. Tunc arguitur sic: causans cognitionem alicujus, de necessitate continet illud essentialiter vel virtualiter; sed hujusmodi relatio non sic continet aliquod absolutum, quod sit realiter Deus; ergo, etc. Major est nota ex declaratis supra dist. 3. quest. 1. hujus primi. Minor patel, tum quia relatio non continet essentialiter absolutum, quia tunc esset absoluta, nec virtualiter, quia tunc esset perfectior vel eque perfecta; tum quia talis relatio est tantum relatio rationis, ut infra patebit dist. 30.

(d) Istud etiam probatur, quia secundum eos, essentia divina non est nata facere de se, nisi conceptum unicum in intellectu, supple realem.

Hic Doctor deducit ad hoc inconveniens, quod si per creaturam ratam possumus naturaliter habere conceptum realem de Deo, id est, cognitionem aliquam terminatam ad aliquod reale in Deo, tunc per creaturam possemus naturaliter cognoscere Deum sub ratione Deitatis, quod est impossibile. Patet consequentia, supponendo unum secundum opinionem eorum, quod essentia divina est tantum nata causare unum conceptum realem de seipsa, quia isti dicunt, quod bonitas, sapientia et omnia attributa in Deo sunt tantum in essentia divina per intellectum negotiantem, ita quod in re nihil est ibi, nisi essentia, ut infra patebit quest, immediate sequenti. Et ideo non potest causare in intellectu aliquam cognitionem terminatam ad aliquid reale in ipsa, nisi cognitionem sui; et sic de essentia divina non est natus haberi, nisi unus conceptus realis, qui est ipsius essentie. Si ergo per creaturam ratam potest haberi aliquis conceptus realis de essentia divina, ille erit tantum conceptus essentie divine sub ratione essentiae, et per consequens poterit cognosci ex creatura sub ratione propria. Et hoc est, quod dicit hec ratio supra dist. 3. quest. 1. ubi prolixe est exposita.

Secunda ratio tacta in quaestione predicta, scilicet q. 1. dist. 3.

Respondetur tamen ad illam rationem ab aliquibus tripliciter. Primo, quod aliquis conceptus idem est certus et dubius, etc.

(e) Hoc nihil est. Dicit Doctor quod licet idem conceptus possit diversificari secundum modos Grammticales, etc. tamen quod idem conceptus, eodem modo conceptus quantum ad istos modos sit certus et dubius, est simpliciter impossibile, et per consequens quod conceptus de ente sit certus, et conceptus de ente creato vel increato sit dubius, hoc non est propter modos significandi diversos Grammaticales vel Logicales; vel ergo erit simpliciter alius et alius conceptus, scilicet conceptus entis in se, qui certus, et conceptus entis creati vel increati, qui est dubius, et tunc habetur propositum. Et sic cum dicitur, quod conceptus hominis sit certus, et conceptus Socratis et Platonis est dubius, aut conceptus hominis est alius a conceptu Socratis et Platonis? et habetur intentum; aut est idem, quod conceptus Socratis et Platonis, et tunc idem conceptus ex parte rei erit certus et dubius, quod est affirmare idem et negare.

(f) Aliter dicitur. Hic ponitur responsio Henrici, quam Doctor improbat et responsio est satis clara in littera. Exponitur tamen aliqualiter. Cum dicit: Quando non possunt aliqui conceptus concipi sub unitate, etc. Exemplum: Si ponatur, quod substantia et qualitas sint analogata tantum in ente, ita quod unitas analogie non possit cognosci, nisi prius cognita substantia et qualitate, ut ad invicem distinctis, tunc non potest esse certitudo de tali unitate analogie, nisi prius vel simul sit certitudo de substantia et qualitate, et per consequens non poterit esse certus de unitate analogie, et dubius de substantia et qualitate.

Dicit Henricus, ut supra patuit dist. 3. quest. 1. quod de Deo et creatura non habetur aliquis conceptus communis, sed tantum conceptus analogicus, quia conceptus creature habet attributionem ad ipsum Deum, ideo conveniunt in unitate conceptus analogici, ita tamen quod Deo et creature non ponitur aliquis conceptus- communis alius a conceptu Dei et creature, sed tantum est ibi unitas ordinis vel attributionis. Cum ergo unitas attributionis inter aliqua duo non possit cognosci, nisi prius cognoscantur illa, quorum unum habet attributionem ad aliud, sequitur quod non poterit esse certitudo de tali unitate ordinis vel attributionis, nisi prius vel simul natur habeatur certitudo sub ratione propria ipsius creature, que habet attributionem ad Deum, et ipsius Dei ad quem creatura habet attributionem. Et hoc est, quod dicit.

(g) Confirmatur istud per argumentum, etc. Sic in proposito, non possunt cognosci creatura et Deus, inquantum conveniunt in unitate attributionis, nisi prius cognoscantur sub rationibus propriis; ergo non poterit esse certitudo de tali unitate nisi simul vel prius natura sit certitudo de Deo et creatura, cum certitudo talis unitatis simpliciter dependeat a certitudine fundamentorum, sed non sic est ponendo conceptum entis alium a conceptu Dei et creature, quia de tali conceptu stat certitudo sine certitudine conceptus creature et Dei.

(h) Tertio modo respondetur. Hic ponitur responsio Joannis Rhoditon, quam Doctor etiam improbat, quia ista certitudo, scilicet entis, prcecedit omnem apprehensionem quorumcumque dividentium ipsum ens, patet quia non oportet in prima apprehensione, etc. id est, quod quando apprehendo, puta quod aqua est ens, non est necesse prius apprehendere, an ipsa aqua sit ens a se vel ens ab alio, vel sit ens in se vel ens in alio; prius enim simpliciter apprehendo quod est ens, et postea apprehendo disjunctim disjunctionem; habita enim certitudine quod aqua est ens, postea quaeritur, cum ens dividatur per ens in se vel in alio, an ipsa aqua sit ens in se vel in alio. Et ex istis responsionibus patet responsio ad omnes alias objectiones factas contra isam rationem Doctoris, que judicio meo nullam habet instantiam, si bene perpendantur que exposui, et precipue in dist. 3. quest. 1. hujus.

(i) Ad istud est auctoritas Philosophi, 2. Metaphys. text. com. 4. ubi habet Aristoteles quod primum ens, quod est Deus, et universaliter principia sempiternorum sunt maxime vera et maxime entia, quia sunt causa veritatis et entitatis in aliis. Unde facit istam consequentiam: Principia sempiternorum sunt causa entitatis in aliis, et similiter veritatis; ergo sunt maxime vera et maxime entia. Ista consequentia tenet secundum ipsum per hoc principium, quod ponit ibi: Unumquodqte maime ipsum aliorum est, per quod aliis inest univocatio.

Vult enim ex hoc sensu, quod illud est maxime ens, quod est causa entitatis in aliis univoca et non equivoca,et hoc apparet ex sententia ejus; tum quia dicit per quod aliis inest univocatio; tum secundo, quia exemplificat de igne qui est maxime calidus, quia est causa caloris in alio. Sed certum est, quod ignis est causa univoca respectu caloris, erg0 propositio assumpta, per quam tenet consequentia Aristotelis, habet intelligi de causa univoca. Tum tertio, quia hoc dicit Commentator in comment. 4. 2. Metaph. exemplificando de igne, volens quod hoc nomen ignis magis sit dignum habere hanc intentionem calidum, quia est causa caliditatis in aliis. Tunc arguitur sic: Illud quod est causa univoca entitatis et veritatis in aliis, est maime eas et maxime verum; sed Deus est hujusmodi secundum ipsum Aristotelem; ergo, etc. Aut enim in minori accipitut, quod Deus est causa univoca vel aequiVoca, sive analoga ? Si primo modo, habetur intentum, quia causa univoca et effectus ejus sunt ejusdem rationis. Si vero accipiatur in minori secundo modo, argumentum est in quatuor terminis, et nihil concludit. Ex hac ergo auctoritate expresse habetur, quod ipsum ens sit univocum Deo et creature.

COMMENTARIUS. (a) Ad argumenta opinionis opposite. Primo arguitur' pro opinione Henrici probando, quod ens non dicat conceptum univocum communem Deo et creaturae.

Ad primum respondet Doctor, et responsio stat in hoc, quod extrema contra- dictionis possunt capi dupliciter? Uno modo per se et praecise, sicut esse et non esse, dependere et non dependere, et hujusmodi. Alio modo fundamentaliter, sicut substantia et accidens possunt dici extrema contradictionis fundamentaliter, patet, quia substantia est ens per se, accidens est ens in alio; ens per se et non ens per se sunt contradictoria. Si enim ly ens per se accipiatur pro substantia, et ly non ens per se pro accidente, tunc substantia et accidens dicuntur contradictoria fundamentaliter. Si vero ly non ens per se accipiatur tantum pro negatione contradicente enti per se, tunc sunt contradictoria per se formaliter. Sic in proposito, si accipiatur causatum et non causatum per se et formaliter, tunc contradicunt. Si vero fundamentaliter, ut causatuim pro ipsa creatura, et non causatum pro ipso creatore, patet quod non contradicunt; licet ergo ab extremis contradictionis formaliter sumptis non possit abstrahi conceptus communis univocus, tamen ab extremis contradictionis fundamentaliter sumptis, potest abstrahi conceptus communis univocus dictus in quid. Et sic patet responsio.

(b) Ad secundum respondet Doctor, quod Conceptus communis duobus est neuter formaliter, id est, quod in sua ratione formali non includit conceptum inferioris, et sic conceptus entis non est formaliter conceptus creati nec increati. Si aut em intelligatur quod iste conceptus, scilicet entis, est ita neuter, quod neutrum contradictoriorum dicatur de eo, falsum est, quia conceptus entis est ens positive, quod est unum extremum contradictionis. (Tertio arguitur sic: Primo diversa in nullo conveniunt quidditative. Sed Deus et creatura sunt primo diversa. Major patet, quia que in aliquo conveniunt quidditative, non sunt primo diversa, sed pro- prie differentia, ut patet 5. Met. text. non habente com. qui textus incipit: Eamdem vero dicuntur, circa finem illius textus. Hic autem textus non habet commentum, quia in alia translatione textus correspondens huic textui non reperitur, neque comment. IIoc etiam patet 10. Met. text. c. 12. ubi habetur sic secundum translationem aliam: Que autem differunt ab aliquo per aliquid differunt, ergo est necesse ut sit aliquid idem, per quod non differt, etc. vide textum cum comment. et sic patet major. Minor etiam patet, quia si Deus non esset primo diversus a creatura non esset simpliciter simplex, quia includeret aliquid quo conveniret cum creatura, et aliquid in quo differret.

Respondet Doctor quod Deus et creatura non sunt primo diversa in conceptibus etc. Et quomodo intelligatur, supra exposui dist. 2. part. 1. q. 1. exponendo illud argumentum Doctoris quo probat, quod non possunt esse plura necesse esse. IHoc etiam patebit infra respondendo ad primum argumentum principale.

(d) Ad quartum respondet Doctor, quod licet sola unitas attributionis non ponat unitatem univocationis, potest tamen stare cum unitate univocationis, patet per exemplum. Species ejusdem generis habent essentialem ordinem sive attribuiionem ad primum illius generis, ut patet 3. Met. text. c. 21. ubi expresse ponitur, quod in u0oque genere est unm, quod est mensura omnium illius generis, vide ibi Commentatorem; et tamen cum hoc stat unitas univocationis rationis generis in ipsis speciebus, ita et multo magis oportet esse in proposito, quod in ratione entis in qua est unitas attributionis attributa habeant unitatem univocationis, quia nunquam aliqua comparantur, ut mensurata ad mensuram, vel excessa ad excessum, nisi in aliquo uno conveniant. Sicut enim comparatio simpliciter est in simpliciter univoco, scilicet in specie specialissima, ut patet per Philosophum 7. Phys. text. c.24. ita omnis comparatio est in aliqualiter univoco; quando enim dicitur, hoc est perfectius illo, si queeratur quid perfectius? oportet ibi assignare aliquid commune utrique. Alia argumenta cum suis responsionibus clara sunt in littera.

COMMENTARIUS. (a) Alia est opinio affirmativa in alio extremo. Et hec est opinio Alberti de Saxonia et Roberti Olchot. Et probant illam opinionem per auctoritates et rationes, que inferius solventur. Prima auctoritas est Damasceni in Elementario, c. 10. Substantia (inquit) que continet supersubstantialiter increatam Deitatem, etc. videtur enim ibi tenere, quod Deus sit in Genere.

Secunda est Boetii in lib. suo de Trin. ubi videtur dicere, quod duo genera manent in divinis, scilicet substantia et relatio. Si dicatur ad Boetium quod tantum sunt ibi secundum aliquem modum similem predicandi, hoc non potest esse verum, ut patet per Augustinum 15. de Tin. sic dicentem: Si dicam eternus, immortalis, etc. spiritus, horum omnitm novissimum quod posui, scilicet spiritus, quasi tantum videtur significare substantiam. Et sic patet, quod spiritus in Deo dicatur vere substantia, et non tantum secundum modum praedicandi.

(b) Tertio, ad hoc videtur auctoritas Averrois 10. Met. com. 1. exponendo istum textum: Manifestum est igitur, quod unum in quolibet genere est natura, et on est hoc unum natura alicujs eornm, sed sicut in coloribus querere unm colorem est untm. Similiter in substantia etiam querere unam substantiam est unum. Sic dicit Commentator: Manifestum est (inquit) quod unum in quolibet genere est alia natura simpliciter nalure illius generis, et unum non est natura alicujus eorum, scilicet unum universale D. d. Sed in coloribus, etc. id est, quod est principium esse substantiarum, et principium humeri earum, qte existunt in substantia. Et intendit, quod cum huic fuerit junctum, quod declaratum est in Physicis, scilicet hoc esse primum motorem, eternum et absolutum ab omni materia, et declaravit pos quod hoc non solmmodo est principium tanquam motor, sed tanquam forma et finis; declarabitur, quod illud est unum de quo declaratum fuit hoc, quod est principium substantie, sicut est declaratum, quod est actus ultimus, cui on admiscetur potentia omnino. Hec Commentator. Et sic patet, quomodo Commentator vult quod illud unum, quod est mensura aliorum, sit primus motor; ergo sicut in aliis generibus principium est aliquid illius generis, ita primus motor est aliquid de genere Substantiae. Cetera patent.

COMMENTARIUS. (a) Teneo opinionem meam mediam, etc. Hec ratio sic tenet: Non enim intelligit, quod ratio substantie sit substare accidentibus ut substantia est genus, quia tunc ut sic, substantia relative diceretur, quod est contra Augustinum, qui preemisit ibi, quod absurdum est, quod substantia relative dicatur. Sed substantia ut est genus, est limitata, et omnis substantia limitata capax est accidentis, et sic potest substare alicui accidenti, Deus ver0 nOn.

Nunc ostendo propositum duobus mediis. Primo ex ratione infinitatis. Secundo ex ratione necesse esse. Ex ratione infinitatis arguit dupliciter. Primo sic: Conceptus habens indifferentiam ad aliqua, sive qui ex ratione sua est communis ad aliqua, ad quae non potest conceptus generis esse indifferens, sive com. munis, talis conceptus non potest esse genus. Sed quidquid dicitur communiter de Deo et creatura, est indif- ferens, sive commune ad finitum et infinitum, loquendo de essentialibus, quia quae dicunt perfectionem in divinis, sunt formaliter infinita, ut infra patebit, questione immediate sequenti, vel saltem est commune ad finitum cujusmodi est creatura, et non finitum cujusmodi sunt relationes divinee, que formaliter non sunt finite, nec infinite, ut subtiliter patet a Doctore b. q. quodl.

(b) Secundam partem minoris, que est ista: Nullum genus potest esse indifferens ad finitum et infinitum. Probat, quia genus sumitur ab aliqua realitate, que secundum se est potentialis ad realitatem a qua accipitur differentia; sed nullum infinitum est potentiale ad aliquid, quia tunc haberet rationem partis. Assumptum patet (scilicet quod genus sumatur ab aliqua realitate, que secundum se est potentialis ad realitatem a qua accipitur differentia) perAristotelem 8. Met. cap. 9. text. com. 9. Definitio, inquit, est sermo longus, et parum infra: Ergo in substantiis est quedam substantia, que possibile est, ut habeat definitionem et sermonem, ut substantia composita, sive fuerit sensibilis sive intelligibilis. Illa autem ex quibus est substantia prima, impossibile est ut habeant hec, cum sermo definitionis significet aliquid de aliquo, et debet esse quedam qutasi materia et quedam quasi forma. Et ibi Commentator: Illa autem ex quibus est ipsa substanfa, et intendit per illa, ex quibus est substantia primo materiam et formam, scilicet quod impossibile est ut forma, aut materia habeat definitionem; definitio enim est sermo in quo disponitur aliquid per aliquod. Et infra: In definitione oportet ut sit aliquid quod significet formam, et aliud significans, quod est quasi materia. Haec ille. Et sic sequitur, quod illud, quod ponitur in aliquo genere, habeat partem et partem.

Apparet etiam per rationem. Hic intendit probare, quod illud quod ponitur in genere per se includat plura quidditative, scilicet genus et differentiam; patet, quia si genus diceret totam quidditatem hominis, tunc solum genus complete definiret, patet, quia illud complete definit quod explicat totam quidditatem definiti, et tunc differentia superflueret.

(c) Hanc rationem aliqualiter pertractando intelligo sic, quod in aliquibus creaturis genus et differentia accipiuntur ab alia et alia re, et in aliquibus ab alia et alia realitate, sicut supra exposui respondendo ad rationes pro opinione Alberti de Saxonia, et per consequens quod ponitur in aliquo genere, de necessitate includit aliquam realitatem, que est potentialis et perfectibilis ab alia realitate; nullum autem infinitum formaliter est in potentia ad aliud ut perfectibile, ut patet. Sed omnis realitas in Deo dicens perfectionem, quecumque sit illa, est formaliter infinita, ut patebit infra q. immediate seq. Et sic patet quomodo nec Deus, nec aliquid in Deo est aliquo modo in genere.

(d) Secundo ex eodem medio, scilicet ratione infinitatis probatur, quod Deus non sit in genere, et ratio stat in hoc: Quidquid ponitur genus respectu aliquorum est contrahibile ad illa per differentias; sed ens non est contrahibile ad Deum et creaturam per differentias, ergo ens non potest poni genus, nec apparet aliquid aliud quod possit poni genus respectu Dei et creature. Major est nota, ut patet, et minor similiter, quia ens contrahitur per finitum et infinitum; contrahitur enim ad Deum per infinitatem et ad creaturam per finitatem, finitum autem et infinitum sunt tantum modi intrinseci. Modo illud quod ponitur species in aliquo genere, non est tantum conceptus realitatis et modi intrinseci ejusdem realitatis, quia tunc albedo posset esse genus, et gradus intrinseci albedinis possent esse differentie specifice, quod est falsum et impossibile.

(e) Arguo tertio ex secundo medio, etc.

Hoc intelligo sic: quod genus tunc includeret differentiam, etc. Si autem genus includat differentiam, tunc non est genus. Patet, quia genus est contrahibile per differentiam; ergo non includit illam, scilicet formaliter. Si detur secundum membrum, scilicet quod non sit ex se necesse esse, sequitur quod necesse esse esset constitutum ex eo quod non est necesse esse.

SedJoannes Anglicus dictus Baccon, in suo 1. distinct. 9. sic dicit: Licet non velim asserere, quod Deus non sit in genere, cum non videam rationes, que communiter hoc probant concludere; ponitur enim ratio a Scoto d. 8. q. 2. et arguit contra rationes Doctoris, ostendendo quod non concludant. Prima, quae sumitur ex ratione potentialitatis: Quia infinitum non est in potentia ad aliud, dicit quod non concludit, et hoc sic ostendit: Quia quodlibet genus dividitur per duas differentias, quarum una se habet ut privatio, alia ut habitus; et illa, que se habet per modum privationis, exprimit rem imperfectam ut inanimatam, et aliquando respicit rem perfectiorcm ut immortale et incorruptibile; illa vero differentia, que convenit rei et determinat rem secundum quod res est perfecta, convenit rei secundum quod res est in actu. Sed differentia que convenit Deo, ut contentus infra habitum Substantie convenit sibi secundum, quod res est perfecta, quia differentia privativa, quee est immortale, independens, increatum, et hujusmodi, exprimunt rem ut est imper- fecta; differentia ergo quae convenit Deo ut contento infra habitum Substantiae convenit Deo secundum quod est in actu, sed ut sibi convenit determinari per differentiam, sic ipsum est res generis; ergo si Deus sit in genere Substantiae, Deus erit res generis Substantie, secundum quod in actu, non secundum quod in potentia. Heec ille.

Sed hec responsio non solvit rationem, Doctoris, ut patet intuenti, dicit enim multa que non credo esse vera. Primo enim posito quod aliqua differentia dicat perfectionem, quero tunc quid intelligis per hoc, quod dicis quod differentia convenit Deo, secundum quod est in actu? aut enim intelligis, quod ipsa differentia exprimit ipsum Deum, secundum quod est in actu; aut intelligis quod ipsa differentia determinat genus ad Deum, secundum quod est in actu; aut intelligis, quod ipsa dicitur convenire Deo, secundum quod est in actu, ex hoc quod constituit ipsum in ultima actualitate. Si secundo modo, hoc non potest esse, quia illud quod ponitur in genere, constituitur in esse per genus et differentiam, ut supra patuit; ergo differentia non presupponit ipsum Deum in actu. Non primo modo, quia differentia eo modo exprimit definitum, quo sumitur a re vel a realitate definiti. Nam rationale non exprimit totam quidditatem hominis, sed tantum illam realitatem a qua sumitur; et sic differentia, que convenit Deo, exprimit aliquam realitatem Dei a qua sumitur, et genus quod predicatur de Deo, exprimet aliam realitatem a qua accipitur; et sic realitas a qua accipitur genus, erit in potentia suo modo ad realitatem a qua accipitur differentia. Nec tertio modo, quia si talis differentia constituit Deum in esse actuali, quia realitas a qua accipitur, constituit ipsum in ultima actualitate, tunc queero, aut illa realitas a qua accipitur differentia, dicit totum esse quidditativum Dei, aut tantum aliquam realitatem preesupponentem aliquam a qua accipitur genus. Si primo, ergo genus non intrat quidditatem illius,quod est contra Aristotelem 8. Metaph text. com. 9. Si secundo modo, ergo illa realitas preesupposita erit in potentia ad realitatem a qua accipitur differentia.

Preterea, cum de ratione generis sit determinari per differentiam ad speciem, et omne determinabile per differentiam est in potentia ad illam, sed eo modo genus est determinabile per differentiam, quo accipitur ab aliqua re vel realitate; eo enim modo animal est determinabile ad rationale, quo sensitivum in re a quo accipitur ratio animalis, est determinabile sive perfectibile ab intellectivo a quo accipitur rationale; ergo omne illud, quod per se ponitur in aliquo genere, includit aliquid potentiale et perfeclibile a quo accipitur ratio generis, et aliquid actuale et perfectivum a quo accipitur ratio differentiae. Quod etiam dicit, quod aliquae differentie contrahentes genus se habent per modum privationis, ita quod una se habet ut privatio, etc. Si intelligit, quod tantum sit negatio in subjecto apto nato, illa non potest dici differentia generis, cum omnis differentia generica sit constitutiva entis positivi.

Deinde ipse Joannes Anglicus dicit secundam rationem Doctoris non valere, quae fundatur in hoc, quod ens infinitum non est in genere. Dicit quod hoc non concludit, quia illimitatio non excludit aliquid in genere simpliciter, quia illud non ponit aliquid extra genus simpliciter, quo posito nihilominus res remanet in genere eodem. Sed posita infinitatione et illimitatione in aliquo, propter hoc non excluditur a proprio genere, in quo collocatur cum multis aliis finitis, verbi gra- tia, si linea poneretur infinita, adhuc esset in eodem genere cum corpore et linea finitis, quod patet, quia reciperet preedicationem quantitatis essentialiter.

Item, quia finitum et infinitum congruunt quantitati. Nec valet dicere, quod licet quantitas infinita esset in genere Quantitatis, non sequitur, quod Deus infinitus erit, etc. quia quantitas illa non diceret entitatein totalem et infinitam, sed precise quantitatem infinitam; Deus autem dicit entitatem infinitam totalem omnium generum.

Contra, ideo oportet concedere, quod quantitas infinita non effugit genus Quantitatis, quia recipit essentialem praedicationem quantitatis, tanquam concretum per aliam differentiam quantitatis. Sed quamvis Deus dicat totalem entitatem infinitam, etc. tamen quando dicitur substantia recipit predicationem essentialem substantie, et differt specie ab Angelo. Confirmatur: Sapientia conceditur in Deo et relatio, et sic de aliis, sed remota limitatione et imperfectione; quare ergo ratio generis non potest poni in Deo remota limitatione et imperfectione ? Hujus non potest assignari ratio, nisi quia limitatio et imperfectio sunt ratione generis. Sed hoc est falsum, ut probatum est supra de qualitate; potest enim queecumque ratio generis concipi depurata, non considerando tale esse, sicut humanitas potest concipi, quod nihil sit nisi humanitas tantum. Haec ille.

Respondeo breviter, quod si daretur quantitas infinita extensive, illa esset in genere, sed ens infinitum intensive, non est in genere.Unde Scotus distinct.8. qucest.2. sic dicit: Licet esset qtantitas infinita in ratione quantitatis,cum tamen quantitas non sit perfectio simpliciter, non sequitur quod sit infinitum ens, qtia non sequitur quod sit ens, quod non potest excedi in perfectione. Esset igitur infinita linea in genere Quantitatis, quia esset limitatum ens simpliciter, et excessum simpliciter a perfectiori ente, sed infinitum ens simpliciter non potest esse in genere; et ratio est, quia prima infinitas non tollit omnem potentialitalem quam requirit ratio generis, sed tantum ponit infinitatem secundum quid alicujus imperfecte entitatis, in qua ut illa est, bee potest esse compositio in quocutnqte gradu illa ponatur, sed secunda necessario tollit omnem potentialitatem. Haec Scotus. Et sic patet responsio ad Joannem Anglicum. Et cum dicit, quod finitum et infinitum sunt passiones quantitatis secundum Philosophum, dico, quod hoc non est secundum intentionem Philosophi. Et de hoc vide Doctorem in sua Met. lib. 2. et que ibi prolixe notavi.

Item arguit Gregorius de Arimino contra aliqua dicta Doctoris dicens: Haec opinio falsa est,tam quantum ad illud quod dicit de genere Substantie, quam ad id quod dicit de accidentibus. Nam sive sint plures forme substantiales in substantia una composita, sive una tantum, falsum est quod genus significet partem, ut volunt, alioquin non plus praedicaretur de specie in quid quam differentia, quod est falsum.

Item si significaret partem, vel sumeretur a parte speciei, verbi gratia, animal ab anima sensitiva, et rationale ab intellectiva (ut dicunt),nihilominus res illa a qua sumitur genus, non esset potentialis ad rem a qua sumitur differentia,nec perfectibilis per eam (ut dicunt), quoniam nulla forma substantialis est perfectibilis per aliam formam substantialem,sed quelibet (etiam si plures essent simul in eodem) immediate perficit materiam, sicut patebit in secundo de omni forma materiali.

Secundo, deficit in eo quod dicit de ac- cidentibus. Nam aut volunt, quod realitas generis et realitas differentiae non sit aliqua res simpliciter, sed precise constituunt unam rem compositam, sicut materia et forma unam substantiam compositam, et tunc non minus in accidentibus res et res, et compositio rei et rei quam in substantia, nisi ad placitum velint componentia accidentis vocare realitates et componentia substantie res. Vel volunt, quod licet sint diverse realitates, sunt tamen una res simplex per identitatem, ita quod inter ipsas sit distinctio formalis et unitas realis, sive( quod idem est dictum ) ipse sint distincte formalitates, et una res ad sensum datum in quest. 1. hujus dist.

Et tunc quero de formalitate una, an sit eadem aliquo modo ex natura rei illi rei communi vel non? Si non, ergo non est una res cum alia formalitate; si sic, cum illa formalitas aliquo modo distinguatur ab eo, et per te non est possibile, ut eodem primo aliquid conveniat cum aliquo et distinguatur ab eo, oportebit dare formalitatem in formalitate in infinitum, ut in preallegatis questionibus deducebatur.

Preterea, isti quidem alibi expresse contradicunt tam conclusioni, quam hic ponunt de compositione formae accidentalis, quam etiam fundamento ejus, scilicet quod in tali forma sit alia realitas et ratio a qua sumitur genus, et alia a qua sumitur differentia. Nam in Reportatis Parisiens. lib. 1. d. 33. q. 2. volentes ostendere aliqua esse eadem simpliciter, et tamen non adaequate, aiunt sic: Nisi etiam multa essent eadem simpliciter que non sunt adeguata eidem, sequitur quod forma accidentalis, ut albedo, esset composita realiter. Nam si ratio communioris a qua sumitur ratio generis, esset alia realitas ab illa a qta accipitur ratio differentie specifice albe-. dinis, tunc albedo esset composita ex duabus realitatibus, quod negatur communiter. Sunt ergo una realitas hec duo in albedine, et tamen neutrum adoequate est realitas albedinis per se, quoniam tunc unum vel alterum superflueret. Haec ipse. Quomodo autem in his verbis dicant contradictoria utriusque, quod proposui non oportet declarare, sed solum legere sufficit.

Ad rationes ejus dicendum. Ad primam quidem, primo quod illa auctoritas non est universaliter ad propositum suum, cum definitio (ut de ipsa ibidem loquitur Philosophus) per eumdem ibidem sit tantum substantiae composite. Et per consequens per illam auctoritatem non probaretur aliqua compositio in accidentibus, neque in simplicibus substantiis.

Secundo dico, quod non est existimandum, quod genus positum in definitionibus substantiarum compositarum significet materiam, ut partem aliquam substantie (ut isti putant), quia genus praedicatur in quid et in recto nomine principali. Et ideo dicendum, quod genus non significat tantum partem, sed totum; nec Philosophus dicit oppositum ubi allegatur, sed ait, 8.Met. text. comm. 1. Quia hoc quidem definitionis oporlet esse ut materiam, id vero ut formam. Et hoc est verum, quoniam licet genus non sit materia, nec solam materiam significet, est tamen ut materia, id est, simile materie; assimilatio autem stat in hoc quod sicut materie advenit forma, et sicut ex utraque sit aliquid in actu secundum speciem, sic in delinitionibus generi additur differentia, et sic completur definitio, que significat rem in actu et distincte secundum propriam speciem. Nec est proprie intelligendum quod genus sit pars speciei, nam constat quod genus non est pars speciei plusquam e converso, sed sunt intentiones ipdiverse, quarum neutra alteri est intrinseca. Item, genus non est pars rei quam significat species, sicut nulla intentio est pars rei extra. Et cum dicitur, quod Philosophus. Metaph. c. de parle, text. com. 30. Genus est pars speciei, et Commentator com. 30, ibi ait: Genus est pars formarum speciei, forma enim speciei dividitur in genus et differentiam, dicit, quod Philosophus sic est intelligendus, sicut ibidem Commentator exponit, scilicet quod genus est pars speciei, id est, definitionis speciei, quae definitio aliquando vocatur ab eo forma, sicut per eumdem 1. Melaph. com. 4. Et hoc modo accipit hoc nomen forme ubi allegatur, unde ait, quod et illa ex quibus componuntur defitiones significantes quidditates cujuslibet rei, dicuntur partes definiti et definitionis, quod non est intelligendum, quod partes definitionis sint partes definiti, nisi quia sunt partes definitionis, quee idem significant quod definitum.

Ad rationem autem, que inducitur contra hoc, scilicet, quod si genus significet totam quidditatem rei, solum genus complete definiret, neganda est consequentia; nam ad definiendum non sufficit qualitercumque significare essentiam definiti. Unde 1. Physic. text. comment. 5. dicitur quod definitio dividit in singula, genus autem etsi significet totam substantiam compositam, non tamen exprimit explicite quamlibet ejus partem essentialem.

Item quod adducitur, quod genus et differentia non definirent, quia non significarent primo idem quidditati illius rei, falsum est; nam licet genus significet totum, quod significat definitio, non tamen eodem modo, quia ipsum implicite, definitio vero significat explicite et distincte.

Ad aliud de nugatione dicendum, quod in definitione non est nugatio, quamvis differentia aliquid explicite significet,quod per genus significatur implicite, quia neutrum ponitur in definitione alterius; et ideo si ponantur rationes pro nominibus, non dicetur idem nomen bis, quod tamen requiritur in nugatione. Haec Gregorius.

Respondetur ad primum, quando dicit quod genus non significet partem, dico, quod facio magnam differentiam, cum dico aliquid significare partem et per modum paris, et aliquid significare partem per modum totius, que differentia prolixe declaratur a Scoto in suis Universalibus in illa quaestione: An ista sit vera, homo est animal ? Dico tunc, quod genus significat partem, sed non per modum partis, quia tunc non posset predicari in recto de specie, sed bene per modum totius, et sic conceditur ista: homo est animal. Hoc idem dico de differentia, que tantum significat partem speciei, sed non per modum partis, sed per modum totius.

Ad aliud, quando queritur an anima sumatur ab anima sensitiva, et rationale ab intellectiva? Dico, quod sic. Et cum infert quod anima sensitiva non est in potentia ad rem a qua accipitur differentia, quia omnes forme substantiales in composito sunt immediate in materia, et una non perficit aliam, ut, ipsi dicunt, dico primo, quod genus sumitur ab aliqua parte materiali. Ad quod intelligendum premitto aliqua. Primo quod in homine, licet sint plures forme substantiales, ut patebit a Doctore in 4. in materia de Eucharistia, non tamen actu ponitur ibi anima sensitiva, nec vegetativa, quia anima intellectiva continet eas virtualiter. Secundo premitto, quod generans intendens effectum, puta individuum perfectum alicujus speciei, ut quando homo generat hominem, illud individuum, cujus generatio procedit ab imperfecto ad perfectum, acquiritur secundum aliud et aliud esse, ita quod, ut est sub forma seminis, habet tale esse, et postea sub forma sanguinis habet aliud esse, et post sub forma carnis aliud, et sub forma embryonis aliud, et post sub forma organisationis aliud, et post sub forma anime vegetative aliud, et post sub forma anime sensitivae aliud, et post sub forma anime intellectivae, tunc habet aliud ultimatum esse; et quoadusque est in continua generatione nunquam ponitur sub aliqua specie specialissima, sed ut tantum habet completum esse, ut patebit a Doctore in 4. ubi supra. Ut ergo est sub forma seminis, tunc est in potentia ad formam sanguinis, non quod semen informetur forma sanguinis, sed materia, que erat sub forma seminis immediate informatur forma sanguinis, et corrumpitur forma seminis; et similiter ut est sub forma sanguinis est in potentia ad formam carnis, et sic illa materia informatur forma carnis, et corrumpitur in ea forma sanguinis, et sic deinceps, sustinendo quod non possint esse plures formae in composito, semper a materia vel a parte materiali, ut est sub tali forma, acciperetur tale genus, et sub alia tale genus; ab ultima tamen forma sumeretur ratio differentiae constituens in ultimo esse specifico. Si vero teneantur plures forme in composito, puta quod in homine esset anima intellectiva et anima sensitiva, tunc ab anima sensitiva acciperetur animal, et ab intellectiva rationale.

Et cum dicitur, quod anima sensitiva non est perfectibilis ab intellectiva, di-' co sufficit, quod sensitivum sit perfecti bile ab intellectivo, licet anima sensitiva non sit ratio formalis recipiendi, et sic a tali sensitivo acciperetur ratio generis. Et cum dicit quod Scotiste asserunt, omnes formas substantiales immediate per- ficere materiam, hoc est manifeste falsum, quia anima intellectiva immediate perficit corpus organicum ut organicum, et similiter anima sensitiva.

Ad aliud de accidentibus dico, quod in eadem albedine simplici, id est, non composita ex re et re, possunt esse plures realitates formaliter distinctae, a quarum una accipitur ratio generis, et ab alia ratio differentie. Et cum quaerit, an una formalitas sit eadem aliquo modo ex natura rei illi rei communi, id est, an formalitas a qua accipitur ratio differentiae, sit eadem ex natura rei formalitati a qua accipitur ratio generis ? Dico, quod accipiendo identitatem ex natura rei pro vera identitate reali ut opponitur vere distinctioni reali, est eadem ex natura rei, id est, quod utraque sunt una res realiter. Et cum infertur, si sic, tunc cum illa formalitas aliquo modo distinguatur ab eo, et per me, non est possibile ut eodem primo aliquid conveniat cum aliquo et distinguatur ab eo, oportebit dare formalitatem in formalitate in infinitum. Dico, quod hoc non sequitur, quia per realitatem a qua sumitur ratio generis vere convenit cum aliis speciebus, et per realitatem a qua accipitur ratio differentie differt ab aliis speciebus. sicut si ratio generis et ratio differentie acciperentur ab alia et alia forma, per formam a qua acciperetur ratio generis, conveniret, et per formam a qua acciperetur ratio differentiae, differret. Sic in proposito; sicut etiam patet a Doctore supra dist.3. quest. 3. quod anima intellectiva, quamvis sit forma simplex, realiter tamen includit aliquid, sive aliquam realitatem per quam convenit cum aliis animabus intellectivis, et aliam realitatem includit per quam vere differt ab illis, sic in proposito. Et sic patet quomodo non est procedere in infinitum in istis formalitatibus sive realitatibus.

Ad illud quod dicunt de contradictione, quia in Reportatis Parisiens. etc. ista littera in Reportatis debet sane intelligi. Vult enim ibi Doctor quod aliqua sunt eadem alicui simpliciter, non tamen identitate adequata sive convertibili; sicut definitio et definitum sunt idem simpliciter adequate, licet homo et animal sint idem simpliciter, non tamen adaequate, quia non convertibiliter; homo enim est idem formaliter animali, et non e contra, ut supra patuit a Doctore dist. 2. part. 2. q. 1. sic realitas albedinis a qua accipitur ratio generis, et realitas a qua accipitur ratio differentiae, sunt idem simpliciter ipsi albedini, non tamen adaequate, et si sunt eadem realiter albedini, inter se sunt eadem realiter, et sic sunt eadem simpliciter. Dicit ergo, quod si realitas a qua accipitur ratio generis, esset alia ab illa a qua accipitur ratio differentie, tunc albedo esset composita ex duabus realitatibus. Hoc verum dicit, quia Doctor accipit ibi alietatem pro distinctione reali, id est, quod si iste due realitates in albedine essent realiter distincte, tunc albedo esset vere composita; quia ergo non sunt realiter distincte, imo simpliciter idem realiter, licet sint formaliter distincte, ideo albedo non potest dici vere composita. Et sic patet quod he duae realitates sunt una realitas realiter et essentialiter, et tamen non sunt una realitas formaliter. Et sic patet quomodo Doctor non sibi contradicit, si verba et intentio Doctoris sane intelligantur.

Nunc ostendendum est qualiter responsiones datae a Gregorio ad rationes Scoti non evacuant illas. Ad primam ergo responsionem, quando dicit quod si Philosophus 8. Metaph. text. comm. 1. (cum dicit oportet definitionem esse rationem longam, ita quod oportet illud esse materiam, illud vero formam, etc.) sic intelligatur ut verba sonant, tunc tantum loqueretur de definitione substantiae compositae ex materia et forma,et sic non probaretur aliqua compositio in accidentibus, neque in simplicibus substantiis.

Dico quod responsio non valet, quia eo modo quo res est composita, eo modo definitio exprimit partes componentes. Si est vere composita ex materia et forma, tunc definitio exprimit illas partes. Si vero est composita ex realitate et realitate, eodem modo exprimit illas; et sic semper genus quod ponitur in definitione, significat materiam, et differentia formam.

Et si dicatur, quod omnes partes definitionis sunt formae, ut patet a Commentatore com. 45. dico, quod dicuntur formae in praedicando, sive inquantum sunt praedicata; praedicatum enim habet modum forme, et subjectum modum materiae. De hoc vide Scotum in suis Universalibus, in illa questione an ista sit vera: homo est animal. Et quod dicit, quod genus et differentia, ut ponuntur in definitione, non significant partes, etc. si ipse intelligat quod genus et differentia, ut accipiuntur pro secundis intentionibus ponantur in definitione, puta hominis, hoc est manifeste falsum, quia sicut definitum est aliquid ex natura rei, ita definitio quae convertitur cum definito, erit aliquid ex natura rei. Et sicut hic homo realiter componitur ex hoc corpore et ex hac anima, ita homo in communi, preter omne opus intellectus, dicitur componi ex corpore et anima in communi, et de hoc vide Doctorem in 3. d. 22. Si vero accipit genus et differentiam, ut sunt partes definitionis pro primis intentionibus, patet ex supradictis, quod genus significat mate- riam sive partem, licet non per modum partis, sed per modum totius. Et ex his patet, quomodo responsiones sequentes ad rationem Doctoris nec evacuant, nec solvunt illas.

Contra istam opinionem arguit Occham in 1. d. 8. et arguit contra aliqua dicta Doctoris. Et primo contra hoc quod dicit: In omni specie sunt due realitates, a quarum una accipitur genus et ab alia diferentia. Hoc est simpliciter falsum, quia aliquod individuum est simplex simpliciter; ergo non includit tales duas realitates. Confirmatur, quia sicut probatum est prius, in creaturis nulla est distinctio a parte rei, nisi sit distinctio rerum, sed secundum istos, multa sunt individua, que non includunt distinctas res; ergo multo fortius nec species includit diversas res, et per consequens nec includit tales diversas realitates.

Preterea, sicut species se habet ad individua secundum istos, ita genus ad species; sed individuum non includit tales realitates duas, ergo, etc. Minor probatur, quia quero de illis realitatibus propriis diversorum individuorum, aut sunt ejusdem rationis, aut non? Non potest dici quod sic, quia tunc ab eis posset abstrahi aliquis conceptus communis univocus, quod negant isti. Si sunt alterius rationis, ergo individua non sunt ejusdem rationis, sed alterius rationis; ergo non erunt individua ejusdem speciei.

Si dicatur, quod quamvis istae differentiae sint alterius rationis, non tamen individua constituta essent alterius rationis, quia constituta minus differunt quam constituentia.

Contra, quando aliqua tota nata sunt denominari a nominibus partium, illa que conveniunt partibus conveniunt totis; sed tunc est ita, quod individua distin- guuntur per differentias individuales, ergo illae denominationes, quee conveniunt ipsis differentiis individualibus, convenient ipsis individuis; ergo sicut ipse differentie sunt alterius rationis, ita individua erunt alterius rationis.

Praeterea, qua ratione dicitur non obstante, quod differentie individuorum sint alterius rationis, tamen ipsa individua non sunt alterius rationis, eadem ratione et facilitate dicetur, quod quamvis differentiae specificae sint alterius rationis, non tamen ipsae species constitutae erunt alterius rationis, quia sicut natura specifica non distinguitur, nisi per differentias individuales, ita ipsa natura generis non distinguitur, nec dividitur, nisi per differentias specificas secundum eos.

Si dicatur quod non est simile, quia illa differentia individualis non est quidditativa, sicut differentia specifica est.

Contra, hoc non est nisi vocabulis uti ad placitum, cum ita sit de essentia individui differentia individualis, sicut de natura speciei est differentia specifica; nec magis sit intrinseca ipsi speciei differentia specifica quam differentia individualis ipsi individuo.

Praeterea, quod dicit quod illa natura specifica est potentialis et perfectibilis ab illo actuali, hoc non est verum, quia nulla res est in potentia ad seipsam; ergo si A et B non distinguantur realiter, A non est in potentia ad B, nec e converso.

Si dicatur, quod sufficit distinctio formalis, hoc non sufficit, quia eadem ratione dicam, quod essentia divina est in potentia et perfectibilis per relationem, e converso propter distinctionem formalem inter essentiam et relationem. Confirmatur, quia quando aliqua sunt realiter, unum non est imperfectius alio, quia idem non potest esse perfectius seipso; ergo cum in proposito potentiale et actuale sint unum realiter ex hoc quod unum est potentiale respectu alterius, non potest argui quod potentiale sit imperfectius actuali; ergo si illud actuale esset infinitum ex hoc quod aliud esset potentiale, non posset argui minor perfectio in potentiali, nec per consequens aliqua imperfectio; ergo sine omni imperfectione propter essentiam infinitam posset stare in Deo aliquid potentiale respectu alterius, dummolo unum distinguatur formaliter ab alio; ergo cum infinitate divinae essentie stat potentialitas alicujus in Deo sine omni imperfectione; sed ubi est potentia et actus, ibi est aliqua compositio, ergo cum infinitate divinae essentiae sine omni imperfectione stat compositio, quod est absurdum.

Praeterea, auctoritas Philosophi est ad oppositum, quia sicut patet ex processu Philosophi, oportet definitionem esse orationem longam, ita quod una pars significet materiam, et alia formam; qualiter autem hoc sit intelligendum, post patebit.

Preterea, secunda ratio non concludit. Primo, quia per illam rationem (cum individua non distinguantur tantum per gradus intrinsecos, sed per differentias simpliciter alterius et alterius rationis, et tanta sit compositio in individuo, quanta requiritur ad compositum speciei), sequeretur, quod ille differentie essent specificae, et omnia individua distinguerentur specie.

Si dicatur, quod illae differentie nou sint quidditativae, et ideo non constituunt species qiantumcumque sint alterius rationis, contra hoc est frequenter argutum, quia eadem facilitate dicetur, quod differentie hominis et asini non sunt quidditativae, et ideo homo et asinus non sunt alterius rationis.

Praeterea arguitur sic: Conceptus speciei non est tantum conceptus realitatis et modi intrinseci, quia tunc albedo posset esse genus, et gradus intrinseci albedinis possunt esse differentie specifice. Eodem modo arguo ego sic: Conceptus speciei non est tantum conceptus realitatis et differentie contrahentis et componentis cum illa realitate, quia tunc albedo posset esse genus et differentiae contrahentes et componentes, cum ea possent esse differentiae specificae; ergo sicut dicis propter hoc quod modi intrinseci non constituunt conceptum ita compositum, sicut est conceptus speciei, ita habes dicere quod differentiae, que distinguuntur formaliter ab illa realitate, non constituunt conceptum ita compositum, sicut est conceptus speciei; ergo ad constitutionem speciei requiritur differentia realis inter differentiam et realitatem a qua sumitur genus, quod tamen ipse negat.

Preterea, quero de aliis modis intrinsecis, aut aliquo modo distinguuntur, vel non sunt omnibus modis idem ex natura rei cum illis, quorum sunt modi, aut non? Si aliquo modo distinguuntur, vel non sunt idem omnibus modis; ergo erit ita aliquid reale univocum Deo et creature, sicut creaturis inter se, quod tamen ipsi negant. Consequentia patet, quia ubicumque est aliquid reale contractum per aliqua realia, qualitercumque illa contrahentia distinguantur a contracto, ibi est aliquid reale univocum; hoc patet, quia non potest aliqua ratio assignari, quare est aliquid reale univocum, vel est unum et idem non variatum nec multiplicatumin univocatis, et tale nullum est etiam secund umistos. Vel dicitur reale univocum quia est contractum per aliqua realia,et multiplicatum et variatum per ea,et tunc qua ratione unum tale est reale,et reliquum; ergo si commune Deo et creaturis sit contra ctum per quoscumque modos reales, istud commune erit aliquid reale,sicut aliud commune reale. Confirmatur,quia quantumcumque sit minor distinctio inter naturam specificam et differentias individuales, quam inter naturam generis et differentias specificas, tamen tanta univocatio est speciei ad sua individua, quanta est generis ad suas species. Imo eo ipso est major univocatio, et magis realis ad individua quam ad species; ergo si commune univocum Deo et creature sit realiter contractum per modos intrinsecos reales, qui minus distinguuntur a contracto, quam differentiae specificae distinguantur a natura generis, sequitur quod aeque vel magis erit aliquid reale univocum Deo et creaturae, quam diversis speciebus ejusdem generis.

Preterea, secundum eum, albedo est aliquid reale univocum diversis albedinibus, non obstante, quod contrahatur per diversos modos intrinsecos; ergo eadem ratione, si aliquid commune Deo et creaturis contrahatur per diversos modos intrinsecos reales, Deo et creaturae erit aliquid univocum reale.

Praeterea, quero de illo contracto per modum intrinsecum, aut est aliquid reale, aut tantum ens rationis? Non potest dici quod sit ens rationis, quia nullum ens rationis contrahitur per ens reale; ergo oportet quod sit ens reale, tunc arguo sic: Nullum contractum est de se illud ad quod contrahitur, quia omne tale est commune; ergo tale contractum per modum intrinsecum divine essentie est commune et est reale; ergo aliquid reale est commune univocum Deo et creaturae. Si autem dicatur, quod ille modus intrinsecus nullo modo distinguatur ex natura rei ab illo cujus est modus; ergo infinitas non plus est modus divine essentie quam e converso, et per consequens non plus modus est contrahens quam divina essentia et ita non ibi erit contrahens et contractum, cujus oppositum ipse dicit.

Preterea, ratio non concludit, quia supponit unum falsum, scilicet quod intentio generis est aliquid intrinsecum speciei constitutivum ipsius, cujus op; ositum probatum est prius. Hec Gulielmus Occham.

Respondeo ad rationes Occham. Ad primam negatur quod aliquod individuum positum in recta linea predicamentali sit simpliciter simplex; omne enim tale de necessitate includit plures conceptus essentiales, in quos resolvitur, ut patere potest a Doctore supra distinct. 3. et distinct. 5. et in 2. dist. 3.

Ad confirmationem conceditur, quod multa individua, etiam predicamentalia sunit, quae non includunt distinctas res, ut qualitates individuales, et breviter omnia individua accidentalia, quia nullum accidens est compositum ex diversis rebus, ut patet a Doctore in Melaphysica sua, et presenti lib. dist. 2. in. 2. et in 4. Et cum infertur, ergo in tali individuo non sunt plures realitates, a quarum una accipitur ratio generis et ab alia ratio differentie, negatur hoc illatum. Et cum dicit, quod in creaturis nulla est distinctio a parte rei nisi distinctio rerum, dico quod hoc est manifeste falsum, nec probationes, quas supra facit distinctione 2. probant propositum suum, ut patet intuenti illas rationes, nec oportet hic immorari.

Ad aliud, quando quaerit de realitatibus propriis individuorum, scilicet de ipsis haecceitatibus, puta de haecceitate Francisci et Joannis, an ille realitates sint ejusdem rationis, an alterius rationis? Dico, quod esse ejusdem rationis vel alterius, potest dupliciter accipi; vel quod sint ejusdem rationis quidditativae vel alterius rationis quidditativae. Et sic dico, quod nec ejusdem nec alterius, quia si ejusdem, tunc haberent quo convenirent quidditative et quo differrent; nec etiam alterius, quia que differunt quidditative dicunt qid, sicut que differunt formaliter dicint formalitatem; modo hujusmodi entitates proprie non dicunt quidditatem, ut patet. Vel quod sint alterius rationis, id est, primo diverse, et sic conceditur quod sunt hoc modo alterius rationis, quia primo diversae. Et cum infertur; ergo individua constituta per eas sunt hoc modo alterius rationis, negatur, quia Franciscus et Joannes conveniunt quidditative in homine et ia aliis superioribus, et per consequens non sunt primo diversa, ut patere potest ex 5. Metaph. text. non habenle comm. qui text. incipit: Eadem vero dicuntur hec quidem secundum accidens, etc. hoc idem patet 10. Metaph. text. comm. 12. Et cum probat quod talia individua erunt alterius rationis per hoc quod denominantur distingui per illas realitates proprias, dico, quod hoc sequeretur sinon includerent aliam entitatem quidditativam; Franciscus enim ratione humanitatis est ejusdem rationis quidditative cum Joanne ratione humanitatis Joannis, et sic non sequitur quod sint alterius rationis, et hoc patet a Doctore infra dist. 13. et 26. et supra patuit dist. 1. Dicimus enim quod Pater et Filius in divinis sunt simpliciter ejusdem rationis ratione essentie incluse, licet paternitas et filiatio sint primo diversa, ut patuit in locis supra allegatis, sic in proposito. Et coucedo, quod denominantur distingui per illas realitates proprias, sed ex hoc non sequitur quol tanta distinctione, illa indivilua distinguantur, quanta illae realitates individuorum.

Et quando addit, quod eadem ratione posset dici, quod due species essent ejusdem rationis, quamvis differentiae constituentes sint alterius ationis; dico prrim0, quod non est simile, quia esse alte- rius rationis essentialis, et quidditative non potest esse, nisi per differentias constituentes in esse essentiali et quidditativo; et quecumque sunt principia essendi eo modo quo sunt principia essendi, eodem modo sunt principia distinguendi, et e contra, ut supra patuit in Prolog. qult. quia ergo realitates individuales non constituunt individua in esse quidditativo, ut patet, ideo non sunt principia distinguendi quidditative et essentialiter.

Dico secundo, quod sicut individua non distinguuntur tanta distinctione, quanta eorum differentiae individuales, sic et species non distinguuntur tanta distinctione, quanta differentie specifice; patet, quia differentiae specifice non conveniunt quidditative in aliquo genere, licet quidditative conveniant in ente, ut supra patuit a Doctore d. 3. q. 2. sed duae species conveniunt in genere quidditative. Et cum dicit, quod ita talis realitas est de essentia individui, sicut et differentia est de essentia speciei; si intelligat, quod constituat individuum in aliquo esse essentiali et quidditativo, falsum est, quia tunc esset differentia essentialis, et sic individuum esset contrahibile per aliam realitatem individualem, et tunc de illa alia quaeritur, aut dicit quidditatem, aut non; si sic, ergo processus in infinitum; si non, ergo nec prima realitas, cum non sit major ratio de una quam de alia. De hoc vide Doctorem in 2. d. 3. Si vero intelligit, quod sit de essentia, id est, de constitutione individui, conceditur quod talis realitas vere constituit individuum, non tamen in esse quidditativo, sed tantum in esse individuali, et sic patet quomodo non est uti vocabulis ad placitum.

Ad aliud contra Doctorem (qui dicit, quod natura specifica est perfectibilis a realitate individuali, ut patet in 1. d. 5. q. 2.et d. 26.) cum dicit: nulla res est in potentia ad seipsam; ergo si A et B non distinguuntur realiter, A non est in potentia ad B.

Dico primo, quod Doctor vult quod talis natura, que ex natura rei est prior realitate individuali, sit vere determinabilis et contrahibilis per illam; et quia illa dicit entitatem positivam, ideo perficit illam et determinat, et actuat. Et quando dicit, quod non distinguitur realiter, dico quod natura ut prior tali realitate, est indifferens ad omnem hecceitatem, ut patet a Doctore in 2. d. 3. et ut sic, dicitur realiter distingui, licet ut facta talis natura (puta natura humana) propria ipsi Francisco non distinguatur realiter ab ipso, sed transeat in realem identitatem ipsius, ut patet a Doctore ubi supra; et ideo Doctor in isto 1. d.. q. 2. dicit, quod essentia divina ex se et ex sua ratione formali est haec, et in ultima actualitate, non sic natura creata.

Secundo dico, quod quando Doctor dicit, quod est perfectibilis, hoc magis debet intelligi sic, quod sit actuabilis et determinabilis, sive contrahibilis quam perfectibilis, quia proprie perfici est essentialiter vel accidentaliter perfici, sed a tali realitate, nec essentialiter perficitur, cum non sit de essentia illius, nec accidentaliter, cum non sit accidens ejus.

Dico tertio, quod ideo potest dici perfectibilis a tali proprietate, quia natura est vere actuabilis, cum ex se non sit in ultima actualite, ut probat Doctor in 2. d. 3. q 1. et si talis proprietas realiter distingueretur, vere ab illa perficeretur; ergo cum modo non distinguatur realiter, sequitur quod saltem secundum rationem perficiatur, quia qualis est ordo inter aliqua, ubi realiter distinguuntur, talis est, ubi tantum ratione distinguuntur, ut patet a Doctore supra q. 3. Prol. et in quodl. et alibi sepe. Si ergo talis proprietas distin- gueretur realiter, esset vere perfectibilis ab illa; ergo ubi modo aliqualiter distinguitur suo modo est perfectibilis ab illa, saltem secundum rationem. Sed hoc non sequitur de essentia divina, quia ipsa ex natura sua est haec, et in ultima actualitate, nec potest quovis modo intelligi prior et ut determinabilis. Et ideo non adduco contra Occham illam responsionem, quod sufficit quod distinguatur formaliter, quia si hec esset sola ratio, argumentum quod dicit de essentia divina,et paternitate concluderet.

Ad alia, que dicit contra secundam rationem Doctoris sumptam ex ratione infinitatis (in qua dicit, quod conceptus speciei non tantum est conceptus realitatis et modi intrinseci ejusdem realitatis, sed est conceptus realitatis et alicujus differentie specifice; cum ergo ens contrahatur ad Deum et creaturam tantum per modos intrinsecos, scilicet per finitum et infinitum, sequitur quod non erit eis genus, nec per consequens Deus erit in genere.) Cum dicit primo quod cum individua non tantum distinguantur per gradus intrinsecos, sed per differentias simpliciter alterius et alterius rationis, sequeretir quod illae differentie essent specifice, et sic individua distinguerentur specie; dico, quod ex illa ratione Doctoris hoc non sequitir. Et concedo, quod inlividua non tantum differunt per gradus intrinsecos, sed per aliquid aliud, scilicet per suas proprietates individuales; sed postea nego, quod hujusmodi proprietates sint differentiae simpliciter alterius et alterius rationis, et hoc loquendo de differentiis essentialibus et quidditativis, ut supra patuit; sunt enim differentiae tantum individuales et constituentes tantum in esse individuali et non in esse quidditativo, ut ipse arguit, quia bene tunc concederetur quod essent differentie specifice.

Ad aliud contra eamdem rationem, dico quod non est simile de realitate et modo intrinseco, et realitate, et differentia contrahente et componente cum tali realitate, quia si conceptus speciei esset tantum conceptus realitatis et modi intrinseci, tunc albe lo esset genus; patet, quia si gradus intrinsecus pertinet ad quidditatem specificam, ergo albedo ut quatuor erit species, quia includit realitatem albedinis, et gradum intrinsecum contrahentem, etc. et similiter albedo ut sex, et albedo ut octo, et sic de aliis; albedo enim potest intendi et remitti secundum gradus intrinsecos. Si vero conceptus speciei, puta albedo, dicat conceptum compositum ex realitate coloris et realitate differentie, tunc albedo non poterit esse genus, quia non possunt reperiri differentie essentiales contrahentes albedinem ad gradum specificum, quia ut sic, tantum nata est contrahi per differentias individuales, que (ut dixi) nullo modo sunt differentie quidditative, sed tantum individuales, nec aliae differentiae reperiuntur sub specie specialissima. Non sic de gradibus intrinsecis, quia manifestum est quod albedo potest contrahi ad albedinem ut quatuor, ut sex, ut octo, et si illi gradus pertinerent ad conceptum specificum, sub albedine possent esse plures species, et sic patet quomodo gradus intrinseci non constituunt conceptum, ita compositum, sicut est conceptus speciei, quod tamen sequeretur, si pertinerent ad conceptum speciei.

Ad aliud contra eamdem rationem cum quaerit de aliis modis intrinsecis, dico quod modi intrinseci aliquo modo distinguuntur ab illis quorum sunt modi, non tamen realiter, nec formaliter (nisi forte formaliter negaliva, non autem positive) ut infra patebit, respondendo ad argumenta principalia. Cum infertur, quod si aliquo modo distinguuntur, quod erit aliquid reale commune univocum Deo et creature, sicut creaturis inter se, dico quod hoc non sequitur. Et cum probatur, quia ubi est aliquid reale contraclum per contrahenlia realia, aliquo distincla a contracto, illud contractum est vere univocum. Concedo ad bonum sensum, sed negatur, quod aliquid hujusmodi contrahatur, quia non datur aliqua realitas communis Deo et creaturae, ut supra patuit d. 2. p. 1.. 1. exponendo illud argumentum de necesse esse; non enim est commune Deo et creaturae nisi conceptus, quia tantum in communi conceptu conveniunt, et non in aliqua realitale communi, ut patet praesenti qaest., et prolixe exposui infra d. 25. respondendo ad quasdam rationes Occham contra Scotum.

Ad confirmationem concedo, quod est major univocatio speciei ad individua quam generis ad species, quia species est tota quidditas individuorum, non sic genus. Tum etiam, quia in specie est proprie comparatio, ut patet per Philosopbum 7. Physic. text. comm. 24. et 29. ubi vult quod in specie aloma sit proprie comparatio, non autem in genere, quia genus non habet talem unilatem. Et cum infert, ergo si commune Deo et creature sit realiter contractum per aliqua realia, etc. dico, quod si imaginatur aliquod commune reale prius natura ipso Deo conlrahibile, etc. hoc non potest imaginari secundum mentem Scoti, nec etiam potest hoc haberi ex verbis ipsius. Si vero imaginetur aliquid prius, supple a quo non convertitur subsistendi consequenlia, conceditur quod datur aliquod commune Deo, illud tamen com- mune Deo non potest dici de essentia Dei, cum sit tantum conceptus communis. Species vero et genus non tantum dicunt conceptum communem, sed etiam aliquam realitalem priorem et de essentia suorum inferiorum, sed hoc negatur de communi Deo et creaturae. Et per hoc patet ad aliud de albedine, etc.

(d) Ad aliud quando querit de illo contracto, aut est aliquid reale, aut aliquid rationis, dico quod reale potest multipliciter intelligi, vel reale prius et constitulivum in esse reali; et hoc non, ut supra patuit, aut conceptus realis et poslerior Deo, licet communior. Hoc modo potest concedi, vel quod ut comparatur ad creaturam, sit aliquid reale prius ipsa et constitutivum ipsius, ut vero comparatur ad Deum sit simpliciter poslerius, prius tamen secundum communilatem et predicationem. Hoc etiam modo conceditur tale contraclum esse quid reale. Ex his patet responsio ad rationes Occham.

(f) Sed tunc est dubium qualia sunt illa predicata. Quod dicit Doctor, quod ens prius dividitur in ens finitum et infinitum, non debet intelligi de simpliciter prima divisione entis, quia secundum ipsum in q.'3. vel quodl. ens dividitur prima sua divisione in ens quanlum et non quanlum. Sed sic debet iutelligi, quod ens antequam descendat ad decem Predicamenta, prius dividitur in ens finitum et infinitum, et ens finitum tantum dividitur in decem Praedicamenta, ut patet per Aristotelem 5. Metaph. quia ergo ens praedicatur de decem Generibus, et de his que sunt formaliter in Deo, que sunt infinita formaliter, ideo non potest censeri genus, cum omne genus et omne genericum sit formaliter finitum intensive. Sed oritur difficultas: An ens prout predicatur de decem generibus et de relationibus in divinis, dicatur genus? cum illae non sint formaliter infinile, sicut nec genera, ut patet a Doctore q. 5. quodl. Dico, quod non est genus, quia ens ut hujusmodi, est magis indifferens quam ens, quod dividitur immediate in ens finitum et infinitum, patet, quia ens reale prius dividitur in ens quantum et non quanlum; et accipit ibi ens quantum pro ente habente aliquam perfectionem vel pro ente necessario includente aliquam imperfectionem, ut exposui in quodlib. quest. 3. et non quantum pro ente non dicente formaliter, nec perfectionem, neque imperfectionem, cujusmodi sunt retationes divinae, nam si palernitas diceret perfectionem, aliqua perfectio essel in Patre, quee non esset in Filio, similiter nec imperfectionem, quia nulla imperfectio est in divinis.

(g) Sed tunc est aliud dubium, etc. Respondeo, etc.

Est tamen aliquod dubium: Quia dicit Doctor quod de ratione generalissimi non est habere sub se plures species. Hoc debet inlelligi non simpliciter et absolule, nam ipse in sui Universalibus vult, quod sufficit ad rationem generis posse conservari in unica specie. Et ultra, quia genus definitur ex hoc quod predicatur de pluribus differentibus specie; de hoc vide ibi diffuse, nam ipse ibi multas difficultates solvit.

COMMENTARIUS. (a) Alii probant quarto. Dicit Thomas, quod ideo ens non est in Genere, quia continet in se perfectionem omnium generum, quasi velit dicere, quod continens extra rationem formalem contenli, et sic si continet virtualiter omnia genera, de necessitate erit extra illa.

Et dicit Doctor, quod argumentum non valet, quia continens aliquid conliuet illud per modum sui, id est, quod sua entitas est ratio formalis continendi illud aliud. Et dicit, quod si Deus causaret individua substanlie, illa continerent virtualiter omnia accidentia per modum sui et non per modum accidentium, et tamen ille substantiae erunt in genere.

Sed videtur mihi, quod non solvat ar- gumentum Thome, quia ex quo substantie causant accidentia aliorum generum, ideo non sunt in genere accidentium; sic in proposito, si Deus continet virtualiter omnia genera, non erit in genere.

Dico primo, quod argumentum Scoti concludit, quia etsi illae substantie sint extra rationem formalem generis accidentis, tamen possunt esse in genere accidentis saltem per accidens denominative, sicut album est in genere Qualitatis, hoc idem posset dici de Deo, quod est inconveniens.

Secundo dico, quod etsi illae substantiae contineant virtualiter illa accidentia, non tamen sequitur ex hoc quod non possint substare accidentibus, et sic idem diceret de Deo.

Tertio dico, quod etsi contineantur virtualiter omnia accidentia, non tamen sequitur ex hoc ipsa esse omnino illimitala, hoc idem de Deo. Et ultra dico, quod licet una substantia contineat virtualiter, non tantum accidentia, sed etiam plures species substantiae, ut patet de Sole, non tamen ex hoc sequitur ipsum Solem non esse in genere Substanlie. Sic dico, quod licet Deus per modum sui, id est, per propriam entitatem, conlineat virtualiter omnes substantias et omnia accidenlia non per modum illorum, non tamen sequitur quod ex hoc non possit esse in genere, quia licet sit extra rationem formalem omnium causatorum, non tamen sequitur ex hoc ipsum non posse contineri in genere substantie, cum non sit extra rationem substantie; dicit ergo Doctor, quod hoc est ex absoluta infinilate Dei.

(b) Sed contra hoc instatur, etc. Et hoc vult probare, quod infinita linea possit esse in genere per hoc, quia Philosophus increpat definilionem recte lineae per hoc, quod si infinita linea esset, posset esse recta, et tamen non haberet medium, nec extrema: Non est autem aliqwa definitio increpanda, quia non convenit illi, quod impossibile est esse in genere, id est, quod ex quo definitio competit definito et cuilibet contenlo, et omne tale de necessitate est in genere, et impossibile est definitionem competere alicui quod non sit in genere. Si ergo definitio aliqua est increpanda, non est increpanda ex hoc quod non convenit illi, quod impossibile est sic definiri, sed ex hoc, quia non convenit illi, quod possibile est definiri. Exemplum; si enim animal rationale est definitio hominis et cu,uslibet contenti, si per impossibile daretur aliquis homo, qui nullo modo essel in genere, et sic nullo modo posset definiri, illa definitio non est increpanda ex hoc quod non convenit illi, sel bene esset increpanda si non posset competere cuilibet homini in genere. Sic in proposito. Si infinita linea esset simpliciter extra genus, illa definitio rectae lineae non esset increpanda, quia nullo modo competere posset sibi. Si ergo hec definitio increpatur ab Aristolele quia infinita linea esset recta, et tamen non haberet extrema neque medium, sequitur quod ipsa possit esse in genere; et sic definitio illa est increpanda, quia non competit definito, puta recto vel linee recte, et cuilibet contento,quia non potest compelere linee recte infinitae. Ergo secundum Aristotelem linea recta infinita potest esse in genere, et sic falsum est, quod infinitum non possit esse in genere.

(c) Respondeo. Doctor primo praemittit uuum, quod linea recta est unum ens per accidens compositum ex subjecto et accidente, scilicet ex linea et rectitudine, et sic potest dari triplex definilio. Prima ratione lineae, scilicet linea recta est longitudo sine latitudine, cujus extrema sunt duo puncta eque protensa, id est, quod medium non sit protensum extra punc ta, sed direcle maneat in medio illorum punclorum, et haec definitio non est increpanda ab Aristotele, quia tantun competit linee finie. Secunda ratione recli sic: linea recta est longiludo in directum protensa, et haec similiter non est increpanda, quia potest gmpetere cuilibet lineae recle, etiam in infinilum. Tertia ratione utriusque, scilicet rectitudinis et linee, et est ista: linea recta est, ctjus medium non exit extrema, et hec est increpanda ratione recti, quia non potest compelere linee recte infinitae. Dicit ergo Doctor, quod si hoc totum definiatur, assignabitur una definitio correspondens linee, et alia correspondens recto, illud quod correspondet recto, loco definitionis, (scilicet, linea recla est longitudo in directum protensa) non contradicit formaliter infinito, et cui repugnat definitio formaliter, eidem repugnabit definitum; illud vero, quod assignatur prius pro definitione recti ( scilicet quod est habere medium inter etrema) formaliter repugnat infinito, patet, quia infinitum in longitudine non habet exlrema. Si ergo haec definitio data supra, quam Philosophus increpat, essel. bona, cum ipsa repugnet formaliter infinito, sequeretur quod ipsum definitum subjectum formaliter repugnaret infinito, quod est falsum, quia si daretur linea infinita in longiludine, possel esse recta. Rectum ergo ratione sui, et formaliter non repugnat infinito, id est, linee infinit; et si aliquando repugnat, hoc non erit ratione sui, sed ratione sui subjecti, pula ratione linee, que formaliter repugnat infinito. Non ergo Philosophus intendit dicere, quod linea infinita prima est in genere, sed quod rationi recti non repugnat formaliter infinitas, et sic, increpat illam definitionem, non ex hoc quod ipse velit quod possit dari linea infinita recta, que sit in genere, cui repugnat talis definitio, sed ex hoc increpat, quia ipsa rectitudo formaliter non repugnat infinitati, si possel dari linea infinita, quae nullo modo potest dari, cum linea in actu necessario includat duo puncla ipsam terminantia, et illud tale necessario est finitum; caelera patent.

(d) Sed alia est dificultas. Tota ista ratio in hoc consistit, quia ens infinilum intensive non potest esse in genere, quia illud quod est in genere includit aliquid, a quo sumitur ratio generis, quod non potest esse perfectissimum ens, cum illud sit in potentia ad aliquid a quo sumitur ratio differentie, et sic suo modo natum est perfici ab illo; et ubi distinguitur realiter, vere perficitur, sicut sensilivum ab intellectivo; ubi vero non distinguitur realiter, sicul in eadem albedine, illud a quo sumitur ratio generis, est talis entitatis quod si distingueretur realiter ab illo a quo sumitur ratio differentiae, vere perficeretur. Quod modo vere non perficiatur, hoc sibi accidit, quia propter identitatem realem, et tamen sue rationi formali non repugnat; modo quidquid est in perfectissimo ente, est perfectissimum, ita quod impotenliale est ibi aliquid intelligi esse, quasi perfectibile ab alio. Vult ergo dicere Doctor quod ex quo a perfectissimo individuo entis, vel a perfeclissimo contento sub ente, sequitur absolute perfectissimum ens; ideo illud, a quo sequitur summum ens non potest esse in genere, quia illud a quo sumitur ratio generis semper est limilatum et potentiale. Cum ergo ad quantitalem formaliter infinitam extensive, non sequatur simpliciter infinita quantitas intensive, ergo nec infinitum ens absolute; nam cum dico infinitum ens absolute, dico ens infinilum in perfectione, quan- titas autem infinita extensive non est infinita in perfectione; quod patet, quia major extensio non arguit majorem perfectionem inlensive, ut patet de albedine existente in magno pariele, et de albedine existente in margarita. In tali ergo quanlitate posset esse aliquid a quo sumeretur ratio generis quod esset vere perfectibile, vel quasi perfeclibile ab aliquo a quo sumeretur ratio differentiae, et sic patet quod etiam ponendo esse quanlitatem infinilam extensive, non repuguat sibi esse in genere, non sic est de infinito intensive.

Dico ultra, quod si adhuc poneretur infinita quantitas intensive, adhuc forte non sequeretur infinitum ens simpliciter, sicut si daretur, per possibile vel impossibile, finila albedo intensive, illa non esset infinitum ens simpliciter, sed non esset sic de bonitale, sapientia, et hujusmodi, quae sunt perfectiones simpliciter; ideo si est infinita bonitas, sequitur quod sit infinitum ens simpliciter, sed albedo secundumsuam rationemformalem includit limitationem. Sed de hoc alias forte erit sermo prolixior.

Quidam tamen novus Philosophie interpres volens evadere hoc argumentum, dicit quod peripatetice loquendo ad infinitam quantilatem, sequitur ens infinitum absolule.

Sed salva reverentia, hoc non est ad mentem Philosophi, quia ipse non vult quod ad infinitum exlensive sequatur summum ens sive infinitum intensive, sicut non sequitur, datur maxima albedo extensa per accidens tantum, que per casum includit tantum duos gradus albedinis intensive; ergo absolute datur perfectissima albedo, non sequitur.

Dico ultra, ut supra dixi, quod adhuc non sequitur, scilicet ad infinitam quantitalem intensive infinitum ens simpliciter, et vide aliqua quae dixi de hoc exponendo quest. 9. dist. 2 secundi libri.

(e) Contra ista obicitur, etc. Ad istud dico, etc. Ex quo enim Augustinus absolute negat ipsum Deum esse substantiam, et concedit quod est essentia, si vellet quod essentia non esset conceptus communis essenlie create et increate, sed tantum nomen essel commune, ita posset dici quod substantia, que predicatur de Deo et creatura diceret lantum nomen commune, et sic non esset inconveniens; quia ergo negat Deum esse substantiam, et concedit esse essentiam, vult expresse quod essentia dicat conceptum communem essentie create et increale, et substantia non, sumendo substantiam predicamentalem.

Et si dicatur, nonne Deus est verissima substantia? Dico quod sic, et expresse habetur a Doctore, sed talis substantia est transcendens, et vere praedicatur quiddilative de Deo.

Sed si queratur, an talis substantia transcendens vere praedicetur in quid de substantia creata; dico absolute quod non, quia aliquod dicitur transcendens per communitalem sicut essentia, ens, aclus et hujusmodi, et tale transcendens potest predicari de limilato et illimitato. Aliud est transcendens non per communitatem, sed quia illud est extra omne genus, et tale lanlum praedicatur nomine et re de ente illimilato, quod bene nota, et sic cum a substantia creata tantum possit abstrahi substantia Praedicamentalis, et non transcendens Deo, substantia transcendens non potest praedicari de ente creato.

(f) Similiter Avicenna. Avicenna vult quod Deus dicatur substantia, accipiendo substantia pro ente, non in alio, vult enim quod Deus dicatur ens absolute.

Si postea ultra quaeratur quod ens est? respondet, quod ens non in alio, et sic vult quod ens dicatur de ente increalo univoce, et similiter de creatura. Et quod accipiat univoce, patet per illud quod dicit ens in se, id est, absolute sumptum non habet principium; et sic scientia de ente hoc modo non inquiret principia entis absolute, sed alicujus entis, puta inferioris alicujus, ut ens creatum. Si vero ens absolute diceret alium conceptum de Deo et alium de creatura, ita quod tantum nomen esset commune eis, tunc entis secundum se esset principium; patet, quia entis secundum unum conceptum, puta secundumconceptum, qui dicitur de creatura, esset ipsum ens principium acceptum secundum alium conceptum, puta secundum conceptum dictum de Deo. Nam sic primum ens est principium effectivum entis creali, et sic falsum esset entis absolule sumpti non esse principium, quod est contra Avicennam.

(g) Respondeo. Antisthenici volebant omnes res csse simplices, et sic non posse definiri definitione quid rei, quia dicebant definitionem esse rationem longam, id est, constare ex pluribus, pula ex materia et forma, et sic nulla definilio proprie dicta poterat indicare quid rei, cum omnis res sit simplex, sed tanlum indicabit quale, id est, simile, ut si dicatur quod argentum definitur, illa definitio, non indicat quid sit argen tum, sed aliquid simile, puta stannum, et sic de aliis. Istam rationem inducit Philosophus contra Platonem; nam Plato negavit definitionem a rebus, et tamen posuit res illas simplices, quarum ponebat esse definitiones, scilicet quidditates separatas, et in hoc Philosophus approbat Antisthenicos, qui dicunt terminum, id est, definitionem esse rationem longam. Et post subdit: Quare substantia est, cujus conlingit termium esse et rationem et de-. finitionem, et in hoc Philosophus improbat opinionem Antisthenicorum dicentium omnem rem esse simplicem. Sequitur: Primorum aulem, e quibus hec non est supple d:inito, id est, quod earum rerun, ex quibus constat definitio vel definitum, non est definitio, quia tunc esset processus in infinitum. Et subdit rationem, scilicet quod definitio sit oratio longa ibi: Si quidem aliquid de aliquo significat ratio definiliva, id est, quod ipsa definilio significat aliquid de aliquo, puta rationale de animali, vel e contra; et hoc debet intelligi virtualiter et non frmaliter, quia ipsa definitio non significat formaliter aliquid esse verum de aliquo, sed tantum virtualiter, ut patet de ista: animal rationale. Non enim in ista est veritas formaliter, quae consistit in compositione intellectus, ut alias declaratum est, supra dist. 3. g. 3. et subdit Philosophus: Oportet hoc quidem esse u materiam, illud vero ut formam, id est, illud quod significat ratio definitiva, scilicet aliquid de aliquo, unum est ut materia, et reliquum ut forma, ex quo videtur ibi arguere qwod idea si poneretur non esset definibilis; patel, quia ex quo Plato posuit ideam esse rem simplicem separatam, et definitio est oratio longa, ut dixi, sequitur ipsam non posse definiri.

Si ergo ratio Aristotelis aliquo modo valeret propter simplicitatem idee, scilicet quod ipsa idea non posset definiri, cum sit res simplex, et definitio sit oratio longa, multo magis ipse Philosophus negaret definitionem a Deo, cujus est summa simplicitas, etc.

Sed cum infers est genus vel definitio, etc. est fallacia consequentis. Patet a negatione inferioris ad negationem superioris; nam sic bene sequitur, Philosophus hoc dixit esse verum, ergo est verum, per locum ab auctoritate, non tamen se- quitur, hoc non dixit, ergo non est verum, comnittitur fallacia consequentis.

(h) Respondeo, Philosophus primo Topic. etc. Differentia est inter ista, scilicet inter propositionem absolute, enunliationem, propositionem, probabilem et problematicam. In prima altenditur absolute veritas vel falsitas; in secunda affirmatio vel negatio, in tertia probabilitas; in quarta modus specialis interrogandi, ut interrogando sic: An homo sit risibilis vel ne? Nam si quaereretur primo sic: An homo sit risibilis? esset tantum queslio demonstrabilis vel probabilis. Sed cum queritur: An homo sit risibilis vel ne? tunc est problematica, ut patet primo Topicor. Et nola, quod Aristoteles primo Topicor. distinxit predicata propter distinctionem problematum, quia diversa problemata habent diversum medium terminan li ex diversitale predicalorum. Nam terminare problema, est determinare quae pars sil vera et que sit falsa, cum problema (ut dictum est) sit propositio dubia, ad quam probandam et improbandam possunt haberi rationes probabiles. Et Aristoteles enumerat ibi praedicala problematum, id est, facientia propositionem dubitabilem, et sunt ista, genus, definitio, proprium et accidens. Nam quis posset sic dubilare: An homo sit animal vel ne? aut animal rationale vel ne? aut risibilis vel ne? vel intel ligens vel ne? et hujusmodi. Et differentiam generalem, id est, inter mediam collocavit sub genere, et tamen differentia specifica habet propriam rationem praedicali; species etiam habet propriam rationem praedicati, aliam a definitione et a genere, et a proprio et ab accidente, alioquin male poneret Porphyrius quinque Universalia, et tamen ista duo ibi Aristoteles non enumerat, et ratio, quia tantum distinxit illa predicata, de quibus problemata quaerenda requirunt specialem artem terminandi, id est, determinandi, que pars est vera vel que falsa. Et quia si quaereretur ab aliquo an Franciscus sit homo vel ne? vel rationalis vel ne? hoc respondenti non videretur problema, quia hoe ess et sibi patens et manifestum. Et ideo problemata de istis, scilicet de specie specialissima et differentia convertibili cum illa, non sunt terminanda per artem specialem, quamvis in rei veritale possent terminari, id est, determinari, que pars vera vel que falsa. Nam problema proponit aliquid certum et querit dubium, ut in ista: An Franciscus sit animal rationale? supponil tanquam certum quo 1 sit homo, et queril hoc dubium, an sit animal rationale. Et quia transcendentia imprimuntur in anima prima impressione, ut ens et res, et hujusmodi, ideo non fiunt problemata de illis; non enim queritur an homo sit ens, cum sit nolum ipsum esse ens,et dubitatur post quod ens, an animal rationale vel sensibile, vel hujusmodi. Et sic patet, quid dicendum ad dubium, in quo quaerebatur omnis conceptus diclus in quid, si est conceptus communis, vel est conceptus generis vel defiaitionis; dico, quod nec hoc, nec illud. Et cum infertur, ergo erunt plura predicata dicta in quid, quam docuit Aristoleles primo Topicor. patet responsio ex supradictis, quia Aristoteles tantum facit ibi mentionem de predicatis, respectu quorum fiunt diversa problemata,modo preexposito.

COMMIENTARIUS. (a) Ad argumenta pro secunda opinione.. IIic Doctor respondet ad argumenta facta

pro opinione Alberti de Saxonia, que immediate supra sunt posita.

Ad Damascenum, etc. Sensus litterae talis est: substantia, que est genus generalissimum, duo dicit. Primum quod sit ens per se, et hoc est perfeclionis. Secundum quod possit substare accidentibus propter sui limitationem, et hoc est imperfectionis. Primum attribuendum est Deo, scilicet quod est substantia, id est, ens per se, et hoc est, quod dicit Damascenus: Substantia, que continet supersubstantialiter increatam Deilatem, id est, quod increata Deitas potest dici substantia supersubstantialiter, id est, quod est ens per se, quod est perfectionis; ut autem est limitata, et potest substare accidentibus, contentive omnem creaturam conlinet, id est, quod ipsa ut genus generalissimum continet sub se omnem substantiam, que etiam continet in se omne aliud accidens, sive corporale, sive spirtuale, et hoc per modum subjecti, et hoc est imperfectionis Et sic patet quomodo Damascenus vult Deum esse substantiam.

(b) Ad Boet'um dico, etc. Intendit ergo, quod duo modi predicandi sunt in divinis, scilicet praedicali relalivi et essentialis, etc. Et accipitur ibi essentiale non pro eo quod est de essentia alterius, sed pro omni predicalo dicenle aliquam perfectionem, et tale est semper in Deo ens absolutum, ut bonitas, intellectio, ut volitio, sapientia, et hujusmodi, ut patet a Doctore q. 1. quodlib. Aliquando etiam accipitur essentiale pro omni praedicalo, quod est commune lrius personis, etiam si sit relativum, et ens rationis ut creare, quod dicit relationem rationis communem tribus, nam haec est vera: Pater creat, Filius creat, et Spiritus sanctus, ut patet a Doctore quest. 1. quodlib. et de hoc essentiali non intendit hic Doctor. Alius est modus predicandi relativus, et sub isto comprehenduntur omnia relativa, et omnes retationes, que possunt praedicari in divinis.

(c) Ad Averroem dico, quod non videtur habere intentionem magistri sui. Sensus tolius littere stat in hoc: Plato enim posuil, quod genera et species sunt quedam nature, et substantiae separabiles subsistentes, et quod ipsum genus sic separatum esset unum, ita quod unitas illa nullo modo distinguebatur a natura lalis generis, imo esset ipsa natura, quam opinionem sic improbat Aristoleles 10. Metaph. c. 3. circa principium: Nullum universale dictum de multis est substantia per se exislens. Sed ens et unum sunt maxime universalia dicta de omnibus, ergo ens vel unum non est substantia per se existens. Major patel, quia substantia per se existens non est communis multis communitale predicationis. Querit ergo Aristoteles an in substantiis sit aliquid unum quod sit mensura aliorum, an hoc ipsum unum, id est, an sicut in aliis generibus sit aliquid quod sit mensura omnium illius generis, de quo predicatur unum denominative, an ipsum unum? Et probat ipse Aristoteles quod non ipsum unum in se, sed aliquid cui convenit ipsun unum. Et hoc est, quod concludit circa finem: Quare siquidem in passionibus et qualitatibus, etc. id est, quod sicut in aliis Praedicamentis aliquid illius Praedicamenti, de quo prelicatur unum denominalive est vere mensura omnium illius generis, ita similiter in Predicamento Substanlie est aliqua substantia, de qua predicatur ipsum unum denominalive, quae est mensura omniun illius generis. Et hoc est, quod dicit: Quare siquidem in passionibus et qualilatibus, et quantitatibus ipsum unum aliquid unum, supple ipsum unum, id est, aliquid ens, quod dicitur aliquid unum; sed non hoc ipsius substanlie, id est, non ipsum unum ipsius substanlie, sive quod sit ipsi substanlie, sicut volebat Plalo, sed est aliquid, supple de quo predicatur unum denominalive, quod est mensura omnium, etc. Et similiter est in substanliis, et hoc est, quod dicit: Set in substantiis neesse est similiter se habere. Si ergo primus motor poneretur mensura ipsius generis Substantiae, ut voluit Averroes, hoc ipsum unum poneretur mensura, patet, quia primus motor propter suam simplicitatem multo verius esset hoc ipsum unum quam idea Platonis, id est, quod ex quo primus motor est simplicissimus, unitas dicta de ipso esset eadem natura cum illo; et cum primus motor sit magis simplex quam idea Platonis, sequeretur quod ipsum unum, quod est natura primi motoris, esset mensura, etc. magis quam idea Platonis, quod est falsum, et ideo Averroes non intellexit mentem sui magistri.

Secundum ergo Aristotelem mensura prima ipsius generis Substantiae est aliqua substantia illius generis prima, scilicet primitale perfectionis cui convenit unitas denominative. Et hoc, loquendo de mensura intrinseca, que dicitur inirinseca non ex hoc quod sit frmaliter in ipso mensuralo, sed quia inlrinsece conlinetur in eodem genere in quo sunt mensurata, sicut dicimus quod in genere animalis, homo est mensura omnium animalium intrinseca ex hoc quod intrinsece conlinetur sub animali. Primus vero motor est mensura omnium aliorum a se perfectissime, non tamen intrinscca, quia non continetur in aliquo genere in quo continentur mensurata, imo est exlra omne genus, et sic dicitur mensura extrinseca. Et sic patet ista littera.

(d) Ad aliam rationem concedo. Pro intelligentia hujus liltere nota, quod aliquid esse in genere contingit dupliciter. Uno modo per se, id est, quod recipit predicationem illius generis per se in primo modo, et sic tantum, que sunt in recta linea predicamentali dicuntur esse in genere. Alio modo non per se, sed reduclive, ut sunt differentie vel partes componenles totum, quod totum est in rect linea, que partes non recipiunt predicationem illius generis per se. Primo modo aliquid est in genere dupliciter, pula in gener substantiae, scilicet compositum ex re et re, sicut homo, et sic genus et differentia sumuntur ab alia et alia re in homine, ut pula a sensitivo et intellectivo, et sicut sensitivum in homine, vel illud quod prius fuit sensitivum in homine est vere perfectibile ab intellectivo, ila animal sumplum a sensitivo hominis est perfeclibile a rationali sumplo ab intellectivo in homine. Quae lam vero non sunt composila ex re et re, ut Ange-, lus, in quo non sunt vere duae res, ha- bentes aliam et aliam existentiam; sed in ipso possunt esse duae realitates, quarum una in primo instanli naturae est perfectibilis ab alia realitate, et si illa realitas vere dislingueretur ab alia, realiter esset vere perfectibilis ab alia in homine; et ab illa realitate in primo instanti naturae potest sumi ratio generis, et ab alia realitate potest sumi ratio differentiae. Et sic quamvis Angelus sit tanlum una res exislens, non includens plures res, quia tamen in ipsa re sunt due realitates, modo praeexposito, ideo potest esse in genere. In Deo autem nec sunt duae res, quarum una sit perfectilis ab alia, ut patet, nec duae realitates, quarum una sit perfectibilis ab alia, quia ipse Deus in illo priori, quo praecedit omnem realitatem, quam includit formaliter, includit formaliter ut infinitam. Et realitas formaliter infinila non potest intelligi esse perfectibilis ab alia realitale, quia hoc est contra rationem infiniti. Et ex his patet responsio ad ultimam rationem illius opinionis. Et sic patet haec opinio et ejus improbatio.

COMMENTARIUS. (a) Ad primum argumentum principale. Nota ibi in principio, quod conceptus sunt in duplici genere. Nam quidam dicunt quid, id est, quod praedicantur in quid; et isti sunt in triplici differentia, quidam per modum generis; quidam per modum speciei tantum; quidam nec per modum generis, nec per modum speciei, sed transcendenter. Exemplum primi: Substantia, corpus, aninal de suis inferioribus. Exemplum secundi, ut homo de Francisco. Exemplum terlii, ut ens de Deo et decem Predicamentis Alii conce- ptus dicunt quale, quia praedicantur per modum qualis, et nullo modo in quid, et isti sunt in multiplici differentia. Quia quidam predicantur, vel dicunt quale essentiale, ut differentiae constituentes speciem, quae predicantur de ipsis speciebus, et de contentis sub illis per modum qualis essentialis. Quidam dicunt quale denominative, et hoc tripliciter. Primo per modum gradus intrinseci, sicut infinitas est gradus intrinsecus Dei, ut dicendo: Deus est infinitus; ly infinilus non dicit quid, nec differentiam, sed tantum modum intrinsecum, et similiter finilas. Et hic est duplex, nam quidam est gradus inlrinsecus specificus, et sic omnis species habet suum modum sive gradum intrinsecum perfectionalem, et quidam est individualis. Exemplum primi: Albedo, ut albedo includit gradum specificum, id est, intrinsecum naturae specifice albedinis. Exemplum secundi: IIaec albedo intensa ut quatuor, nam illa inlensio est gradus intrinsecus albedinis sic intensae. Secundo aliquid dicit quale respectu alterius, quod non est de essentia illius, nec proprie accidens illius, nec gradus inlrinsecus illius, et sic inferius potest praedicari in quale de superiori, ut genus de differentia, et e conlra, et passio de suo subjecto. Tertio modo, aliquid dicit quale tantum accidentale, ut omne accidens predicatur in quale accidentaliter do substantia, sive illud accidens sit corporale sive spirituale.

Et sicut multiplex est conceptus dicens quale, ila superius dicens conceptum in quid multipliciter potest contrahi per conceptum dicentem quale. Exemplum, nam animal immediale contrahitur ad hominem per quale essentiale, et ens contrahitur ad hominem per gradum inlrinsecum, pula per infinilum, et isti sunt principales. Et si queratur, nonne ens potest contrahi ad hominem per rationale ? Dico quod non, quia prius suo modo intelligitur, quod homo sit ens, et inde substantia quam intelligatur animal et hujusmodi. Et hoc patet a Doctore in 4. et in isto primo. Similiter potest aliquid intelligi contrahi per accidens, puta animal per risibile vel per album; nam haec est vera: aliquod animal est risibile, et aliquod est album, et hujusmodi. Dicit ergo Doctor quod quando conceptus dicens quid contrahitur per conceptum dicentem quale essentiale, ille conceptus est conceptus generis. Si vero talis conceptus primo tanlum contrahatur per conceptum dicentem quale non essentiale,sed quale per modum gradus intrinseci, talis conceptus non est conceptus generis.

(b) Isti etiam conceptus contrahentes, etc. Hic nota bene, quod differentia est inter differentiam contrahentem et gradum intrinsecum, quia differentia conlrahens perficit ipsum genus, qud est contractum, et quomodo perficiat illud oportet videre a quo sumitur ratio generis et ratio differentie. Si ergo illud, a quo sumitur ratio differentiae, perficit illud a quo sumitur ratio generis, tunc differentia perficit genus sive ipsum contractum; gradus vero intrinsecus non perficit ipsum contractum, quia illud a quo sumitur gradus intrinsecus, non perficit illud a quo sumitur ratio contracti, pula entis. Exemplum, Deus est formaliter infinilus, ipsa infinilas est gradus intrinsecus ipsius Deitalis. Nam Deitas in quocumque inslanti non potest perfecle inlelligi, ita quod habeam conceptum perfectum de ipsa, nisi intelligam ipsam habere gradum sibi intrinsecum; impossibile enim esset inluitive videre ipsam Deitalem, non videndo perfectionem suam intrinsecam. Quia ergo ratio entis non potest accipi ab aliquo in Deo quod sit vere perfectibile, et gradus intrinsecus non potest aceipi ab aliquo quod sit perfectivum illius a quo sumitur ratio entis, cum sit sic intrinsecum illi, quod impossibile est in re intueri unum alio non intuilo, merilo dicimus gradum inlrinsecum non dicere realilatem perfectivam entis contracli.

(c) Sed hic est unum dubium. Hic nola, quod realitas in proposito accipitur dupliciter. Uno modo pro realitate dicente quid. Alio modo pro realitate dicente quale. Dicit ergo, nam sicut realitas dicens qntale sumitur ab aliqua realilate vel re dicente quale, sicut rationale sumitur ab anima intellectiva. Similiter realitas dicens uid debet sumi ab aliqua realilate ejusdem generis, id est, dicente quid, sicut animal sumitur a sensitivo. Dicit ergo Doctor quomodo est possibile, quod sit aliquis conceptus communis Deo et creature in quid, nisi sumatur ab aliqua realitate ejusdem generis in Deo, que realitas sit quodammodo in potentia ad realitalem dicentem quale? Et sic in Deo si ens predicatur in quid, erit compositio vel quasi compositio.

(d) Respondeo. Haec responsio est valde ponderanda, nam Doctor primo distinguit duplicem realitalem, scilicet perfectam et imperfectam. Perfecta est ipsa realitas sumpta cum suo modo intrinseco. Imperfecta sumpta sine tali modo. Nota secundo, quod realilas sumpla sine modo non potest esse aliquid exislens, neque inlelligi existens in re, sed tanlum in conceplu. Exemplum, nam Deus sumptis cum modo intrinseco est tantum unum objeclum formale terminalivum cognitionis intuitivae, ita quod impossibile est aliquem intellectum intuitive cognoscere ipsam Deitalem vel ipsum ens summum, non intelligendo gradum intrinsecum, et ut sic nihil est ibi quasi potentiale sive quasi perfeclibile ab alio. Si vero intelli- gatur ipsa realitas sine modo intrinseco, quid tunc est? dico, quod in re nihil est existens potens terminare inluilivam cognitionem, sed tantum est conceptus entis, cognitus tanlum cognitione abstracliva; et exemplum patel de ipsa albedine intensa, ut decem, quia ipsa albedo sumpta cum gradu suo intrinseco est tanlum unum objectum formale terminativum cognitionis intuitivae, ita quod impossibile est aliquem intellectum posse intuitive videre realitatem illius albedinis, quin simul habeat pro objecto formali gradum intrinsecum illius, potest tamen cognitione abstractiva concipi ipsa albedo ut albedo, et tunc illa realitas imperfecte concipitur. Et sic realilas albedinis non potest dari in re ut sit in potentia, et perfectibilis a gradu intrinseco, quia ipsa realitas ut perfecla (etiam circumscriplo quocumque alio, quod non est de ratione sua intrinseca) includit gradum intrinsecum.

Sed oritur maxima difficultas ex quo realitas Dei, ut concepta cum modo includit infinitatem ut gradum intrinsecum, et ipsa concepta sine modo nihil est in re preexislens, nisi tantu conceptus enlis; videtur ergo, quod ipsa infinitas sit de ratione formali ipsius Deitalis, quia ex enlitate et infinitate habetur realitas perfecta Deitatis.

Dico primo, quod forte non esset inconveniens et ad menlem Scoti ponere ipsam infinitalem esse de inlrinseca ralione ipsius Dei, ut forte patere posset ex intentione ipsius q. 5. quodlib. Supposilo tamen quod non sit de inlrinseca ratione ipsius ut mulli volunt intelligere Scotum, dico quod in aliquo instanti nature potest haberi conceptus quidditativus et specificus (non quod ipse Deus sit in genere) puta, quod sit aliqua natura intellectualis ex semelipsa exislens et habens esse a quo accipitur conceptus enlis, et in secundo signo includit infinitatem et omnem gradum intrinsecum.

Et si dicatur, ergo videtur quod sit perfectibilis. Dico quod non, quia in re includit omnem perfectionem, et est impossibile inluilive videre ipsam, non videndo perfectionem sibi intrinsecam, ut idem objectum formale.

Si dicatur, in illo signo abstractive non intelligitur formaliter infinitas.

Dico, quod in illo signo potest intelligi originaliter et fundamentaliter infinitas, quia ab ipsa sic existente, pullulant a se, et in se omnes perfecliones. Et bene nola, quia hic passus est difficillimus. Et haec intentio posset elici a multis dictis Doctoris in primo dist. 8. q. penult. et 28. et. 1. et 5. quodlib. et in aliis locis.

(e) Si autem tantum esset distinctio in re, etc. Vult Doctor quod intellectus non possit habere proprium conceptum modi intrinseci, quia est impossibile intuitive videre hanc albedinem, quin intuilive videatur gradus ejus intrinsecus sive modus intrinsecus; et licet ille modus forte non videretur, tamen conciperetur res de necessitate sub modo, sicut est de re singulari concepta, et modo sub quo debet concipi. Quia licet talis res singularis concipiatur sub modo singulari, ille tamen modus, quando illa res concipitur, non conciperelur; haberet ergo intellectus in cognitione rei sub modo unum objectum adequatum, et hic loquor de cognitione intuitiva et de re singulari, et exislenle sub modo intrinsec0; secus autem de modo intrinseco speciei, quia non possel inlelligi homo abstractive, non intellecto modo intrinseco ipsius, potest bene concipi sine modo quem habet in inferiori, ut albedo potest concipi sine modo albedinis inferioris, puta potest concipi albedo absolule, non concipiendo intensionem in ista vel in ista albedine, sed non potest concipi ista albedo sine modo intrinseco ejus.

(f) Et si dicas, saltem conceptus communis, etc. Dictum est supra, quod nunquam conceptus communis est potenlialis ad conceptum specialem, pula ad conceptum distinguentem, nisi ille communis accipiatur ab aliqua re vel realilale, quae sil in potentia et perfeclibilis ad illam rem, vel realitalem a qua accipitur conceptus specialis, sive dislinguens; et quia ipsa res non est perfectibilis a suo gradu inlrinseco, ut supra declaralum est, ideo, etc.

el saltem non erit infinitus, etc. Responsio Doctoris clara est, scilicet quod ille conceptus communis Deo et creature, qui tamen non est potentialis vel perfectibilis a conceptu speciali sumplo sub modo inlrinseco est finitus negative tantum, id est, quod non est infinitus de se posilive, nec est de se finilus posilive, sed est indifferens ad finitum, et ad infinilum. Caetera palent.

(g) Sed si arguas. Doctor vult hic in sententia, quod conceptus est duplex, quidam qui accipitur a realitale perfecta et ut adequatur, et sic conceptus, pula entis infinili accipitur ab aliqua re includente infinitatem. Aliquando accipitur conceptus diminule et non adequale rei, ut conceptus entis potest accipi ab ente infinilo, non tamen ut adaequalum sibi, nam intellectus conitione abslracliva cum sit imperfecta, potest considerare conceptum entis non considerando gradum intrinsecum realitalis a qua accipitur conceptus entis, sed intuitive non posset videre ens nisi sub modo suo inlrinseco, et hoc est quod dicit.

(h) Istud etiam potest ulterius declarari. Hoc exemplum est multum ad proposilum, quia si ponamus proprium individuum animalis ut hoc animal, et proprium indi- viduum hominis ut hic homo; tunc sicut hoc animal est in potentia et perfectibile ab hoc homine, sic animal in communi sumptum ab isto est perfectibile a differentia hominis. Quod sic intelligi debet, quod in generatione hominis prius hic homo est individuum substantiae, deinde individuum corporis, deinde individuum vivenlis, deinde individuum animalis, deinde individuum hominis; et sicul individuum substantie est in potentia ad individuum corporis, id est, ut fiat individuum corporis, ita substantia sumpta a tali individuo erit in potentia ad differenliam consliluenlem corpus; et non debet intelligi, quod unum individuum perfeclum alicujus generis fiat individuum alterius, quia hoc est impossibile, etc. Sic dico in proposilo, nam in Deo imaginamur prius individuum entis, pula hoc ens, quia illud hoc ens non est in potentia ad individuum gradus intrinseci, imo est simpliciter et absolute ipsummet, ita conceptus entis sumplus a tali individuo non erit in potentia ad gradum vel modum intrinsecum, sumplum ab individuo proprio, et hoc est singulare et notabile exemplum, etc.

(i) Sed saltem qaeres, quare entitas, etc. Respondeo, etc. Nola singulare dictum. Nam Doctor vult hic, quod quando aliquid est de se esse, id est, quando aliquid est de se sua essentia et exislenlia, quod etiam sit de se hoc, et de se sit tota sua perfectio, quae est gradus intrinsecus illius, cujus est infinilas; et dicit quod qucdammodo prius est de se suum esse et infinilum ens, quam intelligatur esse hoc, et sic vidctur primo esse infinilum ens quam intelligatur hoc ens.

Si dicatur, nonne Deus includit in sua ratione formali, quod sit de se singulare ? ut patet dist. 4. g. 2. dist. 5. q. 2. dist. 7. et 26. g. 1. quodlib. ergo videtur quod prius sit singulare quam intelligatur infinilum, et propterea in creaturis est talis ordo, quod prius est essentia rei. Secundo est hoc. Tertio existens. Quarto est gradus inlrinsecus perfectionalis, qui consequitur tantum aliquod individuum. Et quod prius sit singulare quam existens, patet a Doctore dist. 3. secundi.

Dico, ad proposilum ponendo ista signa, quod ipse Deus in primo signo saltem considerationis, inciudit omnia essentialia in re, et quia dicit Doctor dist. 2. g. 2. 1. et q. 1. quodlib. quod existentia est de essentia ipsius Dei, in illo priori est perfectissime existens. Et quia infinitas est magis modus intrinsecus essentiae, sicut etiam eternitas et necessitas, que sunt existenlis, ut exislens, ut patel dist. 3. q. 4. 1. ideo in secundo signo considerationis potest dici esse formaliter infinitum, et in tertio signo ex semetipso est singularis, et in ullima actualilate. et cum dicitur, quod singularilas est de ratione, etc. dico, quod hoc non debet intelligi, quod sit de ratione quidditaliva et essentiali, sed quod sit sic sibi intrinseca quod in eodem instanli, et forte naturae sibi convenit, et hoc a semelipsa.

Si dicatur, si singularitas non inest sibi in primo signo, ergo in primo signo erit ipse Deus quodammodo determinabilis et abstrahibilis, quia per singularitatem dicitur in aclualitate ultima, hoc autem est contra Doctorem d. 2. parte 2. d. 5. g. 2. d. 7. et 26. et 28. primi.

Dico primo, quod aliquid esse determinabile contingit mullipliciter. Primo ab alio tanquam a causa producliva, et sic Franciscus producens Joannem, producit singularilatem in illo, et sic delerminal illam naturam ad talem singularitalem. Secundo formaliter, et hoc est quando hecceitas aliqua advenit de novo ab extrinseco nature determinabili actuando et perficiendo illam formaliter, ad quam ex parte sua erat in potenlia. Tertio aliquid dicitur determinari a semetipso, et non per adventum alicujus enlitatis perficientis vel informantis, sed ex necessitate naturae et ex ratione perfectissima talis entis, et ex infinitate perfectissima illius est ex semelipsa singularis; et hoc tertio modo possumus dicere ipsum Deum sic esse determinabilem, et hoc modo non est imperfeclionis, imo perfectionis, licet forte usus talis vocabuli quod est delerminari, sonet aliqualem imperfectionem, et si possemus habere aliquod vocabulum significans nobis illum terlium modum, nullam imperfectionem importaret. Et quod hic tertius modus sit vorus, patet, quia essentia divina in primo signo non includit omnia attributa dicenlia perfectionem simpliciter, et imporlanlia infinitatem formaliter, quod patet dist. 8. quest. penult. quest. 1. quodlib. et etiam dist. 1. primi. Et tamen in secundo igno dicitur habere omnes istas perfectiones atlribulales, quod videtur sonare imperfectionem; et quia habel omnes illas ex semelipsa et ex necessitale naturae, et ex sua infinita perfectione quodammodo ab ipsa pullulant, et in ipsa sunt formaliter, non quod informent, nec perficiant, quia sunt una res realiter, licet distincte formaliter.

Ad secundum argumentum dico, quod non simile est in creaturis; tum quia creatura non potest fieri hec a semelipsa, sed fit haec per agens extrinsecum producens illam in tali individuo; tum etiam quia quelibet natura creata est divisibilis et mulliplicabilis in suis singularibus; et sic in alio et in alio singulari est alia et alia natura, et mulla alia possunt assignari, propter que non curret similitudo.

(k) Ad ultimum de sapientia dico. Dico (salvo semper meliori judicio) quod sa- pientia in nobis est individuum sapientie, quae est in praedicamento Qualitatis, et non est individuum sapientiae transcendentis. Et quod dicit Doctor quod tunc non essel perfectio simpliciter in nobis, dico quod hoc est verum, quia perfectio simpliciter in nobis est limilala; nam omne fundamentum in limitato est limilalum, secundum ipsum in uesl. ista, exponendo Boelium.

Si dicatur, quod ipse habet dist. 2. part. 1. quaest. ult. primi, aliquod dici ens participatum, et reduci posse ad ens per essentiam ejusdem rationis, ut bonitas mea reducitur ad bonitalem per essenliam, que est perfectio simpliciter, et vult ipse, quod illa bonitas per essentiam praedicetur de bonitate per parlicipaliOnem.

Hoc idem in dist. 8. hujus quest. 2. in responsione unius argumenti de capere, et etiam in multis aliis locis dicit, quod sapientia praedicatur de sapientia creata et increata, quod non potest intelligi, nisi de sapientia transcendente.

Praeterea ipse dist. 3. quest. 1. probat quod si cognoscimus aliquid formaliter esse in Deo per aliquid, quod formaliter est in creatura, ut pula, quia cognoscimus bonitatem formaliter dici de Deo propter bonitalem formaliter existentem in creatura, et hoc non potest esse ( secundum ipsum) nisi bonitas creata et increata sint ejusdem rationis, id est, nisi conveniant quidditalive in conceptu bonitatis dicto de ulraque; et talis bonitas communis de necessilate erit transcendens, aliter non transcendens possel predicari de Deo, quod falsum est. Et hoc idem vult dist. 8: praesenlis quest. 2.

Unde breviter respondeo, supponendo mihi aliqua. Primo, quod transcendens est in duplici genere, nam quoddam dicitur transcendens, quia lanlum abslra- hibile a Deo. Secundo, ut est abstrahibile a Deo et a creatura. Exemplum primi, nam a sapientia infinita abstraho conceplum sapienlie, similiter ab intellectu in infinito abstraho conceptum intellectus et de multis aliis. Isti conceptus tantum nomine et re praedicantur de his a quibus abslrahuntur. Exemplum secundi, conceptus entis et omnium passionum converlibilium et simplicium, et multa alia possunt abslrahi et a Deo et a creatura, ut bonitas potest abstrahi a bonitate increata et bonilate creata, et tale transcendens potest predicari in quid de illis a quibus abstrahitur.

Si dicatur, quare sapientia non potest abstrahi a sapienlia creata ut sit transcendens.

Dico, quod tantum illa abstrahuntur ut transcendentia, que nala sunt esse indifferentia ad creatum et increatum, sicut non potest abslrahi rationale, ut dicatur tanscendens, nec corpus, et hujusmodi; et similiter nec albedo. Forte dices, illa non possunt esse in Deo formaliter, sicut sapientia potest esse; dico, sicut res habet esse in se, ita ordinate abstrahibilia nala sunt abstrahi. Exemplum, sicut Franciscus sic habet esse quod primo dicitur ens; ergo ab ipso abslrahitur conceptus entis. Secundo dicitur habere esse substantiale, el sic abstrahitur conceptus substanlie, et sic deinceps usque ad hominem. Et quia conceptus entis includit passiones convertibiles, ideo est conceptus transcendens cum suis passionibus, non sic conceptus substantiae vel corporis. Similiter a sapientia, pula creala, abslraho conceptum enlis, quia nala est prius esse ens; deinde conceptum qualitatis, quia prius dicitur qualis; tertio conceptum generis magis proximi qualilati; quarto conceptum sapientie; et quinlo conceptum specificum ullimalum; sicut ergo in se habet esse, ideo ordinate abstraho abstrahibilia; et quia abstrahibilia sunt communia Deo et creature vel pluribus Praedicamentis, ideo sunt transcendentia, Dico ergo, quod a sapientia creata et increala non potest abslrahi sapientia communis utrique dicta in quid, nec similiter ab intellectu crealo et increalo, nec ista videntur inconvenienlia, atlento ordine abstrahibilium. Et ad inslantias prius factas, dico quod licel Scotus aliquando dical sapienliam esse communem crealae et increale, et intellectum similiter, magis dicit explificando quam affirmando illud sic esse. Exempla enim ponimus non ut ita sint, sed ut magis addiscenles assentianl, primo Priorum.

Ad illud de dist. 2. et 8. de participalo, dico quod intelligit de participato, quod est ejusdem rationis cum illo quod est per essentiam potest abstrahi a crealo et increalo, et de se est illud, cui non repugnat perfectio. Et hoc modo entitas parlicipala reducitur ad entilatem per essentiam; et similiter bonitas creata reducitur ad bonitatem per essentiam, que sunt communia Deo et creaturis; nec sic sapientia creata potest reduci ad sapienliam per essentiam lanquam ad aliquid ejusdem rationis, sed bene plest reduci ad sapientiam increalam, que est alterius rationis, sicut et lapis reducitur ad Deum.

Ad aliud de dist. 3. quod probat, dico quod Doctor inlendit ibi probare entitalem posse cognosci dici in quid de Deo, virlule creature continentis essentialiter entitatem, et sic aliquod ens creatum non tanlum causat cognitionem sui, sed etiam cujuslibet superioris. Hoc idem de bonitate, quia bonitas creata causat cognitionem sui et omnium superiorum, et sic etiam cognitionem bonitatis convertibilis cum enle, et sic dico de omnibus aliis hujusmodi. Et bene verum est, quod ens creatum et ens increatum sunt ejusdem rationis in enlitate transcendenti; et similiter bonitas creata et bonilas increala in bonitate transcendenti, sic dico de unitate et veritate, et hujusmodi.

Et ad dictum Augustini, quod omnis creatura circa nos clamat, dico quod sic debet exponi, quod creaturae non repugnat perfeclio simpliciter, imo nulla sibi repugnat ut est supposilum entis, non autem ut est supposilum talis naturae, ut exponil Scotus dictum Anselmi d. 2. primi, et 8. et 5. quest. quodlib. Verum tamen est, quod mulle perfectiones sunt in homine, propter quas magis fit similis Deo quam in aliis creaturis, ut puta sapientia, intellectus, voluntas, et hujusmodi; et sic patet quid sit dicendum. Qui vult tamen tenere oppositum, scilicet quod sapientia iranscendens potest abstrahi a sapientia creata, forte non deviat ab intentione Doctoris.