Quaestio 1

¶ Distinctionis None. Questio prima.

Irca distinctio / nem nonam quero primo. Utrum angelus superioris ierarchievel ordinis potest illuminare angelum inferioris ierarchievel ordinis

videtur quod non. illu minare est lumen causare vel lumen intendere. Sed angelus superior nec potest causare lumen intellectuale inangelo quia non habetur nisi per creationem nec potest ipsum intendere pari ratione. ergo. etc.

¶Secundo sic. Lux non potest illuminari. Sed angelus quilibet est quedam lux spiritualis. ergo. etc.

¶ Ter tio sic. Angelus inferior non illuminat superiorem ergo nec econuerso.

¶ Quarto sic. Mutatio est ab opposito in oppositum et per consequens illuminatio a tenebris ad lucem. Sed angelus bonus non est tenebrosus: ergo non illuminatur ab alio quia oppositum dicit Damascem

¶ Contra nus et Dionysius de angelica Ierarchia. Sunt enim tres actus ierarchici purgare perficere et illuminare.

¶ In ista questione sic procedam.

¶ Primo inquiram Utrum in bonis angelis sit ordo et quot sunt ibi ordines.

¶ Secundo vtrum angelus superioris ordinis potest illuminare angelum inferioris ierarchie vel ordinis.

¶ Tertio quo modo distinguuntur et conueniunt ista tria. scilicet illuminare / purgare / perficere. Ultimo ad rationes.

¶ Quantum ad primum articulum expedio me breuiter et dico quod in angelis bo nis est ordo. Circa quod premitto quid vocatur ie rarchia et quid ordo. Ierarchia secundum Dionysium quanto de celesti ierarchia est diuinus ordo scientia et actiodei forme quantum est possibile similans et ad inditas diuinitus illuminationis proportionaliter in dei similitudinem conscendens. Et hec est descriptio completa ierarchie quia continet quicquid pertinet ad rationem principatus primo finem quem intendit princeps cum dicitur dei forme. etc.

¶ Secundo diuersitatem officiorum quibus attingitur finis cum dicitur diuinus ordo.

¶ Tertio principium operatiuum officiorum scientia et actio. ita quod ierarchia non est nisi principatus quidam ordinatus in quo sunt multi ordines personarum ad ierarchiam vel principatum illud pertinentium. Ordo autem vocatur in proposito secundum magistrum Multitudo celestium spirituum que inter se vno munere gratie similantur et ad officium vel simile deputantur.

¶ Ex hiis probo quod in angelis est ordo. Tum quia in eis est sacer principatus. Sed sacet principatus non est nisi in multitudine personarum distincte et ordine earum sicut patet in principatuvniuersi et etiam in principatu ciuitatis politico. ita quod vbi non est ordo non est conueniens principatus Tum quia in angelis est officium ab officio distinctum sicut dicetur infra. Cum ergo ordo secundum officium in angelis attendatur planum est quod in eis est ordo. Tum quia in eis est gradalis distinctio nature et gratie ergo in eis est ordo.

¶ Secundo quantum ad hoc dico quod sunt tres ierarchie et nouem ordines. Nam ibi accipitur vna ierarchia in habitudine ad principem vniuersi deum. Secundo alia ierarchia in habitudine ad ipsum vniuersum in communi. Et tertia ierarchia per comparationem ad aliqua in specialiEt quia non sunt plura circa que possit versari offi cium angelicum non sunt nisi tres ierarchie.

¶ Sunt autem nouem ordines in prima ierarchia / tres insecunda / tres in tertia / tres quorum sufficientia sic accipitur. Nam tres primi ordines accipiuntur ex officio quod habent immediate circa principem vniuersi deum et se habent in triplici diebtrntia. Nam aliqui sunt qui semper sibi familiariter et amicabiliter assistunt et adherent et isti sunt de primo ordine que vocatur ordo seraphicus ex ardore amoris quo sibi alligentur.

¶ Secundi sunt quibus conuenit scire secreta huius principis quasi consiliarii regis vel principis et iste est ordo Cherubin qui interpretatur ple nitudo scientie.

¶ Tertii sunt qui habent officium quasi recipiendi principem et in quibus residet et haditat modo quodam speciali et isti sunt de ordine thronorum in quibus sedet deus quasi in thronis suis infra mentem: et sic patent tres ordines supreme ierarchie¬

¶ Alii tres ordines supreme ierarchie distinguumtur penes officia que habent ad reducendum vniuersum in communi ad suum principen.

¶ Ad istam autem reductionem totius creature in deum oportet cognoscere regulas vniuersales agendorum. hoc pertinet ad dominationes.

¶ Secundo requiritur impediro virtutes aduersorum et hoc pertinet ad virtutes.

¶ Tertio requiritur exequutio eorum quae dictata sunt et hoc pertinet. ad potestates: et sic patent tres ordines secunde ierarchie. Alii tres in finem ierarchieaccipiuntur penes officia que habent circa aliqua parti cularia vniuersi particulariter vel specialiter puta circa principes et isti sunt de ordine principatuum vel circa aliquam prouinciam et dicuntur archangelivel circa singularem et priuatam personam et dicuntur angeli: et sic patent nouem ordines angelorum et tres in ipsis ierarchie.

¶ Tertio videtur posse dici quantum ad hoc quod angeli boni motores orbium celestium non sunt de aliquo trium superiorum ordinum: quia non assistunt deo sicut illi in celo empireo. Sed cuius ordinis sint de aliis non est certum. Et dicunt aliqui quod sunt de ordine dominationum quia mouent secundum regulas vniuersales agendorum quas vident in men te diuina. Aliis videtur quod sint angeli et infimi inordine angelorum habent enim minus officium quam officium circa singularem personam: quia quilibet circa vnum corpus inanimatum. Puta circa suum prbem et ita minus habent officium quam sit officium traducendi hominem in deum per cognitionem et amorem. Possunt ergo dici angeli infimi non quia missi: sed quia mouentes corpora talia ad nutum et voluntatem dei cui seruiunt et ministrant in mouendo et obediunt. Hec de primo articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum narrabo aliquas opiniones. Primo omnes opiniones in hoc conueniunt quod angelus superior potest illuminare inferiorem. Sed vnus modus ponitur talis ab vno doctore.

¶ Dicit enim primo quod illumina tio vt ad intellectum pertinet nihil aliud est quam manifestatio alicuius veri vel intelligibilis. Iuxta illud ad Epheseos quinto. Omne quod manifestatur lumen est. Unde vnum angelum illuminare alium nihil aliud est quam manifestare ei veritatem intelligi bilem.

¶ Secundo dat modum quo fit illuminatio. Nam ad intelligendum veritatem intelligibilem duoconcurrunt.

¶ Primum est vis intellectiua.

¶ Sed cundum est similitudo rei intellecte. Angelus ergo potest alteri manifestare veritatem intelligibilem dupliciter. Primo fortificando virtutem intellectiuam eius et lumen intellectuale.

¶ Quod probatur quia lumen superioris angeli est perfectius et vis intellectiua eius perfectior quam vis intellectiua inferioris et ideo sicut corpus minus calidum ex situali propinquitate ad magis calidum crescit et fortificatur in calore. Sic virtus intellectiua inferioris angelifortificatur ex conuersione superioris ad ipsum. hoc enim facit in spiritibus ordo conuersionis quod facit incorporibus ordo situalis propinquitatis et ita virtus inferioris angeli fortificata potest cognoscere veritatem quam prius non poterat et sic illuminatur.

¶ Se cundo potest vnus illuminare alium angelum proponem do sibi veritatem intelligibilem quam nouit sic vt ab inferiori possit capi sicut apud nos doctores illud quod in summa capiunt distinguunt prouidentes capacitati discipulorum.

¶ Unde superior angelus veritatem quam vniuersaliter concipit ad quam vt sic capiendam intellectus inferioris non sufficit distingui et quasi distincte alteri exponit vt ab ipso capi possit secundum Dionysium de celesti ierarchia quinto capitulo. vbi dicit. Una queque substantia intellectualis deimore datam sibi vniformen intelligentiam prouida virtute diuidit et multiplicat ad inferiores.

¶ Tertio dicit de obiecto illuminationis vbi dicit quod ad videndum tanto vnus angelus plures rationes in deo cognoscit quanto cum perfectius videt et ideo superior angelus plures rationes diuinorum operum cognoscit quam inferior et de ipsis inferiorem illu minat. Fit etiam illuminatio de hiis que pertinent ad voluntatem diuinam de fiendis non autem de affectionibus intellectionibus quae pertinent ad voluntatem creatam de fiendis quia nulla creatura lux est: sed participans lucem voluntas diuina lux est et regula veritatis de fiendis et ideo manifestare ea que pertinent ad voluntatem creatam non est illuminare nec pertinet ad perfectionem sed ea que ad diuinam voluntatem. Hec est positio.

¶ Contra istam opinionem sunt multa dubia.

¶ Primo quantum ad illud dictum quo modo vis intellectiua vel lumen inferioris angelipotest crescere vel fortificari per lumen superioris angeli. Non videtur hoc possibile. Non enim vnum fortificat aliud nisi conferendo sibi aliquid pertinens ad lumen: sicut etiam magis calidum non fortificat mimus calidum in calore nisi conferendo aliquid de calore. Sed nec lumen superioris angeli / nec superiorangelus potest conferre aliquid de lumine intellectuali ipsi angelo quia lumen illud est substantia et non habetur nisi per creationem.

¶ Secundo quia non potest augeri tale lumen cum sit substantia et substatia secundum eum non suscipiat magis et minus saltem in eodem supposito.

¶ Tertio quia ad vlteriorem gradum secundum quem fortificaretur non est in potentia naturali. quare. etc.

¶ Si dicas quod fortificatio ista non debet intelligi per aliquid intrinsecum adueniens: sed solum per hoc quod superior angelus vnit se inferiori et sic potest clarius videre non per hoc quod virtus sua visiua vel intellectiua in seipsa augeatur sed sicut si candela haberet vtsum ipsa posset clarius videre cum vna alia candela quam cum sola hoc non valet primo quia oporteret dice re quod inferior angelus videret in lumine angeli superioris quod est falsum: quia tantum in lumine proprio.

¶ Secundo quia vnum lumen cum alio facit ad clariorem visionem corporalem vel quia vnum auget aliud in subiecto vel in medio vel saltem quia in vtroque non solum in altero nata est potentia videre modo nullum istorum potest dari in proposito.

¶ Tertio quia secundum hoc dictum superior angelus posset illuminari et illuminaretur ab inferiori quia videret cum ipso clarius quam sine ipso sicut candela clarior cum candela minus clara quam per seipsam hoc autem est falsum. scilicet quod superior angelus illuminetur ab inferiori de lege communi saltem licet hoc posset fieri. quare. etc.

¶ Secundo principaliter arguitur contra predictam positionem quia de illa conuersioue angeli superioris ad inferiorem vt illuminetur per eam videtur quod non sit bene intelligibilis / nec per quem modum fiat nisi aliud dicatur.

¶ Tertio principaliter quia quod sic vnus angelus illuminet alium particulando suum conceptum sicut dicit iste doctor non videtur posse intelligi nisi duobus modis.

¶ Uno modo quod angelus superior mutet suum modum intelligendi incipiendo intelligere magis particulariter illud quod prius intellexit magis vniuersaliter et in communi et hoc non videtur ra tionabile secundum eos. Non enim potest mutare suum modum intelligendi quia eoipso quod superior est intelligi magis vniuersaliter vt dicunt et magis vnite quam inferior.

¶ pratere Etiam non posset sic intelligere magis particulariter nisi vtendo speciebus magis particularibus quas non habent angeli superiores secundum ipsos sicut patuit supra.

¶ Alio modo angelus posset conceptum suum magis particulariter sicut etiam dicit vnus alius adhibendo signa aliqua et vtendo ipsis illuminando alterum angelum sicut vnus monachus alium quod etiam non videtur rationabile. scilicet quod angeli vtantur talibus signis particularibus monachicis et videtur esse poeticum dictum: et ideo non videtur bonus iste modus. Nec auctoritas Dionysii est pro eo quia diuisio intelligentie non intelligi ibi esse talis particulatio sed distributio quedam ad inferiores angelos secundum beneplacitum diuine voluntatis et hoc est proinde diuidere et etiam ministrare

¶ Alius doctor dicit quod aliquid dicitur illuminare aliud quattuor modis.

¶ Primo lumen sibi infundendo vel causando in ipso sicut sol illuminat aerem.

¶ Secundo aliquid luminosum offerendo vt offerens candelam de nocte illuminat.

¶ Tertio obstaculum luminis remouendo sicut aperiens fenestram illuminat domum.

¶ Quarto faciendo in illo dispositionem et contrariam dispositionem remouendo sicut sanans oculum dicitur illuminare ipsum.

¶ Primo modo angelus non illuminat angelum. scece lumen ei infundendo vel suum lumen causando. Sed solus deus vel creando lumen naturale angeli vel infundendo sibi lumen supernaturale sicut lumen glorie vel aliquid huiusmodi.

¶ Secundo modo. scilicet obiectum luminosum offerendo angelus potest illumina re angelum loquendo ei de aliquo vero perfectiuo.

¶ Tertio modo obstaculum remouendo vnus potest illuminare alium sicut etiam angelus hominem. Quod probatur per Augustinum super illud psal. Da mihi intellectum. etc. Potest inquit angelus aliquid agere in mente hominis vt sit capax dei quem admodum dicitur illuminare domum qui fenestram aperit.

¶ Quarto dispositionem inducendo vel causando in angelo potest vnus alium illuminare sicut etiam in homine potest secundum Augustinum vbi supra Deus inquit angelum talem fecit vt operari aliquid possit. Unde ad capiendum lumen dei mens humana inuenitur.

¶ Ad hoc etiam est ratio quia vniuersum connexum est et ordinatum non solum secundum gradus essentiales naturarum sed etiam secundum operationes et influen tias et actiones superiorum in inferiora. Alioquinmundus esset vnus sicut aceruus lapidum vel nunerus quod non est verum. Per creaturam ergo superioem reducitur inferior in suam perfectionem. Sed perfectio inferioris angeli est quod cognoscat diuina opera. igitur per influentiam superioris reducitur ad actum talis noticie saltem dispositiue vt videtur et sic ab eo illuminatur. y¬

¶ Contra istum modum dicendi Arguo primo quantum ad hoc quod dicit quod angenlus superior illuminat inferiorem presentando sibiobiectum luminosum. Aut enim presentando sic obiectum liminosum facit aliquid et operatur in angeloillo. Aut nihil. Si nihil non illuminat ipsum plusquam si pastentaret tale obiectum vni ceco. Si aliquid que ro quid est illud.

¶ Secundo magis deberet dici obiectum illuminare quam angelus sicut magis dicitur ili luminare corpus luminosum prasentatum quam praesentans ipsum. Sed obiectum non dicitur magis illumina re quam angelus. ergo. etc.

¶ Tertio contra illud de remotione impedimenti quero quid est illud impedimen tum vel obstaculum inferioris angeli ne intelligat. Auenim nimia distantia / aut in dispositio contraria inter lectus / aut inaduertentia. Sed non primum quia non potest mouere inferiorem angelum licet possit se mouere ad illum. Nec secundum quia in intellectu angelinon est talis indispositio vt videtur tume enim haberet gnorantiam dispositionis quod est falsum. Si inaduertentia quero quo modo tollitur illa inaduerten tia et non videtur tolli nisi per aliquid causatum in angelo et tumc quaero quid est illud vltra de causatione illius dipionnis que vocatur illa dispositio. Aut enim est habitus autspecies / aut lumen aliquod vt videtur. Non habit quia habitus inferioris angeli secum concreatur. Nec species quia tu negas speciem. Nec lumen quia tu dicis quod primo modo non potest angelus illuminare infundendo lumen. Si aliquid aliud dicas illud et sic videtur ista opinio insufficiens. Ideo dicit vnus alius doctor quattuor per ordinem ad quaestionem.

¶ Primo quod sicut visio verbi est perfectio simpliciter in intellectu creato perfecto tamen in esse secundo. quia habet rationem obiecti primi verbum ipsum et simpliciter per fecti et similiter cognitio aliorum in verbo ipso non autem cognitio aliarum quiditatum in proprio genere siue sit intuitiua siue per species siue qumocumque. ita cognitio singularis reuelati in verbo est perfectio simpliciter in intellectum angelico non autem cognitio singularis in proprio genere.

¶ Tunc autem dicituri angelus vnus alium illuminare quando de aliquo singu¬ lari sibi reuelato causat in eo virtute memorie sue conceptum qui dicitur auditio in angelo illuminato: et sic illuminat eum primo scilicet lumine veritatis intelligibilis quod est actus ipse intelligendi sibi infundendo vel causando in ipso et istud illuminare est quod dam loqui et est loqui de obiecto cuius noticia perfectio est in loquente: puta de obiecto reuelato.

¶ Secundo dicit iste doctor quod angelus audiens a superiori de tali singulari reuelato vi auditionis illius non habet nisi credulitatem de ipso: licet illa credulitas sit altior et perfctior quam nostra eo quod inferior angelus scit illum qui sibi loquitur non posse mentiri quia beatum esse ex hac autem auditione recepta conuertit se ad videndum in angelo loquente vel illuminante illi quod ab ipso audiuit et hec visio perfectior est aliquo modo ipsa auditione: consequenter vero ad istam vi sionem afficitur ad videndum in verbo id quod prius videbat in angelo. Prius enim in angelo videbat quasi in speculo imperfecto et querit videre in speculo perfecto in verbo et videndo in verbo completueius desiderium et illuminatur perfecte et sic angelilluminat alium dispositiue inquantum ex auditione et visione in angelo efficitur ad videndum in verbo. hec enim affectio dispositio proxima est ad videt dum in verbo.

¶ Tertio dicit quod deus de potentia absoluta posset reuelare aliquid tale inferiori et non ipsi superiori et per consequens inferior posset superio rem illuminare: non tamen haberet tantam efficaciam illuminando superiorem sicut econuerso super rior illuminando inferiorem quia non habet ita effica cem nec virtuosam memoriam ad mouendum. Prebabile tamen videtur quod deus in tali illuminationem obseruat talem ordinem vt prius talia reuelentusuperioribus: deinde mediantibus illis ipsis inferieribus.

¶ Quia et iam superiores sunt in plenissima participatione et communicatione diuina probabile ergo vt dicitur quod quicquid superiores accipiunt a deo reuelatum reuelent etiam inferioribus superiores talia percipiant excellenter nullum tamen alium singulariter percipiunt quin aliis inferioribus reuelent secund quod videtur intentio Ieronimi et etiam Gregorii sicut dicunt In isto modo dicendi etiam sunt aliqua dubia que ad presens relinquo discutienda vsque ad sequentem questionem de loquutione que multum conueniunt cum illuminatione et econuerso.

¶ Quantum ad secundu articulum quo differunt vel conuneniunt loquutio / illu minatio purgatio / et perfectio.

¶ Dico quod illuminatio conuenit cum loquutione quia illuminatio omnis est aliqua loquutio non tamen econuerso. Unde loquutio se habet in plus. Loquutio enim potest esse de quo cunque obiecto intelligibili. Sed illuminatio non nisi de singulari reuelato cuius noticia ad perfectionem cognoscentis pertinet excellenter. et quod immediate depedet ex secreto diuine voluntatis.

¶ Differunt ergo ex parte sui sicut magis commune et minus commune.

¶ Secundo ex parte obiecti vt dictum est

¶ Tertio differunt ex parte actiui principii: quia quilibet angelus potest alteri loqui siue bonus siue malus siue superior siue inferior. Sed illuminare tantum conuenit angelo bono et superiori respectuinferioris secundum ordinem qui nunc est. licet aliter posset esse sicut dictum est supra.

¶ Tunc videm dum est de illuminatione et perfectione et purgatio ne quo modo se habent / et videtur mihi quod sunt idem actus realiter sicuti forme introductio contrarii vel priuationis expulsio et appetitus subiecti terminatio vel quietatio quantum ad talem formam sic recteidem est actus realiter distinctus secundum rationeNam idem actus dicitur illuminatio inquantum veri tas talis intellectus manifestatur.

¶ Dicitur pur gatio inquantum nescentia prior expellitur. Sed dici tur perfectio inquantum appetitus illuminati quieta tur adepta tali virtute. Hec de tertio articulo.

¶ Ad primum principale dico quod angelus non potest lumen quod est naturale quod est substantia in potentia ipsa intellectiua intendere nec creare. Sed dico quod lumen aliquod quod est ipse actus intelligendi potest causare et tunc dicitur illuminare

¶ Ad secundum dico quod pura lux cuiusmodi est deus illuminari non potest. Sed intellectus angeli non est pura lux: sed habet tenebram vel nescientiam multorum annexam et illuminari potest.

¶ Ad tertiun patet quod non est simile de angelo superiori et inferio ri: quia non se habent vniformiter ad reuelationes diuinas.

¶ Ad quartum dico quod illuminatio in intellectu angeli bene est mutatio ab opposito priua tiue ad oppositum quia a priuatione in habitum: sed non ab opposito contrarie quia in angelo non erat aliquid positiuum contrarium termino illuminatio nis cuiusmodi est ignorantia dispositionis sed tantum priuatio talis termini que dicitur nescientia quedam.