Quodlibetum 6

ARTICVLVS J.

CIRCA primum quaestio ista mota est, quia dicunt quidam potentias animae esse qualitates absolutas de secunda specie substantiae animae additas, tamen quia contradictoria verificantur de eis, cum concedatur, quod scientia est subiectiue in intellectu, & non in voluntate, & quod voluntas est libera, & intellectus non. & quod voluntas non iudicat, Intellectus autem appraehendit, & iudicat, & multa talia: tum quia videtur, quod operationes genere differentes reducantur in diuersa principia realia.

Quidam vero dicunt, quod huiusmodi potentiae sunt idipsum, quod essentia animae, nisi quod differunt per diuersas habilitates, & respectus, quibus determinantur potentiae ab eadem realiter cum substantia animae; differunt tamen quidditatiue, & formaliter ex natura rei, quamuis non sint res additae.

Secundum hoc ergo quod isti dixerunt de potentijs animae, oporteret ad quaestionem diuersimode respondere.

Primi namque dicerent, quod anima non est immediatum principium suarum operationum, sed mediantibus suis principijs, quae sunt reales proprietates, & qualitates propriae, & inseparabiles de specie secunda.

Alij vero dixerunt, quod substantia animae est immediatum principium, quamuis indigeat diuersis respectibus ad determinandum.

Alij vero dixerunt, quod essentia animae secundum idem realiter est principium suarum operationum, non tamen secundum idem formaliter, imo secundum aliam, & aliam quidditatiuam rationem. In hoc ergo est punctus quaestionis.

ARTICVLVS II. Quid dicendum secundum Phylosophum, & Commentatorem, & primo, quod intellectus possibilis est substantia pure potentialis in genere intelligibilium, sicut materia prima in genere sensibilium.

CIrca secundum est ponenda via Phylosophi sub triplici propositione.

Prima quidem propositio, quantum ad intellectum possibilem: quia secundum mentem suam pars animae pure potentialis in genere intelligibilium est substantia in potentia, sicut materia prima in genere sensibilium. haec propositio patet primo ratione sumpta a simili, secundo a priori.

Prima ratio a simili: hic accipio, quod cognoscibile sensus visus sit A, & cognoscibile simpliciter, quale est totum ens, sit B, cognoscens vero A, sit C, cognoscens autem B, sit D: sicut igitur sehabet C, ad A, sic se habet D, ad B; quia sicut se habet cognoscens esse visibile, vt pote colorem ad omnem colorem, sica habet cognoscens omne ens ad totum ens. Sed sic se habet C, ad A, quod nihil est in actu ipsius A, sed totum in potentia ipsius. Visus enim cognoscens omnem colorem necessario denudatur ab omni colore inactu, alioquin si oculo inesset color, non distingueret omnem colorem, sicut patet de habente oculum infectum aliquo colore rubeo, & gustum humore amaro: igitur sic se habebit D, ad B, C, cognoscens totum ens ad totum ens, quod nihil erit in actu eorum, quae sunt sub B, sed tantum in potentia. Intellectus autem possibilis totum ens cognoscit: igitur non est aliquod ens in actu, sed omnia in potentia.

Et si dicatur, quod verum est in esse intentionali, siue secundum speciem, quia species nullius sensus est sibi conuertibilis secundum esse reale, tamen potest habere determinatam speciem: non valet, quia secundum hoc oculus posset esse determinati coloris, & tamen Phylosohus dicit, & experientia docet, quod oculus non est color, & auditus absonus, & iterum connatur ilis species non impediret, quin alia reciperet, sed esse reale est, quod impedit, nam in medio, & in organo possent esse species contrariorum simul: & angeli habentes species sibi naturaliter inditas secundum quosdam, non obstante hoc possent recipere alias species.

Secundo sic: Omne recipiens aliud receptionereali, vel intentionali oportet esse denudatum in sua substantia a natura specifica, & genere propinquo ipsius recepti: sed intellectus nostet possibilis recipit intentionaliter omnem specisicam naturam actuabilem, quae continetur sub ente: igitur debet denudari ab omni natura specifica actuali, quae possit contineri sub ente & per consequens nihil est in actu eorum, quae sunt in sua substantia, sed est possibile, vt sit omnia.

Maior probatur auctoritate, ratione, & exemplo. Auctoritate Phylosophi, vt Commentator lib. secundo de anim. com. 7. ait enim, quod le necessitate nullum recipiens est de natura rec:pti, & ista propositio est manifesta, & Aristoteles ca vtitur multoties indifferentur, siue moueri, & recipere fuerit spiritualiter, sicut aer recipit colorem; siue materialiter, sicut corpus recipit colurem. Commentator etiam valde prolixe eam deducit 3. de anima com. 17.

Ratione vero idem patet, quia quae sunt eiusdem naturae specificae, vel generis, non possent se habere sicut perfectio, & perfectionale, cum sint hae primae differentiae entis: sed recipiens, & receptum se habent sicut perfectionale, & perfectio, actus, & potentia. Et hoc quidem patet, vbi est receptio realis: patet etiam vbi est intentionalis, cum obiectum intellectus, vel sensus perficiat potentiam, igitur necesse est, quod recipiens sit denudatum a natura recepti.

Confirmatur, quia nulla res est in potentia, vt perficiatur per se, aut per aliquid eiusdem speciei, vel generis propinqui, & ideo dicit Commentator, quod idem perficeretur per se, x reciperet se, nisi recipiens esset denudatum a natura recepti.

Exemplo vero confirmatur, quia non inuenies, quod aliquid album nigredinem, aut aliam albedinemrealiter, sed nec eius similitudinem recipiat: vndeoculum oportuit ab omni actuali colore denudari, & auditum a sono, & olfactum ab odore, & sic dealijs.

Quod autem haec sit mens Philosophi patet ex toto suo processu in 3. de anima.

Primo quidem ex illo verbo, quo approbat sententiam Anaxagorae, dicens, necesse itaque quoniam omnia intelligit, immixtum esse cum omnibus, sicut dicit Anaxagoras, vt imperet hoc, aut vt cogat despectum apparens, prohibebit enim extraneum & obstruet. Manifestum autem, quod si intelligeret de immixtione cum speciebus intelligibilibus omnium entium, vt scilicet oporteat intellectum possibilem non habere speciem alicuius entis sibi connaturalem, ratio sua non concluderet, scilicet quin posset alia entia iudicare recipiendo de nouo species, nec propter hoc detinerentur a receptione aliarum specierum, quia species intelligibiles possunt simul esse plures in eodem intellectu, & sensibiles in sensu, nec se impediunt.

Sed si intelligatur de reali immixtione, scilicet, quod in sua substantia naturam habet determinatam in actu, tunc bene tenet: oculus enim humore rubeo realiter infectus impedit a iudicio aliorum colorum: nam iudicat omnia rubea, & similiter lingua, in cuius substantia admiscetur humor realiter amarus omnia iudicabit amara, & tamen si in oculo sit sola species rubei coloris, non impedietur iudicium viroris, simul enim videmus virorem, & rubedinem in eadem superficie existentes. Secundo idem patet ex definitione, quam dat de intellectu possibili;ait enim, quod nec ipsi contingit esse vnum, neque vnam: sed aut habeat, quod p ssibilis vocatus itaque animae intellectus: cum enim dicat, quod non contingit ipsius esse vnum, neque vnam, est manifestum, quod non loquitur de specie, sed natura specifica, & ratione quiddita tiua; nomen enim naturae nusquam legitur dici de specie repraesentatiua, sed consueuit sumi per quid istud patet ex 5. meta ph.

Similiter, quod additur. Sed hanc, quod possibilis sit vocatus, manifeste dicit, quod sua substantialis natura est possibilitas pura. Et si dicatur, quod loquitur de praeparatione intellectus ad omnes spe cies, quia illa non est aliqua determinata, sed pura potentialitas, non autem loquitur de sobstantia de fiuiente hanc praeparationem, & potentialitatem, sicut exponit Comment. & Alex. non valet tamen, quia hoc est commune omni praeparationi & potentiae receptiuae: sed quia inquantum huiusmodi non est aliquid eorum quae recipit, sed est tantum potentialitas, & ita est de superficie respectu figurarum, & de tabula respectu colorum. & secundum hoc nihil ad propositum de natura, & quidditate intellectus posiibilis, nobis Philosophus per definitionem il lam declararet. Tum quia iam habetur propositum quia recipiens aliquid agens entis in sua natura, non habet aliquid illorum entium, quare recipiens omne ens receptione reali, vel intentionali, carebit omnibus, & ideo bene concludit, quia intellectus possibilis recipit omnes naturas modo intentionali, in se nulla erit: natura etiam modo reali, nec ta men erit nihil, quia hanc habebit naturam, quod erit poilibile esse omnia, quod non competit nihilo. ergo.

Tertio idem patet ex conclusione, quam infert. Ait enim: Dico enim intellectum, quo upinatur & intelligit anima, nihil esse actu eorum quae sunt, ante intelligere. Conslat enim, quod illud, quod sine addito, & simpliciter dicit, vniuersaliter intelligitur. Dicit autem Philosophus simpliciter, & absque omni additione, quod intellectus nihil est eorum actu, quae sunt: igitur vniuersaliter intelligit, quod non est aliquid demonstratio entium in actu.

Nec potest intelligi de speciebus, scilicet, quod vnam habeat speciem eorum quae sunt, quia loquitur expresse, & in recto de omni ente actuali, non autem in obliquo de speciebus entium.

Quod autem haec sit intentio Commentatoris comm. 18. manifeste patet eodem 3. de anima, quia ibi ponit praedictam definitionem Philosophi dicens. Definitio ergo intellectus materialis est, quod est, illud in potentia ad omnes intentiones formarum, & non est in actu aliquod entium: illud igitur ex anima, quod dicit intellectus materialis, nullam habet naturam & essentiam a qua constituatur, nisi naturam possibilitatis, eum denudetur ab omnibus formis materialibus, & intelligibilib. & subdit, quod differt a prima materia in hoc, quod est inpotentia oens intentiones formarum vniuersalium. Prima est autem materia in potentia omnes forma sensibiles non cognoscens, nec comprehendens.

Secundo idem patet circa finem eiusdem commenti in solutione tertiae quaestionis, quae est, quando intellectus materialis est aliquod ens, cum tamen non sit aliqua forma, nec etiam prima materia: soluit, quod opinandum est, quod istud est quar tum genus entis, quemadmodum enim esse sensibile diuiditur in formam & materiam, sic esse intelligibile oportet diuidi in aliquid simile formae, & ali quid simile materiae.

Tertio idem patet commento 27. vbi dicit, quod opinandum est, quod prima materia est causa rece ptionis transmutabilis, & huius singularis, causa autem receptionis simpliciter est ista materia. Vnde subdit, quod ponendo istam materiam, dissoluitur quaestio, dicens qũo in formis abstractis potest esse multitudo intellectuum, & tamen in eis est idem intellectus: nam ratione istius materiae a qua non liberatur alia substantia abstracta, nisi tantum quae nihil intelligit extra se, vt dicit Commentator comm. 18. quae libet substantia separata recedit ab aeterno secundum mentem suam, & intellectionem alterius: secundum autem suum esse intellectuale est intentio sui ipsius. Si ergo non essent com positae substantiae abstractae ex hac materia, nihil in telligerent nisi se, & per consequens non esset in eis multitudo intellectorum Sic igitur patet, quod intellexerit naturam intellectus possibilis esse puram potentiam. Vnde statim contra Alexandrum, qui intelligebat, quod sicut tabula rasa inquantum rasa & praeparata nihil est, nisi pura potentia, inquantum vero tabula, erat quaedam substantia dicens praeparationem, & eodem modo intelligebat de intellectu possibili; ad hunc intellectum exponer s conceptum Philosophi, statim contra ipsum exclamat: O Alexander reputas Aristotelem intendere nobis demonstrare naturam praeparatio nis tantum, & non cognitionem naturae praeparatae? ego autem verecundor ex hoc sermone, & ex hac expositione mirabili, & alia multa dicit circa istam materiam.

Sed de sensu nihil excludit, vel si excludit, magis est ad oppositum: non excludit quidem, quod propter hoc sensus oporter, quod sit denudatus a simili, quia receptio eius est realis & materialis, & per conesquens vna species coloris, vtpote albedo impedit receptionem alterius infra idem genus ratione realis contrarietatis, receptio autem intellectus est pure spiritualis: & ideo non apparet, quod intellectus existens aliqua natura in actu recipere possit similitudinem omnium naturarum, quia con trarietas est in ista receptione.

Oppositum etiam concludit, quia licet sensus sit in potentia sensibili, nihilominus tamen est aliquid actu in se.

Secundo vero dicetur, quod maior syllogismi secundi, quem Philosophus reputat demonstrationem, non habet veritatem de receptione intentionali, quicquid sit de receptione reali. Constat enim quod oculus habet aliquam lucem in dyaphano, quod recipit, immo & animalem colorem, & tamen hoc non obstante recipit intentionem lucis solaris, & intentionem colorum: similiter cum sit circularis recipit intentionem circularitatis: nam circularia videmus: aer etiam auris complantatus videtur habere propositum motum, & propositum sonum, sicut patet in obturantibus aurem suam& tamen hoc non obstante recipit species sonorum. Similiter tactus, cum sit medium calidi, frigidi, humidi, & sicci, recipit: Ista igitur non est vera propo sitio, quod recipiens aliquid receptione intentiona li debeat esse denudatum a natura specifica, vel generis propinqui istius recepti.

Et confirmatur, quia intentiones rerum, & ipsae res sunt omnino alterius generis: dato igitur, quod aliquis recipiat intentiones omnium rerum, non vi detur posse concludi, nisi ipse non sit intentio alicuius rei. Sed quin sit aliqua res, concluditur, quia ex hoc non probatur, quod recipiens, & receptum sint eiuidem generis, & naturae, & tamen in hoc tota propositio illa fundatur.

Tertio vero dicetur contra minorem, quia intel lectus possibilis non solum intelligit omnia alia entia a se & entia in actu, immo entia in potentia; intelligit etiam se: igitur oportebit, quod sit denudatus etiam a natura potentiali, immo & a se, & sic nihil erit actu, nec potentia.

Quarto vero contra conclusionem, quia pura po tentia non habet vnde distinguatur: sed tam prima materia, quam secunda intellectus possibilis sunt pura potentia per te: igitur non habent, vnde distinguantur: sequitur igitur, quod sit vna natura.

Et confirmatur, quia potentia est relatio; intelle ctus possibilis est pura potentia: igitur erit pura relatio.

Ad primum istorum dicendum, quod immo maior est vera, & ideo propositum concludit: sicut enim repugnat rei alicui, quod recipiat se realiter, aut aliquid eiusdem speciei, aut aliquid speciei contra se & diuisae: nam haec albedo non recipit aliam albedinem realiter, nec nigredinem, sic est impossibile, quod recipiat intentionem, vel similitu dinem. Ista enim vnitas fundatur non super realitate receptionis, nec super alia contrarietate, nisi cuiusdam dispositionis: nam recipiens habet rationem perfectibilis, receptum autem realiter, siue intentionaliter habet rationem perfectionis: vnde obiectum perficit potentiam. Et ideo Philosophus 1a. met. dicit, quod intellectum est perfectio intellectus: sicut igitur non est incompossibile, quod sensus habeat in sua substantia aliquod suorum sensioilium, quae recipit, alioquin perfectio, & perfectibile idem essent, & eiusdem generis, sic est in intellectu imposiibile. Vnde peccat instantia per non causam vt causam, quia illa imposibilitas non habet pro causa materialitatem, aut realitatem recepti, sed eius perfectionem, siue materialis sit, siue immaterialis. Cum hoc etiam receptio potentiae visiuae intentionalis est quantum ad illud, quod importat vitio, licet transniutatio corporalis sit ibi connexa: concludit igitur ratio non solum, quod intellectus possibilis sit in aliqua deter minata potentia, sed in potentia simpliciter ad om ne ens in actu. Vnde sicut 1. physic. Philosophus ar guit, quod sicut se habet aes ad omnem statuam & lignum ad omnem formam lecti, & figuram, & generaliter quodlibet formale ad suum genus formae, sic se habet formale simpliciter ad omnem naturam simpliciter, & omnem formam.

Et excludit, quod sicut determinatum est formale, caret natura determinata, sic formabile simpliciter, quod est prima materia caret omni natura in actu. Sic igitur in proposito arguere intendit, quia quaedam partialis receptiua natura, vtpote sensus, denudatur a toto genere, quod recipit. Si est dare naturam receptiuam omnis entis in actu, quod denudatur ab omni determinata natura in actu, nec potest remanere aliquid in actu, sicut sensus, quia tunc reciperet omnia.

Ad secundum dicendum, quod nullum illorum recipit illud, cuius quidem naturam habet: vndeglacialis oculi habet aliquam lucem, aut aliquem colorem, sed lucem fortiorem, & colorem intensiorem. Hinc est etiam, quod tactus non recipit extrema tangibilium qualitatum, quia non denudatur a medio, sicut patet 2. de anima: vnde si tactus deberet omnem gradum tangibilis qualitatis discernere, oporteret ipsum ab omni qualitate tangibili denudari.

De circularitate vero oculi patet, quod illa est in substantia oculi exteriori. Est tamen intelligendum ad declarationem maioris, contra quam instan tiae istae procedunt, quod debet intelligi recipiens denudari in sua substantia a natura recopti, sic quod res, quas recipit, non sint substantialiter de natura recepti, & patet, quod sic est in oculo, recipit enim per naturam dyaphaneitatis, quae non est quidditatiue lux nec color, nec quantitas, nec figura: quã- uis igitur ista possint admitti illi, quod recipiens recipit non est de natura eorum, sed potius quoddam possibile respectu ipsorum, tactus, & qui recipit per modum medij, est quodammodo in potentia ad extrema quae recipit, nec est de natura eorum in actu.

Ad confirmationem dicendum, quod licet inten tiones rerum & ipsae res sint diuersorum generum, tamen conueniunt in hoc, quod illud, quod perficitur per intentiones rerum, dicitur perfici per illas res, quia propter quod vnumquodq. tale, & illud magis: intentio autem rei perficit vice rei, cuius est & ideo magis res dicitur perficere mediante inten tione, quam quod intentio sua perficiat. Igitur quod est in potentia ad intentiones omnium rerum, & vt perficiatur per eas, est in potentia, vt perficiatur per omnes res, tertio de anima: est omnia per intellectum: sicut igitur repugnat, quod recipiens intentiones omnium rerum sit in se aliqua inten- tio, sic repugnat ei, quod sit in se in actu aliqua res. Et si dicatur, quod bene verum est, quod impossibile vt sit res aliqua, cuius intentionem recipit, tamen in se erit alia specifica natura: quaeretur an illa natura intelligat se per intentionem, quam recipiat: de se hoc est impossibile, quia tunc idem reciperet se & perficeretur per se, & assimilaretur sibijpsi, & vniuersaliter sequeretur quod ad extraneum a se esset similius illi rei quam ipsi natura.

Si vero detur, quod non intelligit semper intentionem, quam recipiat de se, sed ipsamet est iua intentio, tunc habetur propositum. Sicut enim quod per essentiam est figura, aut non est susceptibile alterius figurae, aut quod per essentiam est aliquis color specificus, non potest esse ratio recipiendi alium colorem, sic, quod per essentiam est intentio, non potest esse susceptiuum alterius intellectionis.

Et ideo solus Deus per suam essentiam est inten tio. In omni autem substantia abstracta necesseest propter intellectionem ponere hanc nostram, per quam recipiat intentiones aliorum.

Ad tertium dicendum, quod Philosophus mouet illam dubitationem in tertio de anima quaerit enim quomodo intellectus possibilis est, aut per intentionem, aut per actum qui sit similitudo, & intemtio alia a se, & sic oportebit ipsum denudari a se.

Si vero per actum, qui sit sua substantia: igitur erit aliquid in actu, & ideo dicendum cum Philosopho, quod ipse factus in actu ipse seipsum tunc potest intelligere.

Ad cuius euidentiam considerandum, quod vnumquodque intelligitur inquantum est in actu vt patet ex 9. met. Ens vero in potentia non intelligitur nisi per analogiam ad actum. habet potentia ad actum duplicem analogiã; vnam quidem cum actuatur, & accipit illam sub actu; aliam vero vt accipitur vt quiddam accidentale. Et hoc duplici modo intelligitur pura materia per analogiam ad sormam, qui vero concipit actuatum, concipit materiam sub forma; qui vero concipit essentiam materiae vt purum potentiale, concipit vt quoddam actuale. semper igitur ratio intelligenda est idem actus: cum igitur intellectus possibilis est factus in actu sic, quod est consideratio actualis in co sit intellectus vnus in actu ex intellectu possi bili, & similitudine siue intentione: & idcirco omnis apprehensio reflexio, quae cadit super primum intelligere, necessario cadit super illud, quod est actuale & potentiale, & per consequens intelligit totum sci licet intellectum potentialem, & intentionem. Et hoc est, quod consuetum est dici, quod numquam intellectus intelligit nisi intelligem do se intelligere. Et hoc est, quod philos. dicit, quod cum factus est in actu, tunc ipse seipsum potest intelligere. Cum ergo quero: an extrahatur alia intentio ab ipso, tunc dicendum, quod non, sed vel ab ipsa intellectione, si intelligere reflexum sit aliud ab intelligere recto, vel non extrahitur.

Si primum intelligere, quod est rectum, sit etiam quaedam experientia suiipsius, ne oporteat procedere in infinitum, & hanc partem philosophus elegit dicens, quod in separatis a materia, quae sunt intellectio per essentiam, idem est intellectus &, quod intelligitur, est enim intellectio omnis experibilis suijpsius comprehensio. Et similiter Commentator exponit 3. de anima com. 30. dicens: dissolutio quaestionis est, quoniam intentio per quam intellectus materialis sit intellectus in actu, est in tellectio in actu, & non procedit in infinitum indigentia intellectus in essendo intellectum, sic ergo patet, quomodo intellectus possibilis intelligit se vt actualiter; si vero intelligit se vt actuale, hoc erit per quandam intellectionem analogicam, con cipit enim quoddam proportionaliter se habens in genere intelligibilium ad omnia entia, sicut sensus est ad omnia sensibilia: aut sicut prima materia ad omnes substantiales, & actuales formas. Patet autem, quod ista intentio proportionalis & analogica nor est similitudo vel intentio possibilis intellectus: ergo.

Ad quartum dicendum, quod Commentator assignat multas differentias inter intellectum possibilem & primam materiam.

Prima differentia accipitur penes genus, in quo sunt, siue penes formas, quas recipiunt: nam prima materia recipit formas has, & est pura potentia in genere sensibilium. Intellectus vero possibilis recipit formas simpliciter & est pura potentia in genere formarum incorporearum.

Secunda sumitur penes proprietatem propriam primae materiae, quae est tertia dimensio, & quantitas interminata ingenerabilis, & incorruptibilis, & inseparabilis ab ea, sicut idem Commentator deducit 4. coeli & mun. in de substantia orbis: haec autem trina dimensio incompossibilis est iiti naturae, quae est pura potentia in genere intelligibilium, quia impossibile est, quod corpus fiat non corpus, & e conuerso.

Tertia vero differentia sumitur penes modum receptionis transmutabilis, & intransmutabilis, quia prima materia est causa receptionis transmutabilis absque omni transmutatione, & abiectione

Quarta sumitur penes esse vitale, quia materia prima non est in potentia ad formas, quae sunt estentialiter comprehensiones, & quid vitale, & experibile, & ideo prima materia in recipiendo nondicitur distinguere, nec cognoscere, seu comprehendere; haec autem dicitur cognoscens, & comprehendens. Hanc differentiam autem, & primam, & secundam Commentator assignat tertio de anima Com. 18. tertiam vero com. 27.

Ad aliud vero, quod additur, quod secundum hoc intellectus possibilis erit pura relatio: dicendum, quod pura potentia, & importat respectum purae potentialitatis, & substratum purae potentialitati. Jllud autem substratum necesse est carere omni actu, alioquin non esset fundamentum purae potentialitatis, quia non est illius potentialitatis, quae est ad actum, quem haberet: nec potest dici, quod illud substratum sit nihil, quia nihil non est fundamentum alicuius relationis, nec est aliquid, quod formari, aut actuari possit: quare restat, quod illud substratum sit ens possibile pure differens a respectu. hoc patet ex his, quae Commentator ait in principio de substantia orb. & 1. physicorum.

Quod secundum Philosophum, & Commentatorem intellectus agens esi purus actus perficiens possibilem, sic, quod anima est ex ambobus essentialiter consttituta.

SEcunda vero, quantum ad intellectum agenD tem, quod est dare in genere intelligibilium quoddam agens, qui est purus actus, & pura actio & pars animae perficiens possibilem, sic quod anima rationalis ex ambobus est constituta.

Prima autem pars huius propositionis patet, quia impossibile est, quod aliquid transeat de vno genere entium in aliud, & de entitate vnius originis in entitatem alterius, nisi per agens fuperiuris ordinis, & superioris generis entium, nam vnumquodque, quod reducitur de potentia in actum, & per aliquid existens actu in illo genere, sed nonexperimur cum intelligimus, quod res corporales sensibiles, & particulares transferuntur in aliud genus entium, & alterius modi, & ordinis, quam in genus rationum incorporearum insensibilium, & naturarum. similiter huius experientiae testis est Augustinus 22. de Ciuit. cap. 14. dicens, quod rationes intelligibiles manent non tanquam in spa cijs locorum fixa veluti corpora, sed in natura in corporali sic intellectiua praesto sunt mentis aspectibus sicut ista visibilia, & tractabilia in locis cor poralibus; non solum autem rerum sensibilium in locis positarum manent sine spacijs localibus intelligibiles incorporeaeque rationes, vbique etiam motionum in temporibus transeuntium sine temporali transitu stant ipsae vtique intelligibiles non sensibiles rationes ad mentis aciem preuenire pau corum est. hoc idem dicit Commentator tertio de anima: ait enim cum inuenimus idem transferri in suo esse de ordine in ordinem, scilicet intentiones imaginatas aliter hanc rosam vt rosa similiter, necesse est vt hoc sit a causa agente, agens autem est efficiens. & 7. metaphisicae comm. 31. dicit, quid mouit Aristotelem ad ponendum modum separa. tum a materia in factione virtutum intellectualiũ- quia rationes intelligibiles apud ipsum sunt non mixtae cum materia; vnde necesse est, quod illud, quod est non mixtum cum materia, distinguatur a non mixto simpliciter: ergo in genere intelligibilium non est dare aliquod agens incorporeum, & absolutum virtute cuius naturae corporae & materiales transferuntur de ordine frerum incorporearum abstractarum simpliciter.

Sed forte dicetur, quod ad hoc sufficit aliquod agens particulare corporeum, quod stare non potest, illud enim corporeum posset transferri adhuc in ordinem naturarum simpliciter, & formarum incorporearum. quaerendum est igitur virtute cuius, aut enim virtute alterius corporei, & materialis, & sic tamen illud. quod adhuc possit transferri, indigebat aliquo alio corporeo, virtute cuius trans feratur, & procederetur in infinitum; vel primum corporeum transferetur in virtute propria, hoc est imposibile, quia tunc transferret se, & extraheret se, & faceret se, quod est impos sibile. Vel hoc est virtute alicuius incorporei trans ferentis, & haberetur propositum.

Si dicatur, quod talis translatio non est realis sed tantum intentionalis, quia tales rationes incorporeae, & forte similiter abstractae non sunt entia realia, sicut posuit Plato: non valet, immo confirmat propositum, omne enim intentionale reducitur ad aliquid reale, virtute cuius existit. Igitur ista translatio intentionalis non fit nisi quam tum producitur similitudo alia incorporea realis, quae extrahitur a corpore: & ideo oportet, quod hoc fiat virtute incorporei, & immaterialis, & haec est ratio philosophi in 3. de anima vt Commentator in multis locis exponit.

Secunda pars etiam patet, scilicet, quod ista res sit agens, & transferens, oportet, quod sit actio siue intentio. constat enim, quod illa res, cum sit praestantior possibili, intelligit recipiendo intellectionem aut extrahendo per essentiam in intelligendo. Sed non potest dici, quod recipiendo, quia tunc esset in potentia in genere intelligibilium, & non differret a possibili, & indigeret alio extra. hente ipsum de potentia ad actum, igitur necesse est, quod sic intelligat, quod essentia sit intellectio quaedam, & ideo dicit philosophus, quod non quandoque intelligit, & quandoque non, sed semper est substantia actu ens.

Et confirmatur quia in omni genere, quod reducitur de potentia ad actum oportet, quod sit actu tale, vnde ad praesentiam lucis, quae est per se visibilis, reducitur color de potentia in actum. Si igitur intellectus agens reducit intellectum possibilem ad actualem intellectionem, sic, quod formae virtute ipsius fiant intellectae in actu, necesse est, quod ipse sit intellectio in actu.

Sed contra hoc dicitur, quod secundum hoc anima nostra semper actu se intelligit, cum intellectus agens, quod est suum formale, sit semper in actu.

Ad hanc autem instantiam respondet philosophus, quod intellectus agens, & anima nostra potest accipi simpliciter, & secundum hoc semper intelligit, & non aliquando, & sic etiam agens praecedit possibilem intellectum. Vel potest accipi, vt coniungitur fantasmati, & ideo non experimur intellectionem propriam nostrae animae, quia nihil intelligimus sine intellectu possibili, & phantasmate, nullum autem phantasma correspondet huic intellectioni. Vnde, infra dicetur de alijs speciebus, quae ponuntur in intellectu possibili, quod quantum est ex se esssent intellectiones in actu, & facerent obiecta apparere, & quod non faciant, est propter carentiam phanta sinatis: sic in proposito.

Tertia pars quoque patet, quod omnis substantia, quae est pura potentia in aliquo genere, indiget aliquo actu substantiali illius generis ipsam perficiente, quia pura potentia in rerum natura per se existere experiri potest. Sed declaratum est, quod Intellectus possibilis est natura pure po tentialis in genere intellectualium, lntellectus autem agens est actus causans alios actus in eodem genere: igitur necesse est, quod intellectus agens perficiat possibilem, si sint partes animae, & duae differentiae substantiam animae rationalis constituentes.

Et ideo dicit philosophus, quod necesse est has duas differentias esse in anima, & quod agens cum hoc, quod est substantia actu ens, est tamen habitus & perfectio possibilis, & ideo Commentator 3. de anima com. 33. dicit, quod vniuersaliter quando quis intuebitur intellectum materialem cum agem te, apparebunt dno, vno modo, & vnum alio modo, duo per diuersitatem actionis, & vnum, quia intellectus materialis perficitur per agentem & ipsum intelligi. & alibi ait, quod necesse est ponere in anima nostra rationali has duas differentias, scilicet virtutem passionis, & vtraque est pars eius.

Quod si apud Aristotelem voluntas distinguitur contra appetitum sensitiuum, ipsa etiam secundum eum superius dicta est pure potentialis in genere sen sibilium actuum incorporeorum.

TErtia vero Propositio est, quia ad voluntatem aliam praeter appetitum sensitiuum, vt moue tur a ratione particulari, quod ante fecit, vel non est aliqualiter dubium, tamen si appetitum correspondentem intellectui distinctum ponit illa talis voluntas, est illa natura pure possibilis in genere actuum incorporeorum, quae sunt desiderare, & velle, & huiusmodi. Sicut enim est de prima materia respectu omnium formarum corporearum, sic est de natura pure possibili in genere formarum incorporearum, sed prima non est aliqua forma corporea, quia nec est quid, nec quale, nec quantum, sed omnia in potentia. Vnde est decem praedicamenta in potentia, vt dicitur 7. metaph. ponit a. caeli & mun. igitur pari ratione illud, quod est potentiale in materia est illud, quo anima recipit omnes formas incorporeas, siue sint intellectiones habitus, siue affectiones & habitus ad illas, & si aliquo modo se habet actiue vel ad affectiones, vel intellectiones habet se per suum actuale, quo est aliquid actu in genere corporeorum. Vnde cum dicitur, quod istud est actus in genere intelligibilium, & illud potentia, debet accipi forma intelligibilis pro omni forma spirituali & incorporea inherente: secundum hoc igitur apud Aristotelem intellectus & voluntas differunt penes diuersus de nominationes, sicut dicimus de habilitatibus materiae, & propter hoc in 3. & 6. Ethic. vbi loquitur de electione indifferenter, ait quod est appetitus intellectus, vel intellectus appetitiuus, & 3. de anima dicit, quod sub dubio. Si enim duo, intellectus scilicet, & appetitus mouebitur secundum communem vtique aliquam speciem: vbi Commentator com. 63. ait, quod cum desideratum mouet intellectum, tunc desiderabit intellectus, & cum desiderabit, tunc mouebitur homo, scilicet virtute desideratiua quae est intellectus: & sequitur, quod intellectus quando comprehendit aliquid desiderabit. & mouebit, & necesse est, quod ipse ictellectus sit mouens, vt est desiderans non secundum, quod est comprehendens, nec secundum, quod de si derium est alia virtus ab intellectu desideratiuo. Vnde videtur dicere expresse, & Philosophus & etiam Commentator, quod eadem est virtus secũ- dum rem, quae desiderat, & comprehendit, quamuis differat secundum denominationes diuersas.

Circa tertium, quid ex omnibus istis probabilius debeat eligi. Primo quidem nullatenus est probabile, quod huiusmodi potentiae sint qualita tes, impossibile est enim, quod aliqua qualitas sit potentia pura, sed susceptiuum omnium sormarum spiritualium est potentia pura, omnia enim entia & sunt intelligibilia per intellectum, & sunt appetibilia per voluntatem, & per consequens intellectus & voluntas sunt omnium entium susceptiua modo spirituali: igitur non apparet quomodo pos sunt poni qualitates, nec etiam differentes in sui qualitate reulitate absoluta potentiali. Et minus est probabile, quod intellectus agens sit qualitas, quia l'iilosophus dicit, quo-i est substantia etiam actu ens, & quod est periectio potentiulis, quae ponit in pura potentia: qualitas autem recipit ens in actu, nec est perfectio pure potentialis.

Et praeterea, quod vna qualitas contineat in vir. tute omnes formas intelligibiles, non dicitur possi bile, & illud quod semper intelligat, non potest be ne exponi.

Secundus vero modus dicendi de respectibus, aut intendit exprimere naturam potentiarum actiuarum, & receptiuarum, & sic patet, quod est irrationalis, quia respectus non potest esse principium coactionis vel passionis. Si vero intendit, quod super naturas potentiarum fundari possunt tales habitudines, aut respectus, verum vtique di cit, sed non facit nos, aliquid scire.

Tertius vero modus dicendi de formali distinctione, nisi intelligatur, quod sit realis, ita quod extra intellectum alia est realitas intellectus possibilis, alia agentis, stare non potest, quia natura pure potentialis, & natura pure actualis, non sunt pure eadem res, alias materia, & forma sunt idem realiter, & differentes formaliter. Modus ergo phi losophi, siue sit discors a veritate fidei, est tamen probabilior, & rationibus fortioribus innititur, sicut patet ex praedicto processu.

Hic autem videtur esse aliqua derogatio fidei veritati. Primum quidem, quod videtur, quod intellectus agens & possibilis, ex quo constituunt ani mam, & vnum est in potentia pura, reliquum purus actus, sint vnum in omnibus hominibus, & per consequens vna rationalis anima in omnibus indi uiduis totius speciei; arguo, quod est pessimus er ror, in quem consensit Commentator.

Secundum est, quod aliqua creatura erit actio sua, vt anima rationalis suum intelligere, quod tamen ponitur proprium soli Deo.

Tertium, quod ex hoc, quod homo experiatur semper animam suam intelligere, quod experientia docet, negat.

Quartum, quod anima intelligendo se, aut ange lus non posset peccare, cum sua intentio sit sua forma:

Quintum, quia sequitur, quod anima sit corruptibilis natura, potentiale animae tuae poterit tran. sire de actuali suo in meum actuale, immo in actuale angeli saltem virtute diuina.

Sexto, quod anima erit, composita ex materia, & forma, & ita non erit per essentiam, & se tota, forma corporis.

Ad primum istorum dicendum, quod nunquam ponit illum errorem sub verbis expressis, quicquid sibi Commentator imponat, & ideo negandum est, quod nec intellectus possibilis erit vnus in om nibus, nisi sicut materia est vna in omnibus materialibus, distinguetur. n. per aliud & actua le in aliam animam constitutam, quomodo autem sine quantitate possit ibi esse distinctio, aut quid indiuiduationis principium, non est praesentis speculationis.

Ad secundum dicendum, quod multi catholici dixerunt, & dicunt, quod angeli intelligunt se per essentiam suam: & multi, quod intellectio sua est sua eslentia, quamuis aliorum intellectiones sint accidentia in ipso angelo, aut in anima, nec propter hoc aequatur diuinae perfectioni anima vel an gelus, quia Deus non est solum intellectio sui per essentiam suam, sed est omnium subsistens intellectio.

Ad tertium iam dictum est, quod similitudo quantumcunque sit in intellectu, non est perfecta intellectio, nisi concurrente phantasmate, qui colligatur intellecto similitudine obiectiue expressa, & ideo non semper intelligit se actu anima, immo nec vnquam actu proprio, quamdiu in corpore existens dependet a phantasmate, quamuis Augustinus videatur ponere quoddam intelligere additum, quo anima semper se noscit, licet ab alijs non se discernat.

Ad quartum dicendum, quod dato, quod intellectio angeli qua se naturaliter intelligit, non possit esse formaliter peccatum, tamen delectatio ex apprehensione illa proueniens poterit esse peccatum, & multae aliae intellectiones circa essentiam existentes, vt intellectio qua se digniorem alijs concipiens, non iudicauit in Dei gloriam referendum, sed inde superbiuit.

Ad quintum dicendum, quod receptio intellectus possibilis, & illius naturae (de qua dictum est) est absque omni transmutatione, & mutua obiectione, & per consequens non est causa corruptionis, nec formae receptae sunt contrariae.

Et, quod dicitur, quod posse vnius animae possit esse sub actuali alterius animae vel angeli: dicen dum, quod inter ista est mutua approximatio, sicut & dicentes inte llectum possibilem, & agentem esse duas qualitates, non diceret, quod meum possibile posset esse alterius meum, eodem actiuo remanente, sicut etiam grauitas ferri non potest trans serri, vt detur plumbi vel lapidi: hoc autem naturaliter intelligendum est, quicquid si de potentia Dei.

Ad vltimum dicendum, quod nullum inconueniens est secundum fidei veritatem ponere angelos constitutos ex duabus realitatibus, quarum vna sit similis materiae, & reliqua formae, sicut antiqui posuerunt.

Praecipue tamen philosophi dixerunt, quod nulla substantia praeter primam est liberata ad hac materia, & potentia, vt patet per Commentatorem 3. de anima & 12. metaph. Isti ergo, qui nimis dignificarunt substantias illas ponentes eas Deos, posuerunt eas compositas, quanto magis fideles debent abhorrere.

Et quod additur, quod non erit anima scipsa forma, per hoc posset probari, quod nec figura, vtpote sphaera vel idolum sit forma eius cum includit naturam intelligibilem, scilicet quantitatem, & omne mathematicum hanc includit vt philosoph. dicit 7. metaphicae: sic ergo patet, quod modus iste dicendi consonat fidei & processui Aristotelis in 3. de anima, & firmioribus rationibus innititur & sustentatur.

Et ideo dicendum ad quaestionem secundum ip sum, quod anima intellectiua est immediatum principium susceptiuum actus intellectus, & volun tatis per potentiale ipsius animae, & actiuum immedietatum per suum actuale.

Ad argumentum vero in oppositum dicendum, quod potentiae, & impotentiae de secunda speciequalitatis sunt ipsae formae rerum & naturae actiuae vt copulantur respectui actiui principij positiui, secundum quod Commentator dicit 7. physic. ap probans verbum Alexandri, vnde non sunt qualitates additae naturis, vt patet ibidem.