Quodlibetum 7

ARTJCVLVS L Et primo ponuntur rationes, quibus videtur, quod Philosophus, & Commentator intellexerunt animam constitui ex aliquo potentiali, & ex aliquo actuali in genere intelligibilium.

CIRCA primum proceditur hoc ordine, quod primo rationes ponuntur, quibus videtur, quod Philosophus, & Commentator non fuerunt istius intentionis. Deinde ostendetur ex eorum clara intentione, quod immo sic intellexerunt. Deinde vero respondebitur ad inducta.

Videtur ergo alicui, quod anima rationalis sit constituta ex intellectu possibili, & agente tanquam ex potentiali & actuali in genere intelligibilium: Jmpossibile enim est, quod actus habeant materiam partem sui. & in definitione animae, quam asserit philosophus competere etiam causae intellectiuae, dicitur, quod anima est actus corporis physici non principium, sed anima est hominis principium tanquam forma ficus patet ex secundo de anima.

Praeterea Philosophus dicit de intellectu agente, quod est substantia actu ens, & quod est vna actio, sed hoc non eslet verum, nisi esset substantia separata non informans possibilem formam cum non est ens actu, sed actus secundum Aristotelem: ergo intellectns agens non est forma potentialis.

Praeterea Commentator 3. de anima, com. 32. loquens de intellectu possibili dicit, "quod opinandum est secundum Aristotelem, quod intellectus iste vltimus est in ordine intellectuum abstractorum, siue intelligentiarum": ergo videtur secundum intentionem Philosophi, & Commentatoris, quod intellectus possibilis sit quaedam substantia separata per se sub sistens infimior inter omnes intelligentias, & per consequens ex ipso agente non fit vna anima, nec vna substantia secundum mentem ipsorum

Praeterea secundum Commentatorem ibidem, "proportio intellectus agentis ad intellectum patientem est sicut proportio principij mouentis ad naturam motam": sed constat, quod nulla forma agat in suam naturam, cum mouens, & motum debeant esse distincta loco & subiecto, vt patet ex 8. physic. igitur agens non potest esse forma intellectus possibilis.

Et confirmatur, quia in 3. de anima dicit Philo sophus, quod sicut in omni natura necesse est dare duas has differentias, agens scilicet, & recipiens, similiter est in anima, quod ars ad naturam, & se habet vt efficiens: per hoc innuens, quod intelle ctus agens se habet ad possibilem, sicut ars ad naturam, & per consequens vt efficiens non vt forma.

Praeterea si agens, & possibilis constituunt intrinsece animam, sequeretur, quod in homine essent duo intellectiua principia, & quod homo intelligeret duplici intellectu. Constat enim, quod agens est intelligens secundum opinionem Philosophi, immo est sua intellectio, nec intelligit aliquid eorum, quae sunt hic, vt Commentator dicit Similiter & intellectus possibilis est intelligens, nec est in eo aliud intelligere, & comprehendere quam recipere intellectiones, vt patet per totum tertium de anima, vnde Commentator ait com. tertio, quod possumus scire intellectum immateria lem esse non mixtum ex iudicio, & comprehensione eius, quod iudicamus per ipsum res infinitas numero: igitur si ponere in homine duo principia absonum est, non est igitur anima rationalis constituta ex possibili, & agente.

Praeterea Commentator 3. de anima com. 17. deducens demonstrationem Aristotelis, omne recipiens necesse est vt sit denudatum a natura re cepti: ergo &c. Dicit, quod haec propositio intelli gitur de natura speciei receptae, non autem denatura sui generis, & maxime remoti, & ideo licet sit declaratum, quod intellectus possibilis non habet a materia formam materialem, nondum tamen declarat ex hoc sermone, vtrum habeat diuersam formam in esse a formis materialibus, & ideo Commento 18. in definitione intellectus materialis dicit, quod non habet aliquam formam materialium: igitur non est mens sua, quin sit quaedam substantia actualis, & forma specialis, quamuis nullam formam materialem habeat.

Praeterea Commentator 11. metaphisicae com. 17. dicit, quod intellectus, qui est in potentia, est quasi locus intellectus agentis, & non quasi materia, hoc dicit se declarasse in tertio de animacomm. 27. vbi etiam ait, quod intelligentiae abstractae mutuo se recipiunt, & perficiunt, quod non potest intelligi de receptione per modum for mae inhaerentis, alioquin omnes intelligentiae constituerent vnum ens. Sed debet intelligi de receptione, quae sit per modum cuiusdam assistentiae. Vnde agens tangit virtualiter possibilem, & sibi coassistit secundum mentem ipsius, non est igitur anima constituta tanquam vnum ens ex possibili, & agente.

Praeterea tertio de anima com. 18. Commentator dicit, quod "intellectus materialis, & intentio intellecta in actu sic se habent, quod non fit ex eis aliquod tertium, sicut de alijs compositis ex materia, & forma:" igitur ex intellectu agente, & possibili non potest fieri tertium constitutum scili cet anima rationalis.

Praeterea constat secundum mentem hPilosophi & Commentatoris intellectum possibilem esse aeternum; sed 11. metaphi sicae com. 43. dicit Commentator, quod in substantijs abstractis non est agens, quia non est potentia: igitur intellectus pos sibilis non est realitas pure possibilis.

Praeterea eodem 12. comm. 38. dicit, quod omne compositum est nouum, nisi agens exiret per se de potentia in actum: sed non posui t partem intellectiuam nouam, sed vnam potius, & aeternam: Igitur intellexit eam componi ex realitate reali potentiali, & actuali.

Ex his ergo visum est aliquibus, quod fuerit de mente Philosophi, & Commentatoris intellectum possibilem, & agentem esse duas substantias seorsum subsistentes, quarum quaelibet esset actua lis, sed differebant in hoc, quod agenslerat prius actus, & in vera potentia ad recipiendum formas vniuersales rerum materialium; erat autem proportio inter agentem, & possibilem tanquam inter subslantiam actiuam respectu intentionum vniuersalium, & passiuam, seu receptiuam. Et si quaereretur de intellectu agente, aut possibili, quomodo intelligebant substantias abstractas secun⸗ dum mentem Philosophi.

Respondent isti, quod per essentiam suam, quae erat similitudo quaedam omnium substantiarum abstractarum, non autem per receptionem similitudinis, aut actus ab huiusmodi substantijs abstractis.

Sed his non obstantibus manifeste concluditur ox verbis Philosophi, & Commentatoris triplex conclusio, quae fuit de mente eorum.

Prima quidem, quod intellectus esset realitas pure potentialis nullam omnino habens naturam in acu, nec existens de numero entium in actu. sed solum in potentia. Quod patet, si esset in potentia tantum ad intentiones omnium entium, & cum hoc esset in se, & in sui essentia aliqua spiritualis substantia actualis, sequeretur; quod illa verba Philosophi, intellectus possibilis nihil es eorum, quae sunt actu, ante intelligere, & ita necesse est ipsum esse immixtum cum omnibus, vt iudicet omnia, & illa neque nullam habent naturam, nisi eam tantum, quod possibilis fuit vocatus, & illa demonstratio eiusdem esse recipiens, necesse igitur est esse denudatum ab omni ente actuali, sequeretur vtique quod haec omnia referrentur ad praeparationem siue ad aptitudinem, quae est in intellectu possibili, & non ad essentiam praeparati, siue ad substantiam deserentem praeparationem, seu aptitudinem ad recipiendum. Et hoc patet manifeste, nam de substantia deferente aptitudinem, quae est in intellectu possibili ad intentiones omnium entium, non esset tunc verum dicere, quod nullam haberet naturam; aut quod nihil est; actu aut quod est denudata a natura specifica, vel generis omnium rerum, quas recipit: immo esset quaedam determinata natura, & per consequens haec omnia referrentur ad praeparationem, & aptitudinem. Sed hoc est absonum, quia tunc verba illa non essent magis vera de intellectu possibili, quam de quocunque alio recipiente. Verum est enim dicere de cera, quod nullam habet na turam, idest figuram, quam sit apta nata recipere, quamuis in se sit quaedam res actualis, vnde aeque verificarentur omnes propositiones, quas Philosophus dicit de pariete, aut de superficie respectu colorum, & cera respectu figurarum, sicut de intellecu ipso possibili.

Sed posset dici, quod superficies nihil est eorum, quae sunt actu, & quod nullam habet naturam, nifi quod possibilis sit vocata, & sic de alijs. Haec autem omnia tanquam absona reprobat Commentator 3. de anima comm. 18. dicens contra Alexandrum. quod hoc dicere nihil est. Si enim non intendebat Aristoteles demonstrare nobis substantiam praeparati, sed substantiam praeparationis: quare ergo appropriauit hoc intellectui inter alias praeparationes, cum impossibile sit dicere, quod aliqua praeparatio sit substantia? & subdit, quod hoc manisestum est ex demonstratione Aristotelis, Propositio enim dicens, quod omne recipiens aliquid neoesse est, vt in eo non existat ad extra natura recepti, intelligitur de substantia praeparati, natura enim eius quaerit habere hoc praeparatum. Praeparatio enim non est recipiens, sed est sicut accidens proprium ipsius recipientis. & comm. 27. dicit se confundi, & admirari de hac mirabili expositione. Quomodo enim possumus exponere illud, quod Aristoteles intendebat hic determinare de natura intellectus ma terialis, sed illud, quod est commune omnibus recipientibus, in quibus est praeparatio, & non ad demonstrandum naturam praeparati per cognitionem propriae praeparationis, nisi forte intellectus materialis esset solũmodo praeparatio sine aliquo subiecto, quod est impossibile. Vnde Aristoteles cum innuit praeparationem, quae est in inte llectu esse diuisam ab alijs, praeparatio autem praecedit praeparatum, indicauit praecise, quod materia subiecta difsert ab alijs materijs praeparatis; & quod est proprium isti subiecto praeparationis, quod non est in ea aliqua intentionum intellectarum in potentia aut in actu: igitur manifostum est ex verbis proprijs Philosophi, & expositione Commentatoris, quod in substantia, & essentia intellectus possibilis non potest esse aliqua determinata natura, aut actualitas, sed est potentiale purum.

Ex quo patet, quod ridiculosa est vulgaris expositio, quae dicit, quod Philosophus intelligit possibilem intellectum non habere aliquam naturam, hoc est aliquam speciem intelligibilem, aut non esse ali quid actu eorum, quae sunt per species, & similitudines eorum. Hoc enim esset dicere vnum, quod est commune omni praeparationi, & omni recipienti, quia nullam habet naturam, nec aliquid est actu eorum, quae recipit in se, tamen est aliquid actu. Cum ergo Philosophus aliquid proprium intelligat de intellectu possibili, manifostum est, quod loquitur de ipso in se, scilicet, quod non est aliqua natura in actu, aut aliquid de numero actualium entium.

Praeterea: Si intellectus possibilis in sua substantia esset aliquid actuale, actus iste posset etiam dici quaedam intentio intellecta, vel in potentia, vel in actu, sed 3. de ani. com 18. expraesse Commentator ait, quod intellectus materialis nullam habet naturam, & essentiam, qua constituatur secundum quid est materialis, nisi naturam possibilitatis, cum denudetur ab omnibus formis, & materialibus, & intelligibilibus, & per consequens nec habet formam materialem, nec intelligibilem, nec potest exponi: Sed quod est. materialis, hoc est. sub risto respectu, nonintelligendo de substantia, quae dicit respectum, quia contra hanc expositionem ipse vehementius innititur. Dicit etiam com. 27. quod in intellectu materiali non est aliqua formarum intellectarum, nec actu, nec potentia: constat autem, quod si haberet aliquam naturam actualem, quod illa esset intellecta in potentia; omnis enimactus per se intelligibilis est: igitur in sua essentia non est aliquid actuale.

Praeterea Si ita esset, nulla esset differentia quantum ad hoc inter virtutem sensitiuam, & virtutem intellectiuã; sicut enim virtus sensitiua nihil est in actu, quae recipit, sed est in potentia ad positiuam perfectionem in se, tamen est aliquid in actu, & prima perfectio: sic intellectus possibilis esset in potentia respectu postremae perfectionis in se, cum esset aliquid in actu. Sed ex intentione Commen. 2. de anima com. 27. imagi nationem hanc reprobat, cuius verba sunt haec.

Voco potentiam propinquam actui dispositionem mediam inter remotam potentiam, & posremam perfectionem & secundum hoc in intellectu mnateriali; non est aliqua formarum intellectarum, in actu nec in potentia propinqua actui, & hoc est, vt non sit in eo intentio quae sit in potentia intellecta, Et hoc est proprium soli intellectiuis perfectio enim prima sentientis est ali⸗ quid in actu in respectu potentiae remotae, & ali⸗ quid in potentia respectu postrema petfectionis, & ideo assimilauit Aristoteles primam. perfectionem sensus geometriae, quando vero utitur geometra scimus enim certe, quod habemus uirtutem scosbilem existentem in actu, licet tuuc nihil sentiamus, haec Commentator Vbi manifeste negat intellectum possibilem habere aliquam actualem naturam, tunc enim esset sicut prima persectio sen rientis, quae est aliquid in actu in se, quamuis sit in potentia respectu persectionis postremae. Cum igitur sic differentia in hoc inter intellectum possibilem, & virtutem sentientē, manifestum est, quod secundum ipsum intellectus possibilis non est ali⸗ quid actu in se.

Praeterea si intellectus possibilis esset natura aliqua actualis, Philosophus, & Commentator valdemale de finissent intellectum possibilem, quia eorum definitio nou explicaret intellectus  uantitatem, sed potius proprium accidens, scilicet praeparationem, & potentiam, cum dicunt definiendo, quod intellectus possibilis nec vnam habet naturam, sed hanc tantum, quod possibilis fit vocatus. & cum dicit Commentator, quod haec est definitio intellectus materialis, manifestum est, quod haec quidditas substantiae eius, & non praeparationis, seu aptitudinis, quae est in eo. Vnde si haberet actum in se, oportuisset de finiuisse per aliquid exprimens illum actum, alioquin non fuisset bene notisicata natura intellectus. Rursum male comparasset Comm. com. 18. hoc genus entis materiae dicens ipsum esse quartum genus entis, tertio de anima, vbi dicit, quod sicut esse sensibile diuiditur in formam, & materiam, sic esse intelligibile oporter diuidi in consimilia his duobus, scilicet, in aliquo simili formae, & in aliquo simili materiae: male assignasset in eodem Commento differentiam inter istam materiam, & materiam primam. Debuisset onim dixisse, quod haec materia est aliquid in actu, prima vero non, & cum multas differentias assignet, nunquam tangit istam, quin potius supponat, quod nec prima materia, nec ista in actu sunt, sed in pura potentia, dicit, quod differunt, quia ista est in potentia ad formas simpliciter, & vniuersales, prima autem materia ad formas istas, & particu⸗ lares.

Quod sit de mente eorum intellectum agentem & possibilem constituere rationalem animum

SEcunda Conclusio eorum fuit, quod agens esset forma in possibili, sic, quod ex his duabus realitatibus, vna actuali in altera pure possibili constabit humanus intellectus, & anima rationalis. Et quod hoc sit de mente eorum patet. De nullo enim potest dici, quod se habeat ad intellectum pos sibilem, sicut se habet lux ad dyaphanum; aut quod sit perfectio potentialis, sicut lux dyaphani; aut quod habeat idem subiectum, cum intellectibus speculat iuis, quae sunt in intellectu possibili subiectiu︎: de nullo inquam possent dici talia nisi de illo, q d se habet ad intellectum possibilem, sicut forina inhaerens, & perficiens ipsum. Sed tertio deau ima comm. S. dicit Auerroes, quod respectus intellectus agentis ad intellectum posibilem est respectus lucis ad dyaphanum: quemadmodum enim lux est perfectio dyaphenic intelleetus agenot pertectio materiasis: quemadmodum dyaphanum non mouetur a colore, necrecipit eum, nisi quando lucet, ita ista fatellectus non recipit incellocta, quis sunt hic, nisi perficitur per intellectum iltum, & illuminatur per ipsum. In Comm. vero a9. dicit, quod manifestum est, quod subiectum intelleuterum speculatiuorum, & intellectus agentis est vnum, & idem scilicet, intellectus materialis; & simile estdyaphano, quod recipit colorem, & lucem infimul: ergo intellectus agens. secundum mentem eorum, est in intellectu possibili sicut forma inhaerens. Si dicatur, quod huiusmodi perfectio intelligi non debet per inhaerentiam, sed magis per asfistentiam, & contactum virtutis, sicut dicimus, quod lux perficit colorem: non valet, quia istud est destrueretextum, non est enim verum dicere, quod illud, quod assistit, & non insistit, respiciat aliud non subit itum, hoc autem dicitur, quod intellectus agens, quod intellecta speculatiua habent idem subiectum.

Si etiam diceretur, quod lux perficit dyaphauso non sicut forma substantialis, sed sicut accidens, & ita non probatur, quod intellectus agens confituat vnam substantiam cum possibili, sed inest fibi tanquam accidens, non valet, quia quod vereest nulli accidit primo physic. intellectus autem agens est substantia actu ens, & ideo in nullo potest esseforma actualis.

Et iterum intellectus possibilis est substantia purt potentialis, vt declaratum est fuisse de mence istorum, quare necesse est, quod fiat in acth substam tiali, vel per intellecum agentem, quem recipit, vel per alia intelleota: digutus autem est, quod per intellectum agentem, quid illum per prius recipit, vt Commentator is. aice ergo.

Praeterea nisi agens, & possibilis essent duaerealitates intrinsece exislontes in anima, non esset, quod essent duae differentiae, & dua virtutes in anima, & quod auima reciperet rationem, quasi materiaet, & ageret ratione quasi formae, & quod anima esset intelligendo actiua, & paiiua: sed Commentator 2. de anima cap. 17. dicit, quod anima rationalis, secundum quodmouent eam intellecta, es passiua, secundum vero, quod mouentur ab ea, est actiua, & ideo dicit Aristoceles, quod necesse est ponere in anima rationali has duas differentias. & dicin aperte, quod vtraque eius pars est, & Commen to 33. dicit, quod vniuersaliter, quando quis intuomus intellectum materialem cum intellectu agente, apparebunt esse duo. Vno modo vnum, alio uuddo duo per diuersitatem actionis eorum vnum, quia intellectus materialis perficitur per agentem. & Commentor3a. ait, quod necesse est attribuere animae, quae est in nobis has duas actiones, scilicet recipere intellectum, & facere eum, quanuris agens, & recipiens sint substantiae: cum enim inuenimus nos agere per has duas virtutes, cum volumus, & nihul agat uisi per suam formam, ideo fuit necesse attribuere nobis has virtutes incellectus. Similiter 12. meth. comm. 17. commendans opinionem Theophrasti, & Themistij, & aliorum peripateticorum ait, quod ipsireputabant, quod intelligentia agens est quasi forma in intellectu materiali, vt compositum ex materia, & forrialem. Approbans autem isam opinionem ma, & quod ipsa creat intellecta vno modo, & recipit alio modo: auit enim ea inquantum est forma, & recipit secundum. intellectum mate- subdit, quod nos perscrutati sumus de istis opinionihus in lib. de anima, & diximus, quod intelligen tia agens est quasi forma in intellectu materiali, & quod ipsa agit intellecta, & recipit ea secundum intellectum materialem. Sed constat, quod praedicta non essent vera, nec modus loquendi esset proprius, nisi eorum mens foret, quod anima rationalis consideretur intrinsece ex intellectu possibili, & agente tanquam ex substantia potentiali, & substantia actuali, non esset verum, nisi quod essent dua differentiae animae, nec duae partes eius, nec, quod essent duae virtutes illius formae per quam agimus; nec, quod anima reciperet intellecta vno modol, & ageret alio modo. Sed potius deberet dici, quod vna substantia ageret, & alia reciperet, non autem vnum, & idem vno modo reciperet, alio modo ageret.

Cum igitur propositionibus istis Commentator & caeteri Peripatetici vtantur, patet, quod fuit demente eorum, quod anima rationalis constitueretur ex agente, & possibili tanquam ex actuali, & potentiali.

Praeterea: anima non est magis simplex, quam caeterae substantiae separatae, sed secundum mentem eorum omnis substantia praeter primam intrinsece est composita, vnde 3. de anima comm. 18. dicit Commentator, quod in omni intellectu abstracto oportet reperire consimilia his duobus, aliquid scilicet simile formae, & aliquid simile materiae. Et ideo declaratum est in prima philosophia, quod nul la forma liberata est potentia simpliciter, nisi prima quae nihil intelligit extra se: aliae autem formae diuersantur in quidditate, & essentia quoquo modo, & 11. metaphysicae comm. 50. dicit, loquens de prima forma, & primo intellectu, quod ipsum est simplex, & indiuisibile, & singulare, & per se extra compositionem, scilicet, quod eius substantia non est in compositione: per hoc expresse ostendens, quod substantia omnis alterius intellectus est in quadam compositione: igitur secundum ista in omni substan tia intellectuali necesse est ponere aliquid simile materiae, & aliquid simile formae. Si ergo intellectus agens esset subitantia per se, & potentialis per se, oporteret vtrumq. constit ui ex aliquo simili materiae, & aliquo simili formae, & ita ex possibili, & agen te: quare standum est statim in principio scilicet, quod agens, & possibilis constituunt primo animam quasi per modum similem materiae, & formae. Vnde 3. de anima dicit Commentator comm. 27. quod illud solum, quod est liberatum ab hac natura, & loquitur ibi de intellectu possibili, est primum intelligens, & subdit, quod ponendo istam materiam in formas abstractis dissoluitur quaestio quomodo intelligatur multitudo, & quomodo intelligantur multa ab eis.

Quod intelligentiae abstractae non intelligant alias extra se per essentiam suam, immo recipitur intellectus ab eis receptione coaeterna secundum mentem Philosophi & Commentatoris,

TErtia vero conclusio eorum fuit, quod intelligentiae feparatae, etsi intelligerent seipsas per essentiam sic, quod intellectio, & intellectum essent vnum, & idem cum alijs extra se, non intelligebant per essentiam suam, sed potius per intentionem receptam quamuis ab aeterno. Et hoc patet per illud, quod Commentator dicit 11. metaphysicae comm. 43. dicit enim, quod tantum est, illic loquitur de intelligentijs separatis, causa, & causatum scilicet, quod dicimus, quod intellectus est causa intelligentis, & cum ita sit, non est impossibile vt illud, quod est per se intelligentia, & intellectum, sit causa plurium entium, sed quod eo intelliguntur multi modi.

Et fequitur, quod tantum illic intellectus, & intellectum perfectum, & perficiens, quemadmodum artificialia perficiuntur ab inuicem in hoc, quod ac cipiunt principia ab inuicem.

Similiter 3. de anima comm. 27. dicit, quod "fuit possibile, quod intelligentiae abstractae perficerentur ad inuicem", & intelligerent se ad inuicem respecctu illius materiae, quae ponitur in eis, quia "alias non esset possibile, vt intelligeretur in eis recipiens & receptibile". Et idem dicit Commento 18. quod "nisi esset in eis hoc genus entis, quod sciuimus inscientia animae (& loquitur de intellectu possibili, qui est quasi materia in genere intelligibilium, quem vocat quartum genus Entis ) non possemus intelligere multitudinem in substantijs abstractis". Vult enim dicere, quod nisi quae libet intelligentia esset constituta ex aliquo potentiali, per quod reciperet intentiones rerum extra se, nulla intelligentia posset intelligere multa: igitur secundum mentem Philosophorum intelligentiae abstractae nonintelligunt alia extra se per essentiam suam, aut per hoc, quod sunt similitudo corum.

Praeterea si intelligentiae abstractae intelligerent alias extra se per essentiam suam, vt pote, quia earum essentia repraesentaret omnia, tunc sequeretur, quod multitudo intellectorum non faceret suam compositionem realem in eis, nec etiam alietatem intellectus, & intellecti, sed secundum Philosophum, & Commentatorem Ir. metaphysicae omnes intelligentiae, quae intelligunt extra se aliud habent alietatem intellectus, & intellecti, & mul, titudinem intellectorum ponentem compositionem in eis, & deficiunt in simplicitate a prima intelligentia, quae nihil intelligit extra se: ergo huiusmodi intelligentiae intelligunt recipiendo, & non per essentiam suam, quia ea, quae intelligunt sunt extra se.

Non valet, quia si dicatur, quod intelligunt recipiendo alias intelligentias, quae sunt extra se per assistentiam, non autem per inhaerentiam, sicut videtur esse mens Commentator. dicit enim quod in intelligentijs abstractis idem est intellectus, & intellectum, & quod suum esse reale est idem cum esse, & intellectu ipsarum.

Non valet vtique, quia nunquam aliqua intelligentia intelligit nisi intellectione sibi formaliter inhaerente, vel secum eadem realiter existente: nunc autem intelligentia extrinseca, quae intelligitur ab alia, qua sit formaliter intellectio, & intellectus in actu, non tamen est idipsum realiter, nec etiam linhaerent cum illa, quae ipsam intelligit: non igitur potest esse intellectio ipsa, qua intelligentiam extrinsecam intelligit. Quare oportet, quod vel illa intellectio sit recepta, & sic haberetur propositum, quod vel sit idipsum, quod essentia intelligentiae, quae exteriorem intelligit, quod non potest esse de mente eorum sicut probatum est.

Modus componendi animam ex actuali, & posibili.

ESt: ergo considerandum secundum mentem Philosophi, & Commentatoris, quod omnis intelligentia quantumcunq. abstracta praeter primam, quae Deus est, & nihil intelligit extra se extrinsece, duas habet realitates, & est composita, non quidem ex materia, & forma, sed ex aliquo simili formae, & ex aliquo simili materiae, siue ex quodam potentiali, & hoc expresse Commentator dicit 12. metaphysicae comm. 17. & 50. & a. de anima comm. 18. & 27.

Non concesserunt autem ipsi illas proprie compo ni ex forma, & materia, sed ex aliquo simili; quoniam inter formam, & materiam, ex quibus corpora componuntur, & actuale, & potentiale ex quibus intelligentiae constituuntur, est multiplex differentia.

Inter materiam quidem, & illud potentiale hoc interest, quod materia est principium receptionis transmutabilis; vnde est illud quo res potest esse & non esse, vt Philosophus dicit 7. metaphysicae, vnde saluatur in materia tota ratio potentiae pasiuae quae est esse principium transeundi ab alio secundum quod aliud vt dicitur in 1. physic. Illud autem potentiale, quod est in abstractis substantijs, non habet de ratione potentiae, nisi quod est principium receptio nis tantum: nunc autem receptionis transmutabilis & per consequens caret ratione potentiae passiuae proprie dictae, qualis est potentia materiae, quia non est principium transmutandi ab alio secundum quod aliud, & ideo Commentator dicit 3. de anima, quod non est bona consequentia, si aliquid est principium receptionis, quod propter hoc habeat rationem materiae, nam potentia receptiua in plus se habet, quam potentia transmutatiua, quae est propria ipsi materiae. Vnde considerandum est, quod potentia materiae est potentia physica, potentia vero huius realitatis est metaphysica.

Est autem quadruplex differentia inter istam, & illam.

Prima quod Physica est principium transmutationis, metaphysica simpliciter, & intrasmutabilis receptionis.

Secunda, quod metaphysica est indistans ab actu secundum illud philosophi 3. physic. in perpetuis non distat esse, & posse physica, vero potentia distat, nec determinat necessario sibi actum.

Tertia quia physica indiget extrahente, & reducente ipsam ad actum; metaphysica non: ideo illa necessario includit nouitatem, haec vero non.

Quarta, quod physica est potentia contradictionis, vt patet 9. metaphysicae; haec autem est determinata ad vnum actuale intrinsecum.

Inter formam vero proprie dictam, & illud actuale, quod intelligentias abstractas constituit, hoc interest, quod forma perficit materiam contingenter, potest enim esse, & abesse materiae. Vnde Auctor sex principorum dicit, quod forma est compositioni contingens, & indiget necessario extrahente eam de potentia ad actum, propter, quod omne tale compositum est contingens. Vnde 11. metaphysicae comm. 38. Commentator ait, quod esse compositum est esse nonum, nisi dicantur ali⸗ qua componi per se; & si aliqua essent, quae compo nerentur per se, tunc exirent de potentia in actum per se, & mouerentur fine motore per se illud autem actuale non respicit suum potentiale contingentur sed per modum materiae secundum mentem phi⸗ losophorum, & tamen ab eis differunt realiter; & ad ipsa se habent per modum perfectionis non contingentis, sed necessarso inexistentis. Et ideo ra motaphysicae comm. 43. Commentator dicit, quod cum ab agente nihil proueniat, nisi extrahere illud quod est in potentia ad actum. illic autem, scilicet in substantijs abstractis, non sit potentia, sequitur, quod nec agens, tantum enim est illic perficiens, & perfectum.

Proportio vero materiae proprie dictae ad formam multum differt a proportione illa, quae est inter potentiale illud, & suum actuale. Sicut enim inter potentiam passiuam, & actiuam reperitur duplex proportio.

Prima quidem, secundum quam quodlibet indiuiduum potentiae passiuae respicit quodlibet indiuiduum potentiae actiuae: Verbi gratia stupa haec com bustibilis pati potest a quolibet comburente, vndenon appropriat sibi aiiquam combustiuam potentiam naturalem, immo quodlibet indiuiduum contentum sub combustiua potentia potest in ipsam agere.

Alia vero reperitur proportio, secundum quam quodlibet indiuiduum potentiae pasiiuae appropriat sibi determinatum indiuiduum potentiae actiuae, nec potest pati a quolibet eiusdem rationis: verbi gratia secundum ponentes, quod voluntas mouetur ab intellectu, non est verum dicere, quod haec na⸗ turalis voluntas possit moueri a quolibet intellectu, sed ab isto sibi appropriato: similiter nec intel. lectus meus possibilis pati potest a quolibet intellectu agente, aut quolibet phantasmate omnium hominum, quamuis intellectus agens, & possibilis, & phanta smata sint eiusdem rationis in omnibus hominibus. sicut (inquam) haec duplex proportio r epe ritur in potentia trasmutatiua inter actiuum, & pas siuum; sic & in potentia receptiua simpliciter reperitur haec duplex proportio.

Prima quidem, secundum quam quodlibet indiuiduum naturae receptibilis, sicut cera vel superficies potest recipere omnem figuram successiue vnam post aliam.

Quaedam vero est secundum quam quodlibet determinatum indiuiduum receptiuae potentiae approi priat sibi deteruinatum indiuidum naturae recep t bilis, sicut patet in pluribus exemplis; secundum phi losophum quidem quodlibet coelum determinat sibi propria accidentia, vt sit possibile recipere alia eiusdem speciei vel alterius, secundum ponentes ve ro, quod genus & differentia important diuersas realitates, quarum vna est potentialis, & reliqua actua lis, ita, quod in hoc determinata albedine alia est realitas coloris. & alia disgregatiui; realitas huius coloris determinat sibi realitatem huius disgregatiui, vt sit impossibile transmutari.

Nunc ad propositum inter formam, & materiam proprie dictam sit.

Prima propositio, quia materia eadem numero manens transit de forma in formam, & est in potentia ad quodlibet indiuiduum formae receptibilis indissereocer Inter potentiale antem ilud, & suum actuale est secunda proportio, nam: illud potentiale, quod est in Michaole a ira parum potest induere actuale ipsius Gabrielis, sicut nec corpus Marris induere potest accidentia Solis secundum philosophos, aut sicut essentia lapidis non potest induereesse ipsius honinis, seoundum ponentes, quod esse differe ab esse. aut siout color albedinis non potest induere realitatem congregatiui secundum ponentes diuersas realitates per genus, & differentiam importari.

Si ergo dicatur, quod illud potentiale est eiusdem rationis in omnibus substantijs abstractis, & per consequens videtur, quod sit in potentia passiua voluntatis, quod possit moueri ab omni intellectu: aut de intellectu potentiali, quod pos sit mori ab intellectu omni agente, vt superius dicebatur Vnde aliquam potentiam passuam, & transmutabilem aut absente receptiuam cuntingit esse eiusdem rationis, vel secundum quandam proportionalitatem, quia si determinat sibi actus eiusdem rationis naturaliter distinctos, sic, quod proportionaliter correspondet potentiae naturali actus na turalis, vel secundum indifferentiam omnium indiuiduorum eiusdem rationis, vt dictum est.

Si vero instetur vlterius, quod purum potentiale non potest actuale sibi determinare, cum in se sit penitus indeterminatum, & per consequens nonmagis respicit vnum actuale, quam aliud. Nec est fimile in supradictis exemplis, quia non est ibi purum potentiale, & simpliciter indeterminatum: nam essentia est aliquid indeterminatum, & ideo appropriare potest sibi in esse simpliciter. Et realitas generis respectu realitatis differentiae, & corpus martis respectu accidentium solis, haec enim omnia sunt aliquid in actu, & non pura potentia: potentiale vero, quod ponitur in substantijs separatis nihil est penitus in actu.

Dicendum ad hoc, quod immo proportiones primae materiae sub quantitate interminata appropriant sibi diuersas quantitates, quibus ab inuicem distinguuntur, secundum quod consuetum est dici, quod plus est de materia in vno pugillo terrae, quam in vno pugillo aquae: vnde impossibile est, quod vna portio materiae recipiat quantitatem interminatam alterius portionis, alioquin vna fieret alia, nec habe ret vnde distingueretur, & generaretur, & corrumperetur dimensio simpliciter: vt haec omnia patent in de substantia orbis, & in quarto coeli, & mun. vbi Commentator ait, quod tres dimensiones sunt primae formarum existentium in prima materia, & accipiuntur quodammodo in eius definitione, sicut qua litates actiuae, & passiuae in definitione formarum elementarium Non appropriat igitur sibi quae libet proportio materiae proportionem quantitatis interminatae, per quam distinguitur ab alia portione, & tota ratio appropriationis est distinctio, quia non haberet vnde distingueretur. Consimiliter inproposito appropriat sibi potentiale cuius libet substantiae separatae suum actuale, quia non habet vnde distinguatur nisi per illud a potentiali alterius substantiae separatae, & ideo mutuo se appropriant tanquam proprium distinctiuum, & proprium distiguibile

Responsio ad mitiua, quibaa cidebatur probar. quod de mente Philosophi esset. oppositum.

A Dea ergo, quae inducebantur superius, ad probandum, quod mens Philosophi, & Commentatoris fuerit ad oppositum, dicendum est. Ad primum quidem, quod anima rationalis, etsi sit actus corporis, est rantum separabilis, & de qua probat philosophus, quod habet duas differentias. Vna qua est omnia fieri, per quam anima est omnia iu'potentia; & illa est res in potentia altera vero, qua est omnia facere & illa est res in actu, & ideo non est contra mentemeius, quod anima ex aliquo potentiali consttuatur, quamuis sit actus corporis. Et cum dicitur quod Actus non habet poten tiam partem sui, verum est potentiam materiae propriae dictae. Sed quando actus hominis propter primum, qui est solus purus actus immixtus, habet potentia le aliquod, non ost verum, praecipue de actu qui potest separari, & baber operationom per se cui iusmodi est rationalis anima.

Et, quod additur quod priocipij non est principium, verum est an illoigenere principij, & nausae, vude forma non habet furmam, neo materia mateniam, sed forma poffit constitui ex duabus realitatibus, quarum vna actualis sit, & reliqua potentialis. vt dictum est, non est verum. Immu plus est Commentater r. physicorum comm. 1. hanc propofitionem. Principij. non est principium, interimendo, dicit, quod quae sunt. propter primam materiam, & vltimam formam quamlibet rerum naturalium, sunt materia compofitae, & formae compositae.

Ad secundum dicendum, quod aliquando Aristoteles vocat formam, aliquando vero substantiam in actu abstractiue, & concretiue, euius ratio est, quia est in composito causa vt sit in actu, & propter quod vnumquodque tale, illud magis. Vnde & Augustinus 7. de Trinit. dicit candorem esse candidum, est igitur illud actuale per hunc modum substantia in actu, & est sua actio, cum fit intellectio actualis, vt supradictum est in quaestione, qua quaerehatur, Vtrum anima sit priucipium suae operationis.

Ad tertium dicendum. quod Commentator pro tanto dicit intellectum potentialem esse. substantiam abstractam, quia non est corpus, nec virtusin corporo, vnum abstrahitur a quantitate, non autem ab animae constitutione, cum ponatur fecundum cum virtus, & pars, & differentia rationalis: animae, & secundum hoc est infimior inter realitates, quae pertinent ad intellectus abstractos tanquam res pure potentialis, agens vero cum sit res actualib, est quiddam praestantius, & perfectius.

Ad quartum dicendum, quod mouens, & motum, agens, & patiens non debent esse dist incta subiecto semper, sed sufficita quod siut distincta realiter, vt expresse Commentator dicit S. phisicorum comm. 3. Illa quae mouentur per principium in eis diuidi in motorem, & mothin: secundum definitionem, & essentiam, & vt non sint idem, quia⸗ motor debet esse distinctus a moto; aut per definitionem, & esse sicut in his, quae mouentur ab extrinseco: aut secundum definitionem, & essentiam tantum, sicut est dispositio in habentibus animas, anima enim, quae est motor in eis, distinguitur a corpore, quod est motum secundum disi inctionem, licet non distinguatur secundum esseiquia impossibile est animam esse sine corpore. Patet er- go oxhis, quod anima, licet sit forma corporis, agit tamen & mouet ipsum.

Et idem dicit Philosophus in lib. suo de causa mo tus animalium, Constat etiam, quod inte llecta, & speculatiua quantum ad primas propositiones sunt commanes informales, & intellectus agens causam peincipalis respectu notitiae conclusionum, & tamen sunt subiectiue in materiali intellectu, vt Commentator dicit 3. de anima.

Videtur etiam ad fensum, quod lux solaris radij existens subiectiue in aere inducit in ipso calorem: & ita non est vniuersaliter vera haec propositio, nul la forma. agit in suum subiectum vel in suam materiam cum hoc etiam intellectus agens coagit phantusmatibus ad eductionem intentionis de intellectu possibili, non agit autem sicut oausa totalis. & quod additur, quod agens se habet ad posibilem ficnt ars ad materiam: dicendum secundum Philosophum in 2. physicorum, quod si ars nauifactiua esset in lignis, adhuc. moueret ea ad formam nauis, & itaquamuis agens habeat modum artis, non ex hoc tollitur, quin fit in materiali intellectu quid actus. Presertim quia tertio de anima dicit Commentator commI8. quod intellectus agens magis habet rationem lucis in agendo, quam artis: ars enim ponit totam formam in materia, lux vero existens in dyaphano dat dyaphano, vt moueatur a coloribus, & sic est de intellectu agente: non enim ponis totam intentionem in intellectu potentiali, sed dat sibi, vt moueatur ab intentione imaginata.

Ad quintum dicendum, quod si agens, & possibilis sint duae realitates inseparabiles in vna anima, non sequitur, quod sint duo principia intelligibilia fusceptiue in vno homine, sed est vnum susceptiuum scilicet realitas potentialis, & aliud, quae est formaliter intellectio in ipso potentiali, & actiuum respectu omnium accidentalium intellectionum, & istud est agens.

Ex positione autem alia expresse sequitur, quod sint duo principia intelligentia in homine, ex quo po nerentur agens, & possibilis duae substantiae vnam animam non constituentes. Expresse enim dicit Commentator 3. de anima com. 31. quod tamen nos inuenimus agere per has duas virtutes, scilicet per agens, & possibile, & nihil agat nisi per suam formam, neceste est has duas virtutes attribuere nobis, & per consequens haberemus duas formas intellectiuas. Et idem patet ex Commento 49.

Ad sextum dicendum quod signanter Comm. ait nondum esse declaratum, vtrum habeat intellectus possi bilis aliquam formam diuisam in esse a formis materialibus, per hoc innuens, quod hoc erat postea declarandum, cum declaratum esset, quod non solum recipit formas materiales, immo & immateria les, & omnes naturas existentes in actu, quo de clarato conclusum est, quod nihil est in actu eorum quae sunt, & hoc patet per demonstrationem illam, quam inducit.

Si enim recipiens debet esse denudatum a natura recepti secundum speciem specialissimam, vel salton secundum genus propinquum, oportebit dicere, quod vel intellectus possibilis non intelligit, nec recipit formas abstractas; aut si recipit, quod non sit eiusdem generis cum eis, quod est impossibile, si sit substantia abstracta actualis, vel quod in sua substantia, & essentia denudetur in actu ab omninatura abstracta actuali. Quod vero additur de defini- tione intellectus materialis, emorfcium ibi dicitm, quod non est aliqua formarum materialium: dicondum. quod statim ibidem Commentator subiungit, nec etiam intelligibilium, per hoc innueos, quod non est uatura aliqua in actu, nec materialis, fiue corporez

Ad septimum dicendum, quod pro tanto Commentator dicit, quod non se habet agens ad possibilem sicut forma ad materiam, quia secundum rei veritatem non habent rationem formae, & materiae ptoprie dictae vt declaratum est supra, & ideo vbique dum agit de constitutione animae ex his duabus realitatibus, semper addit ibi, quasi, dicens 3. de anima comment. 18. quod agens se habet ad possibilem quasi formam ad materiam, & quod omnem substantiam: abstractam oportet diuidi in duo quorum vnum aest simile materiae, & reliquum simile. formae: Vnde, quia receptio materiae proprie dictae est cum transinutatione, ideo magis assimilatur posihile loco, quam materiae respectu agentis, pro eo, quod locus recipit absque intrinseca transmutatione. Vnde in 3. de ani. dicit Philos. quod be ne dixerunt antiqui Philos. animam esse locum specierum non totam, sed intellectum magis, volens dicere intelle ctum locum specierum, quam materiam vel subiectum: ei. cum secundum veritatem subiectiue sibi insint: non intendit ergo Commentator 12. metaphysicae agens non vniri per modum intrinsecum, sed probando dicit, quod se habet sicut ad locum, & non sicut ad materiam, quia cum vniatur sibi inseparabiliter, & modo transmutabili, non vnitur sibi vt ma teriae proprie dictae.

Nec illud de assistentia mutua intelligentiarum abstractarum, ad inuicem potest stare, quasi solum intelligatur, quod perficiant se per assistentiam solam sine aliquo reali formaliter perficiente, quia nullo modo formalis ratio se mutuo intelligendasiue formalis intellectio, cum necessario intellectio sit subiectiue in intelligente.

Ad octauum dicendum, quod licet substantia composita sit tertia constituta ex materia, & forma, tamen ad formam formae mixtae, quae est tertia conflata non ex mixtionibus non remanentibus sed corruptis consueuit dicere Commentator. quod ex forma, & materia non fit tertium, vt intelligatur eo modo quo ex miscibilibus fit mixtum & sic ex agente, & intentione intellecta, & intellectu possibili non fit tertium. Et per hunc modum potest responderi, si reformetur dictum Comment. ad hoc, quod ex forma non fit aliquod tertium.

Si vero affirmatiue intelligatur, quod ex forma, & materia fit tertium, & tamen de intellectu agente, & possibili negetur, quod ex eis non fiat tertium, tunc hoc dicit, quod constitutum ex forma & materia, cum sit generabile, & corruptibile, videtur esse quoddam accidens partibus, quia eorum coniunctio est contingens, & transmutabilis. In coniunctione autem inseperabilium rerum, quarum vna est potentialis, & reliqua actualis, qualis coniunctio est in anima rationali, constitutum ipsum non accidit constituentibus, & ideo non habet sic rationem differentis, & tertij, sicut constitutum ex forma & materia proprie dica.

Ad nonum dicendum, quod Comm. non negat potentiam vniuersaliter acceptam, vt pote materiae receptiuam absq. transmutatione a substantijs separatis, alioquin contradiceret ei, quod dicit 3. de- ania com. 18. quod nulla suoitantia est separata a potentia excepta prima: sed intendit negare ibi potentiam proprie dictam, quae est principium transmutandi ab alio secundum, quod aliud cui cor respondet agens, quod est proprie agens, scilicet transmutans, & non perficiens solum, sicut intellectum perficit intelligentem; tale enim agens con cedit ipse in substantijs separatis, vt patet in illo conmento 12. metaphysicae, quod arguendo inducitur & per consequens concedit ibi potentiam proportionalem scilicet materiae receptiuum.

Ad vltimum dicendum, quod omne compositum ex actu, & potentia ad se mutuo se habentibus contingenter, & per consequens separabiliter oportet esse nouum, & non aeternum, & per consequens factum ab aliquo extrahente, sed nisi eorum coniunctio est immutabilis, & quoddam necesse, tale compositum non est nouum, nec indiget extrahente, talis autem est coniunctio rei possibilis, & actualis in anima rationali, & in caeteris abstractis substantijs, & ideo non procedit.

ARTICVLVS II. Quid circa hoc est dicendum Theologice. & ponuntur rationes quibus videtur, s quod hoc non possit teneri.

NVnc secundo inquirendum: Vtrum Theologice, & Catholice procedendo, haec positio vera sit, & videtur, quod non per articulum excommunicatum Parisijs, qui ponitur in 8. cap. 25. dicit enim articulus iste sic, "quod intellectus possibilis non est in actu, antequam intelligat, quia in materia intelligibili esse aliquid in actu est ipsum esse natu intelligens, error est".

Similiter sequens articulus dicit sic, quod "ex intelligente, & intellectio fiat vna substantia, eo quod intellectio fiat ipsa intellecta formaliter, est error."

Sed iuxta praedictam positionem intellectus possibilis nihil est in actu, antequam intelligat. Et iterum, intellectus agens, eo quod ponitur aliquid esse in actu in natura intelligibili ponitur esse intellectio actualis. Et iterum, ex ipso possibili dicitur fieri vna substantia antequam ex primo intelligente, & primo intellecto: igitur praedicta positio videtur esse contra articulos, & per consequens Theologice non videtur posse teneri.

Praeterita: si intellectio, qua anima se intelligit, est quaedam realitas actualis constituens essentiam eius, pari ratione, & volitio, qua se ipsum vult & diligit: tum quia non magis est intima animae sua intellectio, quam volitio, tum quia omnem intellectionem sequitur aliqua complacentia, & voluntas, vt Philosophus dicit 12. met. & Comment. ibidem com. 39. Tum quia dicit, sicut oportet intelligentem denudari ab eo, quod sucipit, ita & prin cipium volitiuum oportet esse denudatum, & per consequens sicut principium intellectiuum est purum possibile, & actuatur per primam intellectio. nem, sic & volitiuum actuabitur per primam volitionem. Sed theologice dici non potest, quod dilectio qua anima diligit seipsam & vult, sit aliqua substantialis res constituens ipsam, quia secundum hoc non posset peccare anima amando se; sed neq. angeli apostatae se dilexissent etiam inordinate, alioquin substantia eorum esset mala, & redit er- ror Manichaei: igitur poni non potest, quod vel intellectio qua anima se intenigit, vel dilectio qua se amat, sint res essentiam eius constituentes. Et confirmatur: quia vel essent duae res, & sic essent duo actus essentiales disparati in eadem potentia, quod est impossibile: vel essent vna res, & sic in anima sua volitio esset sua intellectio. Praeterea: Si intellectus agens esset intellectio actualis ingrediens substantiam animae, sequeretur, quod intellectio illa, qua anima se intelligit, esset no bilior quam intellectio beatifica, qua intelligit Deum, quia ista esset accidens & illa substantia: sed hoc est inconueniens & absurdum, cum hoc habeat rationem finis, finis autem est melior & perfectior his, quae sunt ad finem, vt patet ex r. Ethic. ergo illud quod prius.

Praeterea: aut actualis illa realitas importata per agens totum potentiale intellectus possibilis satiaret, aut non satiaret. Sed quod non posset aliquam, aliam actualitatem intelligibilem recipere, & per consequens non intelligeret aliquid aliud extra se; tum quia vel anima nunquam esset beata per aliquam intellectionem; vel esset beata per illam essentialem, & per consequens per essentiam, quod tanquam erroneum reprobatur extra de haereticis cap. ad nostrum.

Nam ex eo sequeretur, quod animae essent alterius speciei, quia potentiale earum esset alterius rationis. Nec potest dari secundum, quia si non satiaretur potentiale vnius animae per suum proprium actuale, esset in potentia, & sub priuationealterius, & per consequens esset anima corruptibilis: ergo impossibile est, quod tale actuale, & tale potentiale in anima ponatur.

Quid tenendum theologice.

QEd his non obstantibus dicendum est, quod Theologice, & secundum veritatem tene ri potest via Phylosophi cilicet, quod intellectus possibilis, & agens sunt duae realitates differentes in ipsa anima, quarum vna est potentialis, & alia actualis, & intrinsece concurrunt ad ipsam animam, non quia constituant animam sicut materia, & forma, quae sunt res ab inuicem separabiles per transmutationem oportet, quod ad eum concurrant sicut duae realitates inseparabiles, vt declaratum est supra.

Hoc autem patet Primo quidem secundum scholam, quae tenet quod impossibile est, quod eadem res moueat seipsam. Si enim intellectus possibilis est aliqua realitas in actu, necessario est intelligibilis; quaero ergo, an intelligat se per essentiam suam sic, quod sua realitas sit illa intellectio; aut intelligat se recipiendo intellectionem sui a seipsa, sicut & recipit a caeteris obiectis. Sed non potest dari secundum, quia tunc moueretur idem a se & reciperet a se, quod est impossibile secundum istam scholam.

Nec potest dari primum, quia illud quod per essentiam suam est intellectio, impossibile est, quod sit susceptiuum intellectionis alterius, quia recipiens non potest esse de natura specifica, aut generis propinqui rei receptae: sicut patet, quod nulla figura potest esse principium recipiendi alias figuras, nec albedo alios colores. Cum igitur intellectus possibilis sit illud, quo anima suscipit omnem intellectionem, impossibile est, quod intellectus iste sit essentialiter intellectio igitur nu llo modo intelligit se, quod est absonum dicere, si sit realitas in actu vtpote qualitas, vel aliquid aliud.

Et si dicatur. quod pari ratione idem sequitur, si sit realitas in potentia, sic est intellectio in potentia, & idem adueniente quocunque, quo fiat in actu, sit intellectio in actu, & ideo intellectus intelligit se intelligendo alia, cum enim intelligit se intelligere, necessario intelligit se, & haec est mens Augustini 7. super gen. cap. 17. ait enim, quod anima se nescire non potest esse cum se, vt cognoscat, inquirit enim, cum quaerit se, nouit, quod se quaerat, quod noscere non posset, si se non nosceret, neque enim si nesciret se, posset quaerentem se scire. Haec est etiam. mens Phylosophi in 3. de anima, cum ait quod anima intelligit se sicut alia. Vnde considerandum. quod cum anima suam intellectionem intelligit, necessario intellectum possibilem cointelligit, & ideo possibilis intellectus intelligit se per reflexionem.

Secundo idem patet secundum scholam, quae ponit intellectum possibilem, & agentem distingui sormaliter in anima, licet enim secundum sic ponentes in diuinis distinctio formalis non sit realis propter infinitatem diuinae essentiae, cum in creaturis vbicunque sint distinctae formalitates secundum eos sunt distinctae realitates. Vnde genus & differentia dicunt distinctas realitates, vt in albedine & formis caeteris, & distinctas formalitates. Cum ergo intellectus agens, & possibilis importent distinctas quiddititates, & formalitates, secundum istos necessario erunt distinctae realitates: aut ergo erunt realitates accidentales quamuis inseparabiles, & sic redit opinio illa, quae dixit eas qualitates; aut erunt intrinsecae, & sic habetur propositum scilicet, quod essentia animae habet intrinsece duas realitates quarum vna est pure potentialis, & alia pure accidentalis.

Tertio vero idem patet: absolute stat enim, quod non omnia consonant: Fides autem verorum est, nec sibi potest subesse falsum, & ideo sibi consonat esse determinatiue conclusum: ratio autem Phylosophi, & Commentatoris videtur esse in hac materia determinatio, quae est talis: Id quod recipiens per se primo recipit, necesse est in natura quid ditatiue esse denudatum a natura specifica, aut generis propinqui rei receptae, sic quod non est eiusdem speciei, aut eiusdem generis propinqui cum illo, quod recipitur. & hoc patet, siue receptio sit realis siue intentionalis.

Vnde capio propositionem istam de receptione intentionali sic: Illa realitas potest esse ratio recipiendi speciem, vel similitudinem alicuius, quod sit eiusdem speciei, vel generis propinqui, imo oportet quod illa realitas sit in illa specie, vel genere formaliter, non in actu; non enim illud, quo oculus recipit speciem coloris, est aliquis color, sed dy aphaneitas, nec id, quo auris recipit sonum, est fracttio aeris, sed potius aer frangibilis: & ratio huius est, quia oportet illud quo recipiens recipit, esse potentiale, & re teptum esse actuale. Vnum autem indiuiduum infra eandem speciem non se habet ad illud sicut potentiale ad actuale, nec aurem vna species ad aliam infra idem genus, cum sint contrariae.

Sed constat, quod anima recipit per intellectum posubilem omnem entitatem existentem in actu, recrptiue (aicu) intelligibili: igitur non potest eslein actu eiusdem generis propinqui, aut eiusdem speciei cum aliquo ente cict oportet. ergo daios vnum de duobus, scilicet uol quod differunt genere, & specie intellectus possibilis ab omni alio, quod est erroneum; vel quod in se non sit alionius speciei in actu, & per consequens erit pure possibilis.

Sed forte dicetur, quod secundum hoc nonpoterit intellectus posibilis recipere similitudinem alterius intellectus possibilis, sed nec similitudinem suijpsius, & cum intellectio sit assimiliatio sequeretur secundum hoc, quod intellectus possibilis non cognoscit materiam primam, nec alium intellectum possibilem, nec seipsum.

Primo forte dicetur, quod propositio illa beneest de receptione reali, sed de receptione speciei, vel similis non est verum, quin id, quod est eiusdem speciei aut eiusdem generis propinqui cum aliquo, possit recipere speciem, aut similitudinem eius; alioquin vnus Angelus non potest recipere similitudinem alterius Angeli eiusdem speciei, vel generis propinqui. Et ratio huius videtur esse, quia similitudo rei, & res non sunt eiusdem speciei; imo contingit vnum esse substantiam, & reliquum accidens: licet igitur recipiens alium realiter non possit esse eiusdem speciei cum illo aut generis propinqui, similitudinem tamen recipiens poterit esse

Sed si ista dicuntur, non obuiant.

Primum quidem non, quia prima materia nuuquam intelligitur nisi per modum cuiusdam astus formati, & per consequens non intelligitur nisi per formam, & analogiam ad ipsam, vnde per similitudinem propriam non intelligitur, vt Commentator dicit in 12. metaphysicae; ait enim, quod materia non habet intentionem intellectiuam de ea.

Dato etiam, quod materia prima intelligeretur per propriam similitudinem, & intentionem intellectam de se, adhuc non obstaret, quia intellectus possibilis, & materia non sunt eiusdem generis, vt ex superioribus patet.

Quod vero dicitur de intellectu possibili, dicendum etiam, quod non intelligitur nisi per illud, quod est actuale in eo, quia vel intelligitur, vt purum possibile in genere intelligibilium, aut vt potentiale actuatum, & ita semper per actum. Similitudo autem actus illius recipi potest in alio intellectu possibili pro eo, quod est realitas denudata in actu ab illo quomodo autem intelligit scip⸗ sum, dicendum. Quod obiectiue non intelligitur: sed communicetur, quia res in potentia, sicut non est res actu distincta, sed partialis, & vnum faciens per indiuisionem.