Quodlibetum 10

ARTJCVLVS I. Contra opinionem Scoti.

CIrca primum pono propositiones negatiuas.

Prima est haec, quod non est maior necessitas, quod videns diuinam essentiam videat rerum omnium quidditates, quam quod videat existentias: quod dico, propter opinionem, quae ponit, quod videns diuinam essentiam, necessario videt de omnibus rebus quid sint, sed non necessario cognoscit, an sint in effectu. Ratio istorum est, quia videns diuinam essentiam videt omnia, quae naturaliter, & necessario repraesentat, non autem illa, quae repraesentat voluntarie, & contingenter; talia enim ex quo dependent a diuina voluntate, poterit Deus facere cognosci a vidente, vel non cognosci. Sed essentia repraesentat naturaliter, & necessario omnium quidditates, non autem repraesentat naturaliter, vtrum sint, vel non sint, cum esse earum libere dependeat a diuina voluntate: ergo videns diuinam essentiam videbit neceslario omnium quidditates, cum cognoscit de omnibus quid sint, sed non necessario videbitur, an sint.

Confirmatur, quia visio diuinae essentiae, cum sit beatifica, quietat humanum desiderium in videndo & sciendo: non quietaret autem nisi haberetur per ipsam cognitio omnium terum quidditatis, quae est sola scientifica. Illa enim, quae est de rebus, an sint, rel non sint, scientifica non est, et Philosophus dicit 7. meth.

Et iterum confirmatur, quia si ita ponatur, saluatur illuminacio inter bunus, & reuelatio de futuris quantum ad existentias, & cum hoc plenitudo scientiae & fatietas desiderij, quoad essentias.

Sed his non obstantibus pofita propositio vera est, illa namque videntur aeque necessario visa dinina essentia, quae aequali immutabilitate, & necessitate repraesentantur in ipsa: sed stante determinatione diuinae voluntatis ad enistentiam, vel non existentiam alicuius rei, diuina voluntas & fua determinatio aeque immutabilis est respectu effentiarum., sicut essentia respectu quidditatum: ergo beatus aeque necessario videndo diuinam voluntatero, & eius determinationem cognoscit rerum coxistentias, sicut videndo diuinam essentiam videt quidditates.

Confirmatur, quia essentia, & voluntas, & intellectus, seu determinatio voluntatis idem in Deo sunt, & ideo sicut beatus totum videt repraesentatum per essentiam, sic determinatum per voluntatem.

Praeterea: Aut Deus cognoscit rerum existentias cognuscendo determinationem, & nutum suae voluntatis; aut cognoscit eas ex hoc, quod est earum similitudo eminens, iexemplar, sicut & quidditatum. Sed non potest primum, quia tunc non cognosceret mala, & peccata, cum voluntas diuina, non determinet voluntatem creatam ad peccandum, immo ipsa se praedeterminat. Vnde non sehabet voluntas diuina, nisi permissine, & per consequens non potest Deus determinate cognoscereper suam permissionem, ad quam partem se determinat creata voluntas, cum vtramque partem contradictionis Deus permittat.

Rursum: si cognosceret Deus res esse, vel non esse ex sola determinatione suae voluntatis, iam non cognosceret rerum existentias in se, sed potius quasi arguitiue ex earum causa. Et iterum: si cognoscit Deus per hunc modum res esse, vel non esse, scilicet cognoscendo nutum, & determinationem suae voluntatis, cum beati videant diuinam essentiam cum voluntate, & quicquid est reale in Deo. oportebit, quod videant res existere, vel non existere per illam determinationem. Relinquitur ergo, quod Deus videat existentias rerum, inquantum sua essentia est similitudo eminens, & exemplar non solum quidditatum, sed etiam existentiarum, & per consequens aequali necessitate vident existentias, sicut quiditates.

Et si dicatur, quod determinatio diuinae voluntatis, etsi sit eadem realiter cum diuina essentia, difffert tamen ratione, & vt sic differens potest occultari beatis: non valet.

Primo quidem, quia determinatio praedicta, prout est causa existentiarum, est quid reale, alioquin ens rationis fundatur in ente reali, ita quod cognito illo ente reali intellectus potest assurgere ad ens rationis, quod fundatur in eo, & per consequens beatus videns realitatem diuinitatis, & eius volun tatis assurgere poterit ad cognoscendum determinationem, quae dicitur sola ratione. Et iterum; quomodo potest esse contingens determinatio voluntatis, & per consequens latere intellectum beati realitate importata per ipsam, scilicet diuinitate existente necesse esse impossibile est videre.

Praeterea: Intentio est Augustini super Genes- cap. 28. & 29. vbi loquitur de ista materia, quod naugelebeati videntes res in cognitione matutina., ac Dei, non in proprio genere cognitione vespertina non solum videbant quidditates, imo & existentias.

Vnde dicit, quod in ipso Dei verbo prius videruat viuersam creaturam, in quo ( scilicet verbo) ipsam non factam esse, sed fiendam fuisse cognouerunt. Et subdit, quod prius videbant factam lucem, sicut Scriptura dicit: Facta est lux, non est: iigitur verum quin videntes diuinam essentiam aeque cognoscant rerum existentias, sicut & quidditates in Verbo.

Ad rationem opinionis dicendum, quod licet existentia creaturarum dependeat a diuina voluntate, tamen aequali necessitate repraesentatur, sicut & quidditas. Si tamen Deus videt rerum existentias per essentiam suam, sicut videt eas cognoscendo nutum, & determinationem voluntatis suae, tunc illa determinatione cognita ab obiecto aequali necessitate repraesentatur praedicta existentia: ex nutu ipsius voluntatis, & ex ipsa determinatione.

Ad confirmationem dicendum, quod humanum desiderium non solum est ad sciendum rerum quidditates, immo & existentias, sicut patet circa rumores, & historias, & futura: & quod dicitur, quod per hunc modum saluantur illuminationes, verum est, si modus ostendetur possibilis.

Contra opinionem Henrici.

SEcunda vero propositio est, quod non tollitur, quin videns diuinam essentiam videat omnia, ex hoc, quod essentia est speculum voluntarium in repraesentando: quod dico propter opinionem vnam quae hoc ponit. Si enim speculum corporale hoc moueret ad visionem omnium aliorum repraesentatorum in ipso, posset etiam mouere ad visionem quorumdam repraesentatorum, & non omnium: sed constat, quod diuina essentia libere mouet intellectum beati, & est speculum voluntarium; ergo poterit mouere ad visionem aliorum, quae per ipsam repraesentantur, ad visionem aliquorum, & non necessario omnium.

Confirmatur, quia essentia & creatura sunt duo obiecta: igitur non necessario vno viso videtur reliquum. Et iterum: voluntas distincte potest ferri, & velle vnum, tollendo reliquum: quare & intellectus poterit, vt videtur.

Sed his non obstantibus praemissa propositio stat, quia licet essentia diuina sit speculum voluntarium libere mouens ad visionem sui, tamen postquam videtur, non est liberum speculum in repraesentando creaturas. quod patet, quia eadem conditionerepraesentat, qua est exemplar, ars, & Idaea, & omnia continens eminenter, hoc est causa repraesentationis: sed diuina essentia necessitate naturae non contingenter, & libere est exemplar omnium, & ars repraesentatiua rationum viuentium, & omnia eminenter existens: igitur non libere, sed necessitate naturae repraesentat omnia, & per hoc tollitur ratio opinionis.

Praeterea: Quandocumq. aliquis vnus actus trã- sit super duo obiecta, ordine quodam causalitatis, quia per prius super vnum, & posterius super aliud, & transitus super vnum est causa, quod transeat super aliud, quamdiu transitus super primum est necessarius, tamdiu est necessarius transitus super secundum, quia effectus sequitur naturam causae, & vbi vnum propter aliud, vtrobique tantum vnum. Sed actus, quo videtur Dei essentia, transit super es- sentiam per priu, & fuper creaturas quidem per ppsterius, & ille transiius est causa istius; & constat, quod quamdiu videtur diuina essentia, transitus super esentiam es necelarius, & immutabilis, quia esse, quod est, quando est, necesse est esse: ergo quã- diu videtur diuina essentia, necessarius, erit tranfitus eiusdem visionis super creaturas, & per consequens pro tunc non est liberum spedulum essentia in non repraesentando eas. Per hoc patet ad confirmationes; procedunt enim de diuersis obiectis. quae attingunt diuersis actibus, & disparate, sic quod transitus super vnum obiectum est causa, & ratio vt aliud attingatur.

Tertia vero propositio est, quod non impeditur, quin videns essentiam videat omnia ex hoo, quod diuina essentia comprehenderetur. hoc dicitur propter opinionē, quae dicit, quod quanto aliqua causa perfectius videtur, tanto plures effectus in ipsa videri possunt. Iste enim, qui habet intellectun eleuatum, statim vno principio de monstratiuo proposito multurum conclusionum cognitionem accipit, non autem ille, qui rudis est, sed oporiet, quod ei singula explanentur: Iste igitur potest in causa omuis cansae effectus, & rationes effectuum cognoscere, qui causam totaliter comprehendit: sed manifestum est, quod nullus intellectus creatus Deum totaliter conprehendere potest: igitur nullus intellectus creatus videndo diuinam essentiam omnia videt, quae Deus facit, vel facere potest, hoc enim esset comprehendere eius virtutem, quanto enim perfectius Deum videt aliquis intellectus, tanto plura cognoscit.

Sed his non obstantibus praemissa propositio vera est. Si enim videns omnes effectus virtutis diuinae comprehenderet diuinam essentiam, sequeretur, quod videns infinitatem Dei intensiuam, multo for tius comprehenderet eum, cum intensiua infinitas sit perfectior & interior infinitate extensiua effectuum, imo & causa illius: ex hoc enim Deus potest communicare, & repraesentare infinitos effectus quia est infinitus intensiue.

Item sequeretur, quod videns duos effectus, persectius Deum cognosceret, quam videns vnum solum. Et quanto plures, tanto magis cognosceret, & per consequens in qualibet reuelatione quam Deus facit beato, perfectius Deum videret, & essentialis beatitudo eius intenderetur. Rursum sequeretur, quod videns vnam creaturam a Deo creari, comprehenderet virtutis suae infinitatem, cum creatio habeat pro causa solam virtutem infinitam. Ad hoc Deus visus in quolibet gradu non esset exemplar omnis creaturae, sed visus in minori esset exem plar vnius visus in maiori alterius, & sic non posset Deus in quodlibet gradu reuelare ea, quae petitur, nisi poneretur ipsum in beatitudinis gradu, quem ha bet; ideo nec angelo inferioris ordinis, ea quae reue lat superiori. Sed haec omnia inconuenientia sunt: igi tur videns omnes effectus, qui subsunt, vel subesse possunt diuinae voluntati, non comprehenderet essentiam Dei,

Confirmatur: quia omnes creaturae non adaequant in essendo Dei infinitatem, quare nec si ponantur omnes cognitae adaequabunt eius cognoscibilitatem, & per consequens non comprehendetur dato, quod omnes cognoscantur

Et iterum comprehensio non attendetur penes, hoc, quod omnia, quae sunt, vel relucent, cognoscan tur, cum quilibet videns Deum videat existentiam & distinctionem trium personarum, & quicquid est reale in Deo cum simplex sit, & per consequens comprehenderet. sed potius attenditur penes claritatem, & gradum vistonis, quia non in tanta claritate, & tantum videt quantum visibilis: non fequitur ergo, quod videns Deum omnes eius effectus comprehenderet, quia non infinito actu videret.

Ad moriuum opinionis dicendum, quod assumit quod non est verum, scilicet, quod videns essentiam per eam videat creaturas sub ea ratione, qua est oausa efficiens, & qua continentur in eius virtute; non videt autem sic, sed potius tamquam per exē- plar, & ldeam i sub quoctimque autem gradu rideatursomnium est exemplar.

Et iterum in argumento committitur fallacia consequentis. Verum est enim, quod cognoscens perfectius causam, potest eognoscere plures enedus/ vt cognoscens prineipium, potest in plures condlusionos. Sed non fequitur e conuerso, quod cognoseuns plures conelusiones: petfectius principium cognoscat, aut plures effectus, perfectius eausam; euius ratio est, quia principium in quocum que gradu cognitum elcausa omnium conclusionum proportionaliter: tum quram vt perfectius cognirum est eausa cognitionum imperfectioris earum; & imperfectius cognitum imperfectioris: quanto ergo quid videt dluinum essentiam perfectius videt creaturas, & a Deo sibi reuelantur ged Ron lequitore conuerso, quia visa essentia in eodems gradu possent plures reuelari, & cognosci, quam ante, & per consequens omnes.

ARTJCVEVS. IJ. In quo propositio conditionalis ponitur.

CIrca secundum pono vnam conditionalem scilicet, quod si creaturae videntur in diuina esentia, seu in verbo eadem visione, & eodem actu, quo videtur Verbum, ineuitabile est, quinvidens diuinam essentiam videat omnem creaturam, nec poterit alternatim vidore nunc vnam, nune aliam, sed qua ratione videt vnam, videt & aliam, & per consequens omnes.

Hanc probo dupliciter. Primo sic: Omnis diuer sitas, quae est circa obiecta in esse cognito, & in esse intentionali, reduci habet necessario ad diuersitatem in· actu cognitiuo secundum suum esse tale. hoc patet, quia esse intentionale nihil est in se, sed totum suum esse est ex actu cognitiuo, & ideo est tantummodo ens rationis: impossibile est igitur, quod fiat de nouo esse intentionale, nisi per actum reale cognitiuum; vel quod fiat variatio inisto, nisi fiat in illu, alioquin esset per se ens & in se, & per consequens esset ens reale, & non rationis tantum.

Et confirmatur, quia nulla actione potest attingi immediate, & directe, sed attingitur tantum actione praeattingente actus cognoscendi, ad cuius positionem, vel variationem ponitur, & variatur esse cognitum, aut hoc vel illud cognitum ex tali-, vel tali cognitione; a quo enim res habet vt sit, ab eo habet, vt tale, vel tale sit, sed ad varietatem actus visionis diuinae essentiae non potest reduci illa varietas, vel diuersitas, qua nunc videtur sola essentia sine creatura, nunc autem aliqua creatura; fed nec illa, qua videtur nunc ista creatura, nunc alia: ergo.

Sed nec illa, qua nunc videntur pauciores, nunc plures: ergo necesse est, si illa visione, qua videtur diuina essentia, videtur ereatura, quod omnes erea turae videantur. Quod autem ad varietatem beatificae visionis, qua videtur diuina essentia non posfet reduci ista diuersitas patee, quia vel reduceretur ad diuerfitatem actus specificam, vel naturalem in eodem gradu, vel ad intentionem, & remissionem actus: non potest autem reduci ad diuersitaton specificam, quasi actus, quo videtur diuina essentia nuns cum vna creatura, nunc cum alis, nunc eum pluribus, nunc cum paucioribus, mede eumecreatura, ounc sine creatura, sicut alterius specreit quia cum quilibet sit beatificus, sequeretur, quod essent plures actus beatifici specie differentes, & quod in qualibet reuelatione variaretur beatus secundum speciem, & fua beatitudo, & esset beatus, ficut Caieceon, quod est inconueniens. Nec potest etiam reduci ad solam diuersitatem naturalem mahente identitate specifiea, quia ex quofessent eiusdem rationis, & eiusdem gradus, haberent idem oblectum, & in eodem gradu, ac eodem numero, & ita non plures, nec pauciores creaturae attingerentur per vnum actum, quam per alium. Nec potest reduei ad intentionem, & remissionem: tum quia in quocumque videatur diuina essentiam, suffiSenter repraesentat omnem creaturam, eum sit exem plar indiuisibile, quo totum attingitur, in quocunque gradu claro, vel mihus claro cognoscatur: Tum quia non posset Deus reuelare aliquid denouo, quin intenderet esseem itlem bearitudinem eius, nec posset sibi manifostare tot creaturas, quot videt Petrus in Verbo, quando poneret tum in gradu beatifito Petri, quod inconueni ens est: igitur ad nullam diuersitatem actas visionis reduci potest, quod nunc pauciores, nune plures creaturae in diuina essentia cognoscantur:

Sed forte dicetur, quod maior est falsa secandum principia alias data; nam dictum est supra, quod varietas actus intellectiui remanet, de non actu obie ctum phantasiatur, & cum non est ibi subiectum secundum esse apparens, & cognitum, & intentionale per realitatem actus intellectiui, & nullo reali adueniente sola cogitatiua posita in actu cogitandi phantasma obiectum vniuersale capit esse prius, & esse cognitum, & intentionale per praedictam realitatem apud intellectum; ergo varietas est inesse cognito nulla varietate existente in actu secundum esse reale.

Sed dicendum ad hoc, quod immo est varietas in esse reali ipsius actus, vel secundum intrinsecam remissionem, & intensionem, quia ad praesentiam phantasmatis coagentem similitudo obiecti, quae essentialiter est actus, intenditur, & perficitur: ad absentiam vero phantasmatis ab eo imperficitur & remittitur, vt non sit sufficiens ad exprimendum obiectum sub esse intentionali. & apparenti expressibiliter. Vnde adeo debiliter exprimit, vt haec anima non experiatur, sicut conuenit de recitante psalmos memoriter, qui non experitur omnes dictiones eiusdem psalmi in suo prospectu poni. Et est exemplum Augustini 14. de Trinit. cap. 6. Vel haec varietas est secundum imperfectionem potentiae intellectiuae, quae cum sit infima in genere intelligentium, indiget concursu alterius potentiae cognitiuae tendentis circa idem subiectum, videlicet imaginatiuae, siue cogitatiuae, quae communi nomine dicuntur phantasia, & ideo necesse est intelligen tem phantasmata speculari: hoc autem locum non habet in visione beatifica: ergo.

Secundo. probo eandem propositionem sic. Impossibile est actum cognitiuum ad obiecta secundaria aliter se habere, nisi aliter se habeat ad obiectum primum, quod est exemplar, & ratio cognoscendi. & hoc patet, quia nulla est varietas in effectu, quin habeat reduci ad causam, maxime in causalitate formali, & exemplari: sed sic est actus visionis, quo videtur diuina essentia, & tamem hoc non se habet aliter ad obiectum primum, quod est exemplar, & ratio cognoscendi creaturas, si debeant videri nunc plures, nunc pauciores, constat enim, quod non potest se habere aliter ad diuinam essentiam, nisi quia nunc intensius, nunc remissius feratur in eam, vel quia nunc vnum, nunc aliud videat de ca

Et primum non potest dari, quia oporierer acum beatificum intendi, & remitti, ex manifestationenunc plurium, nunc pauciorum creaturarum. Nec potest dari secundum, cum in diuina essentia nosit aliud & aliud ipsa repraesentante.

Igitur nulla diuersitas est in actu diuinae essentia quae est cognoscendi ratio, & exemplar: ergo nec circa creaturas poterit esse diuersitas, vt cognoscantur nunc plures, nunc pauciores, & per consequens cognoscuntur omnes.

Sed forte dicetur per interemptionem minoris? quantum ad secundum membrum, nam rationes Jdaeales sunt in diuina essentia quidam respectus veri, & reales ad creaturas possibiles fieri, nec est ineonueniens, quod sit respectus realis ad non ens, & sine termino realiter existente.

Sic igitur voluntas diuina facere potest; quod beatus videns videat per illum actum nunc vnum de illis respectibus realibus, qui sunt Jdeae, nunc alium, & per consequens videbit nunc vnam creaturam, nunc aliam per rationes proprias Jdaeales, & hic est modus dicendi cuiusdam doctoris.

Qui quidem stare non potest.

Primo quidem in assumpto. Jmpossibile est enim, quod Jdaeae sint respectus realis Dei ad creaturas, & quod relatio realis possit esse ad non ens siue absque termino realiter existente. Quod patet, quia sicut res se habet ad definiri, & intelligi, sic se habet ad esse, saltem plura exigit secundum esse, quam secundum definiri. Et quicquid exigit secun dum definiri, & intelligi, exigit secundum esse. Sed impossibile est relationem definiri, aut intelligi sine termino, nec significari; relatio enim non est nisi ad aliquid, vt Philosophus dicit in praedicamentis, & consistit in ad esse, vt Boetius dicit, nec est nisi medium inter extrema, vt Commentator dicit 3. physic. Et manifestum est, quod nullus potest intelligere paternitatem sine filiatione, quia relatiua sunt simul naturali intelligentia, & qui cognoscit definitiue vnum relatiuorum, de finitiue cognoscit & reliquum secundum regulas positas in praedicamentis. Igitur sicut imposibile est relationem significari, quin terminus consignificetur, & intelligi, quin cointelligatur terminus, multo fortius impossibile est ipsam existere, quin terminus coexistat

Praeterea: Jmpossibile est medium esse sine extremis: relatio est medium & habitudo, & nihil aliud: ergo quomodo poni poterit sine extremis?

Et confirmatur: quia relatio sicut secundum genus accidentis indiget subiecto, sic secundum genus proprium indiget termino. Si ergo potest esse sine termino, multo fortius sine fundamento, & ita poterit poni relatio subsistens sine sundamento, & termino.

Praeterea: Esse, quod non est ad aliud, est a se e absolutum secundum diuisionem, quam ponit Augustinus 5. de Trinit. sed si relatio sit, & terminus sit nihil, & non ens, calis relatio non est ad aliud, quia si ad aliud esset, esset ad ens, cum alieras sit de proprietatibus entis, videtur habere non ens, fiue nihil pro termino in actu, non est habere terminum in actu, & secundum hoc relatio illa non erit ad aliquid, immo ad non aliquid, cum ens, & aliquid conuertantur: igitur erit ad se in acto, & per consoquens absolutum in actu-

Vnde non potest iuuari haec positio ex hoc, quod terminus sit vel in potentia, vel secundum esse cognitum: tum quia ponens hoc respuit, dicis enim, quod relatio eius, quod est ad finem ad ipsum fiuam, vtpote actionis, quae inducit finem, non habet pro termino ipsum finem, vt est ens in potentia, quia vt sio non ordinatur actio in finem, sed potius intendit inducere finem in actu. Sed nec secundum esso cognitum. Tum, quia si terminus relationis est in potentia, vel in esse cognito, verum est, quod relatio non est ad terminum nisi in potentia, & inesse cognito, & per consequens non est ad aliud in actu,. nec ad aliquid, nec erit actualis relatio, sed potentialis, vel secundum rationem.

Praeterea: relatio Dei ad creaturam per modum exemplaris, & Idaeae est de tertio modo relatiuorum per modum mensurae, & mensurati: sed secundum Philosophum, & Commentatorem 5. meth. in tertio modo relatiuorum non est realis relatio ex par te mensurae, sed ex parte mensurati, nec mensura refertur ad mensuram, nisi ex hoc, quod mensuratum ad mensuram refertur.

Igitur respectus exemplaritatis, aut Jdaeales non sunt reales in Deo: tum quia se tenent ex partemensurae: Tum quia creaturae mensuratae non proferuntur relatione reali ab aeterno, cum non haberent esse reale.

Secundo deficit in proposito, quia licet verum esset Idaeas esse respectus reales, adhuc impossibile esset poni, quod per actum visionis essentiae diuinae nunc attingeretur vnus ex illis respectibus, nunc alius, nisi fieret aliqua variatio realis in actu visionis. Et per idem potest excludi solutio, si daretur, quod sunt respectus rationis. Impossibile est enim quod in aliquo actu fit immutatio obiectiua, nisi in eodem sit realis immutatio obiectiua, nisi ineodem sit realis immutatio, & entitatiua: sed dum reuelatio fit creaturarum de nouo, non potest poni, quod in actu visionis fiat realis immutatio, & entitatiua: ergo non potest fieri, quod fiat obiectiua vt videatur nunc vna Jdaea, nunc alia, qualescumque respectus fuerint reales, vel rationis.

Ex his etiam potest concludi veritas cuiusdam, quod consueuit inquiri, scilicet, quod impossibileest videri diuinam essentiam, quin videantur personae, & personales proprietates; quia si posset videri essentia praecise sine proprietate, & videri etiam cum proprietate, sicut etiam hodie videtur, aut hoc est per actus visionum eiusdem, & eiusdem gradus, aut per actus eiusdem speciei, & alterius gradus, aut per actus alterius speciei. Sed non potest dici, quod per actus eiusdem speciei, & eiusdem gradus, quia erunt omnino eiusdem rationis tales actus, & per consequens habebunt idem obiectum, & ita si vnus attingit essentiam, cum proprietate, oportet, quod reliquum attingat: Nec potest dici, quod actus eiusdem speciei, & alterius gradus, quasi sit intensior actus, quo videtur essentia cum proprietate, quam ille quo videtur sola essentia, quia secundum hoc proprietates personales intendent actum beatificum, nec esset essentia sola ratio beatitudinis, nec esset fruendum, nec esset vnum tres personae in beatificando, & per consequens nec in creando, cum per eandem rationem Trinitas sit finis, & causa efficiens omnium.

Nec potest dari tertium, scilicet quod actus illi essont alterius speciei: constat enim, quod vterque esset beatificus, cum vterque attingeret diuinam essentiam, vnus cum proprietate parsonali, & alius sine, & per consequens duplex esset beatitudo formalis, yna, quae respicit essentiam praecise, & alia⸗ quae rospicit essentiam in persona, quod impossibile est. Igitur non potest dici, quod aliquo actu videatur essemia, quin eodem videatur proprietas.

ARTJCVLVS JJJ Vbi inquiritur de veritate consequenter praedicta propositionis conditionalis.

NVnc tertio videndum est consequenter deVeritate praedictae conditionalis, an scilicet videntes diuinam essentiam necessario videant omnia. Circa quod Sancti videntur contraria sentire.

Videtur enim ex dictis Augustini, quod sic: Dicit enim in libello de triplici habitaculo, quod in visione illa, qua Deum videbimus, trina nascetur scientia, idest hominis, qui cernit, & Dei, qui cernitur, & caeteri omnes omnia videbunt, & intelligent; sicut enim per speculum trina nobis visio administratur, quia nos ipsos, & ipsum speculum, & quicquid adest praesens videmus; sic per speculum diuinae claritatis & ipsum Deum, vt est videbimus quantum possibile est cernere, & nos ipsos, & caetera vera scientia cognoscemus tunc, abdita creaturarum, etiam ipsius inferni videndo Deum videbimus. Et subdit: tunc manifestum erit iustis, quomodo mundus erat in Deo, antequam in seipso esset non mundus, sed Deus. haec Augustinus. Vbi videtur asserere, quod videns Deum videt mundum, & omnia abdita creaturarum etiam ipsius inferni.

Praeterea: Augustinus super Genes. lib. 2. cap. 13. loquens de angelis, & beatis, quod non sicut nos ad participandum sapientiam proficiebant, quia ex quo sancti sunt ipsa aeternitate, sancta & pia contemplatiue perfruuntur, atque in ista respicientes, scilicet creaturas, secundum illud quod intellectus videret, vel recte perfecta approbant, vel peccata improbant. Vbi innuit, quod intellectus beatorum in diuina scilicet essentia videt omnia, quae fiunt etiam peccata.

Praeterea: Quarto super Gen. cap. 29. dicit, quod cum sancti angeli semper videant faciem Dei Verbo, quia eius vnigenito perfruantur, procul dubio vniuersam creaturam in ipso Verbo Dei prius nouerunt, in quo sunt, etiam omnium, quae temporaliter facta sunt, aeternae rationes tamquam in eo per quod facta sunt: igitur dicit expraesse, quod in verbo vident vniuersam creaturam.

Praeterea: Gregorius 4. Dialog. huic sententiae consonat in illo verbo vulgato quid est, quod non videant, qui videntem omnia vident.

Praeterea: Ad hoc est ratio manifesta. Assumo enim ex alias declaratis ex dictis Sanctorum, & Phi losophorum, & ratione manifesta, quod Deus non vna portio entitatis, sed est omnis entitas simpliciter & eminenter subsistens. Tunci Sicut se habet esse ad esse, sic cognosci ad cognosci, ac cognoscere ad cognoscere. Sed diuinitas est omnis entitas omi nentor. Igitur Deitatequ cognoscere ost omnem entitatem eminenter cognospere, & por consequens ipsam cognosci est omuem creaturam, immo ominenter, & luminoso, ac matutino cognosci. Confirmatur, quia Rhilosophus a2 metb. & Con⸗ meotator comm. 50. ibidem diciti quod Deus sciendo se scit omnia, quia ipse est natura antis simplioiter: pari ergo ratione videtur, quod quicumque scit Deitatem, quae est omnis entitas eminenter, quoxognoscat omnem entitatem, & omnem crea turam, quamuis modo eminenti.

Quod vero videntes diuinam essentiam non ex hoc videant omnia, videtur auctoritate sacrae scripturae ad Ephes. 3. vbi Apostolus ait, vt innorescat principibus, & potentatibus in caelestibus per Ecclesiam multiformis sapientia Dei, vbi dicit Glos. Hie ronymi mysterium incarnationis, & passionis Chri sti ad purum non intellexisse angelicas dignitates, donec completum est, & subdit; quod non sulum Patriarchis, & Prophetis, sed & potentatibus caelestibus multiformis sapientia fuit per Ecclesiam reuelata. Et glos. Ambrosij concordat, qui dicit, quod multiplex est sapientia Dei multas species, & formas habens, quam principes, & praesentates per Ecclesiam cognouerunt. Sed haec vera non essent, si videntes diuinam essentiam omnia viderent, igitur istud poni non potest.

Praeterea: Augustino. super genes. c. 5 3. Loquens de vifione rerum in verbo dicit, quod non mirum est, si sanctis angelis suis prius Deus ostendebat, quod erat deinceps creaturus; neque enim Dei intuitu noscerent, nisi quantum ipse monstraret: quis enim cognouit intellectum Domini, aut quis consiliarius eius fuit, quoniam ex ipso, & per ipsum, & in ipso sunt omnia: ex ipso ergo angeli discebant: igitur, cum dicat expraesse, quod intellectum Dei non noscerent, nisi quantum ipse monstraret, patet quod non de necessitate omnia nouerant, sed tot, quot eis monstrabat.

Praeterea: Quod secundum doctrinam Dionysij cap. 6. caelestis hierarchae: Angeli inferiores illuminantur a superioribus, & purgantur a nescientia, sed ipsi vident Deum per essentiam: ergo videnter Deum non vident omnia praecipue futura contingentia, & cogitationes occultas.

Praeterea: Matth. 24. dicit glos. super illud. De die autem illa nemo scit, neque angeli caelorum, quod nulli sanctorum angelorum concessit notitiam huius dici, neque filio adoptiuo, idest, neque vlli sanctorum.

Praeterea glos. ad Ephes. 3. super verbo superius allegato reducens ad concordiam expositionem Augustini, qui videtur dicere, quod non debet intelligi, quod per essentiam innotuerit principibus, & potentatibus multiformis sapientia Dei, quia ipsis a saeculis innotuit omnis creatura, & per consequens debet sic fieri secundum illud verbum Apostoli, quod innotuit multiformis sapientia Dei per Ecclesiam, idest, in Ecclesia sapientia, vtique abscondita in Deo a saeculis, sic tamen abscondita, vt tamen cum hoc innotescat, hoc est innotesceret principibus, & potentatibus; vbi expraesse innuit, quod sapientia Dei, quantumcumque abscondita, tnmon afigelis Deum vldentibus innotescir. euei igitur hanc oxpositionem, & illam Hierom & Ambrosi qui videntur dicere, quod hoc mysterium angeli ab Ecdlosia didicerunt, volens glosa concor dare dicit Et ne videantur sibi contradicere in praefatis sententijs sacuae paginae Doctores, ita poeost determinaris quod dictum est, vt illis, qui maioris dignitatis suur, & per quorum ministertum illa sunt nunciata, cognita fuerint ex parte, vtpote⸗ sumiliaribus, & nuncis. Illis vero, qui minoris dignitatis sunt, incognita essent. Haec autem vera⸗ nos essent, si qui libet videns diuinam essentiam oumia de necessitate videret, & omnem haberot scientiam, sequeretur enim, quod quilibet beatus haberet aequalem scientiam uum Christo, Sed hoc est conueniens, quia scriptura attribuit istud animiae Christi pro priuilegio stngulari. Ad Coloss. 2. dicens, in quo sunt omnes Thosauri sapientiae, & scientiae absconditi. Et super illud Apocal. 5. Dignus est agnus, qui occisus est, accipero virtutem, & diuinitatem, & sapientiam, dicit glosa y: omnium rerum scientiam: de quolibet autem bono possent ista dici, si videns diuinam essentiam omnia videret: ergo.

Opinio propria.

COncordando ergo dicta ista Sanctorum, quae videntur mutuo dissonare, Sciendum est, quod videndo diuinam essentiam videri omnia eodem actu, intelligi potest tripliciter.

Primo quidem formaliter, & terminatiue, vt intuitus videntis essentiam terminetur tanquam in obiecta secundaria relucentia, & repraesentantia inipsa ad omnem creaturam formaliter, & quidditatiue, & sic impossibile est, quod videns diuinam essentiam omnia videat: tum quia beatus quiilibet scirot Diem & horam Judicij, & aequaretur scientiae Chri sti, & periret omnis illuminatio angelorum, ne fuissent docti ab Ecclesia, sicut procedunt omnes auctoritates inductae pro secunda opinione.

Et confirmatur, quia si videns diuinam essentiam videret omnia tanquam obiecta secundaria, ad quae aspectus suus formaliter terminaretur, sequeretur, quod videret duo puneta se habentia consequenter in linea. Viso enim puncto lineam finiente aut terminaret aspectum suum ad aliquid diuisibile post ipsum punctum, aut indiuisibile. Si ad indiuisibile; sequeretur propositum, quod videret punctum consequenter se habere ad punctum

Si vero ad diuisibile terminaret, iam non nosset omnia actus, quia illud diuisibile habet duas partes, quae possunt distincte cognosci, ad quas nondum distincte intuitum terminabat, ex quo in illo indiuisibili sistebat. Sic similiter sequeretur, quod videret continuum componi ex indiuisibilibus; si enim nouit omnes partes continui terminando aspectum ad eas, vt partes illae omnes, ad quas suus intuitus terminaretur, sunt indiuisibiles, & sic videt continuum componi ex indiuisibilibus, & punctis. Similiter sequeretur, quod euacuaret omnes species numerorum in actu ille, qui videt diuinam essentiam, quod est contra naturam intrinsecam ipsius numeri, de cuius ratione est, quod dum vnum est in actu, reliquum sit in potentia: quia om nis numerus est radix cubiti, vel quadrati, vndeimpossibile est euacuari processum numerorum, & poni omnes i act, eum de ratione eiussitacto permixtus potentiae.

Similiter sequeretur secundum illos, qui ponunt xharitutem posse tugeri in infinitum, quod bentus videret aliquam cheritatem infinitam in actu, quod si cōcedatur, quod umnes, quas vidieūt sint. tae, vlera omnus illas praeter fieri alia laut hō procū- deretur in infinitum, aut illam non vident Peaius oppositum est assumptum: Cum ergo impomioi le sit, quod aliquis intellectus vere videat cōdiuisum ex indiuisibilibus componi, uut duo puncta se habentia consequenter, aut poni in actu, & vuacuari multitudinem numororum, aut ehanitattom liuistt. tam siue aliam creaturam,. im possibile ast, qued intuitus vldentis diuinum ese iinn ieien terpr ad omnia formaliter, & quiduitatiue tanqbam su i. lucentiu, & reprosentata in diuita ossentia: u rox hac ratione cum pluribus alijs ostensum est in primo, quod dee setiam duinus intuitus formaliter, & terminatiue attingit creaturas tanquam obiecta secundaria, sed illud ad quod terminatu, estmcum, & simplex, videlicet sua essentla qua attincta vniuoce & aequipollenter omnis creatura est cognita.

Secundo vero potest intelligi, quod videns diuinam essentiam videat omnia, non quidem terininatiue, & formaliter, sed eminenter, & contentipe, & sic vtique verum est, quod de necessitate omnia videat: Illud enim, quod est omnia eminenter, & subsistenter, & contentiue, impossibile est cognosci, quin omnia sint cognita eminenter, & contentiue; quia illud est cognitum, quod est omnia isto modo: sed diuinitus non est portio entitatis, sed est omnis entitas eminenter, & contentiue per inodum exemplaris, vt alias declaratum est, & Augustinus hoc dicit expraesse de triplici habitaculo in supra allegata auctoritate, cum ait, quod mundus in Deo non est nisi Deus, per hoc innuens, quod Deus est totus mundus eminenter, & vniuersitas rerum, imo non est aliud quam res, & entitas vniuersalis subsistens, & super Gen. ad litteram dicit, quod creatura in Deo non est nisi creatrix essentia, & per consequens essentia creatrix non est nisi om nis entitas quaeuis subsistens, & increata: igitur necesse est, quod videns diuinam essentiam videat eminenter, & contentiue totum mundum, & vniuersam terram. Et quia creaturarum distinctio est aliqua entitas, non solum videt emineter ipsas creaturas, imo & earum distinctiones, & modos & formas, totum tamen modo eminenti, in quodam contentiuo. & ad istum intellectum videtur August. currere in auctoritatibus superius primo loco inductis, quia in fine primae auctoritatis ait, quod beatis manifestum erit, quomodo totus mun dus in Deo erat, antequam fieret, & quod non aliud quam Deus erat.

Super Genesim etiam vocat creaturas, quae videntur in verbo lucere, & rationes secundum quas creaturae conditae sunt; per hoc innuens, quod huiusmodi creaturae non videntur in se formaliter, sed in quodam eminenti. Sic etiam Greg. intelligit cum ait: Quid est quod non videant, qui videntem omnia vident.

Tertio potest intelligi, quod videns diuinam essentiam sicut videt omnia eminenter, & contentiue, sic ea videat aequipollenter, & denominatiue, eo modo quo dictum est in primo de diuino intellectu: & sic impossibile est, quod beatus, aut aliquis intellectus creatus aequi pollenter videat omnia videndo diuinam essentiam. Haec autem aequipollentia artenditur penes tria.

Primo quidem, quod diuinus intuitus terminatus ad essentiam aeque est principium directiuum diuinae omnipotentiae, in componendo, conseruando, & attingendo creaturas in proprio genere, & propria forma, vt si suus intuitus haberet notitiam vespertinam, & terminaretur ad eas formaliter.

Secundo vero, quia ratione intuitus potest esse principium directiuum eiusdem omnipotentiae ad causandum intellectionem in mente rationalis creaturae terminatam ad rem in propriam forma, & ita per suam notitiam potest Deus loqui rationalibus creaturis de rebus in proprio genere, & propria forma.

Tertio vero, quod iste intuitus multo perfectiori modo, & distinctori attingit creaturas, quam si esfet intuitus ad eas terminatus formaliter, & ideo intuitus ille continet virtualiter, & aequipollenter imo plusquam aequipollenter, quoniam eminenter intuitus istos formales, quae ad res ipsas possent formaliter terminari, & est aeque distinctus. Vnde non solum videt Deus creaturas & earum distinctiones modo eminenti, imo videt distincte, & per consequens aequipollenter formalibus actibus. Per oppositum autem intuitus videntis essentiam, & per consequem creaturas in intellectu creato, nec habet primaqfaequi pollentiam, nec secundam quia nec potest operari circa creaturas in nulla propria, nec etiam loqui ille, qui sic intuetur, & totum hoc ortum habet ex tertio scilicet, quod suus intuitus non est distinctiuus aequipollenter omnium creaturarum, quamuis attingit ex parte obiecti creaturas omnes, & earum distinctiones in quodam eminenti. Hoc autem potest declarari exemplo & ratione.

Exemplo quidem materiali, si ponatur, quod aliquis videat parietem, in quo sunt variae celaturae cum actu obscuro, quod non distinguit, constat quidem, quod iste videt omnes celaturas, quae distinctae sunt, & distinctiones earum, non tamen videt distinctiue, & per consequens non distinguit, videt ergo distincta ex parte obiecti, non tamen distinctiue propter defectum actus. Sic intelligendum, quod intellectus creatus videns diuinitatem, quae est omnia eminenter, videt etiam omnia distincta, non tamen actu distinctiuo. Ratione autem hoc patet, quia actus iste, qui aequipollet actibus infinitis, est necessario infinitus, & actus omnes virtualiter continens, & per consequens eminenter: Sed si actus ille, quo videns diuinam essentiam, & per consequens omnem entitatem, esset distinctiuus cuiuslibet entitatis, aequipolleret cuilibet proprio actui, qui ad quamlibet entitatem terminaretur formaliter, ex quo aeque distinctiue, & clare, imo clarius quamlibet entitatem attingeret in quodam eminenti: ergo esset necessario infinitus, qud est impossibile de quolibet actu creato.

Causa autem istius est, quia aliud est distinctio se tenens ex parte obiecti, ex quo non oritur, quod actus sit formaliter distinctiuus, imo distincta indistincte possit attingere, & aliud est distinctio se tenens ex parte actus, quia quanto actus perfectior, tanto magis erit distinctiuus. Sic igitur patet, quid tenendum de consequente, quia videns diuinam essentiam de necessitate videt omnia eminenter actu denominatiuo omnia attingente actinctu quodam eminenti, imo etiam attingente distinctiones omnium, non tamen videt actu distinctino, quod scilicet creaturas distinguat inter se, aut a diuina essentia, & propter hoc dicit Aug. 4. super Gen. cap. 28. quod vespera primum Diei fit cogni tione Angeli, qua cognoscit non se esse, quod Deus est: Per hoc innuens, quod est alia cognitio qua cognoscit se non esse, quod Deus est; hoc est quod non distinguit se, & caeteras creaturas quas videt, nec inter se, nec a Deo.

ARTJCVLVS IV. Quid tenendum sit de Antecedenti.

NJusauat u tuderntuns & aut er fermes tutiam videat creaturas, aut alio distinctiue, & visione matutina. Vbi considerandum, quod creatura potest cognosci actu terminato formaliter ad eam in propria natura & quidditatiua, dupliciter.

Primo quidem per proprias causas, & propria principia, & talis notitia quantum habetur clara, dicitur vespertina, vel per diuinam essentiam tanquam per causam exemplarem visam, & cognitam aliqua beatifica visione, ita vt sicut notitia principij infert & causat notitiam finis, & notitia terminorum notitiam principiorum, sic notitia Deitatis, quae est cauia primaria, principalis, exemplaris omnium quidditatum, & omnium rerum, inferat & causet in intellectu vidente praedictam essentiam notitiam alicuius rei: vt sic, prima voluntas exemplaris sit causa notitiae veritatis exemplatae, & talis notitia multo eccellentior, & clarior, quam illa, quae habetur per proprias causas. Vnde sicut notitia propter quid, & qui scit propter, quid multo clarius scit quam qui nouit solum quia; sic qui nouit solum quia, sic qui nouit vltimum propter quid exemplare, propter quod res est, ita quod non restat amplius quaerere propter quid, sed ibi vltimate quietatur, intellectus clarissime rem, & luminosecognoscit. Et ideo talis notitia appellatur matutina

Quod autem ista matutina cognitio sit alius actus, innuit Augustinus a. cap. 13. super Genef. ait enim, quod Angeli, ex quo facti sunt, ipsa aeternitate sancta, & pia contemplatione pertruuntur, atque inde ista respicientes secundum id quod intellectus videt, facta approbant. Vbi patet, quod ponit duos aspectus; vnum beatae contemplationis in quae aeternitate perfruuntur; alium vero creaturarum, cum dicit: inde ista respiciunt, & secundum id quod interius vident, facta approbant, & ibidem fubdit, quod ex ipso verbo prius cognito, quod non esset, verum, nisi cognitio creaturae esset alia a cognitione verbi, causata tamen & illata ab illo.

Paulo ante etiam in eodem capitae ponit haec verba, Dei secundum sapientiam gemitam, deinde, facta est in creatura spirituali, hoc est in cognitione Angelorum secundum creatam in illis sapientiam Deinde, coelum factum est, vt esset etiam ipsa coeli creatura in genere proprio. Vbi manifeste ponit, quod illa cognitio matutina secundum quam factum est coelum in creatura spirituali, antequam fieret, & cognosceretur in proprio genere, est quaedam creata sapientia a verbo deriuata.

Ratione autem patet, quod si eodem actu & non alio videretur diuina essentia, & creaturae in ea, sequeretur, quod videns diuinam essentiam omnia de necessitate videret dislinctiue, & sub rationibus proprijs, vt declaratum est articulo superiori. Sedhoc ostensum est esse impossibile in tertio: igitur necesse est, quod aliquo actu cognoscat. Sed contra praedicta sunt dubia.

Primo quidem, quia secundum hoc non erunt solum duae cognitiones, vna matutina, & alia vespertina, sed erunt tres.

Prima quidem visio diuinae essentiae, qua visa noscuntur omnia eminenter, & aequipollenter ex parte obiecti, quamuis non eminenter, & aequipollenter ex parte actus.

Secunda vero notitia creaturae causata, & illata ex praecedenti notitia.

Tertia verp notitia creaturae per propria principia contenta sub proprio genere, & propria natura: sed Augustinus non ponit nisi duas notitias vnam matutinam, & alteram vespertinam: igitur illud stare non potest.

Praeterea: Eodem actu videtur speculum, & ea quae relucent in speculo: sed creaturae videntur, quo videtur Verbum: ergo.

Praeterea: Si non eodem actu videtur Verbum, & creatura, tunc non videbitur creatura in Verbo: sed hoc est contra Augustinum vbique, vbicumque de materia ista tractat.

Primo praecipue super Gen. cap. 13. & 4. in capitulis multis & a. de Ciuit. c. 7. Dei. In his enim lucis ex intento tractat istam materiam: igitur illud quod prius.

Praeterea: Aut ista notitia, quae est alia a visione Verbi, attingit aliquo modo diutnam essentiam obiectiue, aut nullo modo. Si nullo modo, poterit Deus facere notitiam matutinam de creatura in intellectu non bono, & separare notitiam Verbi a notitia creaturarum, & e conuerso: sed hoc est inconueniens, & contra dicta Sanctorum: si vero attingit aliquo modo diuinam essentiam, beatifi:a erit: igitur illud poni non potest.

Praeterea: Si ex notitia diuinae essentiae infertur, & causatur notitia creaturae, aut hoc est de necessitate, & per consequens redit prima difficultas, quod videns diuinam essentiam ex hoc ipso causabuntur in eo notitiae omnium creaturarum, immo & infinitae notitiae in actu, quod est impossibile: Aut hoc non est de necessitate, sed subest voluntati videntis. Et sic, quilibet beatus poterit videre, quod volue. rit, & aequabitur ipsi Deo in notitia creaturarum. Aut hoc subest voluntati Dei, & tunc non est verum, quod ex notitia Verbi, vel ex Verbo viso, aut extra essentiam talis notitia inferatur, immo ex sola Dei voluntate, & per consequens non videntur creaturae in Verbo, aut in essentia, nec ex Verbo, nec ex essentia, sed ex sola Dei voluntate, sicut & caetera, quae Deus reuelat: sed constat hoc esse absonum: igitur illud poni non potest.

Sed his non obstantibus dicendum est illud, quod prius, constat enim, quod alia est notitia, qua cognoscitur ars, ab illa, qua cognoscitur artificiatum per artem.

Sed Augustinus 2. de Ciuit. Dei, dicit illam cognitionem, qua videtur creatura in diuina essentia, tdt aunt tenut qetatenu t ie sut at

Vnde sic dicit Augustinus: cognitio creaturae in seipsa magis clara est, vt ita dicam, quam cum Dei sapientia cognoscitur, vel vt in arte, qua facta est, & ideo vespera congruentius dici potest.

Non procedunt ergo instantiae

Prima si quidem non: nam Augustinus expresse super Gen. cap. 3 3i ponit tres visiones sub his verbis. Jbi semper est dies in contemplatione incommutabilis virtutis, semper vespera in cognitione creaturae in seipsa, semper mane ex hac cognitione in laude Creatoris, & inducit auctoritatem psalmistae. Vespere, inquit, mane, & meridie enarrabo, & enunciabo, & exaudies vocem meam.

Sic ergo secundum Augustinum visio beatifica incommutabilis veritatis, qua visa, visa autem omnia sunt eminenter, & aequipollenter aequipollentia se tenente ex parte obiecti, quamuis non ex parteactus, & modi cognoscendi est notitia meridiana, seu diuina; notitia vero rei relatae ad priorem potitiam, immo per eam illatae dicitur matutina, quia tunc per diuinam essentiam, tamquam per artem & rationem, & exemplar, & vltimum propter quid creatura ipsa cognoscitur.

Secunda etiam non procedit, nam speculum potest intelligi repraesentare dupliciter. Vno quidem modo per reflexionem, quia per ipsum obiectorum similitudines reflectuntur ad visum, sicut patet in speculo materiali. Et hoc modo forsitan verum est, quod non eodem actu videtur speculum, & illud cuius est speculum; forte enimpuo est verum, cum alia sit species speculi, & ali cies reflexa a speculo, per quam res videtur, & per consequens alij sunt actus, quamuis sint simultanei.

Alio modo potest intelligi repraesentare per illatiuam rationem, & expraessionem eo modo, quo ars exprimit artificiatum, & exemplar exemplatiua, & sic diuina essentia est speculum repraesentans, idest, excitans, & exprimens notitiam creaturarum. Et sic non oportet, quod eadem notitia, qua videtur speculum, sed alia quauis simultanea. Vndesicut materiale speculum imprimit oculo visionem obiecti speciem per reflexionem imprimendo inipsum, sic absque reflexione notitia diuinae essentiae exprimit, & imprimit notitiam creaturae intellectui bonorum.

Tertia etiam non procedit; quoniam sicut notitia conclusionis causatur ex notitia principiorum, & principiorum ex terminis, & tamen possumus dicere, quod conclusio cognoscatur in virtute prin cipiorum & in principiis, & principia in terminis & ex terminis; sic & artificialiter omne cognoscitur per artem, & in arte, & effectus per causam, & in causa, & ideo illa notitia creaturae, & est ex Verbo, & etiam in Verbo.

Quarta etiam non procedit. Ista namque notitia, licet non attingat obiectiue essentiam diuinam, quia tunc esset beatifica, a notitia tamen intuitiua diuinae essentiae dependet, & effectiue, & conseruatiue secundum esse reale, obiectiue autem, & secundum esse intentionale dependet a notitia principij; secundum esse reale quidem effectiue, & secundum esse intentionale sibi innititur, tamquam enim quid dicit propter quid. Quod ergo infertur, quod poterit Deus notitiam matutinam facere sine visione essentiae, non tenet, sicut non potest notitiam conclusionis facere cum ignorantia principij, nec actum voluntatis sine actu intellectus propter connexionem obiectorum. & ratio huius est, quia imposibile est, quod fiat notitia de aliqua re dicens pro pter quid, nisi includatur notitia ipsius propter quid. Quia ergo notitia matutina dat propter, quid respectu creaturae, propter quid inquam vltimatum, & exemplare, idcirco necesse est, quod concurrat notitia illius exemplaris.

Vel forsitan posset dici, quod aliud membrum est verum, scilicet quod notitia matutina attingit essentiam diuinam, non quidem per modum principalis obiecti, sed per modum circunstantis propter quid, sicut electio vnius actus existens artingit id, quod est ad finem per modum obiecti principalis, finem autem tanquam causam, & cuius gra tia, & sic est de notitia conclusionis, quia tran⸗ sit super veritatem ipsius propter veritatem principij.

Et si dicatur, quod erit beatifica, haec notitia ma tutina, ex quo aliquo modo attingit diuinam essentiam: dicendum, quod non, sicut nec actus quo beatus videt se videre essentiam, beatificus, est licet attingat necessario essentiam diuinam secundario. & tanquam causam, & non principalirer.

Quinta etiam non procedit, nam sicut notitia conclusionis est effectiue a notitia principij, & ab intellectu agente, sic notitia matutina communicatur a notitia verbis concurrente voluntate diuina tanquam coagente.

Et propter hoc est connexio obiectiua inter dininam essentiam visam, quaedat propter quid, & creaturam sic cognitam, quae est quoddam exemplatum, & quoddam cognitum per modum quia. Et secundum hoc patet, quomodo Christus cognoscit omnia cognitione matutina, non quidem in actu, sed virtualiter, videlicet quantum dinina voluntas determinat sibi afistere, ut ex notitia Verbi inferat notitiam cuiuscunq. creaturae quantum. cunq. occultae, & suturae, quod non est concessum alicui beatorum.

Ad argumentum principale dicendum, quod essantia diuina non est necessarium speculum in repraesentando creaturas, imo voluntarium, communicat enim effectiue notitiam matutinam; Deus autem est agens liberum respectu omnis actionis ad extra.