Quodlibetum 1

Circa primum sciendum, quod fuit quorundam opinio, Scot. in-a. sent. dist. 8. q. 4 quod in eadem re simplici possunt esse plures formalitates distincta ex natura rei: & aliqui vocauerunt eas modos reales, aliqui rationes reales; aliqui intentiones; aliqui quidditatiuas rationes, & omnes idem exprimere intendunt.

Haec autem opinio probari potest. Primo quidem in generali, sic: Quandocunq. aliquid abstrabt ab aliquo, & ab eius opposito, non est idem cum eo& per consequens potest plurificari, alio non plurificato. Idem enim non est indifferens ad seipsum, & ad eius oppositum, nec abstrahit a seipso: sed secundum Auic. 5. met. cap. 2. quidditas abstrahit ab esse qui est actus essentiae, & a non esse, vnde dicit, quod equinitas non est aliud, nisi equinitas tantum, ipsa enim ex se non est multa nec vnum ergo quidditas rei, & actualitas realis ipsius non sunt penitus idem, immo poterunt quidditates multiplicari, & tamen non habebunt nisi vnam existentiam & vnam realitatem. Et confirmetur, quia consuetum est dici, quod esse, prout significat actum essen tiae non est idem cum essentia, quod indicat definitiuo, quae exprimit, quid est esse rei.

Praeterea constat, quod de eadem re simplici pos sunt haberi plures conceptus obiectiui iuxta illud Commentatoris 1a. met comm. 39. dicentis, quod intellectus natus est diuidere, quae sunt adunata in esse, quae ergo ad quid terminantur, plures conceptus cum habentur de eadem re simplici, aut enim ad idem penitus, aut ad aliud, & aliud existens in re, aut ad aliud, & aliud factum per intellectum Non primum, quia tunc fictitij essent illi conceptus, & vani, quibus non respondent res t ergo necesse est ponere secundum, & per consequens in eadem re simplici est aliud & aliud obiectum intellectus formale: hoc autem appellatur intentio, siue quidditatiua ratio, siue ratio realis: ergo id quod prius.

HICJN SPECJALJ Primo agetur de transcendentibus.

SEcundo vero probabitur in speciali de rationibus transcendentalibus, in quibus vestigium con sistit, scilicet de veritate, vnitate, & bonitate. Constat enim, quod haec reperiuntur in qualibet requantumcumque simplici, nec differunt realiter; tum quia procederetur in infinitum, quia qua libet de illis rebus esset vera, bona, & vna. Et tunc quaereretur, vtrum differrent sicut prius; & si sic, esset processus infinitus; si vero non, standum erat in primis. Sed manifestum est, quod istae rationes, in quibus consistit vestigium, etsi sunt idem re tamen distinguuntur in illa quidditatiue, & ex natura rei, alio- quin esset nugatio dicendo, Ens unum, & verum, bonum. Et rursum non pertinet ad realem scien⸗ tiam, videlicet ad metaphisicam, quae non confiderat secundas intentiones, sod veras rationes reales, tractar enim de passionibus entis. Et iterum definiens. Vnum, in eius quidditatiua ratione non ponit bonum, nec e conuerso. Constat etiam, quod sunt obiecta distinctarum pocentiaram intellectus, & voluntatis, nec emane⸗ ret etiam ritio vestigij in rebus circunducta conside ret etiam ratio vestigij in rebus circunducta conside ratione intellectus, nifi ista ex natura rei different: ergo distioctae rationes quidditatiuae vnius, vori, boni sunt ex natura rei in eadem re simplici:

H IC JN SPECIALJ HIC JN SPECIALJ de Attributis.

TErtio probatur idem de perfectionibus attribu. TErtio probatur idem de perfectionibus attribu. Lxtalibus in diuinis: impossibile est, enim, quod. talibus in diuinis: impossibile est, enim, quod. contradictoria verificentur de eodem: sed certum est, quod contradictoria verificantur de voluntate diuina, & intellectu. vera & mala cadunt sub diuina intelligentia, non autem sub beneplacito eius, quia non vult mala, nec potest habere proobiecto malum: Intellectus autem in diuinis inquã- tum diuinus est, necessario intelligit mala, quia haec sunt circundata operatione omni intellectus. Igitur voluntas diuina, & intellectus distingantur fecundum suas rationes quidditatiuas ciroundata omni intellectu apprehendente, & cum conset, quod non distinguntur realiter, alioquin esser ibidem compositio, restat, quod in eadem re simplici sit multitudo realium rationum.

Et si dicatur, quod ista contradictio tollitur propter diuersa connotata, non valet, tum quia eadem ratio est de illis connotatis, quia si A connotat, & B. non connotat, impossibile est, quod A. & B. sint idem, alias contradictoria haec, stilicet connotare, & non connotare dicerentur de eodem.

Et si voluntas aliquid connotat, quod non connotat intellectus, & hoc ex natura rei haberetur propositum, quod ex natura rei inter se distinguntur, alioquin sicut vnum connotat, sic & reliquum quod penitus idem ponitur, similiter connotabit: tum quia dum Deus intelligit se, & vult se, idem est penitus connotatum, scilicet essentia sua, & saltem tunc intelligere, & velle non distinguitur penes connotata.

Praeterea principia productionum realium habentia oppositos modos principiandi non possunt esse omnino idem, alioquin oppositi modi dicentur de vno, & eodem, quod impossibile est: Sed voluntas diuina est principium spirandi Spiritum sanctum, & est principium liberum; Intellectus vero est principium dicendi verbum, & naturale non liberum: ergo.

Similiter etiam in ordine ad res extra, voluntas diuina vult libere, & tamen intellectus intelligit necessitate naturae: ergo voluntas, & intellectus in diuinis, quamuis sint idem re, distinguntur tamen reali ratione.

Confirmatur, quia non magis filius posset dici verbum in diuinis, quam spiritus sanctus, si eodem modo ab eodem principio emanarent. Quarto vero videtur, quod haec sit mens Philosophi 5. Ethic. vbi loquens de iustitia particulari, & legali, dicit, quod sunt idem, esse autem eorum non idem esse, scilicet quidditatiuum. Et idem dicis in sexto de prudentia, prout est respectu suippsius⸗ & prout extenditur ad dirigendum alios uitiu enim, quod est eadem prudontia, esse tamen nom idem.

Similiter s physicorum comm 3. de actione, & passione: dipit, quod differunt rationo l: & tamem sunt idemmotus re. Commentator etiam 4 meraphisicae, dicit, quod ens, & vnum significam eaa-- dem esseatiam, modis diuersis, Et reprobat illom qui non possunt intelligere differentiam intordictiones significantes diuersas: dispositiones additas: vni essentiae, & eas, que significant eandem essentiam diuersis modis: rEt 11. lib. comm. radicit, quod vita, & caetera oquae sunt in Deo, funt idem subiecto, & duo secundum inodum i non quia: significant idem omnibus modis sicut nomina ꝶdo nima. Ex quo patet quod opurtet secundum eum ponere modos seu rationes reales, quae hon sunt alia natura, imo eadem essentia.

ARTICVLVS II. Patet in generali, quod est contradictio. in eadem re omnino simplici plures formalitates aut modos reales reperiri.

CIrca secundum ergo explicando in hac imateria, quid secandum veritatem dicendum est, ponendae sunt quaedam conclusiones.

Prima quidem generalis, quod impossibile est & comradictio, quod in eadom re omnino simplici fint plures modi, aut rationes reales, intentiones: sorma litates, seu quidditates fiue quocunque nomina cenfeantur quu proportionaliter: sibe plures, res, & essentiae. Quandocunque enim alia omnino idem sunt, multiplicato vno de necessitate multiplicatur & reliquum: contradictio namque ost ponere oppositum, quia tunc vnum, & idem esset plurificatum, & non plurificatum, sed ista quatuor idem sunt, aliquid, res, ens, & essentia. Et de requidem, & aliquid expresse dicit August. ait enim quod nulla res est, penitus nihil est. & Ansel. cap. 3. de incarnatione verbi dicit, quod solemus rem dicere, quicquid aliquo modo dicimus esse aliquid. Et Auicen. 1. metaph. suae comm. 5. dicit quod aliquid, & Ens, & illud & similia significant eadem intentionem. Et philosophus 3. met. dicit quod solum nihil effugit rationem Encis: quicquid igitur aliquo modo est aliquid, oporter quod sit Ens.

De essentia vero, & Ente scilicet, quod quicquid est aliquid, aut Ens necessario sit essentia, Au gust. dicit lib. 5. de Jrinit. cap. 3. ait enim quod sicut ab eo, quod est sapere, dicta est sapientia, & a scire scientia, sic ab esle dicta est essentia. Impossibile autem est, quod aliquid sciat, & non habeat scientiam, & aeque impossibile est, quod aliquo modo modo quantumcunque minimum sit, & non habeat essentiam. Ansel. etiam de Casu diaboli dicit: Sunima essentia, quae Deus est, non est nisi essentia. Cum ergo esse, quod est a Deo, sit, necesse est omne quod est aliquid, essentiam esse. Et ibidem subdit, quod cum omne bonum sit essentia & omnis essentia bonum, nihil tantummodo, & non esse non sunt a Deo, a quo non est nisi bonum & essentia. Similiter ait, quod solae priuationes. et negationes carent essentia. Et, omne, quod est aliquid positiuum, est essentia. Dicit quod sicut absē- tia iustitiae nullam essentiam habet, ita iniustitia nullum esse habet, & ideirco non est aliquid, sed nihil Ex quo patet, quod illud non est aliquid, sed nihil, quod nullam essentiam habet. August. do natura boni etiam dicit, quod modus, & omne quod est aliquid bonum naturale, qua est, & ita esse. Philosophus etiam contra Platonem reputat impossibile, quod essentia boni sit aliud a bono & quod Ens sit aliud, & essentia Entis. vbi dicit Commentator com. 2. quod si Ens non est idem cum sua essentia, & vniuersaliter qui negat hoc, negat per se notum nec est via ad disputandum contra ipsum: igitur cum tales quidditates siue mo di naturales, seu rationes formales sint aliquid extra intellectum secundum sic ponentes necesseost, quod sint res essentiae, & entitates quaedam & cum ponantur plures erunt plura aliqua, & plu⸗ res essentiae, sed ponebantur simpliciter vna res igitur erunt vna res, plures, quod impossibile est ponere. Ponere ergo plures rationes quidditatiuas; & reales in eadem re, est ponere plures essentias aliquo modo.

Et si dicatur, quod in Diuinis sunt tros personae, tres res, nec tamen sunt tres essentiae: dicendum, quod non suut tres diuinae essentiae, sed quaedam proprietates relatiuae, sicut distinguntur realiter relatiua, & quaelibet est essentia diuina, sic etiam sint entitates, & essentiae relatiuae distinctae, impossibile est, & tamen cum hoc sunt vna, & communis essentia diuinitatis.

Praeterea, impossibile est propriam passionem reperiri extra proprium subiectum, cum passio, & subiectum proprium conuertibilia sint, & secundum quod ipsum, vt patet 1. poster. sed proprieta. tes rei, & essentiae, & Entis insunt huiusmodi quidditatiuis rationibus, & realibus modis, siue formalibus, si ponantur. Est enim vna proprietas essentiae, quod opponitur formaliter nihilitati; ens quidem solũmodo opponitur nihilo, vnde sunt extre ma contradictionis vnius Ens, & nihil. Cum igitur isti modi distincti suis distinctis rationibus sint extra nihil, & opponantur nihilitati formaliter, necesse est, quod infra Ens claudantur, & quod competat eis proprietas distinctarum essentiarum.

Rursum: Vnum, & multa sunt de proprietatibus Entis, & rei: istae autem rationes reales ponuntur multae, & per consequens quaelibet ponitur vna: necesse est ergo quod cuilibet illarum distincte competat ratio Entis, essentiae, & rei.

Et si dicatur, quod istae rationes formales non sunt formaliter ens, sed sundamentaliter tantum, nec tamen sequitur, quod sint formaliter nihil, sicut nec superficies est formaliter alba, aut formaliter non alba. Sed ista est concedenda, quod non est formaliter alba, & haec similiter, quod huiusmodi rationes formales non sunt formaliter ens, nec formaliter nihil: non valet quidem, tum quia constat, quod sunt formaliter quid, cum sint quidditates: ergo & aliquid, cum quid & aliquid conuertantur: ergo & ens, cum aliquid non sit ambitus maioris, quam ens. Tum, quia ipsum nihil opponitur enti, sicut pura negatio, non autem sicut nomen infinitum, quale est non album. Verum est enim, quod in talibus non est necesse praedicatum finitum vtpote album, aut eius oppositum per modum praedicati insiniti inesse omni subiecto cum hac determinatione formaliter. Sed de ente, & nihilo necesse est, quia ista non est sormaliter nihil, aequipollet huic: est formaliter aliquid, duae nanque negationes aequipollent vni affir mationi. Vnde August. de natura boni deridens Ma nichaeos dicentes, quod in illo verbo, sine ipso factum est nihil, quia ipsum nihil in fine pofiium est, significatur, quod ipsum sit factum, dicit, quod nihil interest, siue praeponatur, siue postponatur, quia semper cum sit pura negatio, intelligitur ferri ad compositionem. Et ideo ista: modus realis est formaliter nihil, aequipollet huic: non est formaliter aliquid cum sit contradictio, quod pa⸗ ri ratione vol sint formaliter aliquid, vel formali⸗ ter nihil.

Praeterea: si istae rationes reales & modi formales ponuntur distincti ex natura rei, aut illud, quo formaliter sunt extra ihil, est ipsum fundamentum simpliciter indistinctum; aut ipsaemet formalitates distinctae. Si detur secundum, vt pote, qupd suis distinctis formalitatibus sunt extra nihil, & bp ponuntur formaliter veritati contradictorie, haberetur propositum, quod sunt formaliter ens, & per consequens res, & essentia. Si vero detur primum, scilicet, quod eadem sunt formaliter extra nihil: igitur inquantum distincta remanent infra nihil, & per consequens eorum distinctio erit enum nihil, & ita nulla: relinquetur ergo quod sit impossi bile plures modos reales, aut rationes quidditatiuas, & formales ponere in eadem re, quin necessario ponantur in ea plures essentiae, & plures rea distinctae inter se.

Secunda vero conclusio est specialis de ttanscen dentibus in quibus consistit ratio vestigij, vt de veritate, bonitate, & vnitate, quod impossibile est eas importare diuersos modos reales, aut rationes formales distinctas in eadem re, imo vero rationes positiuas existentes obiectiue in intellectu additas ipsi rei. & vt facilior sit processus, probatur manifeste de qualibet separatim.

Si enim vnitas importaret rationem conceptibilem positiuam distinctam ab illa re, quae est vna, fiue in re extra, siue etiam in solo intellectu, sequeretur, quod aliquod esset vnum sine vnitate & quod procederetur in infinitum in rationibus vnitatum hoc patet, quia ratio quam importat res per te est aliqua positiue a ratione quam importat vnitas, & e conuerso: sunt ergo duae rationes positiue distinctae: impossibile est autem, quod sint duae, nisi quaelibet sit vna, cum numerus binarius ex vnitatibus componatur: ergo ratio entis est vna, vt distinguitur a ratione vnitatis, & vt praescin ditur ab ea, alias non erunt duae distinctae: erit ergo vna sine vnitate, & intelligetur esse vna ab intellectu distinguente illam ab vnitate.

Rursum quaeram de ratione entis, quae ponitur vna, & vna intelligitur, vt distinguitur a ratione vni tatis, vtrum sit vna per rationem aliam a se positiuam, aut non. Si sic, habetur propositum, stan dum enim fuit in primo. Si vero non, iam habemus duas rationes vnitatis, distinctas a rationeentitatis, & sic sunt res rationes vna entitatis, & duae duarum vnitatum, quare quaelibet est vna illarum trium, vt ab inuicem distinguntur. Quaeretur igitur rursum de ratione entitatis, quae ponitur tertia; vtrum sit vna per rationem positiuam additam sicut prius. Vnde patet, quod procedetur in infinitum, & quod erunt plures vnitates in quolibet vno; et quod erit aliquid vnum sine vni- tate; et quod postquam intellectus abstrahit rationem vnitatis ab aliquo, adhuc intelligit illud vnum: sed manifestum est, quod hoc totum est impossibile: ergo ratio vnitatis non est aliquid positiuum additum rationi entis, nec in re, nec in intellectu.

Praeterea idem apparet de ratione veritatis: si enim fuerit alia a quacunque ratione quae ponitur vera, tunc intelligeret illas duas distinctas rationes, & per consequens quaelibet est vera, quia quicquid intelligitur, est verum; & per consequens ratio entis, a qua distinguitur veritas, cum moueat intellectum per se, vt distinguitur contra rationem veritatis, erit vera siue idem veritatis, quia vt distinguitur, & ponit ibi numerum contra rationem veritatis est vera, procedetur etiam in infinitum, vt patet ex dictis.

Et idem potest deduci de ratione bonitatis, & de omni taliter transcendente, de quo verum est di cere, quod conuertatur cum ente, sic quantumcũ- que omne aliud excludat, illud tale transcendens sibi habet attribui.

Praeterea: quandocunq. conceptus aliqui sumpti generaliter, & in communi non important aliquam determinatam rationem principaliter, & in recto, sed tantum connotatiue, & in obliquo, ad quancunque rationem applicentur coincident in illam formaliter, absque hoc, quod addant rationem aliquam, nisi tantum in obliquo. hoc patet, quia da oppositum, quod dum applicantur ad aliquam rationem specialem, addant in recto illi rationi aliquam aliam rationem, necessario oportebit, quod in vniuersali dicant illam rationem determinatam per modum communis. Et ideo ens dum applicatur ad lapideitatem, vel humanitatem coincidit in rationes illas, non addita aliqua ratione: non enim entitas humanitatis addit rationem aliquam ad humanitatem, sed verum, vnum, bonum, sumpta generaliter, & in communi nullam rationem determinatam important principaliter, & in recto, sed tantummodo in obliquo. Vnum enim, si debeat definiri, non est nisi aliquid indiuisum quodcumque iit illud. Similiter vnitas est illud, quo fun damentaliter aliquid est indiuisum, quodcunquesit illud, & quaecunque ratio sit. vnde patet, quod so lum indiuisio haec ponitur extrinsece, nulla autem ratio determinata cadit in isto conceptu, quae vel sit causa indiuisionis, vel sit subiectum. immo hoc est commune omni rationi, quaecunque sit illa, vt seipsa sit sibi causa indiuisionis, vt patet per Commentatorem 4. met. com. 3. & per rationem primo inductam. Similiter etiam verum est illud, quod est motiuum intellectus, vt communiter dicitur, & veritas est illud, quo mouens intellectum habet mouere: hic autem nihil exprimitur determinatum in obliquo, in recto autem indeterminatus conceptus entis tantummodo, quem importat illud quo, & illud quod.

Et idem est de bono, quod sic describitur 1. Ethi cor: Bonum est illud, quod omnia appetunt, & bonitas illud quo: igitur est verum, quod haec tria applicata ad quamcumque entitatem coincidunt in idem re, & ratione principaliter, & in recto, nec addūt modum, aut rationem realem intrinsece, sed tantum determinatum connotatum. vnde lapideitas in ratione lapideitatis est quaedam vnitas, inquantum est sibi ipsi ratio indiuisionis, & quaedam vnitas, inquantum est ratio motiua intellectus, & bonitas, inquantum est terminatiua appetitus. eadem erga ratio principaliter & in recto importatur per entitatem lapidis, veritatem, vnitatem, & bonitatē, & tota diuersitas est in extrinseco conno tato, scilicet in indiuisione motione intellectus, & motione appetitus. & haec est vera regula istorum transcendentium, in quibus consistit vestigium, & prout accipiuntur generaliter, & in communi, nullam determinatam rationem important in recto, sed solum conceptum entis includunt, & tota determinatio est in extrinseco & connotato. Cum autem applicantur ad rem aliquam, coincidunt in illam re & ratione in recto, & principaliter, retinent autem semper definitionem in connotato.

Haec in speciali de attributis in diuinis.

TErtia Conclusio est, & specialis de attributis in diuinis, quod non sunt rationes reales, nec modi quidditatiui, seu formales distincti inter se. & ab ipsa essentia siue deitate, immo coincidunt simpliciter in idem re, & ratione, quia in ratione Deitatis, & solum differunt extrinsece, & in conno tatis. hoc autem patet ex intentione Sanctorum, di cit enim Augustinus in libro de gaudijs electorum, vel de triplici habitaculo, quod in patria iustis erit manifestum, quomodo omnia, quae Dei sunt, vnum in Deo sunt. Sapientia enim Dei non magis sapien tia, quam veritas est, & non magis veritas est veritas, quam sapientia, & quam aeternitas, & quam caetera Dei omnia. Et non solum haec inter se eadem sunt, sed non aliud, quam ipse Deus sunt. haec Augustinus. constat autem, quod si veritas, sapientia, & aeternitas, & caetera attributa dicerent distinctas formalitates, aut rationes, tunc sapientia magis esset sapientia quam veritas, & e conuerso, veritas magis veritas quam sapientia: nam veritas esset veritas formaliter, & essentialiter, esset autem sapientia tantum realiter, & non formaliter, quod autem est aliquid formaliter & realiter, est magis ipsum, quam si fuerit tantum realiter, & differat formaliter, siue quidditatiue: ergo. Similiter Ansel. Monol. c. 17. loquens de huiusmodi perfectionibus, dicit, quod cum tot bona illa summa essentia sit, necesse est, quod omnia illa, non plura: sed vnum sint, cum enim dicitur iustitia, vel essentia, idem significatur, ac si dicerent omnia alia: & subdit. Quemadmodum itaque vnum est, quicquid de summa essentia dicitur, ita vno modo, & vna consideratione est, illa enim summa essentia nullo modo sic est aliquid, vt illud idem secundum alium modum, aut secundum aliam considerationem sit, quia quicquid aliquo modo essentialiter est hoc totum, quod ipsa est. haec Ansel. Ex quibus patet, quod perfectiones in diuinis non sunt alij, & alij modi reales, nec aliae quidditatiuae rationes, sed ipsamet ratio Deitatis.

Praeterea: non minus intrinsece est Deitas summa iustitia, aut summa sapientia quam qualitas illa, quae est in mente sapientis sit sapientia alioquin perfectiones simpliciter intimius inessent creaturis quam Deitati, quod impossibile est: sed constat, quod qualitas illa quae est in mente iusti, & per suam propriam & specificam rationem est iustitia, & non per rationem aliquam additam, ex hoc solo, quod est respectu iusti illud, quod reddit vnicuique, quod suum esse. Similiter & illa qualitas, quae est in mente sapientis per suam specificam rationem, & non per mo dum realem additum vere sapientia est, ex hoc, quod est intellectui illud, quo veritates scientiales sibi lucent, & apparent, sic multo for tius Deitas ipsa per suam propriam rationem Deitatis erit iustitia, inquantum erit illud, quo Deus reddit vnicuique, quod suum est. Et sapientia, inquantum erit illud, quo lucent sibi, & apparent omnia, & per consequens sola dicitur inter sapientiam, & iustitiam in Deitatem, & penes connotata, quorum vnum est reddere vnicunque, quod suum est; alterum vero omnia lucere seu apparere in ratione, cum qua nulla erit distinctio, quia ipsa est simplicissima ratio Deitatis, qua omnia apparent, & qua redditur vnicuique quod suum est.

Confirmatur autem ex dico Ansel. Si enim perfectiones istae essent modi reales, aut rationes aliae quidditatiuae a ratione Deitatis, non praedicarentur quidditatiue & formaliter de ipsa Deitate. Ansel. dicit, quod praedicantur quidditatiue: quod n. respondetur ad interrogationem factam per quid, prae dicatur in quid, vt patet 1. Topic. Dicit autem Ansel. quod si quaeratur, quid sit summa essentia, nihil verius respondetur quam, quod est iustitia summa, vita summa, veritas summa, ratio, & sic de alijs; ergo non sunt modi reales siue quidditatiuae rationes, imo ipsamet ratio Deitatis simpliciter.

Praeterea: quandocunque aliqua secundum suos conceptus communes & generales nullam determinatam rationem important principaliter, & in in recto, sed dicunt totum conceptum entis indeterminate, & sola determinatio est in connotato extrinseco, si contingat illa applicari ad determinatum aliquod necessario coincidunt in illud re, & ratione vt supra declaratum est, & patet quod conceptus entis dum applicatur ad hominem, incidit in rationem hominis, non enim entitas humana, & sua humanitas differunt ratione: sed perfectiones actuales in genera li acceptae nullam determinatam rationem includunt principaliter, & in recto, sed indeterminate totum conceptum entis: extrinsece tamen, & in obliquo important aliquid determinatum. hoc autem patet, si dentur generales definitiones earum. Si enim definitur iustitia dices, quod est illud, quo redditur vnicuiq. quod suum est, cum autem dico illud, quo, non explico aliquam determinatam rationem, quia siue illud sue rit qualitas sicut in creaturis, siue substantia, vt in Deo, ipsum erit iustitia. imo si per impossibile poneretur, quod anima iusti sine qualitate esset illud quo, tunc ipsa vere anima esset iustitia; imo & si per digitum aut per capillos inclinaretur iustus ad reddendum vnicuique, quod suum est, digitus vel capillus esset in eo iustitia. Et idem patet de misericordia; est enim illud, quod miseri mi seriae releuantur, & idem de sapientia, cum dicit illud quo veritas obiectiue lucet, quod cunque sit illud, & quaecunque ratio sit, nulla enim determinatur: ergo persectiones huiusmodi, dum applicute nutut aut ut euntouse titut & in recto, & differunt tantum in connotato.

Constat enim, quod Deus per rationem Deitatis poteit reddere vnicuique, quod suum est, & per eandem miseri miserias releuare, & per eandem omiia sibi lucent: per consequens ratio Deitatis esc illud, quod respectu omnium istorum: nec oportet, quod induat modos aut rationes reales siue formalitates alias, vt sit illud quo respectu istorum: est i gitur nulla ratione intrinsece sibi addita summa misericordia summa iustitia.

Ex quo patet, quod motiuum quorundam, quo mouentur ad oppositum, falso innititur, assumunt enim, quod rationes formales huiusmodi perfectionum acceptae in generali differunt quidditatiue etiam in Deo. Non est enim verum, quod secundum rationes generales differant quidditatiue & in recto, & in conceptu principali, cum in definitione cuiuslibet ponatur conceptus entis, absque vlla determinatione, nisi extrinsece, vt decla ratum est.

Et si dicatur, quod imo videtur illud, quo, importare determinatam rationem, quia rationem principij, non valet, quia ly, quo, se tenet ex parte connotati, & extrinseci, non enim iustitia in recto & formaliter est illud quo siue habitudo principij, sed fundamentum. Patet etiam, quod incompetenter illud dicitur a quibusdam de rationibus perfectionalibus, quod non repugnant perfectioni sim pliciter, si ponantur plures tales rationes perficientes. hoc quidem verum non est, imo imperfectissima erit ratio Diuinitatis, si perficiatur per rationes aliquas sicut & imperfecta, & re & ratione si omnes rationes coincidant principaliter, & in recto in rem, & in rationem simplicem Deitatis sola distinctione extrinsece, & in connotato. & haec est expressa sententia Magistri Sent. lib. 1. dist. 8. & dist. 45.

Nunc tertio dicendum ad motiua opinionis praecedentis.

AD primum quidem, quod essentia seu quidditas abstrahit ab esse secundum considerationem, sicut etiam & ip summet esse potest concipi vt differenter se habens ad hoc, quod sit vel non sit: potest enim dubitari non solum de essentia rosae, vtrum nunc sit, vel non sit, sed eodem modo de suo existere, vtrum nunc ponatur, vel non ponatur: non est verum ergo, quod plures quidditates seu essentiae habere possint vnam realitatem simpliciter, cum non differat quidditas, & realitas, & essentia vt ex superioribus patet.

Ad secundum dicendum, quod de eadem re simplici formantur plures conceptus, qui terminantur ad eandem rem, sed sicut conceptiones formales existentes in intellectu sunt plures, sic illa res in suo concipi possibile apparet plures, nec tamen illa pluralitas est in re absente, sed in re vt concepta siue in concipi. Sicut & vna candela apparet duae, dum eleuatur digito alter oculorum propter duas visiones.

Et cum dicitur, quod alter conceptuum superfluit, & est fictitius, & vanus, dicendum, quod quia conceptiones actus vel actiuae, nec vanae sunt nec superfluunt, quia de eadem re possent haberi plures intellectiones differentes secundum magis & minus perfectum clarum, & obscurum, confusum, & determinatum, & ideo nec ex parte rei vanum est, aut superfluum habere huiusmodi diuersitatem non quidem in se, sed in esse concepto & apparenti.

Haec in speciali ad motiua de transcendentibus.

AD tertium, quod inducitur pro transcendentibus, in quibus consistit ratio vestigij. Dicendum, quod sicut non differunt realiter ab en te, in quo sunt: sic nec differunt ratione intrinsece, & in recto, sed tantum extrinsece, vt declaratum est. Nec tamen erit nugatio, quia exteriora connotata tollunt nugationem ab eo, quod accidit enti indiuiso huic totalitati, quod sit ens motiuum intellectus, & ita vni accidit verum, & similiter enti, & totum hoc est ratione connotati. Similiter etiam realis scientia potest esse de talibus conceptibus, qui lsic. in generali differunt, sicut vnum & verum, & bonum, non quidem in recto; sed in connotato, nec tales conceptus sunt secundae intentiones: non enim sunt conceptus fundati super alios conceptus sicut conceptus generis, & speciei, similiter etiam definitiones veri & boni diuersae sunt propter connotata: nam quantum ad illud, quod dicunt in recto, declaratum est supra, quod nullam determinatam rationem important: sed totum conceptum entis in sua determinatione, qui tamen arctatur per vnum connotatum vt dicatur verum, & per aliud vt dicatur bonum. & hoc sufficit ad diuersitatem definitionum, & ad tollendum nugationem, & ad hoc, quod de ipsis sit realiter scientia. Similiter etiam intellectus, & voluntas ferri possunt in idem re & ratione intrinsece, & in recto est veritas, & bonitas, & a motione voluntatis. Similiter ratio vestigij, quam non potest effugere aliqua res, seuratio, euidenter concludit, quod illa tria, in quibus vestigium consistit, coincidant in eadem vel omnem rem, & rationem, & per consequens, quod sit ratio in recto, nec tolletur vestigium, dato quod intellectus non consideret: nam apta nata est quae libet ratio mouere intellectum, & voluntatem, & esse causa indiuisionis sibi ipsi ex natura rei, siue intelligatur, siue non intelligatur, & per conse quens est vera, bona, & vna circunscripto intellectu.

Haec in speciali ad motiua de attributis.

AD quartum de attributis dicendum, quod afAfirmatio, & negatio de praedicato connotatiuo non exigit in subiecto distinctionem aliquam, nisi tantum penes connotata, talia vero sunt omnia praedicata, quae affirmantur in diuinis de vno attri buto, & negantur de altero. & cum instatur contra ista connotata, quod si A. connotat, & B, non connotat: igitur a, & b, non sunt idem: dicendum, quod connotare non est agere, sed rationem aliquam in recto cum aliqua in obliquo accipere: nunc autem vna, & eadem ratio, vtpote ratio Deitatis, concipi potest absolute, & potest accipi, vt omne, quod est per eam, ponitur in esse prospecto, & vt per eam: redditur omnibus, quod suum est, & quia quicquid contingit intelligere, contingit significare dictionem exprimere, idcirco conceptui Deitatis praeciso imponitur nomen, quod appellatur Deitas: conceptui vero eiusdem Deitatis simul cum isto extrinseco habere omnia in prospectu imponitur nomen intellectus: conceptui vero eiusdem cum hoc extrinseco reddere vnicuique, quod suum est, imponitur nomen iustitiae, & sic de alijs attributis intelligendum est.

Cum ergo dicitur, quod aliquid connotat intellectus, quod non voluntas, sensus; est, quod Deitas, prout dicitur voluntas, accipitur cum aliquo extrinseco, cum quo non accipitur, dum appellatur intellectus, & e conuerso: non ergo ponitur contradictio, si vna, & eadem ratio accepta cum diuersis, & cum hoc habens diuersa nomina, sub vno nomine connotat vnum, & sub alio connotet aliud. Quod autem additur sub diuina essentia quod verum est Deum intelligere suam essentiam, & velle eam: dicendum, quod essentia non est ipsum connotatum per intelligere praecise sumpta, sed vt ponitur in apparenti esse, nil aliud est enim diuinam essentiam a Deo intelligi, quam esse sibi praesentem in esle apparente, & idem est de esse volito; vnde quia esse apparens, & esse notum vel volitum aliud est: idcirco intelligere, & velle in Diuinis, dicunt Deitatem sub alio, & alio connotato: quia intelligere dicit eam, prout est illud, quo ponuntur omnia sibi in prospectu siue bona, siue mala, siue essen tia creata, siue essentia increata; sed velle dicit ean dem non prout est illud, quo omnia ponuntur inesse prospecto, sed in alio esse.

Ad quintum dicendum, quod falsum assumitur, scilicet, quod intellectus & voluntas sint principia emanationum in diuinis: productiones enim non habent elicitiua principia, sed sunt res a se, vt dicetur in quaestione sequenti.

Rursum falsum assumitur, quod idem re, & ratione possit esse principium productiuum alterius rationis, sicut Sol generationis planctarum & mine ralium causa est per eandem rationem, vnde & illi qui innituntur rationi praedictae, dixerunt alibi, quod potentiae animae non oportet vt distinguantur, quamuis anima sit principium operationum alterius rationis: nec vident, vt aslerunt, necessitatem ponendi distinctionem in potentijs animae propter aliquam rationem: sed solum propter auctoritates.

Rursus: si ratio praedicta concluderet, praedicaret vtique inter principia productiua, non quidem dictionem tantummodo formalem, immo realem; quia productiones sunt distinctae realiter & sunt ve rae res, & idcirco non possunt dependere a non re. Vnde cum causa, vel lit nobilior effectu, vel aeque nobilis, si distinctio principiorum sit causa distin ctionis realium productionum, oportebit, quod sit realis. cum vero additur, quod idem non potest esse principium liberum, & non liberum, verum est in ordine ad eundem actum: nam liberum est de praedicatis connotatiuis non absolutis: nonenim potentia dicitur ex alio libera, nisi quia libere potest in actum, non quia libertas sit modus aliquis absolutus in ea, Verbum, & Spiritus sanctus in diuinis dicuntur differre ratione, & quod vnum emanat modo intellectus, reliquum modo voluntatis, non propter elicitiua principia, sed propter ipsas productiones inelicitas, quarum vna est dicere, & reliqua spirare, & quae seipsis sormaliter distinguuntur, sicut productio intelligibilis, & voluntaria, & liberalis, sicut alias dictum est.

Sed contra praedicta dicetur, quod huiusmodi connotationes non videntur nisi quaedam relationes, & sic attributa erunt formaliter relatiua: dicendum ergo ad hoc, quod sunt relatiua non secundum esse, sed secundum dici. Includent enim veritatem in recto, in obliquo vero relationem principij respectu diuersorum, quae quidem relatio importatur per dictionem illam, quo miseria releuatur, vel quo redditur vnicuique, quod suum est.

Si dubitetur etiam, quod esse apparens, quod per intelligere connotatur, & esse volitum, quod connotatur per velle, non videntur esse causa distin guendi intellectionem & volitionem, immo magis e contrario intelligendo, nam, quod dat obiecto, quod, habeat esse intellectum, & apparens, & volito, quod habeat esse volitum, quare si intentio, & volitio, & intellectum intrinsece non differunt, non different esse volitum, & intellectum. Dicendum ad hoc, quod esse apparens, & esse notum seu esse latum per amorem, quod proprie connotatur per velle in diuinis non autem esse volitum, nec esse intellectum exigunt quid intel lectionis, & volitionis, non distinctionem in ratione veritatis absoluta, sed in ipso dicere, seu formare, quo obie ctum capit esse apparens, & in ipso spirare, seu dare, quo capit esse latum, & datum. Dicere autem, & spirare non pertinent intrinsece ad intelligere, & velle, & idcirco diuersitas horum connotatorum non reducitur ad distinctionem spirationis, & dictionis, quae in diuinis seipsis realiter distinguuntur.

Ad sextum dicendum, quod Philosophus dicit Iustitiam legalem, & omnem virtutem differre in esse, hoc est in esse: Si virtus legalis sit distinctus habitus ab omnibus virtutibus, tunc differt in esse, hoc est connotatiue penes opera, vel quia respectum alium connotat. Illud vero, quod dicit de politica, & prudentia, quod sunt idem habitus, sed differunt in esse, intelligit, quod sunt idem habitus in genere, quae est recta ratio agibilium, tamen differunt specifice, & ita in esse quidditati uo: quia sunt circa diuersa obiecta. Illud etiam, quod dicit de actione, & passione, & motu Commentator exponit in 3. physic. quod sunt vnum subiecto, differunt autem quidditatiue, & essentialiter, sicut accidentia differunt essentialiter, quamuis sint idem subiecto. Comment. vero in 4. metaph. cum dicit, quod vnum, & ens significant eadem connotata, sed diuersis modis, exponens illum modum dicit, quod non est aliud quam in diuinis, vnde ait, quod cum dicitur hoc vnum, hoc nomen vnum significat in eo negationem, quae est priuatio diuersitatis, non intelligit autem, quod addat modum aliquem alium positiuum. Cum vero ait, quod vnum & vita in diuinis significant idem subiecto, & duo secundum modum, ipse exponit, quod non intelligit per istam dualitatem aliquam differentiam in esse, sed tantum in intellectu, & hoc est penes connotata.

Ex praedictis igitur patet, quod omnis formalitas extra intellectum est aliqua realitas & aliqua essentia, & ita non differunt in aliqua re formalitas, & realitas, quod quaestio quaerebat: quidditas tamen cum importet illud, quod per definitionem signatur, differt quidem ab essentia in accidentibus, siue in entibus per accidens, quia definiuntur per additamenta. In subiectis vero quidditas, & essen tia omnino realiter idem sunt, quia non ponuntur in definitionibus substantiarum nisi praedicta essen tialia, & istud totum patet ex 7. metaph. Quod autem Philosophus dicit, quod in solis separatis a materia idem est, quod quid est, & illud cuius est, ibi comparat quidditatem non ad essentiam, sed ad suppositum, quod quia in materialibus habet annexa accidentia, idcirco differt ab essentia, in materialibus vero non sic est.

Ad argumentum vero principale dicendum, quod nunquam multiplicatur extra intellectum formalitas, quin multiplicetur realitas. Et cum additur, quod nomina attributalia erunt synonima, nisi significent diuersas rationes reales, & for- males in diuinis, dicendum, quod non est verumiimmo ad hoc tollendum sufficit, quod conceptus attributales in generali accepti sibi mutuo accidāt propter diuersa connotata: vnde quia accidit ei, quo redditur vnicuique, quod suum est, quod sit illud quo alterius miseria releuatur, in tantum, quod separantur, & reducuntur ad diuersas qualitates in creaturis, idcirco misericordia, & iustitia non possunt dici synonima.