Liber 2, Quaestio 2 [Lyon 1518 Transcription]

QUeritur secun- do vtrum deus ab aeterno sciuerit se producturum mundum:

Uidetur quod non. Primo sic. Ni hil aliud a deo fuit ab aeter non: deum esse producturum mundum est aliud a deo: ergo deum esse producturum mundum non fuit ab aeterno verum. et vltra: ergo non fuit ab aeterno scitum a deo Altima consequentia patet: quia omnie quod scitur / est verum quando scitur. Penultima consequentia patet scilicet haec verum non fuit ab aeterno: ergo non fuit verum ab aeterno. quia omne quod est verum: est quando est verum: sicut manifestum est.

Ad istud potest dici negando minorem princi palis rationis. istam videlicet deum esse producturum mundum est aliud ab eo. quia haec ab aeterno fuit vera: deus producet mundum. et ideo veritas istius suit ab aeterno. et constat quod nihil fuit ab aeterno nisi deus. ergo vritas istius deus producet mundum: fu it ab aeterno deus. sed veritas istius deus producet mundum: non est aliud quam deum esse producturum mundum igitur deum esse producturum mundum ab aeterno fuit deus.

Confirmatur ista responsio per venerabilem An selmo monio. xviii catul et de veritate i capitulo vbi vult quod hoc verum id esto aliquid esse futurum semper fuit: neque habuit principium: vnde nunquam incepit esse verum. Similiter hoc verum praescitum vel praeteritum esse aliquid nunquam desinet esse verum. Ex quibus con cludit quod veritas fuit ab aeterno: et in aeternum erit. Unde dicit sic si veritas habuit principium: vel habebit sinem: antequam ipsa inciperet / verum erat quod non erat veritas. et postquam finita erit: tunc verum erit quod non erit veritas. atqui. i. certe ve rum non potest esse sine vitate: erat igitur veritas an tequam erat veritas: et erit veritas postquam finita erit veritas. quod inconvenientissimum est. et ideo praemittit in principio suae rationis: Cogitet inquam quae potet quando incepit aut quando non fuit hoc verum: fu turum erat aliqui qui d. hoc nullus potestcogitare Sed verisile est Anselmus sentire quod solus deus fuit ab aeterno: ergo hoc quod est futurum aliquid erat / fuit deus ab aeterno: et sic negatur totaliter minor principalis rationis.

Sed contra istud ar guitur sic. sit veritas istius deus producet mundum a. carguitur sic. a fuit deus: et a non est deus. ergo aliquid fuit deus / quod modo non est deus.

Item a fuit deus: et a fuit haec propotio deus producet mundum. ergo haec propositio fuit deus. Minor patet: quia veritas propotiis: non est aliud a propositione. quia si sic: vel foret acci dens propositionis: vel res significata per propositionem. primum non potest dari: quia sic oro vera mutaretur quando transiret de veritate in falsitatem. quae arguebatur in praecedeni capitulo de suba. Nec potest dari secunde: quia secundum Anselmus de veritate c. ii. Ueritas enumn tiati- onis non est res enuntiata: sed res enuntiate est causa veritatis in enuntiatone: igitur veritas propo sitionis est propitio: igitur si veritas huius fuit deus: haec fuit deus.

Praeterea si deus sciuisset istam ante productionem mundi: deus producet mundum. ig tur sic fuisset repsentata per essentiam divinam sic ut per istam denotatur. ergo cum essentia divina na- turaliter representet: sequitur quod adhuc sicut tunc repsentabit. igitur modo repntat deum esse productu rum mundum: sed hoc est falsum: igitur essentia diuina repsitat falsum.

Quarto essentia divina repsitat ita esse sicut per hanc denotatur: deus non producet mundum: quia omne verum repsntatur per esse ntiam divinam: et hoc est vra. igitur cum naturaliter reprntet: semper reprsintauit ita fore sicut per eam deuotatur igitur sil ante productionem mundi repsintat ista com tradictoria deus producet mundum: deus non produ cet mundum.

Praeterea. loquimur nunc pro illa mensura imaginata ante productionem mundi: protunc hoc fuisset vira: si fuisset: deus vult creare mundum: vel ergo voluit creare se: vel aliud alse. Nmodo se: quia b fuit impossibile. ergo voluit creare aliud a se. ergo aliud a deo fuit volitum a deo pro tunc. et non nisi mundus: igitur mundus fuit protunc: quia si fuit aliud a deo: fuit. et si non fuit aliud a deo: nihil aliud fuit volitum a deo.

Praeter ea scti ab aeterno fuerunt electi: igitur ab aeter- no fuerunt dilecti: ergo ab aeterno fueruntboni quia deus numquam dilexit nisi bonum. ergo homines fue- runt ab aeterno. Primum antecedens patet per illud Ephshop. i. Cegit nos an mundi constionem.

Prae terea sit a nomen alicuius quae erit electus in fine mundi: quaero tunc utrum deus diligit a an non: si non: ergo nec elegit: et per consequens numquam elegit: et vl- tra: ergo a non erit nomen alicuius electi: cuius op- positum ponitur. si dicatur quod deus diligit a: sequitur tunc quod aest dilectum a deo. et sequitur: a est dilectum a deo: ergo a est aliquid dilectum a deo: quia a non est ni- hil dilectum a deo. ergo a est aliquid dilectum a deo. et ultra: ergo est aliquid. Praeterea ita naturaliter repsitat essentia divia antichristum fore: sidu ista propositio mentalis / antichristus erit: in mente hominis repsitat antichristum fore. sed hoc oro men tal ita repsitat antichristum fore naturaliter: quia ipsa non potest esse in mete nisi sic representet. ergo eis- ientia diuina semper repntabit antichristum fo re: et mundum esse producedum si vnquam sic repsita- uit: quia alias mutaretur.

Secundo arguo sic. deus ab aeterno scivit se producturum mudum: ergo pro tunc sciuit se nihil produxisse. ergo pro tunc sciuit mum dum non esse. ergo ex isto antecedente deus ab aeterno sciuit mundum se producturum: sequitur formaliter quod mundus non fuit ab aeterno. ergo impossibile est quod oppositum antecedentis stet cum antecedente: stante significatione utriusque. ergo non potuit pro duxisse mundum ab aeterno: si ab aeterno scivit se producturum mundum.

Item si potuit produxisse mundum ab aeterno: ponatur in esse. et sequitur: mum dus fuit ab aeterno: ergo numquam fuit producend- et ultra. ergo deus nunquam sciuit se producturum mum dum. ergo vt videtur / prima consequentia est bona.

Respondetur vno modo dissimulando de consequentia: concedo consequens. quia deus non potuit produxisse mundum ab aete no.

Sed contra hoc arguitur multipliciter. Primo sic non minus potest deus quia producit libere: quam po set si naturaliter produceret: sed si deus egisset naturaliter: deus produxisset mundum ab aeterno ergo et libere potuit hoc fecisse.

Praeterea mun dum fuisse ab aeterno non includitur contradictionem. i deus potuit fecisse. ergo etc. consequentia patet. quia deus potest quicquid non includitur contradictionem fieri. Antecedens probatur tum quia secundum Aristoteles. i topis. sunt quadam pro blemata de quibus non hemus certam rationem. sic- ut vtrum mundus sit aeternus. unde non possumt probare quod includit contradictionem. Tum quia philosophi mil- ti hopinati sunt: sicut docet Augustinus x de civi. itulo xxxi de Platone: cuius opinio fuit mundum fuisse aeternum: et a deo habuisse initium conston- nis: non tamen initium temporis. sicut si pes ex aeterni tate stetisset in puluere: vest igium sper ei sub- esset: quod tamen vestigium a calcante scatum nemo du bitaret: nec alterum altero prius esset. Tum quia beatus Auem vi de triniatacitilinet esendet Arraio. si filus erat natus: ergo est: et prius tamen erat. sesendet Augustinus quod non sequit: quia natus potest esse coeternus: sicut splendor quo gignitur ab igne. Et istis exemplis frequenter vtitur Augustinus ergo simul stant quod aliquid henat causam efficientem: et sit illi causae coeternum.

Praeterea arguitur sic. antequam produxit: potuit produrisse. vel ergo tantum per finitum tempus ante: vel in finitum tempus ante. Primum non potest rationabiliter dici quia qua ratione mo concedimus quod posset prius pro- duxisse mundum: eadem ratione concedere debemus idem quocumque instanti signato ante. posito enim quod duplum plus de tempore fuisset a creatione mum di quam modo: diceremus quia ante tot amnos potuit produrisse mundum: et eodem non si triplum vel quadruplum poneretur. quod si verum est: ergo in in- finitum an potuit produrisse mundum. ergo ab aeter no.

Praeterea capio instans in quo deus crea- uit mundum: et sit a: et arguo sic. Deus omnino eo- dem modo se habuit ante a sicut in a. ergo quic- quid intellexit vel voluit in a: voluit ante a. sed ante a voluit mundum esse: ergo ante a mundi fuit.

Praeterea si includit contradictionem deum produxisse mundum ab aeterno: ergo posset probari quod mundus productus est ex tempore. et sic articulus fidei posset probari. Praeterea voluntati rationa li non repugnat habere effectum liberum sibi coe- ternum. ergo nec deo. Assumptum patet de anima chri sti: quia si christus ab aeterno fuisset viator: ab aeterno habuisset actum meritorium.

Confir- matur ratio per Dioo de divinis nominieus capitulo iiii Divi nus amor non permisit eum sine germine esse: sed amor ille fuit ab aeterno. Praeterea secundum Aum iui a ixuto de ciui capitulo xxxi. Si pes ab aeterno fuis set in pulvere etc. Chr uso super Ioan honi xxxvi dicit quod virguitum et eius imago coeter- na sunt. si semper inquit virgultum ab aeterno fu it sempr: ergo imago de virgulto fuit. sed si pes vel virgultum fuisset ab aeterno: non pos- iet citius vel prius habere effectum quam deus. ergo cum beus ab aeterno fuit: potuit habuisse effectum sibi coeternum. Praeterea: quicquid perfectionis est in eam secunda: debet attribui causae priae: sed hoc est perfe ctionis in causa secunda / habere effectum sibi coe ternum: quod non expectet tempus ad hoc quod posset pro ducere suum effectum. vnde quanto causa est perfectior tanto minus expectat de tempore. ergo hoc debet deo at tribui / quod possit statim habere effectum sibi coe- ternum. ergo deus potuit produxisse mundum ab aeter no.

Tertio ad principale sic. si deus etc ergo ab terno sciuit se producere plures mundos: vel non. si non: ergo non potuit producere plures mundos: eade ratione nec modo potest. consequens falsum quia tantae potentiae est modo sicut tunc fuit quando produ tit istum mundum: nec est alia resistentia vel im- pedimentum quam tunc impediens. ergo posset modo pro ducere alium si vellet.

Si dicatur quod deus ab aeter non sciuit se producere plures mundos. Con- tra ergo plures mundi fuerunt intellecti a deo: et sunt adhuc intellecti a deo. ergo aliquam intellecta iunt plures mundi.

Item vel intelligit se pro- ducere plures mundos finitos vel infinitos tantum. non finitos tantum: quia quae ratione sex: eadem ratione septem vel octo: et sic in infinitum. si infinitos quoi erunt aequeles isti: ergo illi infiniti si essent / moue ri possent motu circulari in suis partibus su peroribus: sicut istae mundus mouetur. ergo pari ratione si esset unum infinitum conpositum ex il illud posset mo ueri motu diurno: et sic corpus infinitum posset moueri iu tempore finito: contra pahiloso phumi i de celo et vi Physicorum.

Item si deus potuit produxisse plures mundos et non fecit: ergo fuit invidus consequentia probatur pr modum arguendi beati Augustinus iiii super de capit. xvii Iona autem facere si non possit nia esset potentia siant posset nec faceret: magna esset ividentia quia igitur est omnipotens et bonus: inoeo omnia valde bora tecit: ergo pari ratione si deus potuisset producere mundos infinitos: et non fecit: ergo fuit invidi

Confirmatur. quia qui omittit quod melius est: non facit optimum quod posset facere: nec optime quod posset: sed si deus posset producere plures mundos: et non fecit: omisit illud quod melius est Nam melius esset duos mundos esse quod vnum. com- stat: quia in duplo: manifestum est. igitur deus non optime cumcta disponit.

Confirmatur simpliciter per illud Augustinusm iii de libero arbitrio capitulo vii Quicquid tibi vera ratione melius occurrerit: scias fecisse deum tamquam omnim bonorum conditorem: igitur de facto iam fecit plures mundos.

Praeterea. si deus quando produrit istum mundum: sciuit se posse produ cere alium mundum ab isto: sit ille a. quaero igitur quare magis voluit producere istum quod a: vel fu t aliquam ro: vel nulla. Si nulla: voluntas sua fuit irrationabilis. Si aliquam: cum omnia sint paria in obiectis intellectivis: videtur quod magis non debuit producere hunc quam istum: et sic vel nullum vel istos infinitos.

Praeterea. aut potuit produxisse mundum meliorem isto: vel non. si sic: igitur non fecit quicquid melius potuit. igitur non fe- cit optiae quod scivit et potuit. Si non potuit: Contra. iste mundus est finitae perfectionis: ergo po tuit fecisse mundum maioris perfectionis. Similiter posset fecisse hominem meliorem quam fecit. secundum magistrum. i. sentem dinione xliiii. c. ii. Et probat ma gister hoc per Augustinum u super ODeni c. x. Talem potu- it deus hominem recisse qui non peccare posset nec vellet: et si talem fecisset: quis dubitat quin meliorem fecisset: igitur potuit hominem fecisse meliorem: igitur pari ratione angelum: et sic per consequens totum vniversum.

Praeterea. si deus posset modo facere alium mundum ab isto: posset facere illum esse alicubi: sicut iste est mo: ita quod par tes illius mundi distarent abinuicem extra munu- dum istum. quaero ergo quid est ibi modo: an aliquid an nihil: si alquid: ergo extra mundum de facto est aliqui. si nihil: tunc arguitur sic. extra mundum ni hillest: et extra mundum potest esse corpus: ergo extra mundum est vacuum: quia ubi potest esse cor- pus / et nullum est: ibi vacuum est. ergo vacuum modo est.

Quarto ad principale. si deus ab aeterno scivit etc. ergo antequam produxit mundum verum fuit deum esse producturum mundum. ergo sic haec propote ab aeterno fuisset vira: deus produ cet mundum ab aeterno. igitur si homo fuisset crea tus ante mundum: qui dixisset istam: dixisset ve- rum. ergo de necessitate deus produxit mun dum.

Confirmatur iste modus arguendi per proces sum Aristoteles i. peri her in fine. vbi ondit quod in propositionibus contradictoriis de futuro in mate ria contingenti neutra pars est determinate ve ra. hoc autem arguit per duas rationes: quarum vna ducit ad impossibile: secunda est ostensiva.

Primo modo sic. si haec sit vera a erit: ergo dicens hanc / dicit verum. sed si dicens hanc dicit verum: necesse est sic fore sicut ipse dicit: et si necesse est sic fore sic ut ipse dicit: non potest aliter evenire quam ipse di cit: igitur a de necessitate eveniret. hoc autem relinquit Aristoteles pro impossibili tam ibi quam vi metasi.

Secundo arguit ad idem sic. sicut res se hosunt ad fore et non fore: sic se houent contradictiones de eis formate ad veritatem et falsitatem: sed res qui significantur futurae / sunt omnino ad utrumlibet lec plus determinantur ad fore quam ad non fore igitur contradictiones de eis formate non plus de terminantur ad verstatem quam ad falsitatem nec econtrario. Ion tenet ipse quod in talibus contradictio nibus neutra pars est vera: et neutra pars falsa. igi tur secundum eum si aliquo propositio de futuro sit vira: de necessitate sic erit sicut denotatur per eam: ergo si hoc fu isset vera ab aeterno deus producet mundum: ab eterno verum fuisset dicere deus de necessitate producet mundum: consequens falsum quia libere produxit mundum.

Quinto ad principale sic: si deus ab aeterno etc. sequitur quod in deo esse posset praescien tia fuiuorum consequens falsum. consequentia patet quia quando mundus non fuit: deus sciuit se producturum mun dum: ergo habuit praescientiam de hoc quod mundus fuit fu turus. et sic pari ratione habet modo praescientiam de futum ris. Falsitas consequenti probatur per venerabilem Anselmum de casu diaboli capitulo xxi Iraeviter inquit Anselmus hic respondeo. Praescientia dei non proprie dicitur praescien tia. cui enim omnia semper praesentia: non habet futur o rum praescientiam: sed praesentium scinam. igitur secundum mentem Anselmus omnia qua apud nos sunt futura vel praeteri ta: sunt deo semper uniformiter praesentia. ergo ab eterno mundus fuit praesens deo.

Item confirmatur per Iortes de consolao libro v prosa vlti. Omnia quasi iam ge rantur / in sua simplici cognitione considerat deus. itaque si praescientiam pensare velis qua cumcta dignoscit: non esse praescientiam quasi futu ri / sed scientiam numquam deficientis instantiae rectius estimabis. Unde non puidentia sed providentia po tius dicitur: quod porro a rebus infimis constituta quand ab excelso rerum cacumine cuncta prospiciat. hoc ille. Uult igitur dicere quod dei cognitio de futuris non est proprie praescientia: sed cognitio quaerumque sibi praesentium. num quod sibi sunt aliqua fu tura aliqua praeterita aliqua praesentia sicut no- bis: sed omnia sunt sibi paesentia in sua aeternitate igitur ab aeterno mundus fuit praesens deo. Idem Anselmus de concor capitulo iiii Quemasmodum prae sens tempus continet omnem locum: et quae in quoli bet loco sunt: ita aeterno praesenti simul clau d tur omne tempus: et quae sunt in quolibet tempore et in fra habet enim aeternitas suunsimul: in quo tunc omnia quae simul sunt loco et tempore: et quo sunt in di- versis locis vel tempribus. Unde dicit infra quod actio mea crastia semper est praesens in aeterni- tate. De isto nota liro i distintione xxxv c. vi.

Sexto ad principale. si deus ab aeterno etc. deus ab eterno sciuit se producturum per creationem se metipsum. consequens est impossibile: vt manifestum est. consequentiam probo. Iste creaturae sunt mundus: ergo mundus est deus. maior patet: quod creaturae sunt deus per Augustinum super Ioannes ser i. Et de verbis dicent ser iiii. Quecumque hic varia quaeris: inse unus mnia tibi erit. et Ioan. i. Quod factum est in ipso vita erat. et Anselmus monio xxxv. Quicquid fcatum est: sive vivat sive non viuat: aut quocumque est in se: in illo est vita et veritas. Item creare in deo est ipsa creatrix essentia.

Septimo ad principale quaero an produxit mundum contin genter an necessario: si necessario: ergo natura liter: ergo ab etur non: quia posita causa sufficienti et non impossibili et naturaliter agente / necesse est ef fectum poni ergo sic mundus fuisset ab aeterno. consequens falsum. Si contingenter et libere prodm xit: ergo semper ante instans productionis mundi hoc fuisset contingens: deus producet mundum: ergo si fu isset scita a deo: fuisset simul vera et contin- gens ad utrumlibet. et sic per consequens deus modo in fu turis contingentibus cuiuslibet contradictionis sci ret alteram partem consequens falsum: videlicet quod deus sciat aliquam propositionem de futuro in mate ria contingenti: puta istam a erit. Sit a peccatum quod sortes libere committet cras. tunc arguo sic. Deus scit a fore. ergo ab aeterno sciuit a fore vel incepit scire a fore. non potest dici quod ince- pit scire a fore: quia posset tunc alquid scire vel praescire in tempore et ex tempore. consequens falsum: et con tra magistrum. i. sentem distintione xxxix.

Si ab aeterno sciuit a fore. Pono quod a fore fuit heri scriptum in pariete: ergo haec est modo vera scriptum in hariete fuit verum. consequentia patet: quia haec est vna ve ra de praeteritis: et per consequens necessaria. ergo neces- se est sortem peccare.

Ad istud argumentum potest dici sic: quod haec propositio a erit: est vera: tamen contingenter. et ideo licet sit vera: potest tamen nunquam fuisse vera. et eodem modo ista / deus sciuit a fore: vera est per casum: contingenter tamen: quia sic est vera quod potest nunquam fuisse vera. et eodem modo dicit de ista: hoc scriptum heri fuit verum: demon strato isto scripto heri a erit. et haec est dif- ferentia inter propositionem de futuro in mate ria contingenti et ei aequalentes: sive sint de prae senti sive sint de fututo: et propositiones de praete rito et de praesenti: quae nunquam aequalent talibus: nec tales virtualiter includunt: quia si aliquam sit pro positio vera de praesenti vel de praeterito: necessa- rio semper erit postea verum dicere quod illa fuit vera: sicut si haec fuit vera / modo sortes se- det: haec est necessaria / haec fuit vera sortes. sedet neque deveniet postea falsa: nisi omittatur significatio terminorum. et eodem modo est de illis de praeterito quae nullo modo exponi duent per aliquam Rffuturo: puta de ista / sortes fuit albus. quia si haec est modo vera: haec semper erit postea vera: haec fuit vera sortes fuit albus. sed in propositionibus de praesenti et praeterito quae aequi ualent propositioni de futuro: vel exponi habent per aliquam de futuro: secus est. nam ista propoteo / a fuit scitum a deo: que est de praeterito: vel ista / a est scitum a deo: quae est de parenti: sic est vera modo quod tamen potuisset numquam fuisse vera. et ideo a est scitum a deo: potest tamen nunquam fuisse sici tum a deo. et eodem modo quantumcumque haec sit ve ra sortes fuit praedestinatus: haec tamen est semp contingens / haec fuit vera sortes est praedestina tus. si tamen haec sit vera sortes est praedestinatus: ab aeterno fuit vera: et sua opposita falsa: ita quod neutrum ipsorum potest successive esse verum post reliquum.

Sed contra istud dictum potest argui mul tipliciter. Primo sic. sit a unum futurum contigens quod deus scit fore. Tunc per te ista stant simul a erit: et propositio ista a potest non evenire est concedenda Ponatur igitur in esse: et arguo sic. a non eueni et: igitur haec nunquam fuit vera a eveniet. et haec fuit ante concessa a te. igitur falsum fuit concessu a te nulla obligatione tibi facta.

Praeterea. sit ita quod heri concessisti nulla obligatione tibi facta a erit: hodie propono tibi istam a potest non evenire. si neges: igitur a necessario eveniet. si concedas: ponatur in esse a non eveniet. tunc arguo sic. a non eveniet: igitur haec semper ante fuit vera a non eveniet. si fuit vera sper ante: igitur haec nunquam fuit vera a eveniet: et vltra: igitur non fuit vera heri: et heri fuit concessa a te nulla obligatione tibi facta: igitur heri concessisti fal sum nulla obligatione tibi facta: igitur her male respondisti.

Praeterea omnes duae propositiones an b instans: sit b instans in quo a erit: possunt esse simul vere: aut successive ante b instans: sed iste propositiones sic se hosunt a erit: a non erit: quod vtraque potest esse vera ante b instans: quia vtraque est contingens: sed non possunt esse simul vere: igitur successive. igitur vna potest ess vera post aliam: etiam antequam a sit: quia postquam a fuit: constat quod haec potest esse falsa a erit: et sua opposita vera postquam fuit falsa.

Praeterea. sint a et b duo contradictoria de futuro: et sit a ve rum in hoc instanti: et b possit esse verum cras. Et arguitur sic a est verum in hoc instanti: et b potest esse verum cras: igitur b potest esse verum postquam a fu it verum: ergo.

Item sic. omne quod non est verum i hoc instanti: et potest esse verum post hoc instans: potest esse verum postquam fuit falsum: sed b non est verum in hoc instanti: et potest esse verum post hoc in- stans: et vltra. ergo potest esse verum postquam fuit ve rum.

Praeterea. sit aliquid quod non est futu rum: et potest esse futurum et arguo sic a non est futurum et potest esse futurum ergo a potest incipe re esse futurum sit igitur b instans in quo a in- cipit esse futurum ergo a est futurum: et immedia te ante b non futurum et arguo sic. a incipit esse futurum ergo a est futurum et immediate ante hoc non fuit futurum igitur immediate ante b haec fuit vera / a non fuit futurum igitur im- mediate ante b haec etiam fuit vera: a nunquam erit futurum.

Praeterea. Si omnis propositio foret contingens ad cuius veritatem requiritur ve ritas unius de futuro: sequitur quod omnes tales forent contingentes. sol est. sol molietur. deus est pria causa. sortes currit et homo haberet du- bitare istam: ego sum. sam sequitur sortes. est: ergo sortes erit: quia non potest dari ultimum rei permanentis in esse. ergo si est modo: post hoc erit. sed haec est contingens: sortes erit: quia deus potest facere quod sit falsa: alio quin vellet nollet / sor- tes foret futurus post hoc instans: consequens est fal sum. igitur illud ex quo sequitur.

Octavo ad principale: si sic: ergo deus modo sciret ali- qua quaecumque futura contingentia. consequens falsum: quia tunc deus posset reuelare quodcumque futurum contingens homini vel angelo: ita quod facta tali reuelatione reuelatum maneret contin gens. consequens falsum. Nam si sic: sacra scriptura posset esse falsa. nam in ea continetur quod resurre- ctio mortuorum erit. et quod dies iudicii erit. si ergo ista sunt adhuc contingentia: ergo possunt esse falsa. et si vna pars scripturarum possit esse falsa: et alia: et sic tota secundum rationem Augustini contra Ioninianum. et sic aliquis potest meruisse in fide falsa: et fides Abrae quae fuit vera / mltis milibus annorum elapsis potest esse falsa: et beati possunt decipsi. nam angeli credunt diem iu- dicu fore futurum et sic sunt deceptibiles: et per consequens non beati. Similiter in potestate mea esset decipere angelum meum qui custodit me: et decipere animam chrilti: quia esto quod deus re velauit animae christi vel angelo meo quod ego sim saluandus: adhuc haec est contingens: ego iat vabor: ergo in libertate mea est facere quod sit fal- sa: ergo possum facere quod haec sit vera / anima chri sti credit falsum. Similiter in potestate mea est face re quod christus mentitus est: quia si chrisius dixit btem vergini assertive: iste salvabitur: adhuc ista est contingens: ergo potest esse falsa. ergo christus potest asse ruisse falsum: et tunc fuit deceptus: vel dixit- coneciniam. immo probari potest quod dixit contra conscinam: nam si haec sit falsa / iste salvabitur: ergo numquam vera. supposito quod nunquam scivit aliud. ergo sciuit quod nunquam fuit vera: et deus dixit hoc: ergo deus dixit scienter falsum.

Praeterea si sit aliquis qui fuit iuste damnatus ad mille annos: et passus ibi maximam poenam: potest adhuc fuisse iniuste damnatus. Probatur: accipio aliquem qui fuit de secta Gaduceorum et volo quod pro nullo alio damnatus sit: nisi quia credidit falsum scilicet resurrectionem non esse fu- turam. quo posito arguo sic. iste non est dam- natus nisi quia credidit hoc falsum: resurre- ctio non erit: et possibile est eum nunquam credi- disse hoc falsum. quia sequitur. hoc numquam fuit fal sum: ergo ipse non credidit falsum. et sic possi bile est quod nunquam credidit falsum: et per consequens quod sine causa fuit damnatus.

Praeterea reue- let deus sorti quod plato salvabitur. et principiat sibi quod velit platonem salvari: et quod conformet vo luntatem suam voluntati divinae. simul cum hoc pono quod sortes transgrediatur praeceptum: et invi deat platoni: pro quo peccato damnetur sortes: sit igitur quod istud fuit factum ante centum annos et sit adhuc plato superstes: adhuc est contingens: plato damnabitur: ergo potest esse vera. Ponatur in esse. et arguitur sic. Plato est damnatus: ergo plato nunquam fuit praedestinatus. et vltra: igitur deus nunquam voluit eum salvari. et vltra: ergo sortes numquam voluit difformiter deo: ergo sor tes non peccauit. ergo modo potest facere plato quod sortes sit imuste damnatus: qui fuit ante damnatus ad centum annos: per casum.

Praeterea. si reuelatum maneat contingens: ergo in potestate mea est facere quod aliquis qui vixit ant mille annos: sit propoeheta: et quod non sit propoheta. quia esto quod aliquis prophetauerit me facturum a: sequitur: possum facere a et omittere: ergo possu facere quod dixit verum vel falsum: sicut mihi pla cet. sed sequitur: dixit falsum: ergo non propoheta uit per diffinitionem proprhetiae: quae includit dictum prophete esse verum immo secundum isam proprhetie diffi nitio est impossibilis: ergo etc.

Praeterea apia arguit sic ad probandum resurrectionem "Si mortui non resurgent: ergo nec christus resur rexit". i. Corum xv. Et dicit Augustinus de doctrina christiana libro ii capitulo xxi hoc est circa finem. quod "con nexiones apostoli sunt bonae: licet habeantur sententias falsas". Consequens est impossibile: ergo et antecedens: quia si antecedens sit contingens: consequentia non valet. Uel opiet dicere quod deus posset vno modo facere quod christus numquam resurrexit a mortuis: consequens fal sum. Item Micheas propohetaa iii N eti xxii fecit istam consequentiam regi Achab. Si reuersus fu eris in pace: non est locutus in me dicens. sed consequens fuit impossibile: igitur antecens. igitur illi reuelatum chhichec non fuit contingens potest reuelationem.

Praeterea. sicut haec est contin gens nunc / anima christi est beata: quia sequitur fuit beata: ergo aeternaliter fuit futura bea ta: et fuit certa quod aeternaliter foret beata: sed sequitur / potest adnihilari quia creatura est ergo potest non aeternaliter esse beata: ergo potest nunquam fuisse certa de sua beatitudie: igitur potest nunquam fuisse beata: et per consequens nunquam fuit beata. hoc antecedens est pos- sibile: anima christi potest adnihilari: ergo et ultimum consequens.

Praeterea: deus non posset certificare hominem de aliquo futuro: nec pos let homo certitudinaliter credere vel spera- re illud quod deus promittit nisi deciperetur. quia quantumcumque asseruerit se aliquid esse fa cturum potest post assertionem vel promissionem facere oppositum: quia tale dictum non obstante reuelatione vel promissione dei manet con tivigens post dictum vel promissionem sicut am te. Sed quod istud sit falsum patet per illam au ctoritate. Fidelis est deus: seipsum nega re non potest. ii. Limaio ii classa. Qui est veri tas: non potest negare seipsum. quod faceret si dicta sua non impleret. Item Aunuinsm xxiiii. Ehri stus dixit discipulis suis post resurrectionem suam. haec sunt quae locutus sum ad vos cum ad- huc essem vobiscum: quando necesse est impleri omnia quae scripta sunt in lege. Moysi et proprhetis et psalmis de me. si necesse est impleriea: ergo non contingenter.

Praeterea si sic: angeli non sunt confirmati: nec diabolus adiudicatus pene aeterne: quia possibile est nullam penam esse eternam: quia possibile est quod nunquam fuit adiudi catus pene aeterne. Similiter angelus posset peccare: quia privari gratia: et relinqui in solis na- turalibus: et sic demereri: et pari ratione diabo lus mereri. Et christus posset dixisse falsum cum omnibus qui praedicant suadendo gaudium aliquod aeternum vel penam aeternam: et possibile esset omnes qictediderunt in eum suisse deceptos: et totam fidem esse falsam: et deum fefellisse homines quis do cuit.

Praeterea. Non minorem certitudinem debet causare reuelatio divina quam proprhentia. sed proprohetia causat certitudinem veritatis im mobilem: ergo diuina reuelatio. Maior patet: quia te ta certitudo qui est in propohetia: est propter divi nam reuelationem. Minor patet per diffinitionem prophetiae et maior similiter quo est ista. Prophetia est divina inspiratio rerum eventus immobili vitate de nuntians. ergo si aliquid est propobetatum esse futu- rum: illud immobiliter erit futurum sit praesens: et ultra necario erit futurum.

Praetearea. Omne illud necessarioario eveniet / quod sic est futurum quod non potest esse non futurum antequam sit praesens: sed omne quod deus proponit facere: est sic futurum quam non pos esse non futurum antequam sit praesens: ergo ome tale necario est futurum. Ideo si deus se reuelet aliquid facturum illud post reuelationem neces sario eveniet. Maior patet. minorem probo per Anselmus ii. Cur deus homo c. xviii ubi dicit quod volun tas dei vult veritatem esse immutabilem: et si propo nit alquid se immutabiliter facturum illud non potest non esse futurum antequam fiat. Item in eodem c. lo- quens de fide beatem virginis: qua credidit filium moriturum: dicit quod vera fuit fides eius: et neces- se fuit ita futurum esse sicut ipsa credidit. Tunc arguitur sic. Omne quod est a deo reuelatum: necess est fieri postquam est reuelatum: ergo nihil post ea manet contingens: ergo ista sunt incompos- sibilia: hoc fore est contingens: et hoc fore est reue latum a deo.

Praeterea. Si teneor credere quod pro phetatum vel reuelatum possit non evenire: ergo non teneor credere prophete nec deo: quia scio quod tum- cumque asseruit vel iurauit: quod oppositum dicti sui ptet esse verum: ergo non teneor credere quod dictum suum sit verum: ergo Iudei non tenebantur credere propohetis de Christo de eessia mittendo: quia non obstante quacumque propohetia hieremie vel Esaie de filio incarnado vel de Messia mit- tendo: credere debuerunt quod oppositum potuit evenire: et per consequens quod pohetia talis non fuit certa:

Praeterea quod deus non possit reuelare com tingentia futura: arguitur sic. Sit sortes nunc in charitate: et reuelet sibi deus quom cras peccabit mortaliter: ergo sortes pret hoc licitae velle consequens impossi- bile: ergo antecedens. impossibilitas patet. quia sequitiur: vult esse in peccato mortali: ergo est in peccato mortali: et vl tra: ergo peccat mortaliter. Et similiter ex eodem sequitur quod licitae vult esse in peccato mortali: ergo non peccat mortaliter sic volendo. consequentia probatur: quia posito isto casu: sortes scit deum velle ipsum cras peccare mortaliter: ergo potest se confirmare divinae voluntati. Item eodem casu posito / sequitur quod contradictoria aliquomodo sint simul vera: igitur casus est impossibilis Antecedens probo: quia sorti est reuelatum quam peccabit: ergo sortes volet peccare. Ex alia parte sortes. scit quod si peccet erit miser: ergo non potest velle peccare. consequentia patet per Anselmus de casu dia capitulo xxiii ubi probatu quod angelus non potuit praescire casum suum.

Prae terea si deus posset reuelare propositione de futuro: quae ratione unam et aliam. Ponatur igitur quod in rei vritate sortes. sit damnandus: ergo potest hoc deus reue lare sortes. Quo facto arguitur quod sortes despa- bit: quia tenetur credere deo: ergo deus erit auctor istius desperationis: et sic erit auctor peccati.

Prae terea reuelet deus Gabrieli quod sortes. sper erit in charitate: et simul cum hoc principiat Gabrieli quod iu- uet sortes. quandiu est in charitate. istis positis ad huc remanet in libera facultate sortes. peccan di quia nec reuelatio eum impediret: nec praeceptum datum Gabrieli manifestum est. Ponatur ergo quod peccat: quo facto quaero vtrum Gabriel tenetur eum iuvare an non: Si sic: contra. non est in chari tate: ergo Gabriel non tenetur eum iuuare. Si non: contra. habriel credit quod sper erit in charitate per re uelationem: ergo sper tenetur eum iuvare.

Praeterea revelet deus sorti existenti in charitate quod finaliter damnandus est: quaero tunc utrum sortes potest iuste orare pro sua salute an non: ergo si sic prtet iuste velle opposi tum illius quod scit deum velle per reuelationem. consequens falsum. similiter si liceret sibi orare pro seipso casu posito: sic liceret ecclie orare pro hominibus de quie vus ipsa esset certa quod damnarentur. consequens falsum et contra Augustinum libro xxi de civiat dei capitulo xxiiii ubi dicit "Denique si de aliquibus ita certa esset ecclesia ut qui sint illi scilicet damnandi etiam non nosset: qui licet adhuc in hac vita sint constituti: tamen praede stinati sunt in ignem aeternum ire cum diabolo: tam pro eis non oraret quam nec pro ipso". Ex hac aucto ritate arguitur quod reuelatum non est contingens post reuelationem. quia si sic: dato quod reuelatum foret eccsie de sortes. quod est damnandus: et tamen adhuc haec foret contingens: sortes damnabitur: ergo li ceret sperare de sorte et orare pro eo: ergo secundm mente Augustinus facta tali reuelatione haec foret ita vera: sortes damnabitur: sicut haec: diabo lus damnabitur.

Si dicatur quod casu illo posito iortes non potest iuste orare pro salute sua. Con tra sortes est viator: ergo tenetur ex praecepto velle salutem suam. Similiter per casum sortes. est in charitate etiam post reuelationem: ergo diligit se ad btitu- dinem. Similitur non potest non velle btitudinem ergo potest liciteorare ut habeat eam. Similitur facta tali reuelatione tenetur diligere proxi- mum: ergo seipsum: alioquin non servaret or- dinem charitatis: ergo iustae potest orare pro salute sua. Consequentia patet: quia potest iuste orare pro- illo quem tenetur naturaliter diligere: et similiter ex prae- cepto. ergo etc.

Praeterea. Si reuelatum a deo est contingens: sequitur quod haec fuit contin- gens post assertionem christi dictam Petro. Ter me negabis. Petrus negabit christum. Consequens falsum: quia sequitur: Petrus non ne- gabit christum: ergo christus dixit falsum asserti- ue.

Praeterea. Si sic: tunc postquam sudauerat prae timore mortis: haec fuisset contingens: chri stus sudauit proptur timorem mortis future: ergo po tuit esse falsa: et sic sine causa sudasset et frustra il mens ubi non erat timor: et fuisset deceptus.

Praeterea. haec esset omnino contingens: Gabriel vidit in verbo quod dies iudicii erit. Consequentia patet: quia sequitur: dies iudicii non erit: ergo verbum nunquam reuelauit diem iudicu fore: et vltra: et go nunquam Gabriel hoc vidit in verbo. Primum antecetens est possibile. ergo vltimum consequens. Falsitas consequentis patet: quia Gabriel reuelauit hoc hanieli: sed non reuelauit sibi illud nisi quod vidit in verbo sed haec est necaria: Gabriel reuelauit hoc Da- nieli: ergo et ista: Gabriel vidit hoc in verbo.

Praeterea. Si ordinatum manet contingens sequitur quod in potestate sortis est facere quod deus prae destinauit eum: et similiter quod deus eum reprobauit ab aeterno: et sic potest sortes esse causa suae praedestina tionis qua fuit ab aeterno. Et similiter electio dei de- penderet totaliter a voluntate creata. Consequen tiae patent: quia in potestate sortis est bene viuere: quia est viator: ergo potest esse praedestinatus: et habet hoc in sua potestate. Similiter potest male vivere eadem ratione. ergo etc

Praeterea. Creet deus unum angelum in na turalibus perfectum in cognitione causarum crea tarum: sed non confirmet eum: et reuelet ei in verbo quod sortes committet homicidium pro qua puniet in inferno pena certa quae sit a: volo etiam quod deus prncipiat illi angelo quod nihil velit nisi quod vi- det deum velle. Et pono similiter quod pro prima bo na volitione conformi divinae volitionideus eum confirmet: et simul cum hoc quod iste angelus velit sorti penam: quia videt in verbo deum hoc velle: et pro hac volitione confirmetur. Isto casu posito ar guitur sic. Iste angelus voluit poenam infligi sor ti pro homicidio: quaero tunc utrum necario hoc eveniet: an potest non evenire: Si necessario eveniet: habetur propositum: quia reuelatum non est contingens post reuelatione. Si potest non eue- nire: arguitur sic. Sortes non peccabit: ergo des non voluit sortem puniri pro peccato a. et vltra. ergo istae angelus numquam voluit poenam a infligi sort. Consequentia patet: quia numquam vidit hoc in verbo: et nullum alium bonum actum fecit: ergo iste angelus est confirmatus sine quacumque merito. Antecedens primum scilicet istud: sortes peccabit: est contingens ad utrumli bet: ergo vltimum. Consequens est possibile: ergo nunc est possibile quod iste angelus numquam fuisset confir matus pro merito suo. Item arguitur sic. Iste an gelus voluit penam a sorti infligi: et deus nunquam voluit: ergo istae peccauit mortaliter: quia contra praeceptu voluit aliud quam vidit deum velle: et pro eodem actu fuit confirmatus: ergo fuit confirmatus propter peccatum mortale. Primum antecedens est possibile: quia vna pars est necaria scilicet ista: iste angelus voluit poenam a insligi sorti. et alia pars est contingens scilicet ista: deus numquam hoc voluit. et partes sunt copossi- biles: quia nihil repugnans necario est contin- gens: igitur totum atens est possibile: igitur haec est possibilis: iste angelus meruit confirmari quia peccauit mortaliter: quod est inconveniens. Item principiat deus sorti exsenti in charitate quod nihil velit nisi quod appret sibi rationabile: nam hoc praece ptum videtur satis iustum. Pono ergo quod deus reue- let sibireuelatione clara unum effectum contingen ter futurum qui sit a fore: et credat ille per rationem propriam quod a non est effectus futurus reuelatione facta pono quod vult a fore: sicut videt ex reue latione: et duret sua volitio per horam. Isto ca su posito qui totus est possibilis: sit a fore ad huc contingens. Probatur quod haec sit contingens sortes simul fuit in grata et in peccato mortali. conse quens falsum. consequentia probatur sic. Sor- tes in principio horae: et per totam horam fuit in charitate: patet per casum: ergo haec est omnino neces saria: sortes per hanc horam fuit modo in charitate et haec est contigens: sortes in hac hora peccavit mortaliter: ergo haec copulativa est contingens: sor- tes fuit in charitate: et peccavit mortaliter. Quod autem haec sit contingens: in fine horae sortes peccavit: probo: quia in fine hore haec est contin- gens: a non erit. Et sequitur: ergo verbum numquam repi ientauit a fore. et vltra: ergo sortes nunquam vi- dit in verbo a fore: ergo voluit a fore sine quacumque atione: immo contra rationem: quia existimatione propsa sor- tes credit a non fore: ergo nihil fuit sibi reuela- tum in verbo de a fore: et ipse voluit a fore: ergo voluit a fore sine ratione: et sic contra praeceptu sibi factum: igitur in tota hora peccauit mor taliter. Primum antecedens est contingens: vicet a non erit: ergo vltimum consequens: ergo haec est in fine hore date contingens: sortes simul fuit in chari tate et in peccato mortali: quod est impossibile.

Praeterea. Si reuelatum maneret contingens sequitur quod deus posset facere praeteritum non esse praeteritum. Consequens est falsum et con tra Aristeles vi eEthiorum capitulo i bi di. Non consiliamur de facto: sed de futuro et contingenti: factum autem non contingit non fieri: propter quod recte dixit Agathon. Solo enim ipo privatur deus ingeni ta facere quae utique sunt facta. Consequentia patet quia si deus reuelauit Petro quod dies iudicim erit ideo veritas huius fuit quando Petrus fuit: ergo veritas huius iam est praeterita: sed deus potest facere modo quod dies iudicii non erit: ergo potest facere quod numquam fu it haec vera. et vltra: ergo numquam fuit veritas hu ius in Petro: igitur deus potest facere quod praeteritum non sit praeteritum. Et sic est concedendum quod aliquo res heri fium tamen hodie nunquam potest fuisse quia veritas huu dies iudicii erit: fuit heri: et tamen potest nunquam fuisse.

Nono ad principale sic: quod deus ab aeterno scivit omnia futura talia quae sunt vera contingenter: aut scivit ea necessa rio vel contingenter. Si necessario: ergo posito quod deus noluisset aliquid creasse: adhuc sciuis- set istud: antichristus erit: deus producet mundum comn sequens falsum. Si contingenter: tunc fuisset pos- sibile quod deus non sciuisset ista: ponatur in esse et sequetur quod deus non potuit creare mundum: nec producere muscam: nec aliquid tale. Conse- quentia patet. quia nihil posset produxisse non scien ter: ergo si possibile fuit eum nihil taliter non sci re: possibile fuit eum nihil omnino posse produce- rae: igitur possibile fuit eum non esse omnipotentem Item sic. Aut deus modo scit antichristum fore ne cessario: vel libere et contingenter. Si necario igitur impossibile est quod antichristus non sit: quod deus non potest nolle antichristum fore. Et dato quod nollet: adhuc esset futurus: quia necario scit eum esse futurum.

Si dicatur quod deus libere modo scit antichristum fore: igitur potest hoc nescire quando placet si- bi. Ponatur in esse: et nihil accidit impossibile: de us nonscit antichristum fore: ergo non potest creare antichristum: quia nihil potest creare nisi scienter. Si militer deus non potest tunc velle antichristum fore: quia non apprehendit antichristum fore. Et po test totum argumentum fieri de apprehensione ul de cognitione. Praeterea. Si deus est: modo est scientia istius / antichristus erit: et potest non esse sci entia huius. Ponatur in esse. tunc arguitur sic. De fuit scientia istius: et modo non est scina istius: ergo aliquam mutatio facta est in deo vel in crea tura. Non in creatura: planum est: quia antichri stus nondum est. nec mutatio in aliqua crea tura faceret aliquid ad propositum. igiter deus potest facere propositionem veram postquam non fuit vel ra sine productione nouerei vel destructione antique et sine mutatione. Nec valet si dica tur quod lapsus temporis sufficit ad hoc quod an- tichristus sit futurus vel non futurus: patet. Decimo ad principale sic. Omne necessario fu turum erit: ergo nihil contingenter erit. Antecedens probo. nam antichristus necessario erit: et pari atione omne aliud sive quodlibet aliud. Antecedens pro batur. Sit a instans in quo antichristus erit: et arguo sic. In a ita erit quod antichristus neca rio erit: ergo in a antichristus necessario erita. Consequentia videtur bona. Antecedens veobo: quia ina instanti haec erit vera: antichristus necessario erit: quia cum sit primo in a: et non solum manet per instans: ergo erit necessario post illud instans: ergo in a erit haec vera: antichristus necessa rio erit in a: ergo etc.

Praeterea. Si anti- hristus contingenter erit in a: tunc arguitur sic. In a antichristus erit necessario: et antichri stus contingenter erit in a: ergo contingenter erit quando necario erit. Probo illam maiorem: vi- delicet in a antichristus necario erit: quia in a erit haec vera: antichristus necario erit. et non significabit aliud nisi antichristum necario fu turum esse: ergo in a antichristus necario erit.

Ad oppositum: deus voluntarie et libere produ- xit mundum: ergo antequam produxit voluit pro- ducere mundum. et sciuit quod nihil impediret suam volitionem: quia est omnipotens: ergo sciuit quod mun- dus produceretur a se: sed hoc nunquam incepit sci re: ergo ab aeterno sciuit se producturum mundum.

Ad questionem dico quod sic: sed pro diuersis materiis qui tacte sunt in arguendo / facienda sunt decem per ordinem. Primo volo inquarere an res habuerit esse ab aeterno distinctum a deo Secundo an res create habeant vel habuerunt aliquod esse in deo. Tertio an re non existente sint tales propositiones concedende: rosa intelligitur: ro- la concipitur et huiusmondi. Quarto an veritas pro- positionis sit alia res a propositione. Et haec quitu or tanguntur in primo et quanto et sexto principa li. Quinto inquaretur an deus potuerit produxisse mundum ab aeterno. Sexto an potuerit pro- ducere mundum meliorem quam fecit. Septimo an in propositionibus de futuro sit veritas determi- nata. Octavo an deus possit reuelando cau sare in creatura notitiam futurorum contingen tium Nono an reuelatum a deo post reuelatio nem maneat contingens. Decimo restat so- vere formas argumetorum.

Circa primum articulum dico plane quod res aliae a deo nullum esse habuerunt ab aeterno distinctuma deo: neque esse quidditativum: neque esse potentiale: neque esse representativum: secundum quod diversi antiquitus opi nati sunt. Et hoc probatur breviter: quia si sic: quo- libet res fuisset ab aeterno: quia omnie quod habuit esse reale ab aeterno: fuit verares abaeterno: ergo si sortes habuisset esse reale ab aeterno: sor- tes fuisset vera res: sed nulla res alia a sorte ergo sortes fuisset sortes ab aeterno: et sic numqui creatus a deo: nec genitus ab homine. Et eodem modo contingit arguere quod totus mundus fu- isset ab aeterno: et quod antichristus vere est modo et nihil foret futurum. Unde de istis qua videntur absurda: non plus ad praesens.

Circa secundum articulum videlicet vtrum res create habue runt aliquod esse in deo ab aeterno.

Dico quod pro prie loquendo nihil est in alio nisi locatum in loco: vel pars in toto: vel forma in subiecto sed creaturae nullo istorum modorum fuerunt in deo ab aeterno: et ideo proprie non suntin deo. Di cunt tamen scti creaturas esse in deo improprie: quia cognoscit eas et potest producere: sicut seruus po test esse in diceno: quia potest eum monere. vel sicut opus fuit in artificae: quia sciuit id facere. Et de istis satis sufficienter dicit Mati. sentem liro i stintione xxxir capitulo v Omnia dicuntur esse in deo etc. Et in fine subdit dicens. Ex hoc sensu igitur omnia dicum tur esse in deo: et omne quod factum est dicitur vita esse in ipso: non ideo quia creatura sit creator: vel quia ista temporalia essentialiter sint in deo: sec quia in eius scientia semper sunt quo vita est: haec il le.

Nec de hoc articulo est maior difficultas Unde planius hoc docet Mssagr in fine di. isti- ita dicens. Ecce hic plane aperit Augustinus ex quod intelligentia accipienda sunt huiusmondi verba. Omnia deo praesentia sunt: in deo sunt omnia: vel cum deo: vel apua deum: vel in eo vita: quia ineffa bilis omnim cognitio est in eo. haec ille.

Cir- ca tertium articulum restat videre an rosa non existente haec sit concedenda: rosa concipitur: ro- ia intelligitur. Et est hic unus modus dicendi quod sic: quia tales termini: concipi: intelligi: co- gnosci: et eis aequalentes possunt verificari tam de terminis supponentibus pro nihilo sicui pro re. Potest enim homo intelligere esse illud quod nihil est secundum istas. concedunt enim quod illud quod nihil est / est intelligibile et cognoscibile immo illud cui repsitat esse potest intelligi: et a nobis imaginando cognosci. Unde intellectus formatur propositiones de non entibus: et haber de eis conceptus tam complexos quam incomplexos. Et dicitur praedicatum inesse subiecto nec pro se nec pro alio existente: sed pro illo quod nihil est: ad si esset illud. Istud confirmatur per Anselmum de ca su diaboli ctulo ii. Multa enim inquit dicuntur secundum formam loquendi: quai non sunt aliquid secundum rem. Sic ut enim dicimus de aliquo quod habet visum: et vi- sus est in eo: ita dicimus quod habet cecitatem et cecitas est in eo: cum haec non sit aliquid: et hanc habere non sit habere: quia cecitas non magis est in oculo ubi debet esse visus: quam non visus vel absentia visus in lapide ubi visus non de bet esse. Et infra. Multa quoque similiter dicuntur alquid secundum formam loquendi quae non sunt aliquid: quando sic loquimur de illis sicut de rebus existen- tibus. Et illo modo malum significat alquid: et quod imiliter est aliquid non secundum rem: sed secundum formam lo- quendi. Et infra. Et tamen negamus aliquid omnino ese quod dicit aliquid: dicimus hoc quod dicit nihil est: nam et hoc et quoddam proprie non dicuntur nisi de eo quod est aliquid. sed cum itpru sicut modo dixi: non dicitur eo quod sit aliquid: sed quodocquid dicitur. haec ille

Istud confirmatur per rationes multipli citer. Primo sic Quilibet experitur quod potest co gitare et recordari hominis mortui: aliter non pos set homo dolere de morte paris sui: nec orare pro anima parsis sui.

Item si non posset hoc: ergo nequam conteri et confiteri de peccatis suis. Item non pos semus providere de futuris: quia nec cogitare de eis.

Item homo timet morte naturaliter: er go cogitat de morte. Similiter spes et desiderium sunt tantum futuorum: ergo futura sperantur et in- telliguntur.

Item omne libere operans praemedital opus suum: et edificator pimaginatur domum: et pictor statuam: alio quin nunquam produceret.

Item omne operans per intellectum et propter finem intelli- git finem quae intendit prosequi per operationem: igitur finis quando non est / intenditur: et per consequens intelligitur: Et non potest dici quod finis sit in anima: quia sic est agens motum. xii metaphcoi. Finis praeintelli gitur secundum esse extra animam: et secundum illud protunc non est: igitur etc.

Praeterea Augustinus xi de ciii capitulo x "Deus non aliquid nesciens fecit. quod nec de quali bet homine artifice recte dici potest. Porro si sci- ens fecit omnia: ea vtique fecit quo noverat. Ex quo inquit Augustinus Occurrit animo quiddam mirum: sed tamen verum: quod iste mundus nobis notus esse non posset nisi esset: deo autem nisi notus esset esse non posset".

Item xv de trinitate capitulo xiii. "Uni versas creaturas suas et spiritales et corpora les non quia sunt ideo novit: sed ideo sunt qua nouit. Non enim nesciuit quo fuerat creaturus: quia ergo scivit: creauit: non quia creauit / scivit: nec aliter sciuit creata quod creanda".

Praeterea. Da to quod vidisses sortem intersicere plato et postea deus vtrumque adnihilasset: certum est quod posses recordari et testincari de facto. vnde dicere op positum est negare sensum.

Praeterea multa credimus de christo: sicit eius nativitatem: mortem resurrectione: d est iudicii: antichristum seduce regentea. Pretur ea. si credis Iudeos interfec se christum: ergo concipis quid significatur per gentemios: ergo intelligis iudeos et mortem.

Praeterea dato quod nihil posset intelligi nisi ens: sequerentur die conclones contra principia Aristoteles Ptria quodm hac consequentia erit bona: cesar est in opinione: ergo cesar et. consequentia patet quia sequetur: cesar et in opinione: ergo cesar est in- tellectus: falsitas consequentis patet ii peri hermenias capitulo ii At vero unum de plibus etc. vbi etiam negat hanc. homerus est aliquid vt poeta: ergo home. est. Secunda conclusio contra principia Aristoteles est quod haec non est ac ceptabilis: b contingit esse a. secundum has duas ac: ceptiones: quod est contingit esse a. et quod contingit esse b: contingit esse a. Nam haec secunda acceptio non fo ret intelligibil nisi aliquid posset intelligi quod non est: sed contingit esse.

Praeterea Aristoteles deter. de infinito et vacuo: ergo infinitum suit intellectum al Aristoteles et vacuum: ergo contingit intelligere quod impos- sibile est esse. Contrario est opinio aliorum tali quod pposita intellectione rose in mente sortis et conserva ta post adnihilationem et corruptionem rose- ita quod sortes. nihil aliud intelligit. Dicunt igitur quod haec propositio est neganda: aliquid intelligitur a sortes et haec similr rosa intelligitur a sortes. et eadem ratione hoc est modo neganda. antichristus intelligitur a deo. et quod ante creationem mundi haec fuisset falsa si fu- isset. deus intelligit mundum: et hoc similiter aliqua creatu ra intelligitur a deo.

Pro hac opinione potest ar gui sic: posito casu pore de sorte et de intelle ctione rose arguitur sic. omnis ulis est vera cuiue qualibet singularis est vira: sed huius ulis nihil intel ligitur a sortes. isto casu posito quilibet singularis est va: ergo etc. Minor ptus inductive: similiter sua contradi ctoria est falsa aliquid intelligitur a sortes. quia haec est una particularis cuius nulla singlaris est vera ergo ipsa falsa.

Praeterea in ista propositione. rosa intelligitur a sorte: vebista antichristus intelligitur a deo: quaeritur an subiectum supponat pro aliquo an pro nullo: si pro aliquo: ergo rosa est aliquid contra casum: si pro nullo: ergo nihil intelligitur a sorte.

Praeterea omne quod est aliquid: vel est deus vel creatura: sed intelle ctum a sorte est aliquid: ergo est deus vel creatura.

Prae terea: sit pater tuus mortuus in rei veritate: et habe as intellectionem parses tui si esset et nullam aliam. et arguitur sic. aut aliquid est intellectum a te: vel nihicril. si aliquid et non nisi paiter tuus: ergo pater tuus est aliquid. si nihil est intellectum a te: habter propostum: quod tu intelligis et nihil intelligis.

Praeterea. de intellectum a deo est aliquid intellectum a deo antichristus est intellectus a deo: ergo est aliquid in- tellectum a deo. et vltra: ergo est aliquid.

Praeterea si sic sequeretur quod tales foret concedende. chimera est chimera. antichristus est antichristus. et consiles: consequens falsum. nam arguitur sic. aliquod intellectum est antichritus: sed nullu intelectum aliud ab anti christo est antichristus et vltra. ergo illud quod est an tichristus est antichristus. Ultima conseqentia patet quia in ista propositione antichristus est antichristus: subum sup- ponit respectu verbi de parenti: et nihil ponitur ibi ampliativum. ergo conuertitur cum ista. aliquid quod est anti christus est antichristus.

Praeterea si hoc sit vera aliquid emt intellectum a sorte: illo casu posito cum hoc propositio sit affirmativa: ergo res significata per praedicatum est res significata per subum: et hoc si est propsitio mere- de in esse et de praresenti. Pari ratione si deus conserva ret visionem et actum tactus in organis illorum sen- suum destruendo oppositum: esset concedendum quod a est visum et tactum et sic parre sortes. adnihilato hoc foret possibil sortes. tangit prarrem suum. et vltra. ergo pater sortes: tangitur a sorte. quod est absurdum.

Praeterea iste modus dicendi confirmatur ex dictis beati Au. xi. confes. circa medium: vbi inquirit quo futura et praeterita cognoscuntur: et inter alia dicit sic. Qud quam praeterita cum vera narrantur ex menoria profe runtur non res ipse quae praeterierunt sed verba concepta- ex imaginibus earum quae in animo velut vestigia per sensus praetereundo fixert. Pueritia quippae mea quae iam non est in tempore praeterito est: quia iam non est: ima ginem vero eius cum eam recolo et narro in praesenti tempore- itueor: quia est adhuc in menoria mea. Et infra magis ad propositum. Quo quimodo se habet arcana praesentia futuorum videri nisi quod est non potest quod autem iam est: non futurum sed praesens est. Sille. Ecce quod plane dicit quod nihil videri potest. et vocat videri idest cognosci: constat quia aliter nihil foretad pro positum suum. Rullus ei dubitat quod non possu- mus videre oclo corporali futura. Unde consequenr sub dit. cum igiter videri dur futura: non ipsa quae non- dum sunt id est quae futura sui: sed eorum signa forsitam vi dentur quao iam sut: ideo non futura sed praesentia sunt iam: videntibus ex quibus futura praedicantur animo iam conce pta. Et infra concludit sic. Nec prope dicitur. Tpa sunt tria: praeteritum praesens et futurum. Sed fortasse propore diceretur: Tpa sunt tria: praesens de praeteritis: praesens de praesentibus: praesens de futuris. Sunt enim hoc anima tria quaedam: et alibi ea non video. Paesens de praeteritis meoria: praesens de praesentibus contuitus: praesens de futuris expectatio. Si haec permittimur dicere: tria tempora video fateorque tria sunt. Di catur etiam tempora sut tria: praeteritum praesens et futurum sicut abutitur consuetudo. Dicatur. Ecce non cu- rio nec resisto nec reprehendo: dum tamen intelliga tur quod dicitur. Neque illud quod futurum est esse iam: ne quem id quod praeteritum est. Et subdit statim. Pauca ei sut qui proprie loquimur: plateto autem qua non propose sed coergscitur quid velimus. hoc ille. Ex hac autem auctori tate patet quod Augustinum vult dicere quod propoe loquendo nihil cognoscitur nisi ilud quod est. vude si di- catur quod cesar vel antichristus cognoscitur: hoc ideo dicitur quia spes quae foret huius vel illus si esset: est quo iam cognoscitur.

Praeterea si isti termini concipi cognosci et intelligi forent ampliativi: ut quando po nuntur in praedicato: facerent subiectum stare pro non entibus: et pro iis qua esse possunt et iis que esse non possunt: sicut dicit haec opi. tales propsiones forent concedende: hoc cognitum est cognitum a te demon- strata aliqua re de quae nullam habet cognitionem: quia subiectum potest supponere respectu talis praedi- cati pro eo quod non est cognitum. et sic foret haec conce denda: quod non est cognitum est cognitum a te. Quan- tum autem ad istos varios modos loquindi mas est difficultas verbalis quam realis. vnde tales propo nes antichristus intelligitur: cesar cognoscitur: ro sa intelligitur et huiusmodi sunt distinguende poenes ampliationem: eo quod possunt acuipi prope et pro seipsis ad virtutem vocabulorum: et sic sunt false. Nam pro priae ista antichristus itelligitur: conuertitur cum ista: antichristus est intellectus: quae propositio est falsa: cum sub iectum supponit respectu vbi de praresenti: quod nul lo modo ampliat. Alio modo possunt tales propositiones ad cipi pro aliis interdum pro veris secundum voluntatem vtem tium: vt ista propositio antichristus intelligitur: accipitur pro ista intellectio quaedam est quao antichristus si foret foret intellectus: vel conceptus quaedam qua foret conce ptus antichristi: si esset. Eodem modo ista: spens an- tichristi est: accipitur pro illa: spes quaedam est qua foret spes antichristi: siantichristus esset: et huiusmoni. nec est praehicum nec logice dictum: sed solum ad placi tum: quod scilicet tales ampliantur / intellectum / cognitum / com ceptum / et huiusmoni. Et ideo prope loquendo ur quod ta les sunt negande. rosa intelligitur: nulla rosa exsente: antichristus intelligitur a deo: anima paris mei intelligitra me. Nam ila est manifeste falsa propir aliam causam quoe implicatur scilicet quod pater meus haberet animam: con ceduntur tamen impropre pro aliis propositionibus. antichri stus intelligitur a deo: conceditur pro ista: in deo est qui- dam intellectio quae antichristus foret si antichrist eset: et sic de consimilibus.

Ad primum argumentum alterius vie de auente Anselmus. Anselmus ibidem di cit quod ista pronomina hic et quidam: non dicuntur nisi de eo quod e. Similiter Anselmum dicit ibidem quod quando loqui mur de non entibus: quod de rebus prope loquimur. Unde auctoritas nihil facit pro eis: sicut cum dicimus / cecitas est in oculo. quia haec proprie accepta est falsa: significat enim quod cecitas sit aliquid existens in oculo.

Ad primam rationem cum icitur: quilibet experitur quod potest recordari hominis mortui. Dico quod haec propo / recordor hominis mortui: est falsa: quia ponit oppositum in adie- cto in praedicato. haec tamen recordor cesaris: conce ditur vulgariter pro istis: habeo notitiam quod fuit cesar: et cesar fuit et non est. Et certe secundum Augustinum cognitum a me est imago cesaris: et ideo quia habeo imaginationem quae fuit causata a cesare quando cesar fuit: et ita vtor cesare non exsente. ideo concedo quod recordor ce saris. Et ille modus loquendi est introductus propter commoditatem breuitatis: vt vtamur sic una cathegorica pro tribus et pro vna co pulativa composita ex tribus: sicut ista re- cordor cesaris: exponitur per has tres: co- gnitio quidam est in me quae foret cesaris si esset. et cesar tuit cognitus a me: et cesar non est. et sic vere loquimur ad intentionem loquentium. li improprie secundum vocem.

Ad secundum dico quod homo conteritur de peccatis suis. vel cogitat de illis. i habet cogitationem qua peccata foret cogitanda si essent: et illa cogitatio causat dolorem. Constat tamen quod haec est falsa de virtute vocis: iste conteritur de peccatis suis: vel pro peccatis suis: si pro positiones iste debite et propriae exponantur ut deno tant circumstantiam alicuius rei. Et ideo opitet quod exponantur aliter quam voces proprie praetendunt.

Ad tertium quando arguitur non possumus provide re de futuris etc. concedo futura non sicut prae visa proprie loquendo: quia nihil est futurum secundum Anselm supra allegatum: dislinguendo futurum contra praesens. concedo etiam quod vtimur multis ter- minis quasi staret pro rebus: et non stant pro rebus nec pro re: et tamen denotatur quod stant. Et io prope lo quedo dicimus falsum quanod sic loquimur. hic co gitat vel confert de pamno suo emendo: et tamen illa cogitatio de pamno suo foret vera cogitatio si haberet pannum. Et similiter cum dicitur: talis homo fa cit providentiam et prvidet sibi de tali re: et istis contra similibus. tota difficultas est in exponendo di cta nostra de futuro. Unde haec propitio homo erit an- tichristus: sub ista acceptione: quod erit homo est antichristus: et distinguendo futurum contra praesens: ista acceptio includit contradictoria: quia hoc pronomen quod quocumque accipiatur / denotat se exercere significatum suum pro aliquo ente. Per hoc patet ad alias formas.

Ad quartum articulum est videndum vtrum veritas et falsitas distin- guantur a propositionibus quae dicuntur verae et falsae

Dico hic tria. Primo quod veritas et falsitas non sunt accidentia abioluta vel inherentia propositionibus distincta realiter ab ipsis. Pro batur quadrupliter.

Primo sic: quia sic sequere- tur quod per motum digiti mei posseet mutare men tem angeli: et musca volando mutaret omnes an gelos et omnes libros de mundo: posito quod in eit scriberetur: nullum animal mouetur: vel aliquod tale Simliter musca quiescente haec esset ver notitia in angelo: musca quiescit. ergo ipsa vo lante deveniret falsa: et sic noua res causa retur in angelo: et sic mutaretur similiter musca pos set agere ad distantiam infinitam si esset. et ego possem alterare animam christi quandocumque moue rem me: et multa talia sequuntur absurda: et diabolus continue alteraret bonos angelos et animam christi.

Praeterea: si sic: tunc sola sub stantia non esset susceptibilis contrariorum sine su mutatione. cuius contrarium hentur in praedicamentis. vbi icitur plane quod propoteo non deuenit vira de nouo et similiter falsa sine sui mutatione: sed eo quod res est vel non est etc.

Praeterea: si sic: aliquam res pos- set esse / quam deus non posset creare. quia ista pro- positio potest esse falsa. deus aliquid creat de no- uo: ergo falsitas illius potest esse. vel ergo a deo: vel non. si non: ergo aliquid potest esse / quod deus non potest creare. si sic. ponatur quod fiat. tunc arguetur sic. haec fals tas fit: hoc falsitas est aliquid: ergo alquid fit a deo de nouo: quia ponatur quod hoc propoto maneat con- tinue: ergo veritas huius est. ergo falsitas huius non est. ergo falsitas illius non causatur a deo de nouo quod est contra positum. Uel opet concedere quo hoc est sit vera et falsa: quod est falsum stante significa tione quam modo hount termini.

Quarto. hoc po test esse vera deus nihil creat. aut ergo veritas huius potest creari a deo: vel non. Si non: habetur propositum: quod scilicet aliquid potest esse aliud a deo quod deus non potessicere. Si sic: ponatur in esse: tunc haec est vira: deus nihil creat. Et arguitur sic. haec veritas creatur a deo: haec veritas est aliquid ergo aliquid creatur a deo: ergo haec est vira si est ali- quid creatur a deo. Et haec similiter est va per casum: nihil creatur a deo: ergo contradictoria sunt simul vera

Secundo dico quod veritas propsitionis non est res significata per propositionem: quia tunc aliquao propet esset vira / quae nullam haberet veritatem: vt patet de sta. cesar non est chimera: ubi trmini non sup ponunt pro aliquibus rebus. Similiter omne animal fuit in arca noc: homo erit antichristus: album potest esse nigrum: et huiusmodi.

Praeterea. eadem est veritas duorum contradictoriorum: quia omnia signi ficata per istam sortes currit: significantur per istam sortes non currit: et sic de aliis contradictoriis. et sic ista forent simul vera et falsa.

Praeterea talia forent convertibilia: homo currit: homo non currit. et alia sequerentur absurda: sicut quod deus et diabolus sint vna falsitas: scilicet illius deus est diabolus etc.

Tertio dico quod est aliqua vitas distincta realiter ab aliquo propositione. et ided non dicitur vniuoce veritas de ea et de proposi tione. Nam suppono quod haec sit descriptio ve ritatis. Ueritas est res signisicans totali- ter sicut est: et haec res est deus secundum mentem Au gu. quia est purissima et suma veritas. Et secundum Anselmus de veritate. Et haec est veritas cuiuslibet propositionis: vere est sicut vera proposi tio significat utenti ea: sicut est divina essen tia. Significat enim universaliter cui vult: et sibi ipsi naturaliter sicut est. Quia ipsa est vna cognitio conformis semper cuicumque pro- positioni viere in significando. Similiter dicedum est quod notitia angeli est vieritas quaedam incomplexa aequalens nostre notitiae complexe: si non intilligat componendo et dividendo: sicut alibi dictum est et fortasse dicetur: sed de hoc non plus modo. Uerum videndum est de propositione quae confertur hominibus: et est hominbus instrumentum ad notificandum mutuo conceptus suos.

Quinto restat videre an deus potuit producere mundum ab aeterno. In hoc articulo dico tria. Primum est quod haec propo mundus fuit ab aeterno: non potest demonstrati ve probari nec improbari: et ideo est problema neutrum: patet i topicorum. Dico secundo idem de hac propositiae ni: mundus fuit creatus vel conseruatus a deo vel effective productus ab aeterno. Tertio dico quod haec includit con tradictionem: mundus fuit creatus a deo ab aeter non: vel effective productus ab aeterno. Pra batur haec multipliciter. Primo sic omne producen aliquid de non esse ad esse / libere et per intellectio nem pus intellexit illud non esse quod esse: sed si deus ab aeterno produxisset mundum de non esse ad esse: per electione et libere. igitur si ab aeterno produx sset etc. prius intellexisset mundum no. esse quam esse: quod icludit contradictionem. quia sequitur / deus ab aeterno produxit mundum: ergo mudus fuit ab aeterno. et vltra. ergo nunquam deus intellexit mundum non esse. Maior patet: quia agens intelli gens alquid semper esse / non posset producere il- lud de non esse ad esse. Et similiter agens intelli- gens semper aliquid fuissc / non potest illud produce re de non ess: ad esse. Si deus ergo intellexis- set ab aeterno mundum fuisse ab aeterno: igitur non potuit mundum producere de non esse ad esse. Minor probatur: quia nihil potest producere ad esse nisi libere. Confirmatur ratio: quia omne quod ex- trahitur de non esse ad esse / prius fuit in poten tia ad esse quam habuit esse: et omne tale incepit esse. ergo nihil tale potuit esse ab aeterno.

Prae terea. si deus potuit mundum producere ab aeter no libere: ponatur quod ita fuerit. quo supposi- to: quaero utrum sciuit se unquam creare mundum an non: Si non: ergo nunquam libere creauit. Si sic: esto deus aliquando sic sciuit esse sicut per hanc denotatur: deus creat mundum. si quandocumque sic sciuit esse: etiam simul sciuit ita esse sicut denotatur per hanc compu- lativam: deus nunc creat mundum: et immediate an- te hoc mundus non fuit. si deus numquam creauit mum dum: deus sciuit mundum non esse prius et post incipe re. Ista ratio supponit quod creatio mundi fuit subita. Et ideo siue hoc ponatur sive non: ar guo sic: quaero ponendo mundum fuisse ab aeter no: et tamen creatum a deo: vtrum mundus fuisset creatus subito an sucessive: Si in instanti: sit illud a: et tunc non est imaginabile ponere mum dum creatum in a: et tamen non incipere esse in a. Si suc- cessive: quaero vtrum per tempus infinitum an finitum: Si infinitum: ergo numquam mundus fuisset pro- ductus. Si per finitum: sit ita gratia exempli / quod per diem: ergo ante diem illum non fuit mundus: er- go illo die mundus incepit: et si mundus incepit ergo non fuit ab aeterno. Sed respondetur aliter negando illud assumptum: quandocumque deus sci- uit illam: deus creat mundum: deus sciuit istam co- pulativam etc. Contra. si deus unquam creauit mum dum: deus sciuit tunc sic esse sicut per primam par tem copulative denotatur: quod scivisset hanc: sed sciuisset deus: deus creat mundum. si ergo tunc non sci uit simul sic esse sicut per secundam partem copulati ue denotatur: ergo sciuit tunc sic esse sicut per opposi tum secunde partis denotatur. ergo creando mundum sciuit istas si fuissent: deus creat mundum. et tamen imme diate ante hoc mundus non fuit. Sed sequitur. immediate ante hoc mundus non fuit: ergo tunc sci- uit istam copulativam / deus creat mundum: et mum- dus prius fuit. consequens concludit contradictionem; nisi vo limus dicere quod mundus fuerit ante illam crea tionem: et post destructus et iterum renouatus. quod nihil est: et contradicit proposito: quia arguo idem de vltima creatione qua usque nunc dicitur durasse.

Praeterea. si deus potuit creasse mundum ab eterno: potuit creasse solem ab aeterno. Pona tur quod ita fuerit: et arguo sic. deus creauit so- lem ab aeterno: ergo creavit eum in aliquo gradu ali cuius signi in celo. sit ille gradus a. tunc quaero utrum a gradum sol acquisivit per motum an non: Si sic: ergo sol mouebatur ad a. ergo non fuit creatus in a. quod est oppositum positi. Si non: ergo non m ouebatur antequam fuit in a. et per unam horam tamen fuit in a. sit illa gratia exempli b. transacta ista hora cum venisset ad b gradum immedia te sequentem a: haec fuisset vera si fuisset: sol non est motus nisi per unam horam: et sic simul sol ince- pit intrare b: et numquam fuit prius in b. ergo sol ante incepit moueri: ergo non fuit ab aeterno.

Praeterea. sit a gradus caput arietis: tunc deus quando creauit solem: sciuit istam: sol est in capite arietis: et nunquam prius fuit in capite arietis: et annus erit antequam redeat ad caput ariets ergo tunc sciuit quod nunc incepit primus annus mum di. ergo partransacto signo piscium deus scivit illam nunc secundo: sol est in ariete: quia primus annus mundi est completus: ergo mundus incipit. quia est propositum.

Praeterea. in eodem instanti quam creabatur sol: quaero an illuminauit horiteron tem nostrum: an haemispherium aliorum scilicet anti- podum nostrorum: Si nostrum: ergo nox fuit eis: ergo dies nostra praecessit diem eorum. ergo est dare primum diem eorum. ergo totum tempus est finitum. Si icitur quod sol prius illuminavit haemispherium eorum idem argumentum procedit: quod tunc dies eorum prae cessit primum diem nostrum.

Praeterea. sit quod sol fuit creatus in eclipsi: et sit instans creatio- nis a. quaero an inter a et primam eclipsim fuit tempus finitum: an infinitum: Si infinitum: ergo num quam fuit illa eclipsis nisi post tempus infinitum interceptum inter a et ipsum. quod non est imagi nabile. Si per finitum: sit per unum annum: ergo sol non fuit ante ecliprsunm suam nisi per unum annum: ergo incepit esse.

Praeterea. ponatur quod deus ab aeterno produxisset mundum: et simul cum hoc sciat istam propositionem / deus non potest face re quin mundus fuerit. quaero vtrum ista semper fuit vera an non: si sic: ergo deus nunquam potuit facere quin mundus fuit: ergo mundus non fuit produ ctus a deo libere. Si non semper fuit svera: ergo aliquando fuit falsa. ergo tunc sua opposita fuit ve ra: quia ponatur a principio argumenti quod deus scit illas duas: et capio mensuram in qua ista affirmativa fuit vera: deus potest facere etc. et sit a. Contra. in a mundus fuit: ergo in a ista est neca ria / ante a mundus fuit. ergo deus non potest facere quin mundus fuit. quia. vi. Ethico. hoc solo priva tur deus etc. ergo non est possibile quod deus ab aeterno creauit mundum et tamen libere.

Praeter- ea si sic: ergo potest produxisse homineus ab aeterno sit ille a. quaero utrum a vixisset per tempus fini tum: an infinitum: Si per infinitum: numquam fuit set mortuus: ergo adhuc viveret. Si per finitum et inter mortem eius et diem hunc non est nisi tempus finitum: ergo totum tempus a sua creatione usque nunc est finitum: ergo mundus incepit esse. Prae terea. demonstratis omnibus hominibus haec est vera posito isto casu: et simul cum hoc quod ab eo fuis sent deriuati per generationem omnes homines praeter eum: sicut dicimus de Adam: haec inquam fuisset vera tamen a fuit ingenitus: ergo a nul- lus alius praecessit: et non vixit nisi per centum an- nos: ergo nunquam fuit ab aeterno.

Praeterea in omni ordine sibimuicem sucedentium illud quod est antequam nullum / et postquam quodlibet aliud ab illo istius ordinis: illud est simpli- citer primum illius ordinis: sed si deus ab eterno creasset vnum hominem a quo deri uata fuisset humana posteritas: ille fuisset antequam nullus homo praecessisset: et post quam quilibet homo alius: ergo fuisset simpliciter primus ergo tota illa multitudo habuit simpliciter pri mum: ergo omnes alii fuissent finiti numero. Confi matur illa propositio per auctoritatem hilaru vii de triniate quia silius non est de nihilo: ergo non habet esse de nouo: ergo secundm eum omnie quod fuit de nihi lo habet esse de nouo. et huti de sacramen tis lib. i. c. i Non fuit possibile deo habere crea turam coeternam. Praes: rea Anselmus monolo. vi

Si quid est ex nihilo per aliquid: necesse est vt illud per quod est / prius sit. Contra primam qua dicitur mundum fuisse aeternaliter: est problema neutrum Et contra secundam sic arguitur. et probatur multi- pliciter quod includat contradictionem mundum fuisse ab aeterno. Primo sic. Infinito repugnat esse pertransitum: sed si mundus fuisset ab aeterno: mul- titudo infinita fuisset partransita: ouia infiniti homines fuissent mortui. Tunc arguitur sic. quili bet eorum fuit futurus ergo tota multitudo su it futura: et nunc est praeterita: ergo infinita multitudo est partransita.

Praeterea. infinito repugnat excedi: sed si mundus fuisset aeternus una multitudo excederet aliam in infinitum. et go etc. Maior probatur: quia omne excessum ab alio est finitum. Minor ostenditur: quia plures fuissent digiti quam homines: et reuolutiones lu ne quam solis etc.

Tertio. in omni die potui- set creasse unam animam et conservasse. et sic per consequens iam foret altera multitudo infinita actu. conse- quens impossibile secundum quosdam: immo de fa cto posita aeternitate mundi / infiniti homines fuissent: et cum anima sit incorruptibilis: essent nunc infinitae animae.

Quarto demonstratis omnibus hominibus qui fuerunt: quilibet eorum fuit posterior- sole: ergo sol praecessit istam multitudinem: ergo illo priori in quo sol praecessit non fuit aliquis homo. ergo ab aeterno non fuit homo.

Quinto. si sic: pars non esset minor suo toto: quia a tota multitu- dine hominim aufero decem: quaero vtrum residur sint finiti an infiniti: Si infiniti: ergo tota multitudo residua non est minor tota multi tudinem hominim ergo tot: cum x non sint plures quam tot sine decem.

Praeterea si sic: deus non potest creare plures antas quam fecit: quia da quod sic: tunc possent esse plures animae quam infinitae.

Ad pri mamcum dicitur. Infinito repugnat esse partransitum. Dico quod possumus loqui de infinito dupli- citer. vel de infinito secundum quantitatem continuam: sicut de infinita magnitudine: vel secundum mul- titudinem: et hoc dupliciter: vel quod sit infinita actu- vel potentia: sicut est multitudo partium pro- portionalium in continuo. Similiter esse partransitum potest dupliciter exponti. Uno modo exponitur in su- cessivis per esse prio futurum et postea praeteritum: sicut dicimus quod dies praeterita est pertransita. Alio modo exponitur in permanentibus esse partransitum per hoc quod aliquid motum est ab extremo ad extre mum alicuius quantitatis. et sic dicimus quod magni tudo super quam est factus motus aliquis: est partras ita a mobili: cum peruenerit usque ad finem per me dium illius Tunc ad propositum cum dicitur infinito re pugnat esse pertransitum. Nego istam: si intelligatur de quanto infinito: quia nullum tale est: et ideo nihil sibi repugnat.

Et quando arguitur. si mundu- fuisset ab aeterno: multitudo infinita fuisset pertransita. Dico quod nullum inconveniens est concede re illam propositionem: quia quolibet tempore peartransito / infi nita multitudo est partransita. et similiter partransita quacumque magnitudine quantumcumque parua: con- cedendum est quod infinita multitudo est partransi- ta: quia omnis magnitudo est vna multitudo in finita. nam unus numerus seu magnitudo est unum: duo: tria: et sic in infinitum: capiendo illam ut est de compulato extremo: et sic concedo quod infiniti homines fuissent mortui: si mundus fuit set abaeterno. Et cum dicitur: quilibet illorum fuit fu turus: demonstratis omnibus praeteritis. Potest dici quod est falsa: quia est implicativa falsi. implicat enim quod aliqui fuerunt homines illi: et tunc est negan da haec scilicet tota multitudo hominim fuit futura: quia infinita multitudo non est aliquam vna mul- titudo.

Aut potest dici quod tota multitudo hominim praeteritorum non fuit futura: et ideo non est modo partransita: proprie loquendo de per- transito. Similiter quo negat illas consequentias. a erit: ergo a est futurum a fuit: ergo a est praeter- itum haberent negare istam: multitudo hominim est patrttasita: quia ille terminus multitudo sup- ponit pro mulutudine quae est: ergo illa consequentia potest negari. quilibet illorum fuit futurus: er- go multitudo fuit futura: sicut non sequitur. quilibet illorum est praeteritus: demostratis omni bus de choris angelorum: ergo haec multitu- do est praeterita. Nec sequitur: quilibet illorum fuit futurus ergo omnes isti fuerut futuxi. et licet haec sit falsa: tota multitudo hominim fuit futura: haec tamen est vera: infiniti homines fuerunt futuri. et si in hac propositione infinita multitudo fuit futu ra: ille terminus infinita possit stare syncathe goreumaticae: concedo quod est vera: et sic conce do similiter istam: infinita multitudo est partransita: ergo omnes ille vnitates sunt pertransitae. sed nego ergo tota multitudo fuit futura. et similiter hanc to- ta haec multitudo est praeterita.

Contra. quaelibet unitas illius multitudinis est pertransita: ergo omnes ille vnitates sunt porstansite: per tota miti tudo est partransita.

Item tota illa multitu- do fuit: et nulla unitas istius modo est: ergo tota est raeterita.

Item qualibet vnitas istius multitudi ais est praeterita: ergo omnes vnitates sunt praeteritae

Ad primum potest dici quod consequentia non valet: sicut nec ista. quodlibet istorum distat a b: ergo omnia distant ab. sit b ultimus punctus unius linee ponendo pun- cta et lineas: et demonstro per liber istorum omnia pun cta praeterb. vel si dicatur quod non possunt demon strari per illud pronomen: et hoc credo verum: cum pronomen nihil significet: nisi quando homo vtitur vo- cabulo illo demonstrando aliquid certum: et con- stat quod non est possibile quod homo demonstret infini- ta. Proptur istam responsione volo quod a sit termin- corrndens cuilibet puncto in linea qua sit quia prae ter b. et tunc haec est concedenda: quod libet a distat a b. et tamen haec est neganda: omnia a distant a b. accipien do lyes onia collective. similiter ista est neganda. to- ta multitudo a distat a b. quia tunc inter totam multitudinem a et b / esset linea et essent media: et illa sunt quadam. ergo a et b etiam mediant inter to tam multitudine a et b. et hoc accipiendo sem per liber totam cathegoreumaticae.

Et a simili ne go consequentiam. quilibet vnitas illius multitudinis est praeterita: ergo omnes unitates sunt praeterite: ca- piendo libed omnes collective. licet antecedens istius consequene sit negandum apud illos qui dicunt quod hoc verbum praete ritr temporis fuit non potest vere et licite exponi per est praeteritum. nec hoc verbum erit per est futurum.

Sed contra. Capio istam / omnes unitates istius multitudi- nis sunt partransitae: quia si hoc est falsum: vel hoc est in toto vel in parte. Si in toto: ergo quilibet homo quafuit est. et sic nunquam adhuc homo moriebatur: Si in parte: ergo omnes vnitates huius multitu dinis non sunt partransitae: ergo aliqui qui morieban- tur non sut partransiti.

Potest dici quod haec / omnes unitates sunt partransitae: est distinguenda: eo: quod libd omnes potest teneri collective vel divisi- ve. si divisive: propoitio est partim vira et partim falsa: quia est universalis cuius quaelibet. singula ris est viera praeter unam.

Similiter ista / omnes partes sor- tis sunt aliquid minus sorte. Si est vniversa lis: habet quamlibet singularem veram praeter unam in qua sunt simul singule partes sortis: et illa sin gularis conuertitur cum sensu collectivo: sicut ista / omnes apliti sunt duodecim: accipiendo ly omnes collective: et sic est in qualibet propositione dicendum quod vna singularis illius universa- lis est falsa: quia conuertitur cum collectivo. ideo dico quod haec vlis omnes apli sunt duodecim / est par tm vera et partim falsa. hoc est habet aliquam singularem falsam et aliquam veram. Et dico sic: quod omnes istae vnitates suntpertransite: secundum quod est vniversalis habens unam singularem falsam in qua denotatur demonstrari quod aliqua sunt infinita: et quod illa sunt quodammo qua aliquando fu erunt futura: et nunc sunt praeterita. Si autem lbyet omnes tenetur collective: tunc est vna propositio singu- laris de qua non potest queri an sit in parte va et in parte falsa: quia propositio singularis non habet veri tatem nisi pro se. ideo ipsa falsa. haec tamen propositio /omnes istae unitates sunt partransite: non potest distin- gui: sicut nec illa / omnes isti apli sut. xii demon stratis. xii quia illa oro convertitur cum singula ri et est propo singularis: ideo argumentum non procedit. vt patet.

Ad aliam formam: nego illanm consequentiam tota illa multitudo fuit: et nulla eius unitas est: ergo tota est partransita licet similiter atecedens sit falsum propter falsam implicatione scilicet quod illa multitudo sit vna tota mititudo.

Ad ter- tiam similiter nego consequentiam: sed concedo antecens. conceden da tamen videtur ista: infiniti homines fuerunt futuri et praeteriti: quo non sunt modo praesentes: nisi forte impe diret falsa implicatio in hoc pronomine qui

Ad secundum principale cum dicitur infinito repu- gnat excedi. nego illam: quia vnum infinitum potest excedere aliud: si esset in casu infinitum. Si- militer corpus infinitum si esset: excederet supr- ficiem infinitam si esset: et superficies infinita si esset / lineam infinitam si esset. Nec valet talis consequentia: hoc infinitum excedit illud: ergo excedit il- lud in duplo vel in triplo etc. Ueruntamen si excedens et excessum sint eiusdem rationis et speciei in genere quantitatis: consequentia est bona.

Ad probationem cum dicitur quod plures fuissent re volutiones lune quam solis etc. Potest dici negan- do: quia licet in mille hominibus sint plures digi ti quam homines: non tamen in infinitis hominibus sunt plures digiti quam homines: quia infiniti digi ti et infiniti homines.

Aliter aliqui dicunt ad istud argumentum: quod vna multitudo infini ta est maior alia: et concedunt quod plures fuae- runt reuolutiones lune quam solis. Dicunt etiam. quod sicut inter ternarium et binarium est sesquial tera proportio: ita inter ternarios infinitos et binarios infinitos est sesquialtera propor- tio: et infinito potest fieri additio. Et haec opi. est Linconien. super librum physicorum.

Ad ter tium de infinitate animarum in actu. ista ratio non concluderet Pethagoricis: qui posuerunt re- ditionem animarum ad corpora. et ponunt quod anima transit de corpore hominis in corpus bestiae et econtrario: sicut recitat Quidius metaphysica xv et di cit sic. Morte carent animae: semprque priore reli cta Sede: nouis domibus viuut habitantquam recepte. Quicquid sit de eis: tamen immortalis tatem anime humane sola fides determi- nat cum multitudine animarum secundum multitudinem corporum. Auliter potest dici quod conclusio de infini to in actu potest concedi. concedendo nunc. et ne- gando esse in actu idem quod esse rem veram in hoc mundo: quia in quolibet continuo sunt infinita in actu distincta situm ab inuicem. quia volo quod a significet primam partem proportiona lem alicuius continui: et iii et v et vii et sic in infinitum secundum numeros impares. et b sit no- men secunde partis continue proportionalis eius- dem continui ii iiii vi viii et sic in infinitum secundum progressionem numeri paris. tunc manitestum est quod infinita a sunt in isto continuo: et similiter infinita b. et quaecumque a distant ab inuicem lo- co et situ: et inter quaecumque a sunt aliqua b media: et inter quaecumque b infinita a. ista tamen omnia constituunt unum continuum. Et ideo apud Ario. iii physicrui vocatur haec multitudo in potentia. quia omnis res quae eist pars alterius / dicitur apuo eum esse in potentia: et sic sol est ens in poten tia: quia pars sui orbis secundum eum. et corpus hominis est quoddam ens in potentia: quia est pars ho- minis. Sed credo quod apud Aristoteles non posset esse multitudo actu infinita. et ideo secundum eum non forent animae infinitae: quamcumque viam tene ret. Ad hoc vitandum ex libris suis non claret nec reditus aliquarum animarum ad corpora aliquam liter videtur probabilis.

Ad quartum cum icitur ergo quilibet homo fuit posterior sole. come- cedo: et nego consequentiam. vltra. ergo tota multi- tudo hominim fuit posterior sole. Et iterum ergo homines fuerunt posteriores sole.

Ad quintum cum dicitur tunc pars non esset minor suo to- to. concedo quod est dare partem aequalem toti compo sito: sicut corpus hominis est aequale toti compo- sito. Similiter si materia et forma sunt duae res extense in igne: vtraque pars est aequelis toti con- posito simul sive in quantitate continua sive discreta. Imaginemur quantitatem finitam ex una parte: et infinitam ex alia: concedo quod pars non est minor toto ex parte illa qua totum est infi nitum. verbi gratia. si imaginamur unam li neam ab hoc loco protractam in infinitum versus occidentem: quae sit a. et sit b ista tota linea prater unum pedem versus terminum huius line i. versus orientem: tunc b est pars a manifestum est et tamen b est linea infinita: nec est simplicitur minor a. Eodem modo de multitudine infinita a parte ante / et finita a parte post / potest fieri additio: et istius multitudins a parte ante sunt nfinitae multitudines: quarum quaelibet est fi nita. et tamen sunt multitudines infinitae termi- nate ad istum hominem qui modo nascitur: et ideo con edo quod subtractis x. residua multitudo est infinita: nec est minor multitudo quod composi ta ex x. et residuis. sicut si imaginamur unum compositum ex verbo dei et humanitate sibi vni ta: dico quod illa perfectio composita si foret / non foret maior altero composito: quia illud est quo maius cogitari non potest. et sic concedo quod non omnis pars est minor suo toto. Et licet omne totum est maius sua parte: non tamen omne totum est maius qualibet sua parte.

Ad sextum cum dicitur. si essent animae infinitae: deus non posset creare plures animas quam creauit. comn- cedo consequentiam: et concedo de virtute vocis quod deus non posset creare plures res quam creavit. potest tamen creare alias animas dato quod essent infinitae: non essent plures res quam est unum continuum: si tamen continuum sit infinitae partes proportiona- les.

Sextus articulus est an deus posset facere mundum meliorem quam fecit.

In isto arti culo opiet dicere conformiter secundum fidem: ad minus enim suppono deum esse infinitae virtutis inten- sive: et eum libere producere mundum: et mundum esse finitae bonitatis et perfectionis. Quibus suppositis dico tria. Primum / quod deus potest facere mundum alium ab isto: perfectiorem isto: et eiusdem speciei cum eo: solum numero differentem ab isto. Secundo / quod potest facere alium perfectio- rem alterius speciei. Tertio / quod non potest fa cere optimum quod potest facere: et ideo non potest face re mundum ita bonum sicut potest facere: ideo solus deus est qui non potest facere optimum quod potest

Primam conclusionem probo sic. accipiendo istam conem suppsitionem de dei potentia: quae est quod deus potest facere quicquid fieri non includit con tradictionem. Ex quo arguitur sic. Deus potest facere quicquid non includit contradictionem: sed unum alium mundum fieri ab isto differentem solo numero non includit contradictionem: er go etc. Minor probatur: quia nulla contradictio est: duo soles sunt. duae lunae sunt. duo mun di sunt. Posset ergo deus creare alia corpora celestia eiusdem speciei cum istis: et per consequens sole numero differrent.

Secundo ex eodem sequitur quod deus potest facere mundum in infinitum me iorem isto: et tamen qua factus est sit finitae perfectionis et eiusdem speciei cum eo. Istud patet sic: deus potest facere sipberas celestes quo essent maiores quam sint istae: et stellas omnes maioris quantitatis et elementa proportionabiliter: et tunc diameter illius mundi esset maior quam istius mundi: sed non est da re maximam quantitatem quae non possit maiorem fa cer: ergo in infinitum potest augere mundum. et tamen quilibet foret finitae perfectionis et eiusdem spe ciei cum alio. Quod autae maioritas extensionis non faceret dieriam specificam / patet maxie in to- tis homogeniis: quia si diameter solis essetin du plo logior quam sol est: non differret specie ab isto: sic nec sprhera ignis differret specie ab isto igne pedalis quantitatis. Sic ergo deus potest facere mundum meliorem: et meliorem in infini- tum: seruata tamen proportione consimiliter per au gmentationem partium consimilium et aequelium ipsius mum di. Et eodem mo peiorem in infinitum: per dimi- nutionem partium quas nunc habet.

Secundo dico quod deus potest facere mundum alium differentem ab isto spe: meliorem isto: tamen non potest facere mun- dum differentem ab isto spe: peiorem isto. Pri- mum patet: quia supra quamcumque spem datam potest creare speim perfectiorem: ergo potest creare cor- pus solis alterius speciei a sole: quod perfectiores operationes facere secundum speem quam sol facit. sic- ut homo perfectius imaginatur quam bos. et tunc mun- dus copositus ex silibus partibus istius mundi: et vna tali spe vel duabus vel tribus: foret perfectior isto: et alterius speciei ab isto mundo. Assumptum patet: quia talia fieri non implicat contradictionem. Quod autem non potest fieri peior isto differens spe / patet quia sic etiam oporteret imaginari quod sibi deesset aliquo spes quam istae mundus habet: et si hoc tunc non foret mundus.

Tertio dico quod deus non posset facere optimum quod potest facere: quia quo cumque bono dato deus potest facere melius: nec potest facere quantumcumque potest facere: nec potest fa cere ita cito sicut potest facere.

Sed contra ista sunt quaedam dubia propter rationes Aristoetelis primo celi: quibus probat unitatem mundi. Prima est talis. Mandus constat ex materia sua tota: ergo non est plurificabilis: ergo non possunt esse multi: et per consequens nec infiniti. Secundo. quia non esset ma ior ratio quare grave moveretur ad medium isti mundi quam ad medium alterius. Tertio sic omnie quod naturaliter recedit ab vno loco / vio- lenter accedit ad eundem: sed grave in alio mum do positum naturaliter recedit a medio isti- mundi: ergo violenter accedit ad medium alte rius mundi: et per consequens recedet a medio istius mundi. ergo vbicumque ponitur / violenter acceder ad mediu istius mundi. ergo licet poneretur infra circumferentiam istius mundi: violenter accede ret ad medium istius mundi: et non naturaliter consequens falsum. ergo etc.

Secundum dubium est / contra suppositionem illam conem: deus non potest fa ere quicquid includit contradictionem. dicitur primo sic deus potest facere impossibilia fieri. ergo etc Antecedens probatur per Anselmus ii cir deus homo et. xvii Omnis necessitas et impossibili tas dei subiacet voluntati. illius autem voluntas nulli subditur necessitati aut impossibilita ti. nihil enim est necessarium aut impossibile: nisi quia ipse vult: ipsum autem velle aut nolle ali quid propter necessitatem aut impossibilitatem alienum est a veritate. ergo si deus posset vel le hominem esse asinum: hoc utique esset possibile: sed deus non necessario non vult hominem esse asinum quia eius voluntas nulli necessitati subditur ergo possibile est quod homo sit asinus: ergo hoc deus potest facere. sed tenetur quod hoc impossibile sit fieri. ergo deus potest facere quod impossibile est fie ri.

Praeterea ego possem hoc facere quia fieri includit contradictionem: ergo deus. antece- dens probatur: quia possem facere unam copulati uam compositam ex duabus contradictoriis. sed hoc fieri includitur contradictionem: quia non potest fieri nisi fiat contradictio.

Tertium dubium est si deus fac ret hominem qui peccare non vellet nec posset: sic- ut possibile foretur secundum magistrum ini id s sententia distintione xliiii. Et est verbum Augustinus ii super Geum capitulo iii Talem deus potuit hominem fecisse qui nec peccare posset nec vellet. et si talem fecisset: quis dubitaret eum meliorem esse: Est ergo du bium an talis esset eiusdem speciei cum aliis hominbus. et videtur quod non: quia quando aliquid convenit alicui individuo: et nulli alteri indi viduo eiusdem rationis videtur repugnare. vnde licet humana natura in christo non potuit pec care stante illa unione: tamen si foret deposita peccare potuisset: ergo sibi non repugnabat peccare potuisse: ergo homo talis factus non foret eiusdem speciei cum aliis hominibus

Quartum dubium an aliqua creatura exce- dat aliam in perfectione infinitae. videtur quod sic: quia dato quod non: ergo Dabriel non excedit perfe ctionem unius musce in infinitum: et constat quod excedit: ergo in aliqua proportione finita: sit ergo quod in centuplo: pono ergo quod deus faci- at centum muscas aequalis perfectionis cum musca data: ergo tanta est perfectio in ista multitudine sicut in Gabriele. et sic tanta bo nitas esset in ista multitudine sicut in ange- lo: et per consequens ita mala esset destructio eius sicut destructio angeli: quod videtur valde incon veniens.

Praeterea si Gabriel non excederet ignem pedalis quantitatis nisi proportione. fini ta: quae sit a: detur illa proportio. cum ergo deus possit facere igne duplum ad a: et tri- plum et quadruplum: et sic in infinitum: sequi quod possit tantum ignem creare / quod esset aequa is perfectionis cum perfectione Gabrielis

Ad primum dubium dico quod rationes Aristoteles telis possunt solui supposita veritate fidei.

Ad primum cum dicitur celum constat ex materia sua tota: ergo non est plurificabile: consequentia est neganda: quia plurificari potest per agens quod nullam materiam praesupponit suae acsoni: sed totum creat. vnde li- cet conceditur quod nulla materia sit modo in poten tia ad forma solis: non ioeo sequitur quino alius sol possit fieri: sed tamen sequitur quod nullum agens crea tum praesupponens materiam suae actioni / potest producere formam solis.

Ad secundum dico quod grave existens in vno mundo moveretur natu- raliter ad centrum illius mundi in quao esset: et aliudgra ve in alio mundo ad suum centrum.

Ad tertium quando dicitur omne quod naturaliter recedit etc. nego istam propositionem tam de gravibus quam de levibus de gratia vibus: quia naturaliter omne grave descendit ad me dium mundi: et aliquod grave naturaliter recedita medio mundi: ergo aliquod grave naturaliter natum est recedere ab eodem loco secundm naturam / ad quem similiter natum est accedere. Quod autem casu posi- to aliquod graue recedit a medio mundi patet: quia ferrum positum in medio mundi accederet nati raliter ad adamantem suprapositum. Similite: ne relinquaretur vacuum: ide contingeret. De leuib facilius est videre hoc idem: quia imaginemur unam lineam transeuntem per centrum terre usque ad celum: in quo sit diameter sphere corpora- lium: cuius termini in celo sint a et b. tunc ma nifestum est quod ignis existens in superficiae terre directe sub a / naturaliter ascendet ad a. ergo natu raliter recederet ab illo sursum. et tamen si idem sup poneretur in alia parte directae sub b: natura liter accederet ad b: et recederet ab a. ergo idem leue in diversis sitibus positum natum est similiter re cedere et accedere ad eundem locum. Codem modo dico de graui posito primo in vno mundo: post in alio.

Ad secundum dubium dico quod haec suppositio: deus potest facere quicquid non includit contradictionem: est vera si bene intelligatur. Intelli gitur enim sic. deus non potest facere quae tacto et existem tibus omnibus propositionibus quae possunt esse / sequuntur ali qua contradictoria esse simul vera et omne illud potest facere: quo posito in esse / non sequuntur aliquo contradictoria esse simul vera. Ad illud Anselmum dico quod non debet intelligi secundum verba: sed sicut ipse met declarat in medio capituli: dicens quod du plex est necessitas scilicet necessitas coactionis et necessitas prohibitionis. similiter impossibilitas sonat in defectum potentiae. manifestum est autem quod voluntatem dei nulla potest coactio cogere: nec aliquam impossibilitas cohibere: nec in eo est defectus potentiae quin possit quicquid est possibile Et ideo dicit Anselmus ad talem intellectum quod omnis ne cessitas et impossibilitas eius subiacent volunta- ti: hoc est nihil potest eius voluntatem cogere vel prohibere vel aliquo modo impedire: nec plus in tendit. Unde ad formam argumenti dico quod deus non potest velle hominem esse asinum: sic quod huma- na natura sit natura asini: et concedo quod non vult libere hominem non esse asinum: sed necessa- rio. et concedo quod nihil vult necessario nisi se. unde nullam rem vult esse necessario nisi se: vult tamen multa sic esse necessario: sicut per quaedam con plexa necessaria denotantur: ut deum non esse creaturam: hominem non esse asinum.

Ad aliud concedo quod homo potest facere illud quod fieri inclu dit contradictionem: sicut concludit argumentum: quia homo non potest facere copulativam compositam ex con tradictoriis / quindo faciat illud quod fieri includit contradictionem: non tamen potest homo aliquid facere / quae fa cto contradictoria sint simul vera.

Ad tertium du- bium respondet. Ockam primo sententiarum dsti xliiii quod homo talis non foret eiusdem speciei nobiscum. Unde dicit quod istae terminus homo potest dupliter accipi. Uno modo pro omni conposito ex corpore et na tura intelligibili: et sic homo non est species pecialissima. Secundo accipitur pro composito ex corpore et tali anima intellectiva qualem nos habemus et homo sic sumptus est spes specialissi ma. Nec ille qui foret impeccabilis per natu- ram esset eiusdem speciei specialissime cum illo qui potest peccare per naturam. quod probat per rationem quam posui in isto dubio superius: quia si aliquid coue nit vni individuo alicuius speiei: non repugnat alteri individuo eiusdem speciei consimile habe- re etc.

Contra. hoc non est ad mentem magi- stri et Augustinus Quorum uterque dicit de homine iam facto: quod deus poterat eum talem fecisse qui non vel let peccare nec posset: vt dicit magister. sed deus non posset facere hominem iam factum alte- rius speciei quam est: ergo non est ad propositum dicere deum posse facere hominem alterius speciei qui non possit peccare.

Secundo quia non sequitur: ille homo non potest peccare: ergo est alterius specitei et hoc lo- quendo de potentia propinqua ad peccandum sicut non sequitur. hoc grave impeditum non po test descendere: ergo est alterius speciei ab alio gra ui quod iam descendit. Similiter christus non potest pecca rae: et tamen est eiusdem speciei cum quilibet peccatore. Similiter dato quod deus nullum praeceptum daret homini: non pos set peccare potentia propinem. Similiter dato quod deus constitueret quod non coageret homini ad actum ma- lum: et impediret ne aliquid omitteret: talis non posset peccare potentia propinum. nisi sicut fri- gidum potest calefacere: et obscurum illumiare: quia frigidum potest fieri calidum: et obscurum illumino sum. Et secundum illum modum loquendi possum di- cere quod ille cecus potest videre: et sutor potest con- secrare aepos.

Tertio. videtur inconvenienter dictum quod ideo deus posset facere hominem impec cabilem: quia potest facere unam creaturam alterius speciei ab homine: quo peccare non potest: quia sequitur: a non est animal rationale mortale: ergo a non est homo. sit animal rationale mortale diffinitio convertibilis cum isto termino homo: ergo non sequitur quod fecisset hominem impeccabilem: sed vnam creaturam quae fuis- set vocata homo.

Confirmatur: quia hoc nomen homo est nomen speciei specialissime: et non genus. nec potest esse nomen generis nisi per noua imposi- tionem.

Quarto. aut illa creatura foret li bera: aut non. Si non libera: ergo non foret homo rationalis. Si libera: ergo facto sibi praeceptoe posset libere obedire vel transgredi.

Confir matur per illud hiero. in quadam homilia de fi lio prodigo. Et ponitur libro ii di xxv. Solus deus est in quem peccatum non cadit: nec cadere potest ceteri cum sint liberi arbitrii: in vtramque partem Niecti possunt.

Quinto sic aut talis posset me reri aut non. si non: ergo necessario damnaretur et tamen sine peccato: quod est inconveniens. Si sic: aut per naturam aut per graram. si per naturam sequitur error Pelagii. Si per gratiam: contra gratia non est sibi necessaria: quia non est magis peccabi- lis quam lapis: ergo sine gratia posset vitare peccatum: immo non propriae vitaret: quia vitare est non face re vel non habere quod homo potest facere vel habere- et ita nihil dicitur vitare nisi illud quod facere potest.

Et ideo non est secundum mentem Augustinus nec concludit sua ratio: quia non vult dicere Augustinus quod deus posset facere hominem qui foret impeccabilis per na- turam: sed posset fecisse sic hominem / quod eum donis gratuitis et virtutibus sic dotasset: quod sibi ad benen agendum solummodo et non ad peccandum cone gisset: quod numquam posset peccare potentia propin- qua: sicut dicimus quod graue non potest descende- re quando impeditur. Unde verba magistri superius al- legata sunt verba Augustinus ii super DOenni capitulo iii. Nec magister videtur ibi habere intellectum Augustinus vt patet ibidem. Nec plus habetur nisi quod Augustini in prin cipio capituli dicit. Talem inquit tacere hominem potuit: quo nollet omnino peccare. Ecce nos con cedimus meliorem esse naturam quae omnino peccare noluit. Loquitur enim Augustinus contra increpantes deum eo quod hominem permittat tetari et peccare: et quod debuit homines fecisse talem qui nollet omnino pecca re. Ad hos respondet Augustinus quod melior est natu ra quae omnino peccare non vult: quam illa qua peccare vult. Utrum autem posset facere hominem qui omnino peccare non posset: non quaerit Augusti- nus ibidem de hoc: nec determinatu salua re- verentia magistri. Unde nec Onclam habet intentio- nem magistri: nec magister intentionem Au- gustini. Nec tamen magister intendit quod deus posset fecisse hominem impeccabilem per natu ram: sed per dona: sicut de natura humana in christo patet: et de beatis fiet.

Ad argu- menta istius opinionis. illud quod conuenit indi viduo etc. haec potest negari. Nam isti calorirepu gnat compati secum frigus: demonstrato calore in summo: et hoc conuenit tamen calori remisso. Similiter isti calori magno conuenit age re ad unum miliare: demonstrato vno magno igne: et tamen hoc repugnat multis paruis ca ioribus. Similiter lignum pedale et bipedale sunt eiusdem speciei: et tamen ligno dipedali conve nit componi ex duabus quantitatibus pedalibes: sed hoc pedali repugunat.

Ad quartum du- bium dicetur alias.

Iam restat videre de septimu articulo. an in propositionibus de futuro in mate ria contingenti sit determinata veritas in uno contradictoriorum: et falsitas in reliquo.

Et videtur sententia Aristoetelis quod non: sicut argueba tur. Unde videtur quod neutra pars in materia con tingenti est vera vel falsa. Opinio autem theo logorum huic est contraria: Credimus enim deum scire resurrectionem esse futuram et omnim contra dictoriorum determinate alteram partem: alias proprhetia esset impossibilis: nec ei oporteret credere. Similiter: vel est ita a parte rei sicut per illam denotatur a erit. sit a unum futurum contin- gens. vel non est ita a parte rei. si non: propositio est falsa per diffinitionem: quia significat aliter esse quam est. si sic: ergo propositio est vera.

Dico ergo sicut dicitur communiter: quod propositio de futuro necessario est vera sic tamen quod nunquam potest fuisse vera. et ideo aliter est vera quod illa quae est de praeterito simplici ter vel de praresenti: est tamen sic vera / quod nullo modo ad sui veritatem requirit aliquam de futu ro esse veram: quia si aliqua talis sit vera: neces sarium erit postea quod illa fuerit vera. In pro- positionibus autem de futuro in materia contin- genti sic estquad vtrumque contradictoriorum potest esse verum et tamen nec simul nec iuccessive.

Praeterea ali qua propositio est vera et potest esse falsa: et tamen non potest desinere esse vera: nec incipere esse falsa. Item aliqua propositio est vera et potest esse falsa: et tamen non potest mutari a veritate in falsitateme. Item aliquo propositio fuit vera ab aeterno: et est vera nunc: et tamen potest fuisse falsa ab aeter non. tamen si fiat falsa: non aliter se habebit quam se habuerit ab aeterno: quia si nunc sit falsa.- ab aeterno fuit falsa. Item sortes potest face re aliquam propositionem fuisse veram ab aeterno / qum nunquam fuit scita a deo: et tamen deus non potest inci- pere scire eam. Iste propositiones patent in talibus sortes erit beatus: sortes non erit beatus: quia ista quae est vera de istis semper erit vera: et tamen potest nunquam fuisse vera: non tamen incipere esse vera.

Sed in quibusdam propositionibus contingentibus illa quae est vera / potest desinere esse vera: et incipere esse falsa: si continuae maneat. sicut patet de istis: anima antichristi creabitur: dies iudic erit. sor tes nascetur in a. nam in primo instanti esse ipsius an- tichristi haec incipit esse falsa si continuae ma- neat: anima antichristi creabitur. et haec similiter: dies iudicii erit: erit falsa post diem iudicii. et erit falsa postquam fuit vera. et sic de similibus quae non semper erunt vere de futuro: sed usque iad certum tempus. Aliae vero propositiones qui sunt in praescientia dei respectu beatitudinis qui erit aeterna: vel damnationis aeterne: sic sunt vere / quod ab aeter non fuerunt vere. sicut tales: anima christi erit beata: anima Iudae erit damnata: stante signi ficatione quam modo propositiones habent. et de tali bus verum est quod sunt vere: et possunt esse falsae: sed non possunt desinere esse vere: nec incipere esse falsae.

Similiter aliquae propositiones sunt de futuro: quae sunt vere et non falsae: et non erunt vere nisi ad certum tempus. sicut sortes peccabit cras: dies iudicii erit: et huiusmondi possunt ante tempus illud nunquam fuisse vere: non tamen possunt ante illud tempus esse vere vel falsae sucessive vel mutari de veritate in falsitatem.

sic ergo patet ad istum articulum quod propositio de futuro ideo est vera: quia sic erit sicut per eam denotatur: potest tamen aliter esse: et ideo non est necesse si fuerit vera quod semper erit postea verum dicere quod fuit vera et in hoc differt a propositionibus de praete rito et praesenti.

Octauus articulus an deus pos sit reuelare futura contingentia. hic dico quod istae articulus praesupponit deum scire futura co- tingentia: quod concedo sicut opre: ut patet. i sentem istintione xxxviii et xxxix. per totum

Sed dubium est an deus possit scire plura quam scit an non de hoc scire dixi alias contra Onclra. quaere quintum ar ticulum de scientia dei quam habet deus de futuris contingentibus: an possit futura contingentia re velare creaturae rationali. et dato quod sic: an te lia reuelata sint contingentia post reuelatio nem. vbi sunt quatuor videnda. Primo praemit tam quia sdam auctoritates sctorum. Secundo quas dam diffinitiones et terminorum expositiones. Ten- tio quaeidam suppsitiones. Quarto ad quosdam rationes factas in argumento principali illus opri ri- debo.

Quantum ad primum: sciendum quod cum ti- more et reverentia etiam opet exprimere illa quam vera sut / quando loquimur de deo. Unde Augustin c x de civi dei capitulo xxiii. "Liberis verbis loquuntur philosoph nec in rebus ad intelligendum difficillimis offen sionem religiosarum aurium partimescunt. Nobis autem ad certam regulam loqui fas est: ne verborum li- centia etiam de rebus quae his significantur impiam giguat opinionem". haec ille. Et ideo qui in ista materia dico: sine partinacia / investigationis grstia dico. et licet nulla rationem haberem ad concordam dum cum rerum contingentia divinam praescientiam et reuelationes: non minus ideo crederem quin vre simul stent / deum tales reuelationes posse reuela re: et eas post reuelationem esse contingentes. et argumenta optima quae ponunt in contrarium reputarem sophistica: licet nullus foret quo ea sci- ret soluere. Unde Anselmus de concordia cacit. xviii dicit quod quando rationem habemus cui scriptura re- pugnat: quamuis nobis ista ratio videatur inex- pugnabilis: nulla tamen veritate fulciri creden da est. Et Augustinus v de civitate dei capitulo x disputans ct pinionem Ciceronis: qui negauit praescientiam dei: dicit. "Nullo modo cogimur aut retenta prae scientia dei tollere voluntatis arbitrium: aut retento voluntatis arbitrio deum: quod nefas est negare praescium futurorum: sed vtrumque conplectimur vtrumque fideliter et veraciter confitemur. Illud vt bne credamus: hoc ut bene vivamus. Male autem vi vitur: si non de deo bene creditur. vnde absit a nobis negare eius praescientiam vt liberi esse velimus: quo ad iuuante liberi erimus". Item Augustinui ad Uolusia- num. Dicamus deum aliquid posse: quod nos fa teamur investigare non posse. Et Anselmus. de qui- stione illa dicit quod multa debemus fateri deum posse: qua nos non valeamus obtinere. Et iiii cur deus homo capitulo xxvii. Deus facere potest quod hominis ratio comprehendere non potest.

Restat ponere distinctiones et expsitiones terminorum. quarum prima est: quod istae terminus scire tripliter accipi- tur. Primo modo largissime: et sic convertitur cum cognoscere. et est verorum et falsorum complexa rum et incomplexorum. Secundo modo magis strictae pro notitia evidente assensiva alicui vero: qua ho assentit quod ita est in re sicut per illud verum denotatur sine formidine: et sic possum scire istam / paries est albus vel istam / sol orietur cras. Tertio strictissime pro notitia evidente assen siva alicui primo: qua homo assentit quod ita est in re sicut per illud verum denotatur: et quod non potest se aliter habere. et sic loquitur Aristoteles de scire primo po steriorum capitulo i in priim. dicens. Scire est rem per causam cognoscere. Et in sine subdit. Et quando impossibi le est aliter se habere. sicut loquitur Anselmum de casu diaboli capitulo xxi ubi inquit. De illa scina quaeritur: quam non est / nisi cum certa ratione intelligitur omnino. Inmen deo non posse sciri quod potest non esse. quod enim non esse potest: nequaquam esse certa ratione colligi potest haec ille. Et loquitur inquirendo an diabolus praesciuit se casurum. Primo modo deus scit omnia at praehensibilia a creatura: vera et falsa: possibi li a et impossibilia: complexa et incomplexa. Secum do modo deus scit futura contingentia. Tertio modo non: quia tales propsitiones sic sunt vere / quod possunt numquam fuisse vere: sicut dictum est in articu lio. vii Secundo modo accipiendo scire / eadem noti- tia potest successive esse scientia et opinio falsa si ve error perr mutationem rerum: vt si viderem sortem currere: tunc assensus quo credo sortem turrere / vocatur scina: isto mo communiter loquen do de scina. Si autem deus manuteneat assen- sum in mente mea: et spens in sensu sicut prius et adnihilet sortem: idem assensus erit error et falsa opinio: quia scia non dicitur de assensu sic- ut nomen absolutum: sed simul cum hoc quod suppo nit pro assensu: connotat. sic esse in re sicut per assensum denotatur. ideo haec est concedenda per scinam potest homo errare et opinari falsum: si- militer ista: per certitudinem potest homo dec pi: sed non si convertatur ponendo circumipectionem vel sa pientiam a parte praedicati: ideo tales sunt negan de homo potest errare per scinam: homo potest decipi pe certitudinem. denotatur enim quod haec sit possibi- lis: homo decipitur per certitudinem.

Secundo quia in ista materia comniter vtimur hoc termino cer tificare: dicendo talem propositionem: deus potest cer- tificare beatum quod semper erit beatus. sortes potest certificari quod erit saluatus. Ideo dicen dum est de termino cerius: quod alique esse certum potest esse dupliter. Uel quia credit quod ita est sicut denotatur per propositionem cui assentit: et sic est in rei veritate. Uel quia est sicut denotatur per propositio nem cui assentit: et quod non potest aliter esse. Primo modo deus certificat beatum quod semper beatus erit Credit enim natura beata quod semper erit beata et ideo satis certa est: tamen sicest certa / quod potest nunquam fuisse certa. Et notitia quae eit certitu do vel securitas beati: potest fieri deceptio et er ror de potentia dei absoluta: tame in rei ve ritate certa est. Secundo modo non est certa: nec deus eam certificare sic potest: quia includeret contradictionem: vel argueret deum non esse omnipotentem quia non posset creaturam certificatam adnihila re: cuius oppositum dicit Anselmus. de libe arb. c. viii. Cotam quippe subam etc.

Tertia distin- tio est de isto termino reuelare: quia isto pos- sumus uti dupliciter. Primo modo pro causatione noui assensus in intellectu alterius creatu- re alicui complexo vero: ita quod hoc sit diffinitio ex primens quid importatur per hoc nomenreuelatio: ut non sit aliud quam causare nouum assensum in intellectum alterius alicui vero complexo: quia sibi ipsi nemo dicitur proprie reuelare. et hoc potest esse dupliter. vel quod assentiat cum formidine: et tunc est opinio. vel sine formidine: et tunc vocatur reuelatio scita. Secundo modo accipitur reuelare pro causare assensum alicui complexo in intelle ctu alterius de nouo: vt ista / deus reuelauit sorti quod dies iudicii erit: exponihenim per istam deus creavit de nouo in mente sortis assen sum quo credit diem iudicu fore. Primo modo acci- piendo hoc nomen reuelare / haec est contingens: deus reuelauit sorti diem iudicii fore. et postquam hoc reuelauit sorti: haec est contingens: istae assen- sus fuit reuelatio: demonstrato assensu qui in rei veritate fuit reuelatio: quia sic istae terminus reuelatio est vnus terminus connotativus / suppo nens pro illa qualitate quae est assensus: et importans quod complexum cui assentitur sit verum. Unde ista pro- positio / deus reuelauit sorti quod dies iudicu erit: debet exponi per illas in isto sensu: deus ali quo modo creauit in sorte assensum istius articu li de nouo: et ita erit: alio quin non creasset as- sensum complexo vero. Si autm istae terminus re- uelatio exponatur secundo modo: pro eo quod est simpliter causare assensumalicui conplexo: sic est necaria haec / deus reuelauit sorti quod dies iudicii erit. et non dependet ab aliquo futuro: quia sic potest deus re uclare falsum: si velit decipere et fallere crea turam: et nullum inconveniens sequitur ei hoc: quia nul lum inconveniens est quod ille qui est veritas / cavset aliquam falsitatem.

Tertio restat exponere ali quis propositiones quibus vtimur in ista materia. di cimus enim quod christus asseruit: deus promisit: chri stus iurauit. Asserere est vocaliter proferte aliquam propositionem vocalem: et velle quod audiens credat eam esse veram. vnde istae qui asserit vocaliter deum esse: pro fert hanc / deus est. et vult quod illa propositio ab eo pro- lata ceriilicet eum qui audit / quod deus est. et per hoc debet asserere et iurare et proferre consimilem vocem ma terialiter vel recitative. Nec requiritur quod ipse cre dat dictum suum esse verum: quia mlti asserunt falsum quod sciunt esse falsum: et ideo mentiutur. Ego autem contradictionem non video sequi si conceditur deum assere re falsum scienter. sed deum mentiri vel periura- re / vel deum esse falsum eo modo quo mendar dicitur esse falsus: non conceditur: quia secundum Augustinum li- bro de mendacio. Mendacium est falsa vo- cis significatio cum intentione fallend. Et hoc debet sic exponi: cum intentione deordinata fallendi. Deus autem non potest habere intentionem deor d natam in aliquo facto suo: et ideo deus non potest mentiri neque peccare. Nulli tamen dubium quin deus possit asserere falsum scienter et cum in- tentione fallendi creaturam: quia non includit contra dictionem in deo: immo imperfectus esset si non pos- set intelligere: quia aliquam creatura potest mereri ut decipiatur a deo. Et credo quod demones me ruerunt decipi et iuste a deo: ita quod deus mul- ta facit intentione fallendi eos: et fec intentione fallendi. Nec video causam quare deus non potest vel le creaturam decipere per seipsum immediate. Unde di cit Augustinum libro lxxxiii qi qpiulo iii quod deus decipit pr malos angelos et per malos homines: et quod deus iussit filiis Israel decipere Egyptios. Ubi al ludit Augustinus historie de rege Achab iii N etg- ci. xxii. Et de spum qui dicit. Egrediar: et ero spus mendax. Et sequitur. Decipies: et prevalebis: egredere. Ubi manifestum est secundum Augustinum quod deus dixit malo angelo vt deciperet regen. Similiter christus voluit nasci de virgine ut decipeet diabolumn: eius nativitatem secundum sectuons occultans Similiter ihebecca et Iacob de singulari consilio spunssancti deceperunt Isaac. Oen. xxvii. Si militer Iudith holofernem. Unde videtur quod de us possit decipere etiam per bonos: ut satis veri- simile est quod frequenter decepit diabolun et ma los homines. Similiter deus praecepit Iosuae quod poneret insidias urbi har quando debuit eam ca pere. similiter dixit Iosuae quod deciperet eos. Similiter nullum inconveniens videtur sequi si dicatur deum dicere falsum: vel promittere se facturum et non facere: sicut homo potest.

Quinto dico quod deus est vera notitia simpliciter et accidentalis cuius- libet veri: sive sit exponibilis per propositionem de futuro: de praeterito vel de praesenti. sic tamen scit futura: quod potest nunquam sciuisse ea. Et potest esse notitia aequiualens duobus contradictoriis aliquando successive per mutationem rei: aut sine mutatione rei: sive in contradictoriis de futuro vt patet in septimo articulo.

Sexto dico quod omnis notitia creata est limitata ad significan- dum sic esse sicut per eam denotatur: et ideo omnis notitia creata potest esse erro: si sit de obiecto mutabili. et ideo cum in anima beati et in anima christi sint multe notitiae creatae: quae sunt veridice notitiae modo de creaturis: vt quod sol mouetur in celo: et quod luna eclipsabitur in tali tempore. Dico quod ille possunt si deus voluerit fieri errores et falsae opiniones. et sic haec esset vera: beatus decipitur. et haec similiter: deus decipit. per comn municatione idiomatum ista potest concedi: quod non includit contradictionem sic fieri: ideo conce dendum est quod deus potest sic facere: et ideo solus deus est in quem error vel deceptio cadere non potest et omnis creatura quantumcumque beata vel. nobilis eius notitia potest decipi: nec foret mi- nus beata si deciperetur circa creaturas. Nam certitudo notitiae creaturarum nihil facit ad beatitudinem essentialem: vel saltem cum ignoran- tia talium posset esse beata.

In nono arti- culo primo supponende sunt aliquae regule logicales propter quasdam formas: quae regu le in arte obligatoria diffusius partractantur

Et est primo sciendum / quod quando oppionens ponit casum: et quando respondens admittit: respondens est obligatus ad respondendum secundum casum. et quandocumque dicitur ab opponente: ponatur quod ita sit: vel aliquid aequivalens: fit respondenti vna po sitio quae est species obligationis si admit- at.

Secundo suppono quod omne sequens ex. posito formaliter concesso est concedendum: et quod omne repugnans est negandum tamquam imper tinens. Respondendum est secundum quod constat respoden- ti de sua qualitate.

Tertio suppono ex eadem arte quod omnis positio aequivalet uni de- positioni: quia illa aequivalent respondenti. quia si po nitur quod tu esffiome: tunc deponitur ista tu non essfome: quia tota responsio sua in propositionibus concedendis et negandis et dubitandis uni- formiter se habebit facta sibi ista positione tu esss ome: et facta depositione istius tu non es fome. et ideo qui posuit vnum contradictorium deposuit reliquum: et econtrario.

Quarto sup- pono hanc regulam. posito falso contingenti / non est inconveniens concedere impossibile per acci- dens eadem arte. non plus de istis.

Ad for- mas argumentorum principalium in. vii et. viii principali dicendum est. Ad primum enim dicitur. sit ita quod deus sciuit istam: a erit. et quod ista fuit. heri scripta in pariete: et nihil aliud: tunc est. modo necessarium. scriptum in pariete fuit verum. et licet sit vira: tamen potuit nunquam fuisse vera. vt di ctum est in argumento: quia eius veritas requirit veritatem vnius de futuro: qua potest esse nunc vira: sicut patet. Et ista responsio fuit data in faciendo: argumentum. et ad reductionem argumenti: quando arguitur contra responsionem istam. sit a unum futurum ergo ab contingens quod deus scit fore: tunc istae sunt simul. vere: a erit: et a potest non evenire. concedo quod a erit: et tamen potest non evenire. et bene stant simul. Et cum dicitur ponatur in esse: a potest non euenire Dico quod hic fit novua species positionis: quia opposita eius prius fuit posita: quia si ponatur ista a erit: et per consequens deponetur sua contradi- ttoria a non erit: vt patet in secunda regula praeceden- tis articuli: et per consequens haec est neganda: deus sci uit a fore: quia haec est neganda si ponatur: a non erit quia est oppositum vositi. Et cum dicitur propionem do istam: oppositum istius fuit a te heri concessum nulla obligatione tibi facta heri. haec est im ptinens et viera: et ideo concedenda. Et quando ar guitur. haec / a erit fuit heri concessa ate: et haec heri continue fuit falsa: ergo falsum fuit haec ri concessum a te nulla obligatione tibi facta et ultra: ergo male respondisti heri. quod potest conce di: quia est sequens ex posito et bene concesso. est tamen conclusio falsa et impossibilis per accidens: secundum quartam regulam praecedentis articuli: quo di cit quod posito vero impossibili: non est inconveni ens concedere impossibile per accidens. Unde li cet non sit ita quod male respondisti: posito tamen casu admisso: haec debet concedi / tu male respondi sti. Et per idem patet ad secundum contraresponsionem ibi datam.

Ad tertium dico quod assumptum est falsum: quia esset dare duas propositiones qui possunt esse e: et tamen nec simul vere nec sucessive. Et si- militer est dare duas propositiones quae erunt ve re sucessive: et tamen neutra pars est vera an te aliam: sed hoc non est ad propositum. et sic ali- quid potest esse verum: et tamen non est verum: et tamen po test fieri verum patet de ista: sortes est praedesti- natus. quia da quod possit fieri verum in hoc sen- su: ergo haec est possibilis hoc fuit verum. et sequitur: fuit verum: ergo incepit esse verum. exponem do lbe incipit per positionem praesentis et negatio nem praeteriti: vel per negationem praesentis et positionem futuri. consequens falsum: quia sit a instans in quo incipit esse verum: tunc ante a haec fuit vera / b non est verum: sit b illa propositio: ergo hoc fuit vera ab aeterno / sortes non est praedestina- temens: et erit praedestinatus in a per te: ergo ab aeter no deus sciuit istam copulativam sortes non est prae destinatus in b: et erit praedestinatus: et per consequens non habebit vitam aeternam.

Ad quartum cum dicitur contr hanc responsionem: sint a et b duo contradicto- ria de futuro: et sit a verum in hoc instanti: et b potest esse verum cras: ergo potest esse verum postquam a fu- it verum. Nego consequentiam: et concedo istam. postquam a fuit verum: b potest esse verum. et non denotatur per istam quod haec possit esse vira b est verum: sed deno tatur quod a est verum in hoc instanti: et quod b potest esse verum post hoc instans: et hoc est verum: tamen nego: b potest esse verum postquam a fuit verum. Uel aliter potest dici distinguendo istam secundum compositionem et divisionem: concedendo secundm sensum divisum: et negando secundum sensum compositum.

Ad quintum di com similiter negando consequentiam: quia aneau habet aliquam cau sam veritatis: et consequens nullam: quia significat quod a non sit futurum tamen potest semper fuisse

Ad sextum quando arguitur. si omnis propositio est con- ingens: ad cuius veritatem requiritur veritas unius- de futuro: tunc tales forent contigentes: sortes mouetur: sortes est albus: homo est animal rationa le: quia quaelibet infert formaliter unum contin gens quia sequitur apud Aristoetelem: homo eset animal: ergo homo erit animal: quia non est dare ultimum in quo est vera. Similiter sor- tes est albus: quia vel albedo sua corrumpet subito vel successive. Si successive: ergo sor tes erit albus per tempus post hoc instans. Si subito: ergo in instanti. capiatur illud instans: et sit a. tunc a vel est immediatum huic instanti vel non. si non: patet reductio etc. Potest dici quod apud Aristoetelem nulla fuisset talis depen dens contingenter ad utrumlibet demonstra- ta ista propositione: sol mouetur: sortes est albus: quia secundum eum quando haec est vira: sol mouetur: haec non est con tingens ad utrumlibet / sol mouebitur. nec per consequens haec / sortes erit albus quia quando haec est vera- sortes est albus haec erit vira sortes erit albus Et ideo secundum eum non omnis propositio de futuro est in materia contingenti. Nec sequitur: haec propositio de monostrata ista propositione / sol movetur: dependet immediate ab vna de futuro: ergo dependet: a contingenti ad utrumlibet: si tamen sit da re ultimum. etiam ista non valet: sortes est: ergo sortes erii: sed concedo quod sortes est nullum sin- gulare istius compositi.

Ad octavum principa le cum dicitur: si deus sciret contingentia: posset ea reuelare angelo vel homini: sic quod post re uelationem manerent contingentia. concedo: et cum arguitur: tunc quicquid est reuelatum futurum in- sacra scriptura: sicut de die iudicii: resurre- ctione et huiusmodi: posset esse contingens: et per consequens scriptura posset esse falsa: concedo: et conce- do quod haec est possibilis Abraam meruit in fi de falsa: et quod homo potest mexeri per fidem falsam ita bene sicut per fidem veram: quia non ideo meretur homo credendo: quia creditum ab eo est verum vel falsum: quia hoc non est in pote state sua: sed ideo credendomeretur: quia deus principit sibi quod sicredat: et vult acceptare actum: credendi si credat.

Et si arguatur: ergo anima chri sti potuit fuisse decepta: quia anima christi credi- dit quod dies iudicii erit: et haec potest esse falsa: ergo haec est possibilis / christus praedicavit falsum: quia haec est necessaria / christus praedicavit hoc: demonstrata hac propositione dies iudicire- rit. Potest dici quod haec est contingens / christus praedicauit hoc. similiter ista / christus asseruit hoc. immo- christus potest numquam praedicasse hoc: quia ista propositio saltem gratia materie / christus praedicauit hoc: con uertitur cum ista / christus praesciuit hoc: et hoc fu it verum: et certum est quod haec compulativa est contin- gens: et ideo illa est contingens. Et secundum hoc dro postquam christus dixit Petro Ter me negabis heoc fuit concigens: similiter hoc: christus asseruit hoc Petro vel assertive dixit hoc Petro: ad istum intellectum. quod per illud dictum significaret Petrum negaturum christum. Et eodem modo potest dici quod hoc est contigens: modo anima christi credit quod dies iudicii erit: et conuertitur cum ista: anima christi credit quod dies cu dicii erit: et haec fuit vera / dies iudicum erit. Unde omnis difficultas istorum argumentorum solue retur: si posset solui illud cone argumentum de re uelatione facta Petro de negatione christi.

Et de isto dicunt aliqui quod postquam christus asseruit hoc Petro: potuit numquam asseruisse illud ad talem in tellectum. sed hanc opet concedere / quod chrisius praedica uit falsum posito quod hoc sit vira / dries iudicii erit quia posito falso possibili non est inconveniens con- cedere impossibile per accidens: et non est impossibi le nisi per accidens christus praedicauit falsum in a haec aut responsio non sufficit mihi:

ideo contra hoc a guitur sic. assertio christi vocalis qua asseruit diem iudicii fore audientibus discipulis suis sit a. tunc sic arguitur. hoc fuit pro atum a christae in b tempore: demostrato a: hoc fuit prius in b tem pore: ergo falsum in b tepore fuit prolatum et christo. Maior est necessaria per accidens: qui deus prorulit a coram discipulis suis in b tempore: et minor est contingens: ergo conclusio est cotin- gens.

Item anima christi asseruit ipsum a prola- tum a se in b tempore: et a prolatum a christo in l tempore est falsum: ergo anima christi asseruit falsum in b tempore. Et vltra: ergo anima christi suit decepta. Maior est necessaria: minor est contingens: ergo conclusio est contingens. Nec est sile si ar- guatur sic a fuit scitum a deo in b tempore: et la fuit falsum in b tempore: ergo falsum fuit scituma deo in b tempore: quia maior est contingens. et licet haec sit vera: tamen potest numquam fuisse vera.

Sed non est simile de ista propositione: anima christi asse ruit a quando protulit a in b tempore: quia haec est simpli citer necessaria vel impossibilis. necessaria si est vera: impossibilis si est falsa. sed constat quod est vera: ergo est necessaria. et ideo potest con- cedi quod haec modo est necessaria: anima christ asseruit istam propositionem dies iudicii erit. et non dependet ab aliquo futuro plusque ista Peirus asseruit. et concedendum est quod haec est contingens: anima christi fuit decepta: anima christi credidit falsum: anima christi fuit beata: est conceden- dum: sed hoc est modo impossibile. Natura hu mana in christo vel anima christi mentiebatur quia nihil protulit cum deordinata intentione fallendi.

Contra. christus voluit discipulos credere quando audierunt hoc prolatum a christo: tunc sic. hoc voluit christus discipulos suos crede re: et hoc est falsum: ergo falsum voluit eos cre dere: ergo voluit eos decipere. Maior est ne- cessaria: minor est contingens: ergo conclusio est contingens.

Concedo conclusionem: scilicet quod est contingens. sed nunquam erit vera ista: videlicet christus voluit quod discipuli sui crederent sibi in falsis: alias nimis derogatur potentiae dei: si modo non potest facere quod dies iudicii non erit: nec adnihilare unum angelum: et per consequens potest face re tales propositiones falsas quas ipse protulit dies iudicii erit: et angelus malus non erit damnatus. Secundum hoc potest dici ad argumen tum de negatione Petri / quod toto tempore inter- medio postquam christus dixit: ter me negabis: usque ad negationem: quod haec fuit contingens: Pe rus negabit christum. ergo christus potuit asseru isse falsum. et in potestate Petri fuit christum asse ruisse: immo in potestate cuiuslibet alterius quae fuit cum Petro: quia in tempore medio potuit Petrus fu isse occisus. et non oportebat quod deus eum statim resuscitasset. sed non fuit in potestate Petri face re christum dixisse mendacium.

Contra. christ sciuit quod ipse asseruit falsum: cum intentione faciendi Petro credere illud. ergo in dicto chri sti fuit falsa significatio vocis cum intentione fallendi. Antecedens fuit contingens in medio tempore ergo consequens. Quod autem antecedens fuit contingens probo quia haec fuit contingens illo medio tempore: deus iciuit christum asseruisse falsum cum intentio- ne faciendi Petrum credere falsum: quia hoc fuit necessaria illo tempore / deus sciuit christum asseru- isse haenti cum intentione faciendi Petrum credere. hoc est / haec fuit contingens: deus sciuit hoc esse fal- sum. igitur tota ista propoitio fuit contingens illo tem pore: deus sciuitchristum asseruisse falsum cum intentione faciendi Petrum credere falsum. er go haec fuit contingens illo tempore: deus sciuit chri stum dixisse mendacium.

Potest dici quod in christo est duplex notitia: increata et creata: divina scilicet et hunana. Ita et duplex est intentio: quaidam est intentio actus voluntatis. Nam est vna inten tio quae est voluntas divina. et est vna alia qua est volitio creata: quae est vna qualitas in ani- ma christi. Momo videtur quod inter istas notitias sit talis differentia: quod in notitia creata pos- sit esse error per mutationem rei cuius est: quia notitia istius / a erit: seumpr erit notitia istius a erit: nec potest esse notitia istius a non erit: sed in notitia increata nunquam potest esse error. Et si militer licet sit notitia istius a erit: potest tamen esse notitia istius a non erit: et sine sui mutatione: et numquam fuisse notitia istius a erit: et hoc est pro- pter illimitationem notitiae quae est deus: quam admirari possumus: sed non commensurare. Codem modo dico de intentione in christo: quae est duplex: creata et increata. Si ergo loquimur de inten- tione increata: concedo quod christus potuit facere petrum credere falsum: nec tamen hoc est contin- gens. Si loquamur de intentione creata: haec fuit impossibilis medio tempore illo chrisius intende- bat decipere Petrum: sed haec fuit contingens trum credere falsum. Nec tamen haec est contingens. christus intentione creata voluit decipere Pe trum. Exemplum potest dici quod haoc consequentia non valet: vo lo te credere falsum: ergo volo te decipii. Quia ponitur quod rex sedeat: et ego credam regen non se dere: et asseram tibi quod rex non sedet: iunc paitet quod volo te credere assertum a me: quod est falsum. et tamen nolo decipere te. Posset dici forte quod exem plum non est ad propositum: nec est verum in isto casu quod non volote decipere: immo volo deci pere te: et non scio me te decipere. Et sic in huiusmodi casibus consueuimus dicere. ipse dece- pit me: sed noluit decepisse me: quia non scivit se velle decipere me etc. Unde proprie loquendo ista propositio / ego volo decipere te: aequiva let illi / volo te facere credere sicut hoc deno tatur. et credo quod non est sicut per hoc denota tur. et sic velle est intentio decipiedi. et certe haec fuit impossibilis post assertionem christi fa ctam Petro: christus voluit Petrum credere per hoc quod christus credidit / quod dictum suum fuit verum ethaec fuit contingens medio tempore: anima christi fuit decepta: et sic per consequens deus potest decipi per conica- tionem idiomatum: sicut haec similiter fuit viera per coni cationem idiomatum: deus potest mori.

Contra: vtr adhuc quod haec sit concedenda sicut possibilis. deus asseruit falsum scitum esse falsum cum in tentione fallendi. Indeo. sive sequatur sive non: conclusio est vira: si asserere non sit aliquid aliud nisi dicere aliquid cum intentione quod audiens credant illud esse verum. quod etiam inconveniens fo ret si deus scriberet in libro istam propositionem / dies iudicii non erit. et simul intenderet quod aliquits malus credens illud scpndtum a deo assentiret il li falso: et ita falletur. Eodem modo si formaret ta les voces in aere ad eandem intentionem ser rationem: vt propter hoc foret in audiente falsum. Et sic consequenter potest dici quod haec fuit possibilis post assertionem christi: christus voluit fallere Petrum. christus dixit falsum sciium esse falsum: quia anima christi credidit christum dicere verum. christus non fuit deceptus: quia anima christi nunc fuit decepta: et christus putabat esse verum quod anima chri sti putabat esse falsum. let enim nulla istarum sit vera: tamen qualibet istarum est possibilis per conicatio nem idiomatum.

Ad secundum cum dicitur / deus non potest reuelare futura contingentia sic quod post reuela tionem nianeant contingentia. quia si sic: aliquis iuste damnatus ante centum annos potest modo nunquam fuisse iuste damnatus. Nego consequentiam. Ad probationem cum dicitur quod aliquanis de secta Sadu ceorum est damnatus: quia credidit hoc falsum: resurrectio non erit. Respondeo quod possibile est istum damnatum credidisse hoc falsum: posi- to quod ni nquam credidit falsum nisi illud tantum et nego consequentiam: ergo est possibile quod sit iniuste dam natus quia credidit verum quod non debuit crede- re: et noluit falsum credere quod tamen huit crede re sub praecepto: posita falsitate istius resur rectio non erit.

Ad tertium dicendum quod ad- misso casu debet concedi quod sortes nunquam vo luit difformiter deo in volendo platone dam nare: quia tamen voluit oppositum istius quod praece ptum fuit sibi velle: ergo peccavit: et iuste fuit damnatus.

Ad quartum concedo quod modo est in otestate mea facere sic aliquem mortuum ante ce tum annos fuisse propohetam. iste terminus propheta est terminus connotativus: cuius significatum est aliquid praedicens verum. et planum est quod si de me aliquis praedixit aliquid me factu rum: cum possum facere et non facere libere: consequens est quod possum facere eum fuisse propohetam- et non fu sie propobetam. quia possum facere quod ipse dixerit verum aut falsum. i. possum face re quod haec propositio sit vera vel falsa: sicut pla cet mihi: talis homo fuit propoheta: accipien do propohetam strictae secundum diffinitionem propohe te. et io post tempus in quo aliquis praedixit futurum continue donec fuerit impletum: hoc est contingens / ille propohetauit: isto demonstrato. Unde haec est hvodie contingens. Iob prophe- tavit de resurrectione. et quaelibet talis con tingens: Iob credidit verum de resurrectione et huiusmoni. et concedendum est quod aliquis propohetauit: et potest nunquam proohetasse. et quod aliquis dixit ve- rum per totam vita suam: et potest adhuc ita esse quod nunquam dixerit vnam propositionem veram. haec omnia pa tent ex praecedentibus.

Ad diffinitionem propohe tiae cum dicitur quod est divina inspiratio etc. prae- ter veritatem immobili necessitate demon strata etc. Intelligo hanc diffinitionem de ver tate immobili multorum contingentium. sicut lo- quitur Anselmus de immobili necessitate futurorum dicit enim lib. ii. Cur deus homo c. xvii quod illud quod deus proponit antequam fuerit: non potuit non esse futurum. Et alibi dicit. rem futuram ne cesse est esse futuram.

Qualiter autem haec necessi tas sit intelligenda / declarat de concor capic. ii et similiter in loco prallegato: dicens quod est duplex necessitas: praecedens / et subsequens. Necessi tas praecedens est causa vt res sit. Necessitas sub sequens est necessitas quam res facit. Uult di cere quod tales conditionales sunt necessarie. si aliquid est futurum illud erit. si deus sciuit ali quid esse futurum illud erit. si Iob prophetauit resurrectionem: resurrectio erit. et dicit hoc idem Ioetius sub verbis magis conuenientibus. iiii de consolatione prosa vltima. Duplex est neces- sitas. Una simplex: videlicet omnes homines esse mortales. Secunda conditionalis: ut si alique ambulare scias: eum ambulare necesse est Daec distinctio ponitur ab aliis in ista mate ria sub istis verbis. Quaedam est necessitas con sequentiae: et quaedam necessitas consequentis. Tum ergo di proprhetia habet immobilem veritatem: hoc est neces sitatem: verum est consequentem vel conditionalem vel respectivam: non autem absolutam consequentiae. Et sic concor dant dicto Anselmus ii. cur deus homo c. xviii ubi inquarit an christus potuit voluisse servare vi- tam suam: et dicit quod illud quod deus proposuit anqua fuit: non potuit non esse futurum hoc est dictum / hoc conditionalis est necessaria. si deus proposuit ali quid futurum illud est futurum. Nam de concor capitulo i dicit. Aliquam res ut quadam actio non necessitate futura est: quia priusque sit / fieri potest ut non sit futura. re vro futuram necesse est esse futuram vnde futurum non potest esse futurum simul et non fu- turum et infra. Eras seditio futura in prplioe / non de necessitate erit seditio. potest enim fieri anquam sit ut non fiat. Ecce plane vult dicere quod futurum potest esse non futurum et tamen haec est necessa ria: omne futurum est futurum et quod impossibile est quod aliquid simul sit futurum et non futurum licet sit verum quod aliquid sit futurum et potest non esse futurum et aliquid non est futurum et potest esse futurum im- proprie haec dicuntur. sed si habeatur intellectus in proposito difficultatis: non est cura anlim proprietas sit.

Contra. capio illud quod non est futurum sed potest esse futurum et sit a. et ar- guo sic. a non est futurum et potest esse futurum er go potest incipere esse futurum. ssndeo quod totum argumentum fit in locutionibus impropriis quia nihil est tale: quod non est nec est futurum: potest esse futurum sed intelligo per istam / aliquic non est futurum et potest esse futurum quod huiusmoni pro positiones in aliqua materia sunt conceden de: a non est nec erit: et tamen a potest fore. et tunc valet consequentia: a potest incipere esse futurum Ad quintum de apsico. i. Corum xv. potest in- telligi. si cbristus non habet potetatem sluscitandi mortuos: ergo nec christus resurrexit. Unde vult probare possibilitatem resurrectionis: et simili- ter persuadere veritatem eiusdem quod christus docuit hoc esse credendum. Unde est talis consequentia. si mor- tui non resurgunst id est si mortui resurgere non possunt: ergo nec christus. consequentia est bona: licet antecedens sit impossibile: sicut dicit Augustinum libro ii de do- ctri. christiana. Ad consequentiam hichec iii sid etig. xxii. Si reuersus fueris in pace etc. conditio- nalis est vera: antecedens fuit contingens: et consequens similiter

Ad sextum concedo quod haec est contingens: anima christi fuit beata. hic tamen ille terminus beatus debet sic exponi: fruitur et semper fruetur deo: sicu- patet.

Ad septimum patet quo deus potest certi ficare: et quon non: per praedicta in primo articu o posito de illa materia. Ad glossam illam quod christus est vritas: qua seipsam negare non potest: et tamen faceret si dicta sua non impleret. Vult dicere quod deus impletr promissiones suas ita certitudinaliter ac si non posset non implere. Et eodem modo dico ad illud Augutinum xxiiii. Neces- se est adimpleri omnia etc. hoc est / illa adimple buntur ac si non posset impediri. Ad octavum concedo quod angeli sunt confirmati: potest ta- menita esse quod nunquam fuerunt confirmati Omnes aliae forme argumentorum possunt solui per praedicta in articulis. Sequitur questio tertia.