Quaestio 7

UTrum peccator pos sit satisfacere deo pro peccato mortali:

Quod non quia secundum ma suram peccati opet esse latisfact onem: sed peccatum mortale est infinitae malitiae intensivae: ergo satisfactionem pro eodem oparet esse infinitae bonita tis intesuae: sed nihiltale in hacrita potest homo de reddere. ergo non potest satisfacere pro mortali. ista ratio videtur Anselmi. Namque maiorem impe ponit primo cur deus homo capitulo xx vbi ipse dicit Secundum mensuram peccati opet esse satisfactio nem. et capitulo xxix eiusdem libri dicit quod beatitudo nulli debet dari: nisi illi cui penitus dimissa sunt peccata: nec hanc dimissionem fieri nisi debito reddito: quod debetur pro peccato secundum magnitudinem peccati. his suppositis rationibus: puto me suf ficienter ostendisse maiorem. Minorem ipse ponit libro secundo cur deus homo capitulo xiiii ub dicit quod pro infinitis mundis si essent: non de beret homo peccare mortaliter. sed infiniti mun di si essent / forent infinitae bonitatis inten- sive. ergo quodlibet peccatum mortale est infinitae malitiae intensive.

Secundo probatur ea- dem minor sic. malum quod est incomparabile cui cumque alteri malo: excedens quodcumque aliud malum: est malitiae infinitae intensive: sed omne peccatum mortale est huiusmodi ergo etc haec ratio videtur Anselmi primo cur deus homo. vbi dicit sic. "Cum considero actionem ipsam: leuissimum quid videtur esse: sed cum intueor quod fit contra voluntatem dei: grauissimum quiddam et nulli damno comparabi- le esse intelligo" haec ille.

Tertio sic. satisfa ctio quam omnis peccator debet deo: est reddere deo alquid honoris: quod deo tantum placeat / quan tum displicuit dehonoratio quam fecit deo quando peccavit: sed hoc non est possibile homini: quia il la dehonoratio fuit tantum malum quod fieri non debuit pro creatura infinitae bonitantis si esset vel fuisset. ergo. Ista ratio videt Anselmi primo cur deus hormo capitulo ii ubi dicit quod non sufficit illi qui honorem alterius violat: haec norem reddere: si non secundum dehonorarionis factam molestiam et violentiam aliquid quod placeat illi quem deho- norauit / restituat. haec ille et infra. haec est sa tiffactio quam omnis peccator deo debet reddere.

Confirmatur: quia totus processus Anselmi illis libris pro magna parte innuit quod Anselmus. ni titur probare quod necessarium fuit deum incarna ri: et per morte satisfacere pro primo peccato. vnd idem processus videtur eadem ratione concludere quod homo non potest satisfacere pro quocuque peccato mortali quod potest committere.

Quarto sic. tam malum est vnumquodque malum: quam bonum est illud pro quo non deberet fieri: sicut satis innuil Anselmum libro ii capitulo xiiii sed pro nullo bono alio a deo deberet fieri malum: ergo nullum bonum aliud a deo est ita bonum / sicut peccatum est malum. er go impossibile est quod homo deo restituat tantum quantum abstulit. ergo et haec videtur ratio Ansel- mi secundo cur deus houm capitulo vi ubi vult quod homo peccator non potest duci ad beatitudinem: nisi sit qui soluat deo pro peccato hominis aliquid maius quam omne quod est praeter deum: et nihil est tale nisi deus. Unde concludit quod necesse est deum hanc sa tisfactionem facere.

Quinto sic. qui tenetur alicui in omni eo quod potest ratione beneficii: ni- hil si delinquat habet quod possit soluere ratione delicti: sed homo antequam peccet tenetur deo in omni eo quod potest ratione beneficum conditionis et redemptionis. ergo si delinquat: nihil habet quod possit deo compensare pro delicto. et est ratio Anselmi primo cur deus homo capitulo xx vbi dfcit sic. Cum reddis aliquid quod debes deo: etiam si non peccasti: debes hoc computare pro debito quod debes pro peccato omnia autem debes deo

Sexto sic. nullus obligatus ad soluendum quod soluere nequit: potest satisfacere pro peccato: sed omnis peccator est obligatus si velit sa- tisfacere pro peccato ad soluendum aliquid deo quod soluere nequit. igitur etc. et haec ratio sumiu ex dictis Anselmi primo cur deus homo cpc. vlti- moo ubi dicit sic. Rationabiliter me deduxi sti ad hoc vt videam peccatorem hominem debere deo pro peccato quod reddere nequitr. ergo etc. Et si dicatur quod in hoc est homo excu satus: si deus ab eo exigit aliquid quod redde- re nequii: cum impotentia hominis eum in hoc casu debeat excusare: excludit hoc Ansel- mus capi. xiiii. Si homo induit est iniustus qui ho mini non reddit quod debet: multo magis in- iustus est qui deo non reddit quod debet. Et di- scipulus respodet. Si potest: et non reddit. vere in iustus est. Si vero non potest: quon iniustus est: An- selmus. Forsitan si nulla in eo causa impotentiae est aliquatenus excusari potest: sed si ipsa impotentia culpa est: sicut non sevigat peccatum ita non excu sat non reddentem debiium. ergo secundm eum stant si mul: quod homo teneatur reddere debitum deo: et tamen non possit reddere debitum deo. Iste forme su muntur ex diversis dictis Aniemi.

Se cundo ad principale: si peccator posset sati facere deo pro peccato mortali: sequeretur quod ad hoc teneretur. sicut dicit Anselmus primo cur deus homo c. xi haec est inquit satisfactio quam omnis pec cator deo facere debet. consequens est falsumquia si sic: sequeretur quod gravius peccas ad ma iorem satisfactionem teneretur: sicut dicit Anselmus. primo cur deus homo capitulo xix Secundum mensuram inquit peccati oportet esse satisfactionem. led consequens est falsum: quia si sic: ad ma iorem satisfactionem teneretur transgressor voti quam transgressor iufamenti. consequen tia patet: quia votum est magis obligas torium quam iuramentum. quod probatur. quia infidelitas serui ad dicenm est gravior quam quaecumque irre verentia quam seruus potest facere dneno suo. sed obligatio voti causatur ex istis duobus scilicet ex consensu hominis: et fidelitate quam homo debet deo. ob ligatio autem iuramenti causatur ex istis duobus: scilicet et consensu hominis: et reverentia quam debet homo deo inquantum est prima veritas. ergo transgrae sio voti est quaedam infidelitas. et transgressio iuramenti e quaedam irreverentia contra deum: sed infidelitas est gravior quam irreuerentia. ergo.

Secundo quia fortior est obligatio ex na tura sua quae non fit nisi soli deo: quam illa quae interdum fit homini votum autem nunquam fit nisi soli deo. iuramentum autem fit homini: ergo etc Propter ista tenent multi quod transgressio voti est gravior. Concordat sanctus Thomas ii ii qui lxix atri vi.

Sed contra arguitur sic. to- ta ratio obligationis quae est in voto: est in iuramento: et aliqua est in iuramento / rue non est in voto: ergo obligatio iuramenti est for tior. consequentia patet. Antecedens probo. nam obligatio quae in voto est: consurgit ex consensu post deli- berationem quo promittitur aliquid deo: sec aequalis deliberatio et aequalis consensus et in terior promissio mentis deo fit dum iuratur: et ultra istam promissionem deliberatam est in iura mento invocatio testimonii divini: quo etiam obligat. ergo omnia quae sunt in voto obliga- toria / inveniuntur in iuramento: vel inveniri debent. quia secundum hiero. iuramentum debite fa ctum debet habere tres commites. videlicet iudicium: iu- stitiam: et veritatem. iudicium autem includit deli berationem.

Praeterea plus de irreuerentia fit deo in periurio quam in transgressione voti simplicis: quia sponte transgrediens iuramen tum licitum / imponit deo quantum in ipso est cri men falsitatis: et hoc est interptative blas prehemare deum: et significare deum falsum esse quia factum hominis habet suam significationem verita te et falsitatem sicut verba: sicut docet Anselmus. de veritate c. ix Unde qui transgreditur iura mentum: significat se esse falsum: et deum esse falsum: quem adducit in testem. sed ille qui tras- greditur votum: significat se tantum esse falsum: et nullo modo deum: ergo plus videtur iuramentum obligare quam votum.

Praeterea deliberet ali quis de intrando religionem: et post delibe- rationem voueat. deliberet alius de eodem aequeli deliberatione: et assentiat aequali assensu: et post assensum iuret: hic est aequalis assensus et aequalis deliberatio vtrobique: et vltra hoc inuocatio dei in testimonium: ergo videtur quod sit aequalis obligationis vel maioris.

Si di catur quod iuramentum sit quandoque homini: et vo- tum semper deo: ergo votumn magis obligat. consequentia nihil valet: quia licet in iurando iurans dirigat sermonem ad hominem in secunda perso na: tamen vis obligationis suae non surgit ab illo cui loqui tur: sed a seipso et a deo de quo loquitur in ter tia persona: qui adducitur ad testimonium: ut obligationem causet in iurantae inquantum est veritas. Ex quo patet quod veniens contra iuramentum licitum et expediens servari / non solum facit deo irreuerentiam: immo committit infidelitatem contra deum: falsificans tam se quam deum suum quantum in ipso est. vnde caeteris paribus videtur iura- mentum magis ligare.

Quarto sic votun non obligat nisi quia est ex veritate humana: sed iuramentum obligat ex veritate divina et humana: ergo plus obligat. et hoc nunc at paret mihi verum.

Confirmo istas evidentias quia convictus de periurio sit infamis et a testi monio expellendus. vi id est quicumque. Sec votum vnius potest alius implere si ille alius voluerit. ex de voto et voti redemptione:

Tertio ad principale. si sic: peccator tene- retur ad condignam satisfactionem pro pecca to secundum leges institutas. consequens est falsum quia si sic: fur iuste damnatus ad mortem tene- retur velle simpliciter se occidi secundum legem. consequentia patet: quia scit quod hoc est iustum: et sibi de bitum quantum ad satisfactionem pro peccato. et satisfactio nisi sit voluntaria: nihil valet. ergo peccator iuste debet se velle occidi pro pec cato suo.

Quidam dicunt quod hoc est verum de iuste condemnato ita absolute / quod licet talis post iudicium datum posset se liberare a mor- te per fugam sine iniuria cuiuscumque proximi: non tamen debet. quia tenetur non impedire iu stitiam scienter. sed scit quod iustum est eum mori et fiat argumentum de homicidio: quia quidam dubitant an secundum ius divinum pro furto debe atur mors. Unde dicitur quod potius debet mor- tem tolerare quam fuge consentire.

Contra ar guo sic. non magis obligatur talis ad aliquam mortem propter iudicium datum: quam aliquis obli- gatur ad aliquid per votumn licitum vel per iu- ramentum licitum: sed possibile est quod aliquis iu- ste faciens post obligationem per votum vel per iuramentum licitum illud minus bonum commu- tet in maius bonum: sicut qui vouit ire in ter ram sanctam: potest licitae intrare religionem. ex de voto et voti redemp. scripturae. ergo si talis damnatus ad mortem posset se libera- re per fugam sine iniuria proximi: velintendatur aliquid impendere rei publicae quod plus vale- bit quod sua mors valeret: et licitae potest illud eli gere ergo si intendat corrigere vitam suam: et intra re religionem pro salute reipublicae: et potest li bere se iuvare per fugam sine iniuria: potest il- lud licitae eligere sine iniuria proximi.

Di co autem quod si non possit fugere nisi interficien- do custodem suum: vel nisi quia custos suus postea suspendatur pro eo: non licet sic sibi fugere: quia non sunt facienda mala ut eueniant bona. Ioatio iii. Praeterea ponatur quod sit talis homo pro tuius morte fiat schisma in ecclesia: vel bellum inter duo regna: et hoc sibi verisimiliter comn stat. ergo si sine iniuria possit fugere: videtur quod sibi liceat. Praeterea sit quod apparitores vel executores sententiae sint neglgentes et tar di. nunquid debet de necessitate salutis expe- ctare sub patibulo ut occidant eum: certum est quod non. Et ideo potest alicui videri quod talis ac teptatio mortis non debet esse nisi sub condi- tione iuris intellecta: volo subire mortem pro peccatis meis: nisi aliquid aliud possim face re pro eisdem. Praeterea esto quod aliquis damnetur ut fame occidatur: sicut fit de illis qui dicuntur po ni ad penitentiam apud laicos: si talis ha buerit panem: quaeritur nunquid potest commedere: certum est quod sic: immo forte tenetur: cum nullus teneatur occidere seipsum. ergo eodem modo hoc faciendum est in fuga. quod concedo pro nunc.

Quarto ad principale si sic: tunc remissio culpe fieret per contritionem: quae est primam par penitentiae: sicut patet de peni. distintione prima diuersis capitulis: et per magistrum distion xvi lib. iiii. consequens est falsum: quia si sic: actus contii tionis foret melior et vtilior homini qui pecca vit: quam actus mart vrii et quicumque alius actus in chatitate factus. consequentia patet: quia plus boni com tfertur homini propter actum contritionis: quam propter aliquid aliud de lege statuta. hoc probatur sic. propter actum contritionis debetur homini vita aeter na: et remittitur poena aeterna. ergo duo bona infi nita dantur sibi pro actu tali: sed pro nullo alio existenti in charitate confertur homini tantum bonum patet quia si est in charitate: debetur sibi vita aeterna. ergo quod sibi tunc debetur: est melius quam quodcumque aliud ab illo quod postea sibi irrogabitur: vide licet intensior gloria: vel alquid sile. Similiter nihil tale potest sibi dari: quod sit ita bonum sicut remis sio poene aeterne: manifestum est. ergo etc.

Quinto ad principale: si peccator teneretur sa tisfacere deo pro peccato: oporteret eum conteri de suo peccato. et per consequens magis deberet se velle non esse et adnihilari / quam recidivare in peccatum mor tale. consequentia patet per Anselmus i. cur deus hom capitulo xxi et ii- cur deus homo capitulo xii ubi docet quod si homo esset po situs in ista necessitate: vel quod faceret aliquid etiam modicum contra voluntatem divinam: vel quod totus mundus et quicquid non est deus / ad- nihilaretur: deberet potius eligere seipsum in ni- hilum redigi quam peccare.

hic dicitur a quibusdam quod quilibet homo magis deberet eligere peccare et in perpetua pena manerequam omnino non esse quae ad corpus et quo ad animam: quod est adnihila ri. Et hoc videtur probare Augustinus de libe. arbitrio. c. xiii. per tres rationes.

Primo sic. qui di cit / mallem hoc quod illud: eligit aliquid non esse autem non est alquid: sed nihil. ergo nullo pa cto potest aliquis eligere: quando eligit quod non est.

Secundo sic aut debuisti velle esse cum sis mi ser: vel non esse: non esse quidem potius. Tunc arguit Augustinus. si hoc velle debuisti: hoc est melius: quod autem non est: melius esse non potest. non ergo illud velle debuisti.

Tertio sic. quod quisquis eligit ratione petendum: cum ad illud peruenerit: necesse est ut melior fiat. melior autem esse non poterit / quinon erit. ne mo ergo potest eligere ut non sit. verba Augu stini sunt. et consequenter propter ista videtur multis quod Augustinus nitatur probare ibi ex intentione quod homo non potest appetere non esse. et quod includit con tradictionem quod homo velit se adnihilari. et con sequenter obiicitur de multis exemplis hominum geatilium: qui nullam vitam post istam sperabant qui seipsos interemerunt. sicut patet v de civi. deui capitulo xviii de Curtio aequite Romano: et con similibus. Respondet Augustinus quod quilibet talis inten- debat quietem et quietus esse. et per consequens de siderabat esse. Unde in fine capituli conclu- dit quod nullo pacto fieri potest ut alicui libe at non esse.

Sed contra istum modum ponendi ar- guo: et probo primo quod homo potest ex certa de liberatione eligere se adnihilari. Secundo quod hoc intendit Augustini in re ibidem. Tertio ap plicabo verum intellectum dictis Augustinus ne vi deantur habere contradictionem.

Primo arguo sic. omne illud quod potest iudicari esse me- lius vel minus malum / siue a ratione recta si ve errantae: potest conformiter eligi: sed adnihila ri est huiusmodi et potest iudicari ab homine sive ratione recta sive erronea iudicante quod ipsum adn- hilari est minus malum quam esse miserum: ergo adnihi lari potest a tali eligi. Maior patet: quia omnie quod in tellectus iudicat esse bonum vel melius vel mi nus malum: potest voluntas eligere: tumn sit sum- me libera. Unde contradictionem includit quod voluntas sit libera: et non possit libere velle illud quod ratio dictat esse volendum. Minor prob tur: quia possibile est deo causare tale iudicium in mente alicuius: quod ipsum adnihilari sit melius quam ipsum esse miserum: vel minus malum: quod idem est ad propositum. Similiter est possibile quod ali quis homo alteri homini faceret rationem aliquam bonam vel sophistica: quae sibi concluderet quod minus malum est non esse quam miserum esse.

Secundo ad idem arguo quod etia ratione non errantae / si placeret deo quod damnatus deberet perpetuo damnari: po- tius deberet eligere adnihilari. Quaero enim si adnihilari est summe fugibile: vtrum hoc est quia iudicat esse malum: an quia est malum: pri- mum rationabiliter non potest dici. si dicatur quod est fugibile quia est malum: vel ergo quia est malum culpe / pene / sensus / vel damni. malum culpe esse non potest certum est. nec poena sensus: sicut patet relmquitur ergo quod sit pena damni: sed maius damnu est pena corrumpens omnem delectationem in sen sualitate quam non esse: quia arguo sic. magis discuen veniens est damnato sua pena: quam suum esse sit conveniens. probo hoc: quia si suum esse sibi sit ma gits conveniens quam sua pena disconveniens: pl haberet delectari de suo esse quam tristari de sua poena: quod non creditur de damnatis: ergo damna- tus apprehendens suum esse et suam penam / apprae hendit sine errore quod pena sua est appetitu suo magis disconveniens quod suum esse sit conueni ens. ergo apprehendit sine errore quod suum non esse est minus suo appetitui disconveniens quam sua poena: ergo magis est eligibile: quia minus discion veniens est magis eligibile: sicut minus ma lum: quod est principium in practicis.

Confirmatur istud per experientiam: quia multos fideles audi ui quod sibi elig erent si possent etiam nunc in hac vita existentes non esse: qui sunt totaliter inexper ti poene illius. Et ego hoc ipse experior conti- nuae quando de hoc delibero. quia sine difficul tate vnum prerligo: et aliud abhorreo.

Praeter ea homo potest velle aliquem hominem adnihilari pro pter bonum rei publicae: ita quod solus velus rei- publicae causat in eo istam volitionem. igitur videtur pari ratione quod homo possit velle se non esse propter bonum rei publicae. Et puto eos sic voluisse / quae existentes gentiles pro bono rei publicae tantum se interfici permiserunt. Prae terea homo potest velle adnihilari per quinque dies: ergo potest velle adnihilari. consequentia patet. Antecedens probo per conscientiam cuiussibet fidelis: si daretur sibi optio an vellet perpetuo damnari an non esse per quinque dies tantum.

Praeterea adnihilari potest apprehendi vt bonum: et ut medium ad bonum nem etiam a ratione recta. ergo potest esse appetibile. Antecedens probo pono quod deus reuelet tibi quod si vel les adnihilari per quandoque dies: reparabit te ad vitam aeternam. isto casu posito adnihilari esset appetibile et bonum.

Secundo principaliter ostendetur quod haec est intentio Augustinus ibidem quod non: esse quo ad corpus et animam / potest quis eligere ex certa deliberatione. Et arguo sic. habens opinionem errationeam: et deliberans secundum eam: et as- sentiens alicui impossibili: quod tamen putat esse possibile: vere eligit hoc: et veraciter habet actum qui potest vocari electio: sicut si forem modo in tali opinione quod possem habere solem et lunam ad portandum mecum vbi et quo vellem: et daretur mi bi optio: et stante errore deliberarem quod mal- lem habere solem: quia magis lucidus est: certum est quod haec foret vira electio: sed procedens de opi nione erronea. sed secundum Augustinum ibidem: ha pens erroneam opinionem de adnihilatione sua: puta opinans quod adnihilabitur cum non debeat adnihilari: potest eligere secundum illam opinionem. ergo potest eligere adnihilari. vnde Augustinum ibidem Neque enim nos interimere opet eorum iudicio qui vrgente miseria se premerunt. aut enim eo con- fugerunt ubi melius fore putauerunt: et non est contraria rationi nostre quon putauerunt: aut si nullos se futuros credidissent: multo minus falsa electio nihil eligentium commouebit. quon enim sequar eligentem: a quo si queram quid eligat: repondebit nihil: nam quo eligit non esse: profecto nihil eligere videtur. et hoc si velit respondere: convincitur. Ecce dicit Augustinus ex- presse quod tales gentiles qui falsae opinabantur se nullos futuros secundum animam: elegerunt fal- sa electione: hoc est electione fallente eos. Item it. xii dixit. hinc fiet vt qui malint non esse ut miseri non sint: quia non esse non possunt: restat vi miseri sint.

Tertio dandus est intellectus ut nunc occurrit pro Augustinum et potest dici pensata serie sre suae / quod vult illic probare duas conclu siones.

Prima est: quod lstante lege qui nunc est de immortalitate animae: nullus potest vera electione idest electione sequente verum iudicium eligere non esse: cum iudicium praecedens talem electionem dictet quod anima est immortalis.

Secunda conclu sio quam intendit: est quod nullus potest eligere non esse per quamcumque opinionem; nisi aliquo alia in- tentio adiungatur isti intentioni qui est non esse: puta intetio quietis vel carentia pene: et nemo hoc dubitat. Unde dicit xiii capic. docens quon opinio vincit sensum et consuetudinem aliquando. Cum ergo quisque credit quod post mortem erit intolerabile tantas sufferre molestias: ad tantam cupiditatem mortis impellitur: quod discet- nit vel arripit mortem: in opinione habet errorem omnimode defectionis: in sensu autem habet natura le desiderium quietis. Ecce expresse dicit quod aliquis per intolerabiles molestias impellitur ad volen- dum mortem: haiens tantum defectionis opinionem: si apprehendit simul cum hoc quod est esse sub intem tione quietis id est carentiae pene.

Ad primam rationem dico quod per eandem rationem probarem quod homo non potest fugere vel nolle vel detestam non esse: quia qua fugit: aliquid fugit vel detestatur: sed non esse non est aliquid.

Similiter quando arguitur. non esse non melius quam esse: quia nihil est. Eodem modo arguo non esse non est peius quam esse: quia est nihil.

Similiter de tertio cum arguitur: quo aliquid appetit: cum ad id peruenerit: necesse est ut melior fiat. Co dem modo arguo. qui recte fugit aliquid: necesse est vt cum ad illud peruenerit / fiat peiores. vnde ratio nes sunt contra vtramque partem: vt videt.

Unde notandum quod per usum loquentium bonum et malum habent quandam aequiuocationem: quia aliquando praedicantur de rebus: aliquando de verbis infinitivi modi. Exe- plum primi cum dico: iste homo est bonum. vel iste ci bus est bonum vel bonum quid. Exemplum secun di: vt dicimus deambulare post cenam est bonum dare eleemosynam est bonum: edificare unam al batiam est bonum: certum est quod in talibus propositio- nibus iste turminus bonum pro nulla re supponit: sic ut nulla res est currere in Dellomonte. Et ideo accipiendo propriae illum terminum bonum: ista stant simul: iste vult bonum: et tamen non vult aliquid: et iste eligit bonum: et tamen non eli- git aliquid. puta si dicatur tibi: elige sedere vel lurgere: seu eligas unum seu reliquum: nul lam rem eligis: manifestum est. Eodem modo est de malo. Unde dico quod qui eligit non esse: eligit malum. sed minus malum: et aliquo modo bo num: secundo modo capiendo bonum: et tamen nihil eligit. Et haec de hac questione.