Quaestio 3

QUaeritur utrum in sacramento eucharistiae sub spenbus panis vere et realiter existat corpus christi:

Quod non quia si sic: hoc fieret per conuersio- nem panis et vini in corpus christi: sed talis con versio est impossibilis. ergo etc. Assumptum probo: quia quaero tali conuersione facta vtrum manet pa nis an non manet panis: si manet: ergo non est transitus nec conversus. si non manet panis: nec est aliquid de pane generatum: igitur panis est adnihilatus. Ista consequentia patet: quia si aliquid fuit pa nis: et nihil est modo panis: nec alia diuisio fiebat in pane: vel ablatio partis: nec materia panis est sub alia forma: igitur panis est ad- nihilatus: quia non potest dici corruptus / nisi alia forma generaretur in materia panis.

Confir- matur ista ratio: quia facta consecratione quaero utrum aliquid quod fuit pars panis / est: an nihil quod fuit pars panis / est: Si secundum detur: igitur nec materia nec forma panis ma net: et per consequens panis est adnihilatus. Si ali- quid quod fuit pars panis / manet: Contra. aut igitur pars esse ntiatiur: aut quantitativa: aut qualita tiva. Si quantitativa: cum quaelibet pars quam titativa panis fit panis: sequitur quod panis manet post consecrationem. consequens est falsum. Si essentialis: vel materia vel forma: sed sive sic sive sic / oportet concedere quod ibi remanet aliquam substantia distincta realiter a corpore chri sti / et anima christi / et partibus christi / et divinitate et similiter quod non est transiatio totius panis consecra ti. igitur non est possibile ponere talem conuersio- nem. igitur etc.

Praeterea. si talis conuersio vunius rei in aliam foret possibilis: et tamen res in quam fit conuersio / non augeretur: sequeretur quod deus posset convertere totam machinam mundi in sub stantiam musce: vel etiam quod posset ponere quam- libet substantiam sub specie alterius. et sic posset ponere asinum sub specie hominis: immo pari ratio- ne mille asinos in specie unius hominis vel econ trario: et sic periret omnino certitudo experien tiae: et generatio scientiae per experimentum contra Aristoteles telem i metaphpyus et secundo posteriorum in fine. patet consequentia: quia deus potest facere subam sapphiri sub specie adamantis: et subam stelle sub spe cie vnius herbe: et sic semper habebimus dubita re an res demonstrata sit lapis an lignum an herba an homo. et sic inventa hostia super al- tare / dubitaretur aliquando an sit consecrata an non. nec sussiceremus ad distinguendum inter pa nem et non panem. et pari ratione nec sufficeremus ad distinguendum inter hominem et non homine. Iste consequentiae patent: quia deus potest tales conuersiones facere: cum hoc quod lateat et non constet nobis quod fecerit: et tamen credimus quod potest talia facere: et quia non sumus certi quod non fecerit: dubitare de bemus an fecerit: quia si nequae sumus certi quod fe cerit neque quod non fecerit: dubitabimus an tece rit: quia si non dubitamus: ergo sumus certi. sed consequens incasu est falsum: ergo relinquitur quod habemus dubitare de singulis substantiis an sint an non sint.

Praeterea si talis transsubstantia- tio unius rei in aliam foret possibilis deo: se- quaeretur quod deus posset transsubstantiare hominem in lapide et econtrario: et per consequens omnia accidentia ho minis manerent in illo loco in quo prius fuit homo cum suba lapidis: sicut in sacro altaris manet sola suba christi cum accidentibus panis. et illo posito arguo sic secundum propositiones qui conceduntur commenti ter de spebus et accidentibus in sacro altaris ic quod impes panis ita vere nutriunt descedunt et agunt in gustum: et generaliter possunt in omnem opera tionem in quam posset panis si ibi esset cum illis accidentibus. Sit ergo mititudo spcerum hominis homine converso in lapidem a: tunc arguo sic. a potest in omnem operationem in quam potest homo istae qui fuit sub a quia a potest ridere: a potest intelligere: et a potest gnerare homine. et sic aliquid potest intelligere / quod non est rationale. et sic vinum. et per consequens non homo pos facere quod nihil nisi homo potest facere. sic non ho mo generaret homine. et non homo rideret: cum tamen ridere sit proprium hominis etc. Item sequitur quod aliquis posset generari sine patre et mre: quia omnis pater est suba: et omnis mater similiter: et multa alia sequeretur quae sunt impossibilia.

Secundo ad principale arguo sic. si sic: ergo hoc foret per consecrationem. et sic foret concedendum quod tales propositiones essent vere. De pane fit cor- pus christi panis potest esse corpus christi quod erat panis / est corpus christi: sic videtur Ambus dicere de conse dstinioneiii panis ii. Et allegat magi disti teum capitulo vlti. Panis est in altari vsitatus an verba sacra. vbi accessit consecratio: de pane fit christi caro. ecce prima propositio. Et sequitur continue. Quon autem potest quod panis est / esse cor pus christi: consecratione: quae fit sermone chri sti ecce secunda propositio videlicet quod panis potest esse corpus christi et infra. Si tanta vis est in ser mone christi: vt inciperent esse quae non erant: quanm- to magis operatorius est vt sint quae erant: et t aliud commutentur: Et sic quod erat panis et vi- num ante consecrationem: iam corpus christi est post consecrationem. ecce tertia propositio. et sequitur: quia serua christi utat crcaturm: et sit ex pa ne corpus christi: et vinum cum aqui in calice permi- xtum fit sanguis christi consecratione verbi celestis Item communiter habentur quidam versus. Constat in altari carnem de pane creari. hic panis deus est qui negat hoc: reus est. Ex primo versu habetur quod caro christi creatur in altari: et similiter quod creatur de pane: hoc est de pane fit caro christi in alta riae et vltra. igitur in altari fit. Ex secundo habetur ista. hic panis deus est per consecrationem. Si- militer haec est concedenda: panis est deus:

Quod autem istae propositiones sunt falsae probatur de pri ma. Nam sequitur: de pane fit corpus christi: igitur de pane fsit corpus christi de nouo. et vltra igi tur corpus christi sit de nouo. consequens est falsum ergo et antecedens.

Item sequitur: de pane fit corpus christi: ergo corpus christi fit de pane. et vltra. igitur corpus christi fit. consequentia patet: quia ex opposi to consequentis sequitur oppositum antecedentis: quia sequitur: corpus christi non fit: ergo non fit de pa ne.

Item de pane fit corpus christi: ergo aliquid panis erit sub forma corporis christi. Et vltra ergo aliquid quod est modo. sub forma panis / erit pars corporis christi: et informabitur anima christi. Eode modo arguitur contra secundam propositionem. videlicet istam: panis potest esse corpus christi si enim sit vera: ponatur in esse ergo vel sic ponetur in esse. Panis est corpus christi vel sic: quod fuit panis / est corpus chri sti. sed vtraque est impossibilis. De pria ma nifestum est. De secunda probo: nam quae ro quid hoc pronomen relativum quod refert: vtrum corpus christi an aliud a corpore christi: si corpus christi: est implicativa falsi: quia corpus christi nunquam fuit panis. si aliud a corpore christi: nihil est corpus christi. igitur haec est mo do impossibilis: quod fuit panis / est corpus chri sti: ergo tam secunda quam tertia est falsa.

Item arguo sic. Omne quod est corpus christi: est natum de virgine: et ascendit in celum. quod fuit panis / est corprus christi: ergo quod fuit panis est natum de virgine: et ascendit in celum.

Item ar guo sub hac forma. Onimae quod erit corpus chri sti est in celo: hic panis erit corpus christi: ergo hic panis est in celo. Maior patet: quia tantum hoc erit corpus christi: demonstrato corpore christi et vltra. tantum ens in celo est corpus christi: ergo omne quod est corpus christi / est ens in celo.

Item arguo sub hac forma. Omne quod potest esse corpus hoc christi: est hoc corpus christi istae panis potest esse hoc corpus christi ergo istae panis est corpus christi discursus patet: quia regulatur per dici de omni: et est in tertio siago prime sigure. Maio: probatur: quia ab- surdum est dicere oppositum scilicet aliud ab hoc potest esse hoc: quocumque demonstrato. Item ar guo sic. aliquid erit corpus christi / quod non est modo corprus christi ergo alquid erits assumptum a verbo: quod non est modo assumptum a verbo consequentia est satis bona: et antecedens est creditum: ergo consequens est creditum. ergo fidelis habet concedere quod istae pa nis assumetur afilio dei. Item sub hac for ma. si iste panis erit corpus christi: quaero vtrum quando erit: an quand non erit: si quando non erit.

Contra.- quando non erit: non erit aliquid: ergo quando non erit / non erit corpus christi consequentia patet. Si quando erit: ergo haec erit aliquando vera / panis est corpus christi: et haec / panis vivit: et panis est caro: et multa alia falsa quae possent inferri.

Faciliter potest dici ad ista: sicut videtur magister dicere libro iii distnlus viii capitulo iiii quod haec est distinguenda: panis vel illud quod erat panis / est modo corpus chri sti eo quod potest exponi dupliciter. Uno modo vi aequaleat isti. suba panis manens substantia panis est corpus christi et haec est falsa. Alio modo exponitur per istam: substantia panis est mutata in illud quod factum est corpus christi sed haec responsio non vr intelligibilis. Nam omne mu- catum est aliquid manens sub vtroque termino mutationis.

Accipio illud: et sit a. et arguo sic a mutatum est sic quod prius fuit panis: et modo est corpris christi ergo aliquid est quod prius fuit pa nis: et modo est corpus christi ergo aliquid est quod pri mo fuit

Item a est mutatum: sit a sicut prius: quaero igitur utrum est mutatum localiter: an altera- tum: et sic de singulis spebus mutationis: sec per nullam spem mutationis potest verficari quod corpus christi: igitur ponere mutationem ad pro- positum nihil valet: ad saluandum videlicet quo anis potest fieri corpus christi vel caro.

Item ar guo sic sub hac forma. suba panis mutata in corpus christi est corpus christi: sicut suba pa nis est mutata in corpus christi: sed omne mutatum aliter se habet nunc quam prius: ergo est substantia panis post consecrationem: consequens est falsum.

Tertio arguo sic ad principale. si sub spe- ciebus panis et vini existeret realiter corpus christi: ergo unus oculus christi in vna hostia exi stens posset videre se in alia hostia. et existens sub spe panis se videret sub spe vini. consequentia: probo: quia medium est bene illuminatum. et oculus christi bene dispositus: et christus summe visibi- lis: ergo si ibi ab oculo videri potest: potest et seipsum videre: sed consequens est falsum: quia omne visum ab ocu- lo distat a vidente: quia ur sub quadam pvram: de: cuius conus est in oculo opposito: et basis in re visa. igitur si oculus christi in vna ho- stia videret christum in alia: tunc oculus christi videret se per lineam recta: et eiusdem pvramidis esset idem basis et conus: quod non est imaginabi le.

Item si sic: tunc corpus in sacramento muta ret medium causando specitet in pvramide visi- bili. sicut si ibidem poneretur unus oculus alius aequalis virtutis vel maioris: ille posset vide re corpus christi consequens est falsum et contra exprimen tum. Si dicatur concedendo quod oculus christi non potest videre nec movere manum suam ibi. Con- tra manus sua est ibi realiter: quia totum corpus est ibi realiter: sed manus illa est viva: igitur christ potest movere manum et tamen vna tangere aliam: igi tur pari ratione potest videre manum.

Item capio lineam logitudinis corporis christi a verticae usque ad plantam sub pede. et arguo sic. corpus christi est in hac hostia: et hoc linea est in hac ho stia: quaero vtrum est recta an curua: si recta: igitur cum ista sit septem pedum in longitudine: intelr terminos istius linet erit distantia septem pe- dum. igitur in spatio minimi hominis erit quod titas septem pedum. et per consequens in spatio certissime par- tis unius pedis erit linea recta septem pedum. Si dicatur quod linea logitudinis christi sit in- voluta sicut vna linea ergo vrativa ad dimen siones hostiae: hoc nihil esi: oi non est dare mi- nimam partem sub qui corpus christi est in hostia: et similiter guratio figure humane non conve nit.

Item si corpus christi realiter est ibi cum illis quatatibus: igitur figura eius est ibi: quia figu ra eius non est nisi corpus ipsum. igitur profun- ditas eius est logitudo eius. et distantia inter- cepta inter latera figure est ibi. ergo si est ibi realiter: est ibi corporaliter et localiter. igitur inter manum et lacertum eius est unus cubiti et manus distat a pede: quia alio quin periret figu- ra humana.

Quarto ad principale. si sic: aut debet concedi quod nos videmus corpus christi vel non. si sic. Contra. nullam partem christi videmus igitur etc. Antecedens pate: quia nec carnen nec ma num nec faciem. si concedatur quod non vter ibi corpus christi verum. Contra. non minus videmus quam tangimus et tractamus: cum visus sit nobi- lissimus sensuum. sed nos tangimus corpus hristi verum. ergo etc. Minor probatur ex illa con fessione Berengarii: quae ponitur de consec. di. ii c. ego Berengarius. vbi confitetur verum corpus christi manibus sacerdotum tractari non tamen sacrum: sed verum corpus christi sensualiter ma nibus sacerdotum tractari et frangi: et fidelium dentibus atteri. et pari ratione videmus ibi corpus christi Item dicitur vulgariter: hodie vi- di caput omniue sanctorum: hodie vidi corpus christi.

Quinto ad principale. si sic: hoc fe ret per consecrationem: sed consecratio non fit nis sacerdos intendat consecrare: ergo requiritur inten tio sacerdotis. Pono ergo quod sacerdos habeat coram se octo hostias: de quibus non intendat conse crare nisi duas: et ita cogitet poenes se sic du as tantum de istis volo consecrare. quo posito: quaero utrum consecrauit an non: Si non. Contra. hic est forma debita et materia / et intentio faciendi quod eccliia facere consueuit: ergo etc. Item si non: hoc non i ret nisi quia intentio talis ur generalis vel vaga vel indeterminata: sed hoc non impedit. nam da to quod sacerdos intendat distinctae consecrare hanc hostiam: oparet necessario concedere quod ipse inten- dit consecrare infinitas partes istius hostiae distincte. quod non potest intendere distinctae: cum non possit consecrare unam vna intentione: et post aliam alia intentione. et sic in infinitum. igitur suffi cit generalis intentio et indistincta. Similiter sacer dos comnmuniter die pasce consecrat multas vel cen tum vel mille: sed non potest simul cogitare de quali bet distincte. igitur sufficit intentio generalis. Si dicatur quod consecrauit. Contra. tamtum duas de istis intendebat consecrare: sed non est maior ratio quare has duas consecrauit quam illas. igitur vel con secrauit omnes: vel nullas. non omnes: quia intende batu contrarium illius.

Item pono aliquem sacerdotem qui credit continuum componi ex indivisibilibus: et henat coram se unam hostiam: quam credit esse comn positam ex quinque indivisibilibus praecise: et volo quod ipse intendat consecrare hodie unum indivisibi le: et cras secundum: tertia die tertium: ita quod quinto die vult quod tota hostia sit consecrata. isto po sito: quaero vtrum consecrauit an non: si non. Con tra intendebat consecrare panem: et protulit verba sacralia. ergo consecrauit. vel fiat argumentum de vna hostia divisa in quinque partes: et sic eo- dem modo procedatur de quinque diebus. Si concedatur quod consecrauit. Contra. nunquam intendebat consecra re aliquam partem istius: igitur numquam intendebat conse crare hanc hostiam: antecedens patet: quia hoc hostia non con- ponitur ex indivisibilibus in rei veritate.

Item nullum panem intendebat consecrare: quia nullum in divisibile est panis: sed tantum indivisibile inter dit consecrare. ergo etc.

Item habeat aliquis sacer- dos coram se unum panem: et intendat consecrare me dietatem propinquiorem sibi: qui dicatur patria pars pro portionabilis: et consequenter tertiam quintam et septi mam: et sic de aliis partibus proportionabilibus de notatis vel demostratis a numero impari. et nullo modo anrias intendat consecrare. quo posito: se quitur quod ille consecrauit infinitas hostias: qua rumquilibet distat ab alia per unum panem ita quod inter quascumque intercipitur unus panis. et sequi- tur similiter quod istae fecit infinitos panes in actu: quirum quilibet est alteri discontinuus et disiuctus: ita quod inter quascumque et quoscumque mediat unus homo quia christus.

Similiter isto posito pono quod aliquis tam gat partem superficialem remotioris partis: quaero utrum tangat corpus christi an non: si sic: ergo est dare ultimam partem proportionabilem secundum ta- lem denotationem. consequens est falsum: igitur. si non: ergo tangit panem. ergo in quacumque parte pa nis versus illam superficiem est alia pars propot tionabilis proportione denotata a numero impari: vt patet: ergo tangit partem consecratam

Praeterea sit aliquis sacerdos hereticus: qua velit consecrare de carne. sicut legitur quod qui- dam voluerunt consecrare de pane et de caseo. et decipiatur unus talis. Et fit panis illud quod existimat esse carnes: et dicat verba consecra- tionis. qunaeritur utrum conficit an non: Si non. Contra. nihil impedit nisi forte intentio erro nea: sed illa non impedit. Probo: quia intendit con secrare hoc: et hoc est panis: ergo panem con secrat. Si dicatur quod sic. Contra. tantum intendit consecrare carnem: ergo non intendit consecrare panem. Et vltra. ergo non intendit consecrare hoc.

Item pono quod sacerdos consecrat omnes pa nes in vna fenestra vnius panetarii: et postea furetur illas species. et tunc si agatur contra eum quod furatus est panes suos: numquid potest lici- te negare: videtur quod sic: quia certum est quod hoc est falsum: et licet negare falsum.

Item ca piat sacerdos in die pasce pro centum pa rochianis unam summam hostiarum: ubi no- uit esse centum hostias et amplius: sed nesci- at quot ultra: et intendat solum consecrare centum proferens super hostias formam consecrandi: quae ro vtrum consecrat an non: et est eadem forma quae prius. vltra intendat sic: volo consecrare omnes istas hostias si tot habeam parochia nos.

Item si intentio requiritur: ergo qui libet communiter in elevatione habet dubitare ar sit hostia consecrata an non. Et si absolute adorat: videtur peccare: quia adorat adoratione latriae rem de qua dubitat an sit adoranda ergo videtur quod quilibet habet adorare sub con- ditione. consequens est falsum: et contra ri- tum ecclesie.

Sexto ad principale si sic: er- go dictum Ambrosii foret falsum. et poni tur a magistro libro quarto distinctione. rum capi. ii. Nihil falsi putandum est esse in sa- crificio veritatis. quia forma consecrandi est propositio falsa. probo: quia cum sacerdos di- cit: hoc est corpus meum. quaero quid demonsirat le hoc: an corpus suum: et hoc non est ad propositum an corpus christi in celo: et tunc dicit falsum similiter si demonstrat panem: dicit falsum. ergo nullo modo dicit verum.

Dicitur ad illud communitet quod sacerdos dicit ista verba recitative in perso na christi et tunc simul dicit ea recitative et signi ficative respectu materie sibi praesentate. Si quaritur quid demonstretur per hoc pronomen hoc: Di com quod illud quod manet sub vtroque termio transmutationis: et est illud quod est accidentia sensibilia et nulla substantia. Unde sensus est hoc contentum sub his speciebus est corpus meum. et haec est causa quare non additur aliquod pronomen illi pronomini demonstrativo: ne ad aliquam speciem substantiae determinetur. uvnde secundum eos istud pronomen hoc non demonstrat terminum a quo istius conuersionis: quia eius significatio im pediret veritatem propositionis totius: cum termin- a quo non maneat in vltimo instanti locutio nis. nec etiam demonstrat terminum adquentrans substantiationis determinate: quia iam significa- tum locutionis praesupponit entitatem rei signi ficati scilicet corporis christi et non esset aliquo modo eius causa. et ideo dicunt quod demonstrat hoc quod est con utrique termino indeterminate. vnde sensus est: hoc contentum sub istis spebus est corpus meum: haec est sententia scti Thoaomas iiii li viii distitin articu. xvi in responsione ad primum argu. Sed arguitur sic contra ista suppono quod termini et orones suppo- nant pro ultimo instanti prolationis eorum: ac si esse nt n illo instanti cum tamen non sint. sit ergo a instans ter minus prolationis istius propositionis hoc est etc. Et arguo sic. quicquid significat illud pronomen hoc in hac ofrone: est demonstratum in a per illud pro nomen aut igitur illud est corpus christi vel panis. si corpus christi: ergo corpus christi est ibi ante finem polationis forme: et sic erit transsubstantiatio ante prolationem aliorum verborum. et sic illa non essent de forma. si est panis: tunc propositio est falsa: quia denotatur quod panis est corpus christi: ideo si iste vo- ces hosuent virtutem consecrandi: quia proferuntur a sa- cerdote super debitam materiam: quaero an talis virtus consecrandi competat illis verbis quod ta- les sunt sicut idem euenissetante institutionem:

Similiter si sic: ponatur quod cadant a sua significa- tione: adhuc poterit sacerdos dicendo voces non significativas consecrare.

Item si sic: pona tur quod in aliquao lingua barbarica hoc propo modo convertatur cum ista sortes currit. tunc sacerdos barbaricus consecrat dicendo: sortes currit seu sortem currere: quia vere diceret has voces hoc est corpus meum.

Item christus non protulit haec ver ba: quia non loquebatur latinum. Si dicatur quod hoc competit eis non quia sunt tales voces: sed quia sunt sic significative.

Contra. si institueretur ille terminus a ad significandum convertibiliter cum ista propositos: hoc est corpus meum: posset sacerdos consecrare proferendo hanc voce a. similiter tunc posset homo mutare formam sacforum: quia signifi cata orationum: ut patet.

Praeterea non intelligat. sacerdos quid significent verba: et nullus alius au- diat: tunc verba nihil significant. probo: quia nulli si gnificant.

Praeterea in ista conversioe termi nus a qua non manet in fine prolationis verborum: nec terminus ad quem est in principio: ergo nihil es contentum quod posset demonstrari.

Praeterea contra hoc quod dicitur quod cone utrique termino demonstratur. Arguitur sic. nihil est cone corperi christi et pani: nisi forte vox vel conceptus aliquis qui non demon- stratur. certum est.

Si dicitur quod illa collectio sperum est conis vtrique sucessive per modum istum: quia pri mo multitudo est simul cum sba panis et postea cum corpore christi. Contra. illa responsio non salvat viam ista. Nam secundum viam illam per illud pronomen hoc non demonstratur multitudo illarum specierum: quia teo derent locutionem impossibilem eo modo ac si demon straretur panis: quia ista accidentia numquam possunt esse corpus schristi: ergo non potest dici quod illud cone vutrique termino demonstratur.

Item dicit illa via quod illud cone quod demonstratur: est aliquid contentum sub istis spebus: ita quod sensus istius propositionis sit istae. aliquid contentum sub istis spebus est cor pus christi.

Contra arguitur sic. nihil est conten tum sub istis spebus successive nisi corpus christ vel aliquo alia suba. non corpus christi: quia esset tunc ibi corpus christi ante prolationem verborum. Si se cundum: redderetur locutio falsa. et stat cone arg quod impe nititur soluere.

Praeterea secundum illam viam sensus propositionis est istae: contentum sub istis spe- bus est corpus meum. sed haec est vna indefinita. ergo si est vira: habet aliquam singularem veram aut ergo habet istam hoc est corpus meum: demonstrato pane: quod est falsum. vel istam demonstrato corpore christi ince lo: hoc est corpus meum. si sic: non efficerent ista ver ba quod significant: quia non efficiunt quod corpus chri sti sit corpus christi: sed quod panis fiat corpus chri sti.

Praeterea iste duae indefinitae convertuntur Contentum sub istis spebus est corpus meum: et suda- qua sub istis spebus continetur est corpus meum: quaero ergo pro quae subiectum supponit: ex quo est propositio affir mativa: opuet quod subiectum et praedicatum supponant pro eodem. ergo optet dicere quod pro corpore christi ergo pro termino ad quem istius conuersionis. quod negat ista opinio.

Si dicitur sicut dicit Scotus tenens hanc: viam: quod quodlibet vle habet suum proprium singulare et suum proximum contentum sub se. sic hoc contens haber suum singulare: hoens: et hoc cone substantia haec substantia et sic de aliis. et ideo in ista propositione hoc est corpus meum: sensus est hoc ens cone demon stratum sub istis spebus est corpus meum.

Sed haec responsio non valet: quia licet ille propositiones differant in voce demonstrato sorte. hc ens est homo haec substantia est homo. hoc animal est homo. et licet hic sint tres propsitiones singulares: quarum nulla est alia tamen omnia ista supponunt pro eodem scilicet pro sor te: et impossibile est quod pria sit va nisi quilibet sit vira si formetur. et io si haec sit vera hoc ens contentu sub istis spebus est corpus meum: oprtet quod quilibet talis sit vera. haec substantia contenta etc. est coru christi quia quaero pro qua supponit: et redit tota dif ficultas.

Septimo ad principale. si sic: panis mutaretur in corpus christi secundum Aselmus dicentem quod heciundmo temperi creaturammutat. de conse distinion ii. panis ii. contra. ille panis mutabitur in hoc corpus hoc corpore non moto localiter. ergo panis ascendet in celum. Co- firmatur idem de conse dtion i. c. quid sit sanguis. eo dem momento in celum rapitur ministerio angelorum sociandus corpori christi: et ante oculos sacerdo: tis in altari videtur. ergo ille pants ascendit in celum

Octavo si sic fieret talis conversio in corpus et sanguinem christi: sequeretur quod fieret in idem corpus et in eundem sanguinem quem assumpsit christus de vergine: et pependit in cruce: et alcen dit: et modo vuit verbo de conse ditintioneii. omnia quacumque et est Amselmuc litero de sacramentis. et allegat ma- gister disitin inic capitulo iiii sed consequens est impossibile. pro po: quia non est idem corpus quod modo est in celo: et quod est in vtero verginis. hoc patet supposito quod christus fuit vere nutritus: et vere commedit etbi bit: tunc capio partes aggeneratas per nutritio nem quando erat. xxx annorum. et arguo sic. ille par tes nunquam fuerunt in vtero verginis Marie: igitur illud corpus nunquam fuit in vtero verginis consequentia patet: quia hoc corpus est omnes ille partes.

Prae terea tunc illud corpus quod fuit in vtero virgi- nis: fuit in triplo minus quam sit hoc corpus in celo consequentia patet: quia hoc corpus fuit in principio minus quam est corpus in celo: sed non tota luba quae modo est in celo / fuit in vtero verginis: quia tunc corpus christi fuisset densius et durius in vtero vers nis quam quando fuit xxx annorum.

Praeterea quod non sit ide sanguis quem ipse effudit et quaemen habet / patet: quia quidam dicunt se habere de sanguine quaem tunc effudit: ergo aliquem sanguinem non resumprsit in resurrectione.

Confirmatur de conse distintionei capitulo prima quidem. Non hoc corpus quod videtis manducatu- ri estis: et bibituri illum languine quem effusu- ri sunt quo me crucifigent. sacrm aliquod vob con mendau: quod sudnualiter intellectum vilisicabit vos. contrarium habetur. e. accesserunt. et est Augustinus lo- quens ad Iudeos. Iam securi bibitae sangui- nem quem fudistis. et c. quia corpus. Invisibilis sa cerdos visibiles creaturas in subam corpo ris et sanguinis sui: verbo suo secreta potestate conuertit etc. Et Aselorum cacic. mnima Nam licet suba pa nis et vini videatur: nihil aliud tamen quam caro chri sti et sanguis post consecrationem credendum est. vunde ipsa veritas ait ad discipulos. haec inquit ca ro mea est pro mundi vita. Et vt mirabilius lo- quar: non alia plane quam quo nata est de Mharia. et infra in fine ca. Illud sane quod sumptum est de vergine: quod passum est et sepultum: quod resur rerit et in celum ascendit: et sedet ad dexteram dei pris: et quod venturum est iudicare viuos et mot tuos. Et citulo nec Movses. et est hiero. Ipse conquenva et conuivium: ipse commedens et qui commeditur. Idem et de hac. De hac quidem hostia quae in chri sti commemoratione mirabiliter fit: edere licet. de illa vero quam christus in ara crucis obtulit secundum se: nulli edere licet.

Nono si sic: ergo chri stus confecisset: et corpus suum discipulis tradi disset: et eis dedisset potestatem consecrandi: et sic esent veri illi versus. Rex sedet in cena turba cim ctus duodena. Setenet in manibus: se cibatipe cibus. sed consequens est falsum: quia christus aut recepit hoc sacrum solum sacraliter: aut sacraliter et spuali ter: sicut distinguit magir. Si tantum sacfaliter: ergo mi nus fructuose sumpsit quam aplis: nec aliter mandu- cauit christus quam Iudas. Si sacraliter et speniealiter ergo gratia augebatur in christo: quia imomini eo qui reci- pit sacerm spuealiter / augetur gratia. consequens est falsum ergo.

Praeterea si sic: ergo quilibet sacerdos posset modo consficere nobilius corpus christi quam christus confecit. consequentia patet: quia corpus glorificatum est nobilius quam ipsummet foret si non esset glorifi catum: sed christus confecit et dedit discipulis cor- pus non glorificatum sed passibile.

Praeterea si manducauit corpus suum: ergo illud fuit intra sei- extra se simul et semel.

Praeterea si contulit discipulis suis potestatem consecrandi: ponatur quod ali quis consecrasset sabbato quando requieuit in sepul- crortalis non confecisset illud sactum quod nos conficimus modo: quia sub spebus illis non fuisset corpus vivum: nec fuisset totus ille sanguis qui est modo in sacro nostro: quia tunc sanguis fuit di- uisus a corpore.

Praeterea ipse dixisset fal- sum: immo si anima christi tunc dixisset hoc est cor- pues meum: falsum dixisset: quia tunc nullum corpus fuit animae christi: ergo neccorpus christi

Praeter- ea ponatur quod aliquis confecisset post cenam: et re- servasset hostiam i aliquao domo quae sit a. haec tunc fuissctua feria sexta hora nona aliquis moritur in a. quia sequitur: christus moritur: et christus est in a: ergo christus moritur in a. igitur si fuissent mille ho stiae in mille locis: christus fuisset cruncisixus in mille locis.

Similiter sic haec foret vera: anima chri sti hora sexta recessit de a. eodem modo quo dicimus quod anima christi descendit ad inferos-

Praeterea casu retento / pono quod tempore illo quoae anima christi fuit separata a corpore: venisset spotete ad spens illas existentes in a domo: et fu isset simul cum corpore sub istis spebus. tunc aut cor- pus christi fuit animatum in a: vel non. Si sic: et idem corpus numero est mortuum in sepulcro: ergo idem erit vivum et mortuum. Si non: contra. haec anima est simu tum corpore indistincte. ergo faciunt per se unum: et anima est actus istius corporis.

Decimo ad principale si sic: ergo manent accidentia sine subiecto. ntecedens vi detur falsum: quia spes ille vere nutriunt: sed omnie quod nutrit: nutrit inquantum suba: et auget in eo quod quantum. ut dicitur ii de anima et de generation: ergo si nutriunt: est ibi suba.

Praeterea si ipse spe ies nutrire possunt: ergo sunt cbus distinctus a cor pore christi ergo qui commedit illas spes: conedit cuo bum coctum. et per consequens soluit ieiunium naturae. ergo percepta hostia sub spenbus panis: non licet par- cipere corpus christi sub spebus vini. ergo praece ptum ecclie non servatur: quod tantum a ieiunis sumatur extra artirculum necessitatis de conse di ii capitulo liquido.

Confirmatur. posito quod sacerdos tota die parasceves commederet hostias consecra- tas: nunquam solveret ieiunium ecclesie. Uel po natur quod sacerdos consecret totum vinum in am praehora: et totum in taberna bibendo inebriaretum et sic videtur soluere ieiunium naturae: vel posset ieunare in aeternum / et conedere omni die millies ergo nunquam potest sumere corpus christi sub spe ciebus panis et vini: nisi soluendo ieiunium na- turae.

Praeterea pono quod ignis approximetur illis spebus: et generet ex eis ignem qui sit a. hoc potest fieri: sicut patet ad sensum. aut er- go ignis a habet materiam: vel non. si non: tunc non est ignis: cum ignis componitur ex materia et for ma. si sic: quaero vtrum illa materia praefuit an pro ducitur ab igne generantae: si praefuit: ergo sub illis spenbus fuit suba alia: quia materia subalis consequens est falsum. quia si producatur forma subalis producitur sine materia: ergo de nihilo. ergo ignis de nihilo potest causare ignem. Si dicatur quod praefuit in aliquo alio composito: hoc non est ad propositum. quia pono quod ignis tantum agat in hostia consecra tam: et non corrumpat aliquid aliud. ergo opiet imagi nari quod forma subalis ignis producatur sine materia: quod fieri non potest.

Praeterea si spes ille mouerentur: esset dare motum. sine mobili: et alterationem sine alterabili contra Aristoteles iii phy sico. consequentia patet: quia dato quod spes rarefieret vel condensaretur: planum est quod vtrumque potest fieri in eis: et tamen non est hic subiectum.

Si dicitur quod qualita- tes ipsemet sunt subiectum rarefactionis. Contra. ergo rarefactio non est nisi ille qualita tes. et sic motus est matus moti contra philosophum iii phy sicorum.

Praeterea si sic: tunc corpus christi inc peret esse ubi non fuit / sine motu locali et si- ne noua consecratione: quia rare facta hostia ipsa est maior quam fuit: ergo occupat maiorem lo- cum. ergo christus est in alio loco quam prius. ergo christus motus localiter sine motu locali: quod non est ima ginabile.

Praeterea quando hostia mouetur loca- liter: aut corpus christi mouetur localiter aut non. si non: contra. corpus christi est in loco in quo prius non fuit: et dimisit aliquem locum in quo prias fuit: ergo mutatur secundum locum. Similiter modo est hic: et prius fuit alibi: et non hic. ergo motus fuit hic. Si conceditur quod corpus moueatur ad locum hostiae: sequuntur inconvenientia. quia cum vnus sacerdos simul et se mel eleuat corpus quando alius deponit: idem si- mul ascendet et descendet. Similiter idem corpus aeque velociter movebitur ad occidentem et orientem similiter quiescet et movebitur: quia corpus chri sti quiescet in celo: et mouebitur in altari. Similiter tu qua ea Tondonie: haberes dubitare an ali- quis homo sit Rome conuersus in te. et tunc il- la multitudo accidentium illius possunt currere: sic ut argutum fuit in primo principali.

Ad op positum istius est fides catholica. sicut pater de conse dist. ii. c. ego Berengarius. et per to tam distinctionem secunduam. Item ex de celebra- missa. cum marthae.

Ad quaestionem sine dubitatio ne dicendum quod sic: cuius credulitatem persuadeo sic. suppono unam propositionem Augustini in quadam epla ad Uolun qua talis est. Dicamus deum aliquid po- se / quod nos fateamur investigare non posse. in- rebus talibus tota ratio facti est votentia facien- tis. vnde accipitur vna propositio communiter in scholis: quod in rebus mirabiliter factis tota ratio facti est po tentia facientis: et loquitur de eius incarnatio- ne et eius nativitate.

Ex quo arguitur sic. deus potest facere plus quam possumus intelligere: et potest facere cuius modum et causam non possumus investigare. ergo ista consequentia non valet. homo non potest declarare sufficienter quon sub spebus pa nis et vini existat realiter corpus christi: ergo non potest sic esse in re: vel non debet sic credi. nam ex quo indubitantetr credimus deum plus posse facere quam nos possumus ex naturalibus inve stigare: consequens est quod in iis qui dicit nobis esse cre denda captivemus intelecum: et hoc est mi- rabile quod deus velit nos in quibusdam singu- laribus ab eo institutis captivare intellectum nostrum: cum intellectus noster sit tam debilis / quod non sufficit cuiuscumque rei minime demon strando nanturam apprehendere. et ideo investigare desinimus rerum naturas: et in earum operatioib admiramur: quia sicut eas videre sumus vsita ti. sicut dicit bea. Augustinus et Pretg. et ideo dicendum sicut magiter dicit dititiono iii capitulo v Mysterium fidet eredi salubriter potest: investigari salubritae non potest quod non est sic intelligendum / quod homo non debeat circa illa quae sunt fidet arguere: sed quod non debet affrmare se posse rationem perfectam assi gnare.

Secundo dico quod quantum ad transsubstan tiationem sive conuersione unius sube in aliam: non magis repugnat rationi: quam multe transforma tiones quais non solum vulgus sed philosophi crediderunt: sicut narrat Augustinus xviii de civitate xvii. adducens auentem Uarronis: quem fidelissimum et docti simum historiographum quidam reputabant. verba Augustinum sunt huiusmodi. hoc Uarro ut astru- at / commemorat alia non minus incredibilia de maga illa famosissi ma Circe: quae socios qui quod Alussis mutauit in bestias. Et de Arcadib qui sorte ducti transnatabant quaddam stagnum: at que ibi conuertebantur in lupos: et cum silibus fe ris per illius regionis deserta vivebant. Si vero carne non velcerentur hunana: rursus post non uem amnos eodem renatato stagno reformaba tur in homines. Denique est nominati expressit quaendam Demenetum: cum gustasset de lacrificio quod Ar cades immolato pruero deo suo Tuceo face re solent: in lupum fuisse mutatum: et amno decimo in figuram propsam restitutum ad pugillatum sese exercuisse: et olympiaco vicisse certamine. et reliquo. Item de sociis Alussis in feras muta- tis refert Ioies iiii de consorts metratio xiii vela narictu ducis etc et sacra scrip. docet vxorem Uotb conversa: in statuam sali. Oenio. xix vnde tra subatio panis in corpus non est minus credibitur quam ista.

Tertio dico quod est admirabile in hoc sa ero quod christus est sub quolibet parte sperum totus: ita quod illa suba est tota in diversis locis simul et se- mel: et tota in toto: et tota in qualibet parte. sile patet de anima intellectiva secundum philosophum sic etiam debet intelli gi quod intelligentiae sunt animae orbium. quia sunt in qua- libet parte orber ita quod angelus est in quolibet parte in suo orbe totus. et sic est tenuit commento ot suba orbis. Primo ubi dixit quod forme corporum sup celestium non dividiuntur secundum divisionem sui sub- iecti: nec recipiuntur mediantibus corporalibus di mensionibus subiecti. s. celi: nec mouetur ad mo tum sui subiecti. sicut etiam ponunt moderni theologi angelum esse in loco diffinitive: ita quod sit totus in qualibet parte illius loci. sicut ponit commentator iii de anima commento v. vnum intelle- ctum numero in omnibus hominibus: quem posuit na turam quandam vlem abstractam. quod non est mino- ris difficultatis intelligere / quod corpus christi simul et semel esse in mltis altaribus sub sacramento:

Sed dicitur quod organieatio partium impedit. dico quod non: quia sufficienter est distinctio reatur: licet ibi non sit distantia localis inter partes.

Ad quaestionem igitur dicendum est quod sic. Et licet creduntur addu- ci posse rationes: non tamen congruit vt adducantur: nec sufficienter adduci possunt. quia in factis mira bilibus et miraculosis tota facti ratio est po- tentia / scina / et voluntas facientis. Paucis tamen persuasum est corpus christi esse realiter in sacro al taris sub spebus panis et vini. Ueruntamen ad maiorem declarationem istius materie / facien da sunt quinque puncta principalia.

Primo di- cendum est quid est forma. Pro quo sciendum quod non est nimis logice loquendum in ista mate ria: quia verum est quod nulla verba sunt necessa- ria vel necessario requisita ad consecrandun corpus christi: quia nec proferenda ab isto: nec ab llo: et sic de singulis. Similiter nec requiritur lati num / nec grect / nec gallicum / nec anglicum: sed tamen requiritur aliquo lingua. Similiter nullus panis necessario requiritur: sed necessario requiritur pa- nis. et sic communiter loquendum est in ista materia de forma: de materia: de intentione: de mini- stro. Est ergo forma duplex: quia forma sacra lis super hostiam est: hoc e enim corpus meum. licet sine illa coniunctione enim possit confici tamen nulls- debet illam dimittere. peccaret enim mortaliter quo illam dimitteret ex proposito. forma vero sup vinum: hic est enim calix etc.

Quantum ad sect dum est sciendum quod triplex est materia quae ac hoc sacrum requiritur scilicet panis / vinum / et aqua Panis debet esse triticeus pro maiori parte: ita quod sensibiliter nihil appreat nisi triticum secundo debet esse aumus intra fdomanam ecclesiam: ied possit con fici de fermentato. vide Thomas in vltima par te summe aquia lxxiii arti. iiii. Uinum sive album sive rubeum sufficit. Aqua elementaris debet esse: et non artificialis tamen si artificialis esset: consecraretur. vide de hoc in summa confen libro iii tinte xxiiii. aqua debet misceri cum vino in ca lice. nec sufficit mixtio in dolio.

Tertio solus sacerdos est minister: vel alius qui ta men sacerdos est reputatus: quod dico pro pter non baptiratos vel non ordinatos. duergo enim esset si ecclesia in collatione sacramen torum deciperetur in talibuis qui essent ordi- nati ab aliquo epso qui non esset ordinatus seu haptivatus. durum inquam esset dicere quod tales non absoluerent ne consecrarent: quia sic peccatores essent defraudati: et multa inconve- nientia possent sequi. et ideo vel opet dicere quod consecrarent: vel quod in illo homine consecrat ips beus: et sic sine ministro conficeretur sacrm. quod istorum sit verius: sine reuelatione sciri non potest

Quarto videndum est qualiter tramsmutatio differat ab aliis trasmutationibus. differt autem in quatuor. Primo quia nihil conversi ma net sub vtroque termio. Secundo quia illud in quod panis conuertitriur scilicet corpus christi in nullo augetur nec mutatur. Tertio quod proprieloquen- do nihil hic mutatur: quia nihil se habet aliter quom prius. nisi dicatur quod corpus christi mutatur lo caliter improprie: vt mutari localiter nihil di cat plus nisi aliquod corpus esse de nouo vbi prius non erat. non tamen localiter vel circumscripti ve ubi prius non erat localiter: vel locum dimit tere ubi prius erat localiter. Sed manife stum est quod panis non mutatur: sicut patet inducen- do omnes spens mutationis: nisi dicatur corrumpi sed hoc dici non potest: quia in corruptione mate ria non mutatur: sed manet sub alia forma Quarto differt ab aliis mutationibus: quia omnia accidentia post transsubstantiationem manent. quod non est in aliis trasmutationibus ex quo patet quod accidentia subarum materialium sunt alia et distincta ab ipsis substantiis: non tamen hoc semper tenui: quia aliquando dicebam opposi- tu cid est quod albu non potest fieri nigrum nisi per corru ptionem sube: vel per motum localem sube vel sub stantiarum: sicut in mixtionibus quod vna mixtio causat unum colorem et alia alium: tamen potest dici quod post consecrationem nihil manet ibidem continue et reguliter: sed intentiones solum et spens acciden tium. vnde solebant vocari spes panis et vini: et non qualitates post consecrationem. et ideo sen- sus vtitur spebus pro rebus: et sic iudicat idem manere: nihil tamen dico hic assertivae.

Quin- to restat soluere quosdam casus circa istam ma teriam. Ponatur ergo quod aliquis sacerdos obli- gatur ad unam missam spamliter pro a postea est ob ligatus ad aliam pro b. nunquid per unam missam potest pro vtroque liberari: Dico primo ad formam quaestionis. secundo ad intentionem. De primo sine di stinctione dico quod non: quia casus est quod sit primo ad unam missam obligatus: et postea ad aliam: Unde arguo sic. nullus obligatus ad quatuor imissas potest sufficienter soluere duas cele ibrando: sed ille per casum est obligatus ad duas missas: ergo caor patet: quia si non: eadem ratione si esset obligatus ad tres: posset sufficienter sol- nere celebrando vnam tantum. et pari ratione si ad mille. quod est omnino irrationabile: quia sic obliga- tus ad quaecumque anniversaria vel ad quas cumque annuatim celebrandas / satisfacere pos set per unam missam. Si tamen ponatur quod obligatur duabus personis a et b: sub hac forma quod vni cuique dicat: sic et non aliter legam tibi vnam le ctionem. tunc casus mutatus est: et possum sa- tisfacere per unam: quia non obligo me ad duas le ctiones: sed duabus personis. Sed pono aliam for mam.

Si ponatur quod sacerdos obliget se ad dicendum quinque missas principaliter pro anima Petri: et aliam pro anima Ioannis: nunquid potest sa tisfacere per unam missam pro vtraque anima: et vi- detur quod non.

Ad cuius euidentiam expono quid voco missam celebrare principaliter pro aliquo. et videtur mihi quod celebrare principaliter / est applicare missam Ioanni: quod sit quaedam sa tisfactio apud deum pro anima Ioannis: si indi- geat. Dico ergo quod celebrare principaliter pro anima Ioannis potest intelligi dupliciter. Uno modo quod intendat quod missa sua valeat multis: ita quod velit satistacere pro multis: et simul intendat quod plus valeat animae Ioannis quam alicui de reliquis. et sic vere dicitur ad virtutem vocis quod ce lebrat missam principaliter pro alio. Alio modo quod applicet missam sic quod cedat animae Ioannis in satisfactionem: et nulli alii cedat in satisfa- ctionem: nec per modum satisfactionis: et isto modo dico quod per unam non potest satisfa- cere utrique.

Contra. ponatur quod intendatur celebrare aeque principaliter pro vtraque: tunc pro neutra celebrat principaliter: quia aliud est dicere ille celebrat principaliter pro vtraque: et ille pro vtraque principaliter celebrat: quia prima aequiualet isti: iste celebrat principaliter pro istis: et hoc est possibile. et tunc non facit secundum casum obligationis prius positae. secunda aequi valet isti copulative: iste celebrat principali ter pro isto: et iste celebrat principaliter pro illo quod est impossibile facere per unam missam

Sic patet quid dicendum ad questionem qua quaeritur an missa dicta pro multis tantum valeat cuilibet eorum ac si spaliter celebraret pro uno. et posito quod quilibet eorum indigeat. Dico quod non: quia valor misse per modum satisfa ctionis cedet cuilibet in partem satisfactio nis apud deum secundum aequalem proportionem et secundum numerum personarum: et per consequens quanto plures fuerint: tanto unusquisque minus ha bebit: quia valor misse est virtutis finitae existen- ti in purgatorio. Si autem sussiceret vna ad satisfactionem faciendam pro omi debito in quo tenerentur quicumque homines obligati ad quamcumque poenam in purgatorio: sic frustra di cerentur plures misse: quod non videtur verum.

Praeterea. si missa generaliter dicta pro centi tantum valet vnicuique / quantum si esset dicta span- liter et principaliter pro vno solo: irrationabili ter permitteret ecclia celebrari spamliter pro vno: et sic tota ecclia erraret: quia sic posset tantum vale re omnibus sicut vni: et hoc loquendo de valorem per modum satisfactionis. Unde sciendum quod missa vel quaocumque oratio facta in ecclesia pro defun- cto / potest dupliciter sibi valere. Uel per modum sui plicationis. et sic potest aequaliter valere uni- cuique / ac si specialiter pro uno fieret. Uel per modum satisfactionis: vt sit pars satisfactionis debi te deo a defuncto. et sic non potest secundum casum omni bus valere aequaliter: et est exemplum. pono quod x obligentur regi: quilibet in dece libris: si quis li beret eos per oronem apoe regen: manifestum est quod tantum prodest oro vnicuique quantum si fuis iet spaliter pro vno. sed si liberet eos per modum satiffactionis: et soluat retgi x. pro eis: manife stum est quod minus valebit haec satisfactio cui- libet / quod valeret si pro vno spaliter solueretur. quia si specialiter pro vno solueretur: posset eum tota liter liberare. quod modo non est verum: quia tunc non satisfacit pro aliquo istorum nisi secundum proportionem quaesibi potest provenire de decemdivisis inter decem partes. et sic non reciperet nisi vnicam libram: et sic quantum ad plenam summam / regi pro singulis tam tum pro decima parte satisfecit. Similiter ergo ecclesia intendit per missas non solum impetrare re- missione pene per modum supplicationis ora- do pro eis: sed etia per modum satisfactionis sol- vendo pro eis deo. ideo non tantum valet missa per mo dum satisfactionis.

Contra tamen potest verisimi liter argui. Si enim dicatur quod missa tantum valet per modum orationis illis pro quibus fit: tunc esset pos- sibile quod tantum valeret unicuique de decem / sicui si fieret pro uno tantum.

Iudicando autem de deo secundum conditiones humanae politiae: non videtur verisi mile quod deus aeque faciliter concederet supplica tionem quae peteret remissonem capitulo debitorum: sic- ut supplicationem aeque intensam quae fit tantum pro vno debitore: quae procedit a simili charita te. ideo pro nunc existimo quod missa regulariter loquendo tam per modum orationis quam per mo dum satisfactionis plus valet uni si fiat sin gulariter pro eo: quam si fiat generaliter pro ec et pro aliis: iicet per modum orationis possibile sit si placeret deo / quod aequaliter valeret: vtdi itum est. Ex istis sequitur quod obligatus ad cele brandum unum annvale vel centum missas singulariter pro a: non potest in illis missis ca lebrare principaliter prob. secus tamen est si sit obligatus ex conuentione quod debeat celebra re pro illo: sic tamen quod liceat sibi adiungere aliquis puta duos vel tres vel plures: quia tunc potest alios adiungere: sed non tantum valet a quantum si pro solo fuisset celebratum. Sed numquid pa rochialis obligatus orare solummodo pro paro chianis ecclie cui servit: potest adiungere ali- quem amicum ad parochianos sub hac intentio ne ut missa cedat in satisfactionem pro omnibus parochianis: Uidetur dicendum consequenter quod non. quia ex tali adiunctione ad istam mul- titudinem / portio vniuscuiusque est diminuta per intentionem sacerdotis sic adiumgentis animam amici sui ad pochianos. Similiter qua ra tione posset addere unum ad centum si tenetur pro centum parochianis: posset aeque principaliter pro ducentis. consequens est falsum: quia sic defrauda ret parochianos: quia non tantum valet duabus me dietatibus sicut vni medietati etc. vt dictum est prius.

Contra. tunc melius esset mora- ri in vna parochia ubi essent tres: quam ubi et sent mille. consequentia patet per dicta.

Dico quod pen sando meritum quod provenit parochianis ex merito sacerdotis: videtur consequens esse conceden- dum: non tamen est melius simpliciter vt patet.

Secundum dubium an tantum valeat sumi a ieiuno. Dico quod non in duplici casu. Unus est quando pran sus est in periculo mortis: ne discedat sine viatico: tunc potest sumere. Alius casus est si sacerdos deceptus dixerit verba consecrati va super panem non triticeum: et in parcentione cipiat quod hostia non fuit de tritico: ille non ob stante quod soluit ieiunium / debet accipere aliam hosti am idoneam: et eam consecrare. Et si vinu de- bitum prius consecrasset: debet llud si possit con servare: et iterum aliud vinum in alio. alice cum hostia consectare: et totum sanguinem iet prius mum et secundum sumere cum hostia. Si autem nul lo modo posset illum sanguinem conservare: non debet illum iterum consecrare: nec vinum illi com miscere: sed tantum hostiam consecrare: et ita ad sumptionem procedere. Eodem modo de sanguine si ponat aquam loco vini: debet iterum conse crare: et aliam hostiam apponere: et a consecratio- ne hostiae incipere: quia consecratio integra de bet esse. Thomas vltima parte summe. Perfe- cta videri non possunt sacramenta: nisi perfe cto ordine compleantur In isto casu debet su- mere: non obstante quod non sit ieiunus: :ina pra- ccptum de integritate est. maius quod prgo: eca ptum de ieiunio. et in istis casibus non optet infer re praeceptum de ieiunio: quia minus praeceptum in- fringendum est: et obediendum maiori quod est de integritate sacramenti. ista praecepta ponuntur de conse distintione ii. in pluribus caplis. secundum vero prae ceptum de integritate sacramenti specialiter ponitur de conse distintione ii. duobus capitulis scilicet cacit. relatum. et apitulo comperimus. Ex quobus auctorita- tibus patet quod tenetur ex praecepto perfecte sub vtra que specie consecrare propter integritatem sacra menti. de qua perfectione habetur de conse dsitio ii capitulo nihil. Item ex praecepto tenetur quoties con secrant: ieiunus sumere de conse. di ii. culo palle gato. Igitur cum non sit per casum ieiunus: tamen opatet quod sumat non ieiunus: quia praeceptum ieiunt est tantum de honestate sacramenti et reueren- tia. sed praeceptum de integritate est de suba sa cramenti: quia in duabus speciebus unum tantum consi stit sacramentum. et ideo non minus uni quam al teri provideri debet. Ex quibus patet quod non est ve rum quod dicitur in summa confesso libro iii capitulo xxiiii qui lxiii quod tantum in articulo mortis potest sumi a non ieiunis.

Pono quod aliquis sacerdos post mediam noctem aliquid gustauerit: vtrum posse in crastino celebrare: Dicit sanctus Thomas quod illa die non potest celebrare: quia tunc incipit dies. vltima parte ciuia viii arti. vi. Si sacer- dos post dictas matutinas in sero gustaue rit: vtrum potest in crastino celebrare: Dicen dum quod sic: quia nullibi inhibetur.

Ad primum principale cum arguitur quod huiusmodi transsubstan- tiatio est impossibilis. Dico quod non. Et ad pro- bationem dico quod non manet panis nec aliquam pars eius. Et cum dicitur: vel suba panis ad- nihilatur etc. potest dici quod conclusio est vira ad bo num intellectum. sic uet intelligendo / quod suba pa nis prius fuit: et modo nec est nec erit: nec aliqua eius pars. Et quando aliqui dicunt quod non adnihilatur: sed convertitur in corpus christi di com quod volunt quod ad exprimendum congrue et ex plicitae sacramenti miraculum: non sufficit dice re quod panis adnihilatur: quia sic nulla mentio fit de existentia corporis christi de nouo in sacra mento. et ideo conuenientius exprimitur miraculum sacramenti sub terminis istis: panis trans- substantiatur in corpus christi: vbi exprimitur miraculum tam ex parte termini a qua quam ex parte ter mini ad quem. et sunt duo distincta miracula. Unum est: quod suha panis desinit esse sine actio ne corrumpente. Aliud: quod corpus christi incipit ibi esse cum spebus remanentibus. et isto modo vtum tur doctores istis propositionibus: panis conuer- titur in corpus christi: panis trammutatur vel trant it in corpus christi: quia magis explicatur per eas miraculum sacfi: et tamen nihil aliud per eas deno tatur / nisi quod ibi fuit suba panis prius: et post ea desinit ibi esse virtute divina: sine activa corruptione creaturae: manentibus accidentibu vel intentionibus: sive spebus consimilibus.

Secun do cum dicitur quod tunc deus posset subam solis con uertere in subam musce et totam machinam mundi etc. sic periret tota certitudo expientiae etc. Dicendum est quod deus potest plus facere quam intel lectus intelligere. et ideo non est inconveniens concedere quod deus posset totam machinam mun- di conuertere / et facere existere sub speciebus unius musce. sicut enim potest facere duo corpo ra esse simur: ita duas medietates facere po test esse vbi modo est vna medietas: et adhuc in loco medietatis illius medietatis. nec est da re locum ita minimum vbi deus non potest pone re maximum corpus.

Quantum ad certitudi nem experientiae: credo quod nulla est certitudo crea ta ita certa de aliqua re praesenti: quin posset et se falsa per mutationem: tamen haec lateat me an sit vera an falsa.

Contra. si neutrum scis: er go habes dubitare. Dico quod dubitare dupli citer accipitur. Uno modo vt distinguitur non con tra credere: sed contra scire vel cognoscere. et hoc modo qui neutrum oppositorum scit: dicitur dubitare de vtroque: quia sic dubitatio compatitur secum crede re: quia simul stant / dubito istum hominem esse pe- trum: et credo istum hominem esse petrum. et sic conce do quod quilibet habet dubitare tales: hoc est lignum hoc est soles et sic de singulis: vt distinguitur a cognitione. et concedo quod nulla certitudo ex- cludens talem dubitationem est homini possibi- lis per naturam et per experientiam. Alio modo ac- cipitur dubitare: ita quod talis cognoscens sit sim pliciter indifferens ad assentiendum vel non sicut de ista: rex sedet. quo mihi simpliciter neutra est: nec assentio: nec dissentio. et sic non dubi- to tales: hoc est lignum. hoc est lapis. et sic de aliis. quia sufficienter est mihi persuasum quod de us talia non transmutauit: quia hoc non reuela vit alicui: nec apparet quare hoc faceret: quia talia non facit sine magna vtilitate sequenti.

Ad tertium cum quaeritur de multitudine isto rum accidentium etc. Potest dici quod non potest ride re / intelligere / vel generare: qui sunt operatio nes sube animae. Unde potentia intellectiva est ipsa metur anima. Similiter potentia generativa includit ipsam animam. similiter potentia qua homo ridet. Si tamen poneretur quod tales potentiae essent accidentia: deberet concedi consequenter quod a posset intel ligere / generare etc. et facere omnes opera tiones illas quas potest homo.

Ad secundum principale quando arguitur quod si sic: tales essent concedende: de pane fit corpus christi: quod erat panis est corpus christi: et huiusmodi. Dico quod omne ille sunt distinguende in ista materia: eo quod ly de potest dicere circumstantiam causae mate- rialis: vel circumstantiam termini a quo conuer- sionis. Primo modo sunt falsae. secundo modo vere. et est sensus: de pane fit corpus christi id it suba panis erat sub istis accidentibus ante instans consecrationis: et in instanti consecrationis fit sub eisdem accidentibus corpus christi virtu te verborum sacerdotis deo operante. et si huiusmoni propositiones inveniuntur: a doctoribus expionem de sunt ad bonum intellectum: quia si accipiantur propriae: falsae sut. si improprie: vere sunt. ver bi gratia. substantia panis est corpus christ id it sub speciebus panis sub quibus est modo suba panis: erit corpus christi. Similiter quod erat pa nis est corpus christi id est sub speiebus sub quibus erat prius panis: est modo corpus christi

Tunc ad primum cum arguitur. de pane fit cor pus christi de nouo. ergo corpus christi fit de nouo: accipiendo antecedens in sensu vero: consequentia non va let. sicut non valet: aquae fit calida de nouo: ergo aqua fit de nouo. Et sic patet ad secundum et tertium.

Ad quartum cum arguitur. haec esset vera panis potest esse corpus christi. Dico quod si accipi tur propriae: falsa est. si improprie: vera. et dei exponi vt supra. et sic ponatur in esse: sub spe ciebus panis est corpus christi. Argumen ta vero quae sunt bene quatuor vel quinque: cum accipiant propositiones propriae: quo modo sunt negande minores: non concludunt: nec responsic ibi posita valet. Similiter dico ad illos ver- sus. Constat in altari etc. quod versificator loqui: tur metaphorice et improprie more poetarum. unde vterque versus falsus est in sensu quem faciunt: et verus in sensu in quo fiunt: et expe nitur per modum superius dictum.

Ad tertium rincipale quando arguitur quod oculus christi etc. quia ibi est oculus et medium dispositum. nego consequentiam: quia antecedens est verum et consequens falsum. nec hoc probat argumentum. causa quare consequentia non valet: est quia non est idem / oculum christi vel corpus christi esse realiter: et esse ibi situaliter vel localiter vel circumscriptive: quia denotatur quod dimensiones christi applicentur dimensio nibus panis: cum dicitur quod oculus christi videt se in hostia. concedo tamen illam: quod oculus christi vi- det manum suam in hostia. Similiter istam: christus potest tangere manum in hostia: exponendo primam ad istum intellectum: oculus christi videt manum que est in hostia. Sed ad istas: christus potes movere manum suam quae est in hostia: oculus christi distat a pede i hostia et consimiles. pos set dici quod sunt distinguende penes amph- vologiam. quia haec christus potest movere manum suam in hostia: potest accipi pro ista. christus potest movere manum suam quae manus est in hostia et hoc est certum. vel pro ista: christus potest movere manum suam sic quod motus ille sit ab hostia. et hoc est falsum.

Ad secundum de linea que est longitudo corporis christi. Dico quod non est alia res nisi corpus christi tamen iste termi- nus longitudo corporis christi / connotat aliam rem quam corpus christi: quia significat corpus christi et cu hoc quod inter caput et plantam sit distan- tia. et ideo tota logitudo christi et latitudo et profunditas est in sacro. sed non est ibi longitu do christi nec latitudo. hoc est latitudo chri sti quae est realiter corpus christi: non est dimensio- nabiliter nec localiter ibi: sic quod in loco hostiae sit pars christi distans ab alia parte christi.

Tunc quando quaeritur an illa linea est recta an cur- va: Potest dici quod non est curva vel recta: quia non est ibi linea: sed linea est ibi. et linea cur va vel recta est ibi. hoc est longitudo est ibi sed longitudo illa non est ibi longitudo. hoc est dictu: res quae est longitudo ista / realiter est ibi: sed longitudo non est ibi sic quod sit lon- gitudo ibi: sed bene est longitudo alibi.

Contra. corpus christi aut est divisibile aut indivisibile. Si divisibile: ergo est ibi corpus christi extensum. et vltra. ergo est ibi loca- iter. Si indivisibile. Contra. sequitur: corpus christi est ibi indivisibile: ergo corpus christi est indivisibile.

Dici potest quod corpus christi est indivisibile ibi: et haec est falsa / corpus christi est ibi extensum vel divisum secundum substantiam partium.

Et si arguitur sic. corpus christi est ibi non extensum: ergo corpus christi est non exten- sum. consequentia patet.

Sed contra arguitur. corpus christi est ibi non extensum: ergo corpus chri sti non est habens partem extra partem. ergo cor- pus christi non est ibi corpus. Si consequens accipiatur proprie: debet concedi: quia sensus est / non est ibi corpus christi habens ibi partem ex- tra partem secundum longum latum et profundum. et sic manifestum est quod est verum. Si autem consequens ex- ponatur per istam: corpus christi non est ibi res quae est corpus christi consequens est falsum: et consequentia non valet. et sic patet vltra ad omnes ali- as propositiones.

Ad secundum dico quod figi ra corporis christi est ibi: sed figura corpo- ris christi non est ibi figura corporis christi Ad quartum principale quando quaeritur an vide mus ibi corpus an non: Dico quod tales propositio- nes / video corprus: tango corpus: non debent ne gari in sensu in quo fiunt: quia sensus est / sub spe ciebus visis et tactis est corpus christi et non est sensus quod illud quod immutat ibi visum: ut ob iectum visus vel tactus: est corpus christi quia fi de tenemus quam spens videntur: tanguntur: frangum: tur. et quod visio / fractio / et huiusmoni est in specie bus: non in corpore.

Similiter immutatio visus et multiplicatio speciei ac obiecti est a speciebus tantum: et non a corpore vnde de conse distintione ii qui mandu canst. Panis est et calix quod oculi renuntiant: quod ant fides expostulat instruenda: panis est corpus christi: calix sanguis. et ideo ista dicuntur sacra: quia in eis aliud videtur: et aliud intelligitur. quod videtur: habet speciem corporale. quod intelligitur fructum habet speiteralem. Ubi mafeste dicitur quod spes videtur: et corpus christi sub speciebus non vi detur: sed intelligitur. Unde proprie loquendo non debet concedi / tetigi corpus christi: vidi corpus christi: nec ipsum corpus christi tetigit me: cor- pus christi imutat visum meum. tamen loquendum est vt plures: dum tamen habeant sanum intellectum

Ad quintum principale quando arguitur de intem tione sacerdotis habentis coram se sex ho- stias. Dico probabiliter quod pro tunc non consecrat: quia actus consecrandi requirit intentionem deter- minatam circa certam materiam. vnde cum dicitur quod ibi est intentio: dico quod non. et cum arguitur quod in- tentio indeterminata sufficit: quia cum sacerdos consecret hostiam: consecrat infinitas partes: quia ista hostia est infinitae partes. Dici potest quod habet determinatam iutentionem consecrandi infinitas partes hostiae. quia illa hostia est infinitae par tes: et istam intendit determinate consecrare etc

Similiter quando sacerdos consecrat multas ho stias sicut in die pasce: non requiritur quod sciat numerum hostiarum: sed sufficit intentio conse crandi multitudinem istam. Unde intentio formata per copulativam mentalem vel voca- lem quae aequivalet copulative / sufficit: sed in tentio formata per disiunctivam mentalem non sufficit: quia illa est intentio magis vaga- cum qua stat quod nullum panem vel hostiam inten- dit consecrare.

Ad secundum quando arguitur de erram te circa compositionem continui: et quaeritur utrum consecrat an non. Potest dici quod talis non consecrat: quia non habet intentionem debitam. requiritur enim quod consecrans intendat consecrare panem visibilem et tan gibilem: quolis non est panis indivisibilis.

Con- tra credat talis quod omne indivisibile est sen sibile vel visibile: et intendat tunc consecrare unum indivisibile praecise: nunquid consecrat: Potest dici quod sic: quia non omnis falsitas qua impli- catur in intentione consecrantis / impedit consecratio nem. quia cum isto errore quod indivisibile sit sen- sibile: stat quod veraciter intendat consecrare pa nem visum a se.

Ad tertium quando arguitur quod intendit consecrare omnes partes proportionab les denotatas a numero impari etc. Potest dici quod talis consecret omnes partes quia quodlibet quod ipse intendit consecrare: est panis. Et cum dicietr quod ipse ibi facit infinitos panes in actu: quia inter quoscumque duos panes mediat unus homo. potest dici quod non sequitur quod ibi sunt infi niti panes eo mo quo philosophus loquitur iii phy sicorum capitulo de infinito. quia sic requirtur non solum quod discontinuetur a substantia cui fuit contiua ta: sed quod qualitates suae vere discontinuentur a qualitatibus quae fuerunt in pane iam transsubstan- tiato. et quia manet vera cotinuatio in acciden tibus istius hostiae: ideo nullus panis est fa ctus in actu magis in fine consecrationis quam ante. Et cum dicitur inter quoscumque panes mediat unus homo: ego concedo. et concedo quod isti panes sunt discontinuati: quia nullus continuatur alte rit tamen quia remanet una qualitas: ideo non sunt ille duae partes reducte ad actum secundum modum loquendi Aristoteles iii physicorum. Uocando tamen esse in actu esse unam rem vel substantiam alteri omnino non continuam: potest concedi conclusio: quod ibi sunt infinitae substantiae in actu. Sed cum qui- ritur de tangente superficiem remanentem versus quam fit progressio partium proportionabilium: an talis tangit corpus christi an panem: Potest dici quod simul tangit panem consecratum et panem non consecratum: quia immediate iurta manum est panis consecratus.

Aliter potest dici ad argumentum a principio quod talis non consecrat: quia est dare aliquam parte proportionabilem insensibilem: quae si virtute divina esset conse- crata: non esset sensibilis: et nullus debet inten- dere facere distinctum sacrm per se: lied debeat intendere consecrare panem insensibilem inexi stentem totaliter per se: quia talis pars non potest esse sactutrm determinatum: quia non habet speci- es sensibiles.

Ad quodlibet enim sacramentum de- terminatum requiritur distantia et sensibilitas specierum: et ideo licet potest consecrare quodlibet a consecrando totum: et sic facere unum sacrm de toto: tamen non potest consecrare quod- libet a distinctae: quia quodlibet a non potest esse distinctum sacramentum: ideo talis inten deret impossibile. et per consequens non facit quod intendit: tamen consecrat unam multi tudinem a. ad cuius notitiam ipse non potest vera citer devenire: et illa multitudo est finita.

Ad quartum de intentione huius qui vult consecrare de carne: et decipitur. Potest dici quod non consecrat quia habet intentionem repugnantem sacro: quia requiritur talis intentio / volo consecrare pane: et credo illud esse panem: de quo intendo conse crare. et ideo licet non opet consecrantem formare istam copulativam mentalem in actu: tamen requiritur quod non habeat intentionem repugnantem isti compulative. sit tamen intenderet / volo consecrare hoc quicquid fuerit: potest esse dubium an conse craret. et posset dici quod requiritur in consecrante opinio de essentia panis: et intentio ad conse crandum panem: et nihil aliud. vde qui dubi tat hoc est non credit ibi esse panem; nec habet inte tionem debitam: nec consecrat.

Ad quintam quando arguitur de sacerdote prius consecrante species panis: et postea furtive auferente illas spc cies etc. Dico quod sic tamen si probetur in foro iudict contra eum: tenetur fateri fraudem suam: non tamen debet laico restituere illas spes: licet habeat illas sed valorem. non valorem sacramenti: quia hoc non potest: sed valorem panis ante consecrationem: tamen debet negare se abstulisse panem.

Ad sextam patet per praedicta.

Ad septimam cum dicitur: non requiritur intentio: quia tunc haberet dubita re quilibet in elevatione an debeat adora- re an non. Dico quod non debet dubitare: distin- guendo dubitare contra credere: sed credere debet quod sacerdos bona fide facit: et adorare se curae. in illa tamen adoratione intelligitur con- ditio: puta si consecratum est: et ideo nullum pe riculum est etiam hoitiam non consecratam adorare quia non adorat nisi sub conditione tacita ibi subintellecta. Unde ecclesia absolute et pu blicae adorat sine conditione adiecta: non tamen sine conditione subintellecta.

Ad sextum prin cipale cum quaeritur quon forma consecrandi sit ve- ra etc. vbi dico tria. Primum: quod vtuntur pro positione ac si esset res permanens et tota simul in vltimo instanti prolationis: et sic dicimus quod propositio est vera vel falsa. Se- cundo dico quod in vltimo instanti prolationis istius orationis: hoc est corpus meum etc. est sub istis speciebus corpus christi et pro illo instanti facit sacerdos demonstrationem ad intellectum: cum dicit: hoc est enim corpus meum Unde non intendit demonstrare aliquid quod est ibi realiter quando profert illud pronomen hoc: sed intendit demonstrare illud quod erit in fine pro- lationis. Tertio dico quod non dicit illa verba in prsona sua: sed in psonagur isti. vde non lqui- tunt de corpore suo: sed de corpore christi ex qui bus patet quod ipse dicit verum. quia si christus dice- ret ea: diceret verum: et ipse in persona christi di cit illa: ideo dicit verum. ad vulgarem modum lo quendi. Unde manifestum est ex serie verborum / quod sacerdos profert illa verba recitative de christo. Narrat enim quod dedit discipulis suis dicens. Accipite et commedite: hoc est enim corpus meum patet ergo quod sacerdos non dicit falsum: quia non dicit esse corpus suum: sed dicit quod est corpus chri sti: quia recitat christum hoc dixisse. Et cum quaeritur quid demonstratur per le hoc: dicitur quod fit demon- stratio in vno instanti pro alio instanti: et de monstratur corpus christi quod est in fine sub illis specibus.

Aliter potest dici probabiliter quod hoc pronomen hoc nullam demostrationem fa cit: quia tenetur recitative: et quasi materialite: sumpta dicuntur illa verba a sacerdote. Unde si recitarem dictum christi: et dicam quod christus di xit Petro: tu es Petrus: manifestum est quod non utor hoc pronomine tu significative: sed tantum recitative et materialiter accepto: et haec videtur opinio dicenti Inno. in libro suo de off. misse par iii. c. vi et ix.

Sed contra arguit Thomas iiii sententia distitione viii. Primo quia si sic: illa verba nul lum ordinem haberent ad praesentem mate riam: et sic non accederet verbum ad elementum ut fieret sacrm: quod est tamen requisitum ad sacsrm secundum Augustinum

Secundo quia eadem difficultas ma net de verbis christi: quando christus ea protu- lit.

Ad primum negatur consequentia: quia placet deo quod ad recitationem verborum istorum cum intentione consecrandid e. cum voluntate: quod deus transsubstan tiet materiam debitam: et fiat transsubstantia- tio. et sic accedit verbum ad elementum: et fit sa cramentum.

Ad secundum de verbis eisdem prola- tis a christo potest dupliciter dici. Primo modo quod christus fecit demonstrationem ad intelle ctum et ad sensum simul in vno instanti pro alio instanti: tenendo quod ipse per illa verba consecrauit. Uel posset dici quod virtute divina consecrauit: ita quod in instanti intrinseco ante tempus prolationis istorum verborum / fuitur ibi verum corprus christi: et quod illa verba postea dixit- ut discipulis suis fieret doctrina de forma consecrandi.

Ad alia non vacat respondere mo do. et sic patet ad questionem.