Videtur quod sic quia intelligentia movens aliquem orbem necessario movet ipsum secundum philosophum et non movet nisi quia diligit primum quod movet sicut amatum et desideratum igitur ex hoc necessario movet quod videns deum diligit eum igitur

probatur delectabile finitum difficultat voluntatem ad non volendum ipsum igitur in duplo magis delectabile in duplo magis difficultat ad non volendum et sic consequenter igitur in infinitum delectabile in infinitum difficultabit ad non nolendum et ita necessitabit ad volendum: consequentia patet per modum arguendi philosophi octavo phisicorum ubi probat quod virtus infinita non esse in magnitudine finita quia tunc moveret in non tempore: si enim aliqua virtus movet in aliquo tempore dupla movebit in subduplo tempore et infinita moveret in non tempore etiam si consequentia non esset bona numquam aliquod agens naturale posset producere effectum proportionatum suae virtuti activae quia si cetera sint paria ita proportionatur duplus effectus duplae virtuti activae sicut subduplus subduplae

Item primo de trinitate capitulo septimo in parvis "non filius in forma dei in finali iudicio quia sic non potest videri nisi ad gaudium"

Item 13 de trinitate nullus potest velle miseriam. 10 capitulo de parvis et etiam aliis casis igitur nec nolle beatitudinem.

Item voluntas non potest velle summum malum sibi ostensum quia omnis natura cogita iuavitat incommodum ut patet de casu dyaboli capitulo 32 et 32 dicitur quod si angelus malus praescivisset poenam sibi imminere non potuisset velle peccare igitur nec nolle summum bonum

Item capitulo 13 ibidem vult anselmus quod voluntas non potest non velle beatitudinem sibi ostensam igitur multo fortius nec deum clare visum a se unde quasi in fine capituli loquendo de bono commodi et malo incommodi dicit hoc modo omnes sibi esse bene volunt et male sibi esse nolunt.

Item anselmus monologion capitulo septimo quod quaecumque anima rationalis summa beatitudine frui poterit aeternae beata erit quia creatura eius indigentiam experta illam natura poterit non amare nec illa deseret amantem se.

Item si clare ostenso sibi deo voluntas non necessario amet ipsum igitur nec ostensum quocumque alio quantumcumque tristabile non necessario illud odiret consequentia patet quia nihil est magis odibile quam deus sit diligibilis et per consequens non necessario dolet dyabolus ex maxima poena quam potest sustinere quia nihil est poena alicui nisi quod est contra voluntatem secundum anselmum de conceptu virginali capitulo quarto ubi dicitur sicut quicquid faciunt membra et sensus totum imputandum est voluntati ita non punitur nisi voluntas nam nihil est poena alicui etc.

Ut prius sicut enim voluntas in membris et sensibus operatur ita et in illis ipsa torquetur aut delectatur quod si quid non accipiat sciat in membris et sensibus non nisi animam in qua est voluntas sentire et operari et ideo in illis torqueri aut delectari habet tamen usus ut actiones quas facit iniusta voluntas voremus peccata quia in voluntate qua fiunt est peccatum etc nota bene illum passum.

Item si voluntas clare videns deum potest ipsum diligere vel hoc esset omnem actum suspendendo vel ad alium intellectum divertendo non primum quia tunc si intellectus unum bonum videret potest voluntas non vele illud stante tali dispositione quod negat anselmus de casu dyaboli capitulo 13 diffuse et non esset ad propositum quia inquiritur an stante visione dei.

Etiam anselmus dicit quod intellectus ibi unico intuitu videbit omnia igitur videbit illud ad quod divertetur.

Item si non tunc in aliquo potest stare cum clara dei visione odium dei et per consequens maximus dolor.

Item commentor 12 metaphysicae commento 39 dicit quod delectatio sequitur apprehensionem sicut umbra corpus sed delectatio voluntatis requirit dilectionem sicut dolor odium igitur etc.

Item aliter nullus beatus videretur esse confirmatus in beatitudine sua quia si libere posset cessare ab omni actu fruendi qui est dilectio etiam stante visione non videtur ibi esse maior confirmatio vel certior quam in via vle quam in angelo ante lapsum qualiter enim conformaretur.

In contrarium deus clare visus potest odiri a sic vidente igitur et non diligi Probatur antecedens quia aliquis iudaeus odivit deum sed potuit fuisse quod simul calre vidisset divinitatem.

Item tunc quodlibet videns deum esset conformatus quia non potest non frui deo falsitas patet de angelis malis ante lapsum etiam tunc paulus fuisset certus de aeternitate suae beatitudinis et moyses similiter quorum uterque clare vidit deum de moyse patet per augustinum 12 super genese capitulo 53, 54, 55 de paulo expresse dicit in quaestionibus orosii quaestione 36 quod in raptu viderit deum sicut sancti post hanc vitam

Hoc etiam dicit in libro de videndo deum de moyse probat per illud numeri 12 quo deus arguens mariam sororem moysi dixit de moyse ore ad os loquor ei et palam non per aenigmata et per figuras dominum videt.

Propterea non minus libere et contingenter fruitur quis deo clare viso quam vult beatudinnem apprehensam omnes enim volunt naturaliter beati esse secundum augustinum 13 de trinitate capitulo 5 et aliis praecipue ad expositionem anselmi de casu dyaboli capitulo 12 et tamen libere potest quis non velle beatitudinem apprehensam quia libere potest velle sibi miseriam aeternam quia secndum augustinum tertio de libero arbitrio capitulo 11 12 13 si dyabolo daretur optio secundum rectam rationem potius deberet eligere semper miserum esse quam non esse nam ut dicit capitulo 11 12 13 si quis dixerit non esse quam miserum esse me mallem respondebo mentis et capitulo 13 probat tripliciter

Primo sic qui dicit mallem hoc quam illud eligit aliud non esse aut non esse aliquid: sed nullo pacto potest quis recte eligere non esse.

Secundo quod est alio praeeligendum melius est eo quod autem non est melius esse non potest igitur.

Tertio quod quis recte appetit eligit appetendum cum ad illud pervenerit necesse est ut melior fiat melior autem esse non poterit qui non erit igitur.

Dices forte sicut contra se obiicit quod aliqui vigente miseria sese interimant.

Respondet primo quod tales aut eo confugerunt ubi sibi melius putaverunt et hoc non est contrarium rationi, rectae nostrae aut sit nullos se futuros omnino crediderunt multo minus falsa electio nihil eligendum commonebit.

Aliter etiam et magis iuxta illud quod consentit diffuse.

Respondet quod cum quis credens quod post mortem non erit intollerabilibus tamen moletiis ad cupiditatem mortis impellitur in opinione habet errorem omnino defensionis in sensu aut naturale desiderium quietis et parum ante probat multipliciter quomodo potest fieri quod aliud sit in opinione et aliud in sensu.

Et tunc quasi in fine capitulo 13 infert quod o vult circa hoc dicere dicit enim itaque omnis ille appetitus in voluntate mortis non ut qui moritur non ut sic sed ut requiescat et ita dicit licet cum errore credat non se futurum natura tamen quietem esse hoc est magis esse desiderat qua propter nullo pacto fieri potest ut non esse aliquem libeat.

Quanto arguitur ex priori fundamento viator potest velle non esse ut patet de de achithofel saule et iuda igitur potest sibi nolle beatitudinem igitur clare videns deum potest non velle vel nolle beatitudinem.

Consequentia prima patet per augustinum 11 de civitate dei capitulo 27 porro inquit tam nemo est qui non esse beatus velit quam non esse quomodo enim potest beatus ese cum nihil sit secunda consequentia patet quia non magis necessitatur videns deum ut deum clare visum diligat quam quis ad volendum bene se esse

Probatur possibile esset damnatum clare videre deum et deus revelaret ei aliquam parvam penam futuram tunc ex hoc haberet colorem aliquem et per consequens minoraretur gaudium suum in aliquo igitur propter maiorem dolorem plus minoraretur et per consequens deus posset facere quod in se haberet tantum dolorem etiam stante clara dei visione quod ille dolor naturaliter excluderet omne gaudium consequens illam visionem sed frui non est sine gaudio ut patet per augustinum 10 de civitate capitulo 26 de parvis.

Probatur tunc clara visio faceret voluntatem desinere esse voluntatem

Consequentia patet per augustinum 3 de libero arbitrio capitulo 2 ubi dicit si necesse est ut velim non tam voluntate sed necessitate illud me velle faciendum est sicut non voluntate scire scimus sed necessitate sed quod non voluntate velimus quisquam delirus audeat dicere

Item eodem capitulo dicit quod nihil est tam in potestate nostra quam ipsa voluntas eo enim prorsus nullo intervallo mox ut volumus praesto est post si fieri non potest ut dum volumus non velimus adest utique voluntas volentibus nec aliud quicquam est in voluntatem si quod volet.

Ad est igitur voluntas nostra nec voluntas esset nisi esset in potestate nostra.

Porro quia est in potestate nostra libera est nobis non est enim nobis liberum quod in potestate nostra non habemus aut non potest non esse liberum quod habemus in potestate. patet igitur consequentia prima et per consequens per nullam cognitionem necessitabitur voluntas ad diligendum.

Item clare videns deum necessario bene vellet igitur eadem ratione angelus malus necessario male vellet cum ita sit malus in malo obstinatus sicut bonus confirmatus in bono consequens est falsum quia aut habuisset illam necessitatem ante casum suum et tunc ante fuisset malus vel post casum et tunc vel a se et tunc hoc non videtur plus quam de homine in via peccante mortaliter aut a deo et hoc non cum deus non sit auctor mali.

Item clare videns deum potest aliquem suum actum respectu alterius rei remittere vel non habere igitur potest non habere vel amittere beatitudinem. consequentia probatur quia si potest aliquem actum libere remittere vel dimittere tunc potest peccare habito praecepto quod non dimittat vel remittat ipsum et per consequens poterit damnari et non frui assumptum patet quia angelus raphael qui fuit ductor thobiae habuit voluntatem ambulandi et aliquanod intensiorem et aliquando remissiorem et aliquando voluit ambulare et aliquando noluit.

Prima conclusio quod in via stante cognitione viatoris aenigmatica in pluri vel particulari voluntas potest causare in se active dilectionem dei super omnia et propter se sine fruitione dei: quia voluntas potest se conformare recto dictamini intellectus: sed intellectus potest recte dictare quod deus sit cognitus super omnia sit diligendus et bonus igitur multo fortius si clare videretur: quia non minus potest voluntas in obiectum perfectius cognitum quam in minus perfecte.

Item omnis potentia libera potest habere aliquem actum secundum circa obiectum sibi ostensum igitur et voluntas potest habere aliquem actum circa deum sic cognitum et etiam multo fortius circa deum clare visum et non necessario de ordinatum igitur et puris naturalibus poterit habere ordinatum actum circa deum licet non meritorium sed bonum ex genre et ex natura actus igitur actus dilectionis dei super omnia quia sine tali actu non diligeretur deus ordinatae quando sic comparative diligeretur.

Tertio potest probari ista conclusio sicut supra minor est probata quaestione 6 articulo primo

Quarto intellectus potest reducere sede potentia ad actum quia habens habitum potest illo tui cum coluerit sicut dicit commentator de anima commentato 18 et etiam potentias vult quod habentes iam scientiam vel facti in actu primo possumus intelligere cum volumus igitur multo fortius poterit voluntas educere se de actu primo ad actum secundum cum secundum omnem opinionem voluntas non minus sit activa quam intellectus.

Item aliter voluntas non ageret malam actionem interiorem sed solum pateretur eam et ita nunquam peccaret quia pati malum non est malum sicut nec pati iniustum est iniustum ex quinto ethicorum et 3 de libero arbitrio capitulo 26 dicit augustinus expresse quod pati iniustum non est peccatum.

Item augustinum primo de libero arbitrio capitulo 26 in fine quasi lio dicit quidquid autem sit sectandum et amplectendum si quis eligat in voluntate positum esse constat et nisi inquit fallor illud facimus ex libero voluntatis arbitrii sed hoc non esset verum nisi voluntas libere efficere: suam electionem.

Item ad hoc est anselmus de concordia capitulo quinto dicens opus voluntatis alicui datum est ut illud quod vult sit et illud quod non vult non sit voluntarium sive spontaneum est quoniam quod spontanea voluntate fit biffaria est necessarium quia voluntate cogitur fieri et quod sit non potest non fieri scilicet has necessitates facit voluntatis libertas quae prius quod fuit eas cavere potest haec non essent nisi voluntas libere causare posset suam volitionem quia alia non sunt immediate in eius potestate sed mediante actu volendi vel nolendi igitur.

Contra conclusionem tunc voluntas posset ex sua naturali libertate diligere deum super omnia et per consequens posset velle implere omnia dei praecepta et totam dei voluntatem igitur naturaliter potest habita sufficienti cognitione vitare omnia peccata quia non stant simul quod aliquis velit implere totam voluntatem dei et quod tamen peccet si habeat cognitionem sufficientem / quia eo ipso nihil potest omittere ad quod tenetur scitum esse tale nec committere quod prohibetur et pari ratione qua semel occurrente materia peccati potest sic dispositus ex naturalibus vitare omnia peccata pari ratione pro perpetuo habita tali dilectione noviter vel prius libere producta continuata sed consequens videtur esse error pelagii igitur etc.

Confirmatur quia tantum potest diligere unus homo alium quod nec omittit nec committit contra eius voluntatem aliquid faciendo contra ipsum igitur si potest ex naturalibus plus diligere deum tunc etiam potest ex naturalibus implere praecepta et vitare omnia peccata in deum.

Confirmatur quia stante semper tali continuata dilectione dei super omnia nec pccabit utendo deo nec fruendo uti enim deo creaturam repugnat dilectioni dei super omnia.

Probatur sancti ponunt quod naturalia nostra non sufficiunt ymo indigemus gratia infusa ad implendum praecepta ad virandum peccata oppositum enim erat error pelagii sed non minus indigemus gratia ad diligendum deum super omnia propter se ut tenemur quam respectu altorum igitur ad causandum dilectionem dei propter se quae cadit sub praecept non sufficit voluntas ex libertate et naturali conditione.

Item confirmat doctor ille rationem priorem quia si argumentum pro conclusione valeret aeque probaretur quod homo ex puris naturalibus posset mereri quia intellectus posset ex puris naturalibus dictare merendum esse igitur voluntas potest ex puris naturalibus mereri.

Confirmatur ratio quia quaero a te cum anima indigeat charitate ad merendum aut indigeat ea solum ut informet animam sicut quoddam ornamentum ad pulchrandum voluntatem et quia deus vult talem gratiam a quolibet haberi aut quia sic est necessaria et servit ad actum eliciendum quod non possit sine ea principiare actum huiusmodi non primum quia sancti ponunt esse necessariam ad meritum. Sed secundum aut igitur requiritur circunstantia actus meritorium solum aut tanquam causa actus meritorum. Non primum quia non ponis inquit iste contra okam circumstantias esse necessarias nisi ut sint obiecta actuum volitivorum et elctivorum et per consequens secundum hoc gratia non requiritur ad meritum ut sit in mente realiter sufficit enim ad meritum ut sit in mente realiter sufficit enim quod diligatur. Si secundum igitur alius est actus qui causatur in charitate quam qui causaretur sine ea quia causa particularis alterius rationis potest in aliquem effectum alterius rationis et per consequens haberes ponere quod in talem actum non posset naturaliter.

Item si sic potest voluntas principiare dilectionem dei super omnia igitur aut libere aut necessario. si libere igitur libere virtute illius amoris posset vitare hoc peccatum sicut arguit pelagius et eadem ratione secundum et tertium et sic de omnibus ita potest naturaliter omnia peccata vitare quia si aliquod vitare non potest illud non erit in nostra potestate nec nobis imputabile et ita non esset peccatum si necessario non imputaretur nobis ad meritum

Octavo phisicorum patet quia nullum agens potest agere noviter aliquam actionem nisi propter novam dispositionem in ipso factam et ex hoc probatur ibidem quod motus fuit ab aeterno.

Item tertio si voluntas esset activa respectu volitionis tunc potest velle incommodum falsitas patet quia non potest velle aliud nisi in aliquo modo appareat commodum ut patet per Anselmum in casu dyaboli capitulo duae decimo et augustinus secundo de libero arbitrio capitulo decimo quinto et tertio ethicorum igitur voluntas non potest nolle commodum quia non magis necessitatur ad nolendum incommodum quam ad volenum commodum et si voluntas vult necessario quod sibi appareat commodum igitur respectu talis obiecti non ipsa sed obiectum vel cognitio obiecti est causa volitionis.

Probatur nono metaphysicae commento decimo dicit commentator quod quando voluntas agit contraria successive tunc ipsa non primo immediate agit ista quia tunc potest illa agere simul igitur dicit commentator quod est alia causa quae necessario est causa immediata unius contrariorum et non alterius quia aliter ageret ista contraria in simul cum igitur respectu volitionis non ponatur alia cuasa immediata quam voluntas sequitur quod ipsa potest facere volitionem et nolitionem in simul quod patet falsum.

Probatur agens est praestantius passo per augustinum duodecimo super geneim capitulo quinto et tertio de anima sed nihil est praestantius seipso igitur.

Item octavo phisicorum capitulo octavo dicitur quod aristoteles intendit quod commune est omnibus potentiis rationabilibus et irrationabilibus quam si quando non movet et postea movet hoc est propter appetitum de novo causatum per aliquam transmutationem factam ab extrinseco igitur.

Item ibidem commentator commento 15 et eadem est sententia in textu dicit quod unus motor non movet essentialiter nisi uno motu et ideo in animalibus apud nos primus motor non est in illis sed est extra quia aliter non moverentur nisi uno motu tantum et ideo motor in istis animalibus non movet nisi quia prius movetur ab extrinseco.

Ad primum istorum mihi concedendum videtur quod etiam sine infusione boni super naturalis posset voluntas viatoris mediante dictamine possibili haberi de deo in via libere in se causare dilectionem dei super omnia ut deducit ratio prima pro conclusione facta.

Utrum autem talem qualis nobis praecipitur et qualis potest elici mediante charitate infusa: dubitatio bona ulterior esset: et dico pro nunc quod sic tale in specie quia idem actus secundum speciem elici potest a potentia sine habitu qualis cum habitu licet non ita perfecte ceteris paribus.

Probatur dato quod actus elicitus mediante charitate infusa esset alterius speciei tamen ex frequentia actuum cum charitate sic posset habituari potentia quod substracta charitate infusa adhuc per habitum generatum posset facere talem actum qualem prius fecit cum charitate.

Probatur dato quod dilectio dei super omnia facta sine charitate sit alterius speciei quam facta cum charitate tamen charitas non impossibilitat potentia qui ipsa habens charitatem possit actum dilectionis talem et in illa speciei in qua eliceret sine charitate talis autem actus si eliceretur habita charitate meritorius esset: igitur talis actus in specie qualem voluntas sine charitate infusa elicere posset potest esse meritum et posset esse talis qualis caderet sub praecepto.

Probatur praecepta non videntur rationabilia si ponerentur impossibilia deus autem etiam si charitatem infundere nolet rationabiliter potest praecipere amorem sui super omnia ymo adhuc teneremur instinctu naturae igitur talem actum ex naturalibus elicere possumus qualis caderet vel cadere posset sub praecepto.

Nec sequitur quod tunc possemus ex puris naturalibus implere praeceptum et vitare omnia peccata / tamen quia non est in potestate nostra aliquid facere ex huiusmodi praecepto quia non est in potestate nostra quod sit praeceptum tunc quia nec cum charitate nec sine charitate possumus ex communi statu vitare omnia peccata iuxta illis in Canone iohannes "si dixerimus quod peccatum non habemus" etc. saltem non omnia venialia possumus ex naturalibus vitare nec etiam omnia mortalia tum quia originale tum quia non est in potestate nostra naturali ut post baptismum habeamus originalem iustitiam collatam in deo in se vel in alio dono aequivalenti maxime post lapsum in peccatum actuale et tamen carentia utriusque simul imputatur ad mortale concedo tamen quod multa peccata mortalia et etiam venialia vitare potest homo sine charitate infusa nec propter hoc erravit pealgius sed quia dixit quod omnia et etiam / quod mereri possumus ex puris naturalibus ut aestimo et hoc est falsum / quia licet sit in potestate nostra eliciere multos actus bonos ex genere tamen non est in potestate nostra quod deus illos acceptet ad vitam aeternam.

/Per idem ad primam confirmationem dicendum quod licet sit in potestate hominis tantum diligere alium quod velit mihi omittere vel committere contra eius voluntatem tamen non est in eius potestate nec committere nec omittere contra ipsum quia semper stat in potestate alterius quod placeant vel displiceant facta proximi.

Ad illud dicendum quod non contingeret dormire et cessare aliquotiens a cognito vel credito quod homo potest huiusmodi dilectionem dei super omnia continuare / et non sequitur nec peccabit utendo quia cum isto staret usus aliquis dei et fruitio creaturae iuxta illud psalmus "Inclinavi cor meum" etc. propter retributionem nec hoc est malum nec abuti deo sed praecise uti deo.

Et ita cum augustinus dicit quod uti deo et frui creaturae erit perversitas maxima / intelligendum est quando tale uti et frui repugnat amori dei super omnia nec est in potestate nostra quod omnis fruitio creaturae vel omissio multorum aliorum quae starent cum dilectione et quae omnia vitare non possumus ex puris naturalibus nec etiam ex charitate dei quin displiceant deo mortaliter et praeter hoc multa alia tracta sunt in prima responsione quare non sit in potestate nostra omnia peccata vitare ex puris naturalibus dato etiam quod naturaliter possemus vitare nec uteremur deo vel frueremur creatura.

Ad secundum concedendum est quod tenemur diligere deum ex gratia et quod hoc non est in potestate nostra naturali nisi dispositive sed ex hoc non sequitur quin similem actum dilectionis ex naturalibus possemus elicere et similem illi qui de facto cadit sub praecepto quoniam sub praecepto cadit habitio charitatis et causatio dilectionis / eamdem tamen dilectionem numero quae causatur mediante charitate infusa si ipsa active principiet non potest voluntas sine illa principiare quia nec aliquis effectus active causari posset ab alia creatura nisi ab illa vel illum a qua vel a quibus causatur per se loquendo quod addo qui ista causatio communicari potest alteri.

Ad quartum dicenum quod non est simile quia mereri non est in nostra naturali potestate nisi dispositive simile tamen esset de velle mereri.

Ad quintum si daretur primum membrum adhuc charitas esset necessaria tanquam signum acceptationis per se operantis iuxta illud quomodo huc intrasti non habens vestem nuptialem nec ex scripturis habemus sive plus sit de facto sive non si etiam detur quod sit solum circumstantia addita non sequitur quod solum obiective se habeat sed adhuc erit in anima ita quod actus sine ea non erit meritorius et etiam ea posita ceteris paribus deus magis efficaciter cooperaretur nobis quam sine ea.

Si vero dicitur quod vere effective concurrat quod et visibilius est patet ex prima responsione quod alium actum secundum speciem non conprincipiat. cum dicit quod causa alterius rationis potest aliquem effectum alterius rationis causare verum et intellectionem alterius rei in potentia cognitiva sed non sequitur igitur illam aliam dilectionem secundum speciem respectu prioris obiecti quia fallatia consequentis est

Probatur si ratio valeret concluderet quod habitus naturaliter acquisitus cum potentia posset in actum alterius rationis ab actu in quem posset potentia antequam habituetur falsitas patet 2 ethicorum.

Ad sextum dicitur quod libere et etiam quod ex tali amore potest homo vitare hoc peccatum actuale per se et illud per se et sic de quolibet forte divisim sed non omnia simul illa tamen in potentia non excusat nisi de dei misericorida speciali quae voluit nos ad illam obligari: et ideo actualia mortalia quae de facto sunt quo ad operationes et omissiones actuales vitare possumus forte sine habita gratia de generali dei iudicio: non tamen omnia peccata mortalia nec originale licet autem hoc possumus non tamen faceremus nec aliquis unquam fecit sine speciali dei adiutorio quod non cooperatur voluntati electorum ad malum ymo saepe immittit eis (ut aestimo) volitiones bonas sine actione voluntatis se voluntas libere tenet se posita in cursu boni.

Ad septimum quod non oportet semper praecedere mutationem in agente quando facit aliquem effectum de novo ut patet de deo et de voluntate nostra quo ad actus elicitos licet oppositum voluerit aristoteles nec valet argumentum suum quia nitebatur ad conclusionem quae non est sustinenda in fide de voluntate tamen nostra planum est quod non ducitur de potentia ad actum nisi a motore primo.

Ad octavum dicitur concedendo quod voluntas non potest simul aliquid velle propter se et per se et quod illud appareat sibi incommodum simpliciter et hoc volunt auctores et non aliud sed quin voluntas possit velle incommodum scitum esse incommodum propter aliquem fine nolunt negare.

Diceres si voluntas sciat sequi incommodum ex commodo tunc non potest velle antecedens nisi velit consequens ut videtur per anselmum de casu dyaboli capitulo 13 ubi dicit quod dyabolus non potuisset velle peccare si praescivisset se semper fore miserum pro peccato hoc non oporteret nisi quia non potuit velle consequens illud scilicet miseria perpetuam simile formam facit augustinus xi de civitate 28 capitulo dicens "porro tam nemo est qui esse se nolit causam nemo est qui non esse beatus velit quomodo enim potest beatus esse si vero nihil sit" cui consonat anselmus de casu dyaboli capitulo 12 circa finem.

Respondet firaf et probabiliter quod ista dicta anselmi non fundantur super ista regula quod qui vult antecedens vult conequens scitum esse tale quia ipse potest velle consequens non esse consequens sed propter errorem naturalem ad penam aeternam quam nullus potest velle nec in suo an?t?evitabili.

Dicit anselmus dictam auctoritatem

Verum tamen quantum ad propositum est non oportet quod homo actu consideret de consequentia aut de consequente quando cogitat istam motionem vel causat eam libere.

Ad nonum dicitur quod procedit de actionibus extrinsecis de quibus arguit commentator et non de intrinsecis.

Sed contra actio intrinseca et extrinseca simul producuntur quamvis aliquae utrobique naturaliter aliquae pure libere igitur etc.

Dicendum quod non sequitur quia nulla actio extrinseca libere producitur a sua causa efficiente sed naturaliter nam compositum ex potentia volitive et volitione naturaliter producit actionem cuius est principium enim voluntas in se ipsa producat volitionem immediate effectum tamen extrinsecum non producit libere immediate sed solum libere mediate et ita non sequitur quod possit simul producere actiones contrarias.

Ad decimum dicitur quod agens inquantum agens nobilius est quam patiens inquantum patiens.

Ad ultimum dicitur quod talem dispositionem quae est concupiscentia ad obiectum voluntas quandoque libere causat in se duplum illius volitionis vel concupiscentiae obiectum sit causa mediante cognitione quam causat vel causavit et ideo in istis motibus animalium primus motor apud nos est obiectum extra anima autem cum sit unus motor non movet diversis motibus nisi per diversa principia immediata scilicet per diversos appetitus

Secunda conclusio principalis voluntas non necessario fruitur deo apprehenso illo modo quo communiter apprehenditur in via sive in universali scilicet sub conceptu communi / sive in particulari praehabita compositione divisione et huiusmodi / probatur quia si sic hoc praecipue videretur quando iudicamur summum bonum vel summe debere amri et huiusmodi / sed hoc non quia si tunc necessario diligeremus eum non meremur ex hoc ex quo non possemus stante tali cognitione non diligere eum.

Confirmatur quia voluntas libera est ita quod habito dictamine practico potest illi se conformare vel non ita bene respectu finis sicut respectu ordinatorum in finem.

Probat augustinus primo de liber arbitrio capitulo 19

Probat quod nulla res potest cogere mentem servire libidini igitur electio et volitio libidinis non necessario sequitur apprehensionem praehabita de liberatione igitur nec bonum infinitum necessitat voluntatem ad dilectionem respectu sui post cognitionem deliberativa. Consequentia probatur quia obiectum infinitum clare vel obscure motum non moveret intellectum vel voluntatem nisi finite quia passivum non est receptivum nisi motionis finite nec movet ad volendum ipsum per modum obiecti effective nisi causando cognitionem sui finitam quae immediate active movet ad volitionem igitur solum finite fortius movet voluntatem ad appetendum vel volendum ipsum quam delectabile finitum.

Capiatur igitur delectabile finitum in eadem proportione fortius motivum voluntatis ad volendum ipsum quam fuit primum delectabile finitum datum igitur sicut illud post deliberativam cognitionem sui non potest necessitare voluntatem ad sui dilectionem ita nec obiectum primum infinitum.

Item si voluntas necessario sic vellet finem apprehensum tunc etiam necessario vellet illam appraehensionem quam scit esse necessariam ad hoc quod velit vel diligat finem consequens est falsum consequentia patet quia qui vult efficaciter finem necessario vult illud sine quo scit non posse habere finem igitur.

Item cum omni cognitione communiter habita in via de deo alliciente ad amorem sui stat quod apprehendatur sub aliqua conditione displicibili utpote sub ratione praesentativi vel substrahentis auxilium desideratum etc. omne autem apprehensum sub ratione displicibili potest voluntas non velle igitur.

Confirmatur quia iob laudatur ex hoc quod perserveravit in amore dei dum ipsum affligi permisit igitur potuit tunc non dilexisse deum quia non laudamur per illud quod non est in nostra potest. probat si sic apprehensus necessario diligeretur aut propter bonitatem in se aut propter hoc quod apprehenditur bonus nobis non primum quia tunc dyaboli non odirunt ascendet semper et secundum augustinum amor sui usque ad contemptum dei fecit civitatem dyaboli.

Nec secundum quia tunc magis amrent se et quia multi optant se non esse possunt etiam nolle deum esse

Probatur cum dictamine cognoscimus esse subveniendum proximo stat quod hoc non facimus igitur eodem modo respectu dei similiter stante dictamine quod debemus ire ad ecclesiam saepe hoc dimitintus igitur etc.

Contra conclusionem deus poteest in vai apprehendi sub ratione summi boni et summe amabilis sine hoc quod simul apprehendatur sub ratione displicibilis / igitur tunc voluntas poterit non velle ipsum igitur in tali caus necessitabitur ipsum diligere et multo fortius si clare videret ipsum

Similiter augustinus XI de civitate capitulo 27 vult quod quilibet naturaliter et necessario appetit esse beatus et non falli ita scilicet quod si actu cogitentur talia non possunt non amari igitur nec deus sub ratione boni apprehensus / probatur in animali bruto apprehenso delectabili necessario sequitur delectatio et appetitio. igitur similiter in homine et in angelo. consequentia probatur quia in tali bruto non sequitur dlectatio et appetitio nisi ex naturali convenientia illius quod apprehenditur igitur cum similis ratio maneat in proposito de homine et de angelo similis ibi relinquitur effectus non existente impedimento igitur.

Probatur si non tunc posset voluntas stante apprehensione delectabilis ipsum libere non velle probatur falsitas quia sit a delectabile actualiter apprehensum et etiam prius volitum si tunc voluntas potest desinere velle a stante actuali cognitione respectu a vel hoc erit vult aliud et hoc non quia potest utrumque velle simul vel etiam ponatur quod non velit aliud et si tunc desinit velle a aut vollens aut nolens. si nolens tunc voluntas hoc non facit si volens desinit velle a igitur vult aliud quam a contra positum per simile enim argumentum.

Probatur de casu dyaboli capitulo 13 quod iste qui solum accepit velle beatitudinem non potest eam non velle probatur si non tunc aliquis potest diligere aliquid bonum vel delectabile secundum minorem circumstantiam bonitatis scienter et libere non diligendo ipsum sub ratione vel circumstantia meliori. falsitas patet per anselmum ubi prius dicit quod qui solum vellet beatitudinem necessario vellet eam quanto meliorem ipsam intelligeret si enim inquit non tanto magis vellet beatitudinem quanto maiorem ac meliorem tunc nollet sed dicimus quod eam vult igitur.

Ad primum dicitur quod cum tali apprehensione bene staret quod anima vellet experiri libertatem suam et etiam aliquid aliud potest occurrere cui placeret adhaerere ad horam verum est tamen quod voluntas non potest nolle bonum praecise isto modo apprehensum.

Ad secundum dicitur negando consequentiam quia licet sibi sit aliqualis similitudo tamen in homine vel angelo ultra hoc est libertas voluntatis tamen viri cum ex circumstantia displici ideo comitante potest delectabile fugere.

Ad tertium conceditur consequens ubi occurrit occasio vel causa hoc faciendi.

Ad improbationem dico quod potset desinere velle a per hoc quod vult alium et etiam non volendo aliud et quare dicitur vel nolens dico quod volens et non sequitur igitur vult aliud quia potest similiter cessare ab actu volendi nec est simile dictum anselmi qui loquitur de angelo qui iam accepti beatitudinem et ita confirmatus est quod non potest suspendere actum volendi beatitudinem.

Ad quartum dicendum quod consequens est verum in casu possibili verum est tamen quod si apprehenderetur amabile aliquod sub dupla circumstantia meliori et minus bona ceteris paribus non posset sine causa et sine aliquo cur velle ipsum circumstantia minus bona non volendo ipsum sub circumstantia meliori aeque electabili vel dlectanti sed habito aliquo cur unde posset puta quod vult experiri suam libertatem vel conditio melior habet displicibile aliquod annexum quod non circumstantia minus bona vel aliquid huiusmodi verum est tamen quod tunc non sumus in casu anselmi sicut dictum est ad argumentum praecedens ideo non est simile.

Tertia conclusio primi est quod creatura rationalis clare videns deum potest active principiare dilectionem respectu dei sic visi et ita fruitionem respectu dei in patria / quia voluntas cum apprehensione viae respectu dei active potest principiare active amorem respectu dei sic apprehensi igitur multo fortius ipsa poterit praehabita clara dei visione cum ipsa principiare active amorem amicitiae respectu talis boni sic clare visi ex quo enim cum principio minus perfecto potest in effectum aliquem potest multo fortius habito comprincipio fortiori et propter quid obstaret et quare non.

Sed contra conclusionem arguitur primo sic si anima posset active cum visione dei principiare fruitionem igitur anima posset seipsam beatificare quia talis fruitio praesupponens visionem dei est beatitudo animae consequens est falsum igitur et antecedens falsitas consequentis probatur multipliciter quia visio nuda dei est a solo deo active igitur et fruitio beatifica. consequentia patet quia essentialiter ordinantur et visio est imperfectior fruitione quia si negaretur de utroque.

Contra quia quando aliqua sunt supernaturalia saltem si imperfectius ex eis propter sui perfectionem est a solo deo active perfectius eorum solum erit a deo active causabile sed habitus charitatis et lumen gloriae si ponatur sunt supernaturalia et imperfectiora quam actus beatifici eis correspondentes et sunt a solo deo active igitur et actus.

Probatur omnis potentia libere agens et contingenter potest de sua potentia absoluta cessare ab actu suo quem sic active elicit mediate vel immeiate sed voluntas respectu cuiuscumque obiecti libere agit et contingenter igitur simpliciter de sau potentia absoluta potest cessare ab actu suo et ita voluntas beati non esset confirmata in bono sicut nec voluntas viatoris / maior est manifesta minor patet quia voluntas non potest necessitari respectu cuiuscumque saltem quin posset cessare ab actu quem active elicit mediante deliberatione.

Item non minus voluntas beati recipit actum beatificum a solo deo quam voluntas damnati actum suum sed damnatus non potest se habere active respectu actus voluntatis suae quia tunc facere posset se sine illo actu et per consequens sine tristitia.

Item aut illa fruitio esset beatifica aut non. si sic sequitur instantia praeillata si non Contra per rationem tuam non minus potest causare ilectionem primi perfectae cogniti proportionalem illi cognitioni quam dilectionem primi cogniti imperfectae proportionale est illi imperfectae cognitioni sed respectu dei nunc in via imperfecte cogniti potest causare dilectionem proportionatam tali cognitioni sed proportionata dilectio visioni beatifice esset beatifica aliter ibi essent duae fruitiones una beatifica et alia non beatifica quod non videtur

Item si voluntas effective posset producere suam beatitudinem tunc semper stante dei communi influentia habens meliora naturalia causaret in se perfectiorem beatitudinem consequens videtur esse articulus damnatus.

Item nulla creatura potest producere visionem dei igitur nec fruitionem. consequentia patet quia illa fruitio non est minus ultra possibilitatem creaturae quam ista visio antecedens probatur quia nullus spiritus sufficit ex naturalibus producere visionem cuiuscumque rei igitur nec dei quod plus est producere visionem dei etiam partiat quam producere posse visionem creaturae totaliter et probatur hoc assumptum de visione creaturae quod nullus spiritus potest habere visionem rei ad extra nisi per aliquam speciem vel habitum a deo sibi infusum vel concreatum.

Probo quia aliter supposita dei generali influentia qua deus permitteret res habere actiones convenientes naturis suis eo modo quo calor potest naturaliter calefacere / angelus non indigeret locutione vel illuminatione quia si posset habere naturaliter intellectiones rerum intuitivas videret omnia complexa et incomplexa in mente alterius angeli et sciret quod ista significarent quia sciret quod essent tales quales modo format ipse et per consequens statim intelligeret eam quae alius angelus intelligit igitur.

Item tunc alius angelus non indigeret quod deus in creatione sua contulisset ei species vel habitus rerum quia naturaliter potest sibi omnes tales acquirere.

Item tunc angelus et anima separata possunt naturaliter scire secreta cordium nostrorum supposita generali dei influentia cuius oppositum tenet scriptura. Dicens quod solus deus novit secreta cordium vel corda hominum.

Item tunc naturaliter posset sibi acquirere visionem dei et naturaliter semetipsum beatificare quia non minus potest ex naturalibus causare visionem rei magis visibilis quam rei minus visibilis.

Item solus deus habet reddere praemium pro labore sed talis fruitio esset praemium quia beatitudo principalius consistit in fruitione quam in visione naturaliter praesupposita. Probatur actus beatitudinis non est minus ultra charitatem creaturae ut praectactum est et supra cuius potestatem liberam quam habitus gloriae vel fides infusa sed secundum omnes ista non sunt causabilia a creatura nec totaliter nec partialiter igitur etc.

Item actus beatificus creatur quia nominus ipse quam fides infusa vel charitas sed creatura creare non potest nec totaliter nec partialiter igitur nec fruitionem talem producere probatur impossibile est voluntatem charitate non elevatam frui etiam viso operari praesupponit esse igitur supernaturale operari supernaturaliter esse.

Ad primum quando dicitur quod anima posset se beatificare negatur consequentia quia cum conclusione staret quod non potest anima causare visionem dei in se quae tamen est pars essentialis licet non principalis beatitudinis et etiam propter aliud potest vitari consequentia quia: licet ista fruitio potest dici aliqualis beatitudo non tamen principalis / quia diceretur forte sicut ipsemet dicit quod actus essentialis beatitudinis est fruitio ita nobilis quod solus deus istam causare potest active cum qua tamen bene state alia fruitio causabilis ab anima et visione sicut cum visione creaturae in proprio genere quae sola causabilis est ab intellectu nostro bene stat secundum doctores visio eiusdem rei in verbo multo perfectior quam nulla creatura potest causare.

Et ratio est quia dona supernaturalia non destruunt naturam secundum sanctos sed perficiunt.

Si igitur fruitio talis causabilis a voluntate dicitur beatitudo quaedam talis qualis concedo quod voluntas potest seipsam beatificare partialiter tali fruitione positis aliis requisitis et non sequitur quod ideo voluntas seu anima possit causare visionem quae imperfectior est quia agens naturale potest producere formam substantialem et non materiam quae tamen imperfector est nec etiam gratiam in anima quae est imperfectior entitias quam si forma substantialis et per idem de habitu gloriae vel fidei vel charitatis quae sunt a deo causabiles.

Ratio realis huius est quia voluntas cum cognitione sunt causa efficiens respectu amoris producendi supposita generali concausatione dei sed respectu visionis oportet obiectum esse praesens et naturaliter activum respectu suae visionis ubi anima naturaliter causabit visionem respectu illius sed deus de generali influentia non est obiectum praesens sic activum cum anima ad sui visionem igitur.

Ad secundum hoc est multiplex confirmatio beatorum licet possit voluntas beati elicere actum fruitionis posita visione de re una quod voluntas necessario causat fruitionem isto casu posito sicut tenet petrus aureolus et multi alii magister de villa et tu ipse.

Sed quomodo postea dicetur.

Secunda via est quod fruitio semel elicita a voluntate ex tunc perpetuo confirmatur a deo sicut ponit scotus et haec erat mihi quandoque inter alias omnibus pensatis probabilior non quod ex tunc solus deus conservet actum talem sed vel solus vel cum voluntate vel aliquando sic forte aliquando aliter.

Tertia via est quod praeter fruitionem a voluntate causabilem esset alia fruitio a solo deo causabilis et talis a nullo de servi posset et tunc possum ymaginari ultra quod voluntas posset libere cessare ab actu a se causabile sed non ab actu a solo deo causabili.

Sed ex ista via sequitur quod deus non contulisset nec conferre potest animae christi summam fruitionem sibi possibilem cuius contrarium saepe dicit magister in libro 3 et sancti alii consequentia patet quia si eadem potentia appetitiva respectu eiusdem praecise omnibus aliis concurrentibus uniformiter plures actus possit habere puta duos alterius rationis unum naturaliter et alium supernaturaliter supposita eadem visione correspondente utrisque non video quin possit supernaturaliter 34 et sic in infinitum quorum semper posterior sit speciei perfectioris quam prior.

Respondetur quod hoc illatum non est inconveniens apud me ut patuit supra.

Et ad auctoritates dicitur quod animae christi deus contulit quantum dare potuit illius speciei beatitudinis quam contulit eo quod amplioris in illa specie non fuit capax naturaliter sine miraculo speciali.