Librum I, Prologus, Quaestio 2

Secundo quaeritur pro dubiis nondum solutis. Utrum studium sacrae scripturae impositum alicui in foro poenitentiae sit meritorium

Probatur quod non per argumentum prius tactum p???

quod sic quia alias non expediret poenitenti quod aliquod opus suum in foro poenitentiae sibi in iungeretur cuius oppositum facit ecclesia consequentia probatur quia non expedit alicui imponi unde opera quae essent alias meritoria fierent non meritoria.

In hac quaestione, primo discutienda est veritas quaestionis. Secundo solvere sextum dubium primae quaestionis quod improbat veritatem hic tenendam. Tertio solvetur septimum dubium ibidem positum super similiter impugnat eandem veritatem

Conclusio tale studium sic impositum et ex charitatecaritate executum est meritorium vitae aeternae

probatur quia omnis actus bonus viatoris ex charitatecaritate sic procedens est meritorius vitae aeternae igitur

Item si non tunc sufficienter praemiaretur per relaxationem poenae sed hoc est falsum quia tunc pro redimenda poena intensive et extensive finita omitteret aliquale praemium vitae aeternae sed illa non esset expediens compensatio nec conveniens infinitae misericoriae dei eo quod talem poenam solvere esset incomparabiliter minus malum quam amittere quantumlibet parvum praemium aeternum.

Item facientes tale opus ex charitatecaritate merentur praemium sed poenitentia obedientialis et gratia sacramenti adveniens non minime bonitatem meritoriam operis sed auget igitur etc

Sed contra aliqua penapoena debita pro mortali est praecise ita mala sicut gradus aeterni praemii correspondens tali bono operi est bonus igitur sufficiens est compensatio quando pro tali opere bono homo praecise liberatur a penapoena et quandoque penapoena debita pro mortali est magis mala quod tale praemium sit bonum igitur tunc melius agitur cum illo qui liberatur a penapoena quam cum illo cui pro simili actu datur tantum praemium Antecedens probatur quia penapoena praedicta ad praemium dictum modo praedicto habet proportionem finitam igitur potest dari tam grave peccatum cuius penapoena sit aeque vel magis mala sicut illud praemium est bonum

praeterea faciant sortes et plato actiones meritorias similes. sortes autem faciat suam pro peccatum cui tanta penapoena debetur quantum praemium platoni pro suo tunc sic tam utile est sorti non habere illam penampoenam sicut platoni habere illud praemium sed plato sufficienter praemiatur per suum praemium igitur et sortes per absolutionem a sua penapoena.

Si conceditur conclusio scilicet quod tale opus solum sit satisfactorium et non praemiabile in vita aeterna quamvis bene iuvet quod citius pertingat ad gradum beatitudinis alias sibi debitum quod si sine illo merito pertingeret.

Contra ex hoc sequitur quod aliquis potest facere in charitatecaritate tot opera bona et meritoria sicut unquam fecit petrus vel paulus et tamen secundum legem ordinatam non plus haberet de praemio quam infans noviter baptizatus et decedens quod non videtur dicendum. Consequentia patet posito quod aliquis pluribus annis tam graviter peccasset quod omnia merita sua ab instante quo incepit peniterepoenitere usque ad instans mortis suae vix sufficienter ad hoc ut essent satisfactoria igitur etc.

Forte concederetur conclusio quia aliter vilissimus peccator in fine vitae penitenspoenitens quantumcumque remisse dummodo sufficeret ad salutem foret in caelo gloriosior quam innocens numquam deum offendisset quod forte quibusdam non videtur conveniens divinae iustitiae ordinate. Sed contra videtur secundum legem dei ordinatam statim habita contritione quantumcumque parva habetur charitascaritas et gratia iustificans igitur sic contrito non debetur penapoena nisi temporalis et finita in vita hac vel in purgatorio solvenda. nulla autem penapoena intensive finita et extensive est ita mala et odibilis sicut gradus beatitudinis est desiderabilis igitur absoluta penapoena non est sufficiens compensatio pro actu meritorio proveniente ex gratia

Praeterea omnis actus penitendipoenitendi qui est vera contritio est dignus aliquo gradu beatitudinis quia omnis sufficienter penitenspoenitens est dignus praemio aeterno sed sicut patet in quarto sententiarum et in decretis. In omni vere penitentepoenitente reminiscunt omnia merita quae unquam fuerunt viva igitur reviviscit etiam plenarie meritum gratiae baptismalis

et cum ut probatum est habet meritum per actum poenitentialem igitur sceleratissimus peccator si convertitur et moritur in gratia gloriosior erit in caelo quam si decessisset innocens noviter baptizatus: quod concedendo non nego tamen quin paganus posset sic conteri de peccatis sufficienter ad salutem et tamen ita remisse quod si moriatur haberet minus praemium quam deberetur puero noviter baptizato.

Secunda conclusio nulla actio meritoria est minus meritoria praemii aeterni ex hoc praecise quod est satisfactio vel redemptio penapoena debite pro peccato.

Pro hac conclusione et contra tenentes oppositum: arguo sicut praetactum est quod tunc opera devotionis et meritoria non essent penitentipoenitenti tibi iniungenda.

falsitas patet per consuetudinem ecclesiae: consequentia probatur quia citius esset eis consulendum quod talia opera praecise facerent ad placendum deo et ad merendum beatitudinem et pro peccatis expectarent penampoenam purgatorii quae minus mala est quam omissio illius partis praemii pro talibus operibus debiti.

Sed forte respondent quod nulla iustitia exigit pro actu minus laudabili deberi praemium aequale sed in proposito ceteris paribus reatus penaepoenae et obligatio ad tantam penampoenam solvendam et ad tamdiu carendum beatitudine est circumstantia quae reddit actum penitentispoenitentis minus meritorium unde non videntur eius facta ita acceptabilia regi qui ad hoc dignus est excludi a palatio et detineri in carcere sicut eius et qui dignus est actu regi assistere igitur non est mirum si illi cui adhuc debetur carcer purgatorii et exclusio a conspectu dei non solvetur aequale praemium pro actu consimili sicut ille quae esset dignus statim deo assistere et non cruciari taliter.

Sed contra notum est theologis et supra assumptum est quod in prima contritione et mortalis culpae remissione reducitur poenitens ad gradum pristinum gratiae ponatur cui adhuc restat solvendi penampoenam in purgatorio sit ita magnus sicut gradus charitatiscaritatis illius qui nihil habet solvendum de poena purgatorii tunc sequitur quod opera istorum ceteris paribus sunt aequae meritoria quia isti sunt aequae boni eo quod habent aequalem gratiam unde augustinus in enchiridion capitulo lxxxiii et de parvis xcvi "CharitasCaritas in quocumque maior est tanto melior est in quo est." Similiter per illud I ad corinthios xiii "si tradidero corpus meum ita ut ardeam" dicit glosa "bona opera non ex quantitate sui sed ex charitatecaritate plus vel minus prosunt."

Item secundum legem communem aequalem habere gratiam gratificantem seu charitatemcaritatem aequaliter deo gratus igitur aequaliter operans equaliter placet et meretur apud eum cui est aeque gratus et charuscarus igitur

nec vestrum exemplum adductum in contrarium quia in tali casu si rex dimisisset illi plene offensa tantum acceptant opera ipsius in carcere detenti sicut alterius sibi assistentis. Aliter sequitur quod opus bonum factum ab habente centuplam gratiam factam respectu alterius ceteris paribus praeter obligationem istam esset minus meritorium quam aequale opus factum ab habente gratiam praecise subcentuplam quod non videtur concedendum consequentia patet quia si obligari ad penampoenam temporalem praedictam ceteris paribus reddit actum bonum minus laudabilem tunc obligatio ad penampoenam maiorem redderet eum adhuc minus laudabilem igitur ad tanta penampoenam finitam posset obligari quod sequitur proposita conclusio.

Ex dictis infertur tertia conclusio quod cuilibet actioni satisfactioni meritorie debetur tantum praemium vel maius quantum simili actioni ipsomet vel in alio ubi non esset talis satisfactio vel penaepoenae redemptio patet ex dictis.

Sed contra tunc deus pro merito aequali plus praemiat peccantes si peniteantpoeniteant quem non peccantes ceteris paribus quod videtur inconveniens:

probatur sequitur quod peccatum sortis remanet impunitum quia sortes non plus punitur quam plato: plato autem non punitur sicut non demeruit igitur.

Forte diceretur quod virtute sacramenti et obedientiae iuvat Contra tunc non omnia sunt paria propter hoc quod unus habet satisfacere et alter non cuius oppositum supponitur. Item confiteatur iterum peccata sua quae prius confessus est et de quibus satisfacit et ponatur casus ut prius tunc stat argu. praeterea nullus sit melior nisi per maiorem gloriam ut supra probatum est per augustinum sed plato qui numquam peccavit potest habere tantam gratiam quantam habet sortes virtute sacramenti obedientiae et omnium similitudinum igitur etc. Item si sortes post satisfactionem subdit se sacramentis in dicto casu sibi plus correspondet de praemio quam prius quando habuit satisfacere et per consequens plusquam actui aequali innocentis quod videtur absurdum quia tunc videtur expedire fuisse peccatorem praeterea penitentespoenitentes magis faciunt opera sua propter commodum proprium et evadendum penampoenam innocentes autem amore dei et iusticiaeiustitiae igitur innocentes plus merentur Praeterea ea dato quod ?? penitenspoenitens non habeat oportunitatem confessoris et voluntarie assumat sibi opera satisfactoria ad placandum deum et ad redimendum penampoenam Innocens aut similiter operetur. ut deo placeat et ne peccet tunc dicta evasio non habet locumque si tunc actus penitentispoenitentis simul est satisfactorius et cum hoc meritorius aequalis beatitudinis cum actu innocentis tunc penitenspoenitens plus praemiabitur quam innocens Pro bono opere aequali. Et si di? quod actus penitentispoenitentis est minus meritorius beatitudinis. quam innocentis hoc est contra conclusiones probatas. Aliter forte respondebitur ad rationem contra ultimam conclusionem iuxta illa quae dicta sunt in solutione tertii principalis scilicet quod opus exterius nihil meriti addit super volitiones minores Et ideo licet opus exteriora sortis et platonis sint aequalia tamen neuter eorum praecise pro eis praemiatur sed pro bonis volitionibus ex charitate procedentibus et ille non sunt in eis aequales quia ultra actu volendi sic facere et eius executionum talem habet plato sortes habet actum obedientiae quo vult implere iniunctum ad redimendum penampoenam Et ideo ultra praemium aequale praemio platonis pro tali actu obedientiae sibi remittitur penapoena. Et per idem dicitur ad secundum scilicet quod sortes plus punitur quam plato quia obligatur ad actum obedientiae et vult implere iniunctum et magna penapoena est sic necessitari Sed contra credat plato se obligari et subdat se sacramentis tunc stat ratio. Forte dicis quod penalius est vere obligari sic a culpa sua quam credere sic obligari. Contra nec est maior penapoena se illius ex iniunctione nec ex obligatione eo quod penitenspoenitens satisfacti nec est maior pena damni eo quod uterque eorum aequaliter praemiabitur igitur etc.

Ideo aliter posset dici sicut nunc scribit unus doctor modernus corrigens responsionem suam aliam contra quam supra ponitur illa conclusio negativa dico inquit sine praeiudicio melioris sententiae quod actio meritoria satisfactoria semper est aequalis meriti respectu praemii in caelo sicut actio non satisfactoria cum eisdem circumstantiis exceptis circunstantiscircumstantis quae sunt necessarie ad hoc quod est satisfactoria magis tamen est accepta deo quantum ad remissionem penaepoenae propter unam circumstantiam suam quam illa non satisfactoria habet quia scilicet sit voluntarie pro recompensatione penaepoenae pro peccato sibi debitae cui circunstantiaecircumstantiae non debetur praemium aliquod aeternum sed sola remissio penaepoenae

contra haec responsio non respondet de bonis operibus illius qui habet satisfacere non tamen facit opera ex intentione satisfaciendi de poena debita sed placendi deo vel alia intentione charitativacaritativa et tamen pie credendum est quod talia bona opera penampoenam redimant etiam quando non intenditur.

Item talis circumstantia quae est ad redimendum penampoenam suam reddit actum magis charitativumcaritativum igitur etiam magis meritorium praemii aeterni. Antecedens probatur quia ad talem circumstantiam charitascaritas vel dilectio nobis praecepta specialiter inclinat vel obligat igitur etc assumptum probatur quia homo ex charitatecaritate tenetur velle liberari proximum a penapoena purgatorum unde sancta et salubris est cogitatio pro defunctis exorare secundi mach xii sed plus tenetur seipsum diligere vel saltem non minus quam proximum igitur etc.

Confirmatur secundo omissio libera illius circumstantiae foret demeritoria igitur positio eius est meritoria: antecedens probaturque si homo alium posset liberare per hoc quod vellet opus suum esse satisfactorium pro illo et cum hoc sciret quod non minus est meritorium quo ad se et tamen nollet ipsum esse satisfactorium talis utique peccaret igitur similiter respectu sui.

Aliter igitur respondeo licet sit multum difficile et dico primo quod vere penitentipoenitenti solum restat penampoenam temporalis in quam penapoena aeterna prius ei debita est commutata Et per hoc solvuntur argumenta prima quibus probabatur quod relaxatio poenae debite pro mortali esset compensatio sufficiens. Secundo dico quod talis vere penitenspoenitens potest quantum est ad propositum triplices actus bonos facere etc. Dum intendit redimere penampoenam sibi debita quosdam scilicet pura et sola affectione iusticiaeiustitiae quosdam sola affectione commodi prius privari sibi liciti ex tertios mixtos qui simul sint affectiones commodi et iusticiaeiustitiae vel procedentes ex talibus et ita proportionabiliter

ex procedentibus a prioribus de primis quae sunt pure charitativi et ad placendum deo videtur mihi dicendum quod quando sunt omnino similes et aequales in penitentepoenitente et innocente habentibus aequales gratias quod tunc sunt aeque meritorii respectu beatitudinis aeternae ut superius est argutum et cum hoc redimeret in penitentepoenitente partem penaepoenae debite vel aliquando totam quia ieiunans motus principaliter vel potius totaliter ex amore dei ea cum hoc intentione ut expediatur a dilatione fovendi dilectio eo quo sibi sit penalepoenale ex nimio amore dei propter seipsum carere ipsius desiderato aspectu talis meretur mitigationem penaepoenae sibi additae quam pro tali casu optat abreviari principaliter vel totaliter quia meleiorem actum non videtur quas posse habere quo optet vel intendat penampoenam redimere quod talem igitur talis vel nullus videtur dignus penepoene talis mitigatione.

Sed tunc videtur quod de peccato suo lucretur. Respondetur primo negando consequentiam propter hoc quia innocens non habet actum totaliter similem eo quod non optat per suum actum liberari a penapoena cum sciat se non obligari.

Sed contra hoc est recedere a casu qui ponit actus omnino similes in utroque et igitur oportet quod innocens in dicto casu recedat vel timeat se obligari ad penampoenam quam optet sibi remitti ut citius pertingat ad dilectum motus amore dilecti et non amore sui nisi propter illum et tunc stabit difficultas Respondetur quod uterque dictorum actuum valet ad praemium aeternum et ad mitigationem penaepoenae quam operatur in illo qui indiget sicut sol rem habendam humidam et frigidam calefacit et desiccat sed rem aeque frigidam non tamen humidam aeque calefacit sed non desiccat quia non oportet. Sed etiam similis tunica pro aequali mercede data uni tantum valet contra frigus alteri ultra hoc valet ad legendum corpus turpe.

Item indulgentia septimae partis penaepoenae debitae concessae a papa ex thesauro ecclesiae vel sufficientia mortis christi uni plus valebit in centuplo quam alteri et tamen ille non lucratur illum valorem ex peccato suo sed potius ex bono opere suo et merito mortis christi.

Sic in proposito penitenspoenitens de peccato suo quantum in se est patitur iacturam quia est dignus ad tempus privari dei beatifica fruitione et ea etiam affligi sensibiliter nisi adiuvetur specialiter et non reportat de ipso lucrum sed de bono facto suo lucratur illud bonum ad quod alter non est dispositus quia non indiget et sicut dictum est de actu praedicto ita dici potest de quolibet actu bono ex sola affectione iusticiaeiustitiae proveniente sicut eum dilectio dei gratuita super omnia vel alterius cuiuscunque praecise praescientiae propter deum Nota illud quod dicitur in solutione non ex valore actuum in se vel ex se sed ex divina acceptione et ordinatione et possibile est sic esse ordinatum sicut hic dicitur sed in scriptura non invenitur expressum. Aliter potest dici quod innocenti valeat actus suus etiam ad bonum temporale puta sanitatem etc. Loco remissionis penaepoenae ad quam penitentipoenitenti valet actus suus. Sed prior responsio est certior apud me.

Secundi actus fiunt ex naturali affectione commodi privati respectu sui vel amicorum et non ex amore dei gratuito sicut quilibet naturaliter appetit scire vel sicut omnes homines volunt esse beati idque unum ardentissimo amore appetunt et propter hoc cetera quaeque appetunt. Ut dicit augustinus decimo quinto de trinitate capitulo quinto. constat autem quod non omnes appetunt sic beatitudinem ex amore gratuito dei propter se nec omnes plus deum diligunt quam seipsos talis affectio est mere naturalis et per consequens actus bonus elicitus tales actus licet sint cum charitate non tamen procedunt ex charitate. Et ideo secundum intentionem scripturae et sanctorum non sunt digni praemio aeterno sed mritorii bonorum temporalium scilicet redemptionis penaepoenae etc et si pro eis detur praemium aeternum quando fiunt praecise ex motu naturali hoc erit ex mera dei gratia et liberalitate

probatur per beatum gregorium in omelia communi de apostolis dicentem Ille veraciter charitatem habet quae et amicum diligit in deo et inimicum propter deum. Subdit nam sunt non nulli qui diligunt proximos per affectum cognationis et carnis quibus tamen in hac dilectione sacra eloquia non contradicunt sed aliud est quod sponte impenditur negatur aliud quod praeceptis dominicis ex charitate debetur obedire nimirum et proximum diligunt et tamen ista summa dilectionis praemia non assequuntur quia amorem suum non spiritualiter sed carnaliter impendunt haec illae Multo fortius affectio naturalis commodi propter non repugnat praeceptis de qua ad ephaesios 5 "nemo enim carnem suam umquam odio habuit" unde sciendum quod si tales actus non referuntur aliquomodo in deum tunc homo sic agens fruitur creatura igitur peccat mortaliter. talibus igitur actibus loquendo ex quo non sunt ex iustitia digni praemio aeterno licet forte ex mera gratia permittente et non contradicente iustitia

Si vero refert eos in deum non explicite per modum charitatis sed implicite et universaliter per modum acitonis naturae seu naturalis affectionis quem sequitur ita quod actualiter solum considerat motum carnalem seu naturalem tamen sin interrogatus pluries resolveret se: ipse tandem responderet quod sic ageret propter deum. Et videtur quod etiam charitas ibi comparetur quanvisquamvis alii motus faciant hoc non apparere sic potest esse ex ordinatione divina quod illis actibus non correspondet praemium aeternum quia non referuntur in finem per modum charitatis sed per modum naturalis affectionis fortius et explicite moventis tamen propter conformitatem rectae rationis et relationis in finem debetur eis praemium temporale licet in eis venialiter peccetur.

Aliis tamen actibus qui per modum charitatis vincentis motus naturalium affectionum simul concurrentium ad productionem talium actuum referuntur in deum meretur homo praemium aeternum licet simul venialiter peccet nec sequitur quod existens in peccato mortali per actus afrectionis naturalis aliquod temporale mereatur quia existens in charitate gratus est principi qua ideo eius opus acceptat ad praemium opus vero consimile in genere aliterius qui sibi in gratus est non acceptat ymmo fiat quod quicquid alter facit stante illa ingratitudine totum deo est ingratum propter ingratitudinem operantis. dicendum igitur quod si penitenspoenitens et innocens faciant tales actus omnino aequales iuxta modum praedictum scilicet quod innocens timeat penampoenam quam velit redimere tunc fit compensatio innocenti in aliquo bono temporali iuxta ultimum modum solutionis prius positum et iuxta illud ut sis longenus in terra vel secundum priorem modum penitentipoenitenti valet actus suus ad remissionem penaepoenae et non innocenti quia non est aptus pro tunc ad illud effectum

De actibus tertii modi dicendum quod propter affectionem iusticiaeiustitiae sunt digni praemio aeterno sed ex affectione commodi praemio temporali et ex hoc sunt meliores quam illi qui ceteris paribus fiunt amore dei et iusticiaeiustitiae et ex iam dictis satis apparet ad omnia argumenta prius facta.

Ad sextum argumentum primae quaestionis conceditur quod visio dei est nobis possibilis et non sequitur quod esset infinitae perfectionis

quia non quod talis sit proportio nostrarum cognitionum qualis est obiectorum inter se sicut declarabitur in proxima quaestione.

Ad tertiam probationem dicitur quod visio infinitorum obiectorum cuiuslibet distincte solius dei nec esset possibilis creaturae igitur conceditur quod sit talis esset est et infinitae perfectionis et licet deus sit obiectum aequivalens ymoimmo praeponderans illis obiectis infinitis si esset non tamen sequitur quod visio qua intellectus noster videt deum sit perfectionis infinite quia visio creaturae respectu dei in infinitum plus deficit ab adequativa apprehensione divinae comprehensivitatis immense quam faceret talis visio infinitorum aliorum obiectorum cuiuslibet distincta si daretur a comprehensibilitate et cognoscivitate suorum obiectorum. Ideo infinitas illius in perfectione non infert infinitatem perfectionis alius quae est ex parte dei quia cetera non sunt paria.

Ad secundam probationem dicitur quod mediante tali visione deus apparet illud quod est et si clara dei visio non sit evidens iudicium quod deus est infinitum bonum quia non est iudicium cum non sit compositiva vel divisiva sed simplex intelligentia

tamen ipsa posita statim potest haberi iudicium alicuius actus intellectus quo deus apparet esse bonum infinitum ymoimmo potest contingere ut verius aestimo quod eodem actu appareat esse bonum infinitum ita ut ipsamet visio faciat suum obiectum apparere infinitum sicut visio baculi cuius pars est in aqua et pars supra a facit apparere baculum fractum licet ipsa corporalis visio non sit iudicium de hoc et ita de similibus quia alioquin stante clara dei visione posset intellectui sic videnti sicut tetigit argumentum principale non impedito sed suis naturalibus ulterius relicto aliud a deo apparere melius et diligibilius quod non credo quia tunc clare videns deum posset rationabiliter et licite plus deo aliud a deo diligere quia licite potest illud plus diligi quod iudicatur rationabiliter melius esse deo saltem dum modo ibi non sit error et peccato proveniens praeterea aliter non apparet beatis omnibus aeque bonus et aeque amabilis contra magistrum versus finem quarti libri. Forte enim diceretur licet deus mediante clara sui visione intuitive appareret clare videnti tantus quantus est. Contra illa abstractiva aut est ipsamet visio aut alia cognitio posteriorum naturaliter si primum videtur mirabile quod eodem actu cognoscatur obiectum beatificum intuitive et abstractive et tamen imperfecte intuitive cum nulla cognitio sit beatifica nisi ex hoc quod ipsa est clara dei visio. Si secundum vel est simplex dei intelligentia vel compositio et divisio si primum tunc de natura sua imperfectius representat obiectum quam intuitiva correspondens naturaliter sibi penitentiapoenitentia. Item si aliqua ratio probaret deum non apparere bonum infinitum visione clara intuitiva aeque probaret quod non abstractiva. Si vero dicitur quod ista abstractiva posterior naturaliter visione sit compositio vel divisio sive iudicium vel ergo est evidens exterminisex terminis vel non si primum hoc esset per adiutorium visionis intuitivae quod falsum est quia sicut dicit ista responsio per visionem intuitivam deus solum apparet bonum finitum igitur per eam non iuvatur cognitio qua deus iudicatur esse bonum infinitum ymoimmo potius iuvatur iudicium oppositum si ista abstractiva non est nota ex terminis sed habetur per discursum sumptum aliunde ex clara visione tantum tunc ante complementum talis discursive investigationis voluntarie et rationabiliter et licite poterit creatura aliqua plus diligi et appretiari quam deus clare visus et consequens est inconveniens consequentia tenet ut prius in argumento. Tunc ultra dicitur ad hoc quod tangitur in argumento negando quod deus sit comprehensibilis ab intellectu creato quia nulla creatura cognitio est vel esse potest ita perfecta dei cognitio sicut deus est cognoscibilis et sicut ipsemet est sua cognitio creatura tamen comprehensibilis ab intellectu creato quia ita perfecte ab huiusmodi intellectu est intelligibilis sicut ipsa est ens videlicet musca infinite fit cognoscibilis a deo pro ut ly infinite notat magnitudinem cognitionis vel perfectionem modi cognoscendi tamen ipsa solum finite est cognoscibilis et praecise tantum quantum ipsa est ens etiam a deo pro ut ly finite vel ly tantum determinat ipsum cognitum Sed contra dictam solutionem sol totaliter visus apparet minor quam est igitur sic potest esse de deo clare viso.

Sed contra hanc conclusionem stat ratio 5 dubitationis praecedentis de incomprehensibilitate dei secundum sanctos nam dicit ambrosius super lucam quod "plenitudinem deitatis quae habitat in christo nemo mente comprehendit" Item gregorius moralia 33 libro 9 "deitatis celsitudinem quamvis elevatae videant nec virtutes angelicae comprehendunt ad idem" etiam ponitur in ca origenis 10 magna copia autoritatum idem experimentum augustini boetii hugonis damascenii

Item ad oppositum datae conclusionis potest argui per exemplum licet enim tota quantitas solis videatur oculariter sicut dei immensitas videtur ab aliquo intellectualiter non tamen sol sic visus apparet intuitive tantus quantus est igitur simpliciter potest esse de deo viso scilicet quod tota dei infinitas videatur nec tamen appareat alicui creato spiritum simpliciter infinitus intensive

praeterea taliter potest augeri visio sol quod apparebit maior quam nunc apparet et taliter minui quod apparebit minor quam nunc apparet et hoc ut videtur secundum qualibet proportionem mediam inter minimum visibile si detur vel maximum non si minimum visibile non detur ex una parte et veram quantitatem solis poterit haec proportio variari igitur non est a divina potentia negandum quin tota quantitas divinae perfectionis per aliquam visionem videatur et tamen quod non appareat intuitive infinitus intensive immo quin sicut in exemplo appareat per visionem creatam una vice maior intensive et alia vice minor et si hoc igitur semper apparebit finitae perfectionis intuitive per talem visionem haec ultima consequentia probatur quia si animae christi vel alteri creato spiritui appareret deus quandoque finitae perfectionis et quandoque per visionem eiusdem rationis insinicies infinite melior tunc alia individua eius speciei improportionalia inter se possent successive recipi in eodem quod non videtur

Item sicut obiectum improportionatum visui puta lux solis non perfecte videtur proportionatum aut perfecte videtur sic licet creatura aliqua intellectui proportionata appareat quanta et qualis est deus tamen quae infinite improportionatus alicui intellectui in infinitum apparet minor intuitive quam est.

Item si luminosum infinitum distaret infinite ab oculo apparet sibi finitum igitur pari ratione possibile et quod obiectum infinitum intensive appareat finitum intensive.

Item semicaecus iudicat colorem vel lucem intuitive sibi apparentem remissiorem quam est vel quam iudicet bene videns sed acuties intellectus creati in infinitum distat a deo respectu intellectus divini igitur intellectus creatus non iudicabit illud quod a solo visu intellectuali infinite acutiei est comprehensibile tantae perfectionis esse in tali intuitione quantae est.

Respondetur ad prima tria dicitur quod sine luminosum ponatur esse finitum sive infinitum non quaelibet pars eius est sufficienter praesens oculo corporali tota autem dei immensitas est sufficientissime praesens oculo mentali beati per essentiam. Ideo non est simile hic et ibi sed per improportionabilitatem bene probatur quod deus non potest comprehensive videri ab intellectu creato et sic apparet minus bonum intellectui creato quam increato pro ut ly minus determinat ly apparet et non li bonum. Et eodem modo dici potest ad illud de semicaeco vel dicitur quod in semicaeco est indispositio organi sed haec causa non habet locum in proposito.

Contra dicta arguitur quia talis clara visio dei vel est ipse deus vel visio creata non primum quia in consilio vienensi de haereticis Capitulo ad nostrum in Clementia damnatur opinio dicens quod anima non indiget lumine gloriae ipsam elevante ad deum videndum et eo beatifice fruendum sed nec opinio subiecti condemnata nec aliqua alia unquam posuit ut videtur quod anima possit deum videre et eo beatifice frui sine lumine gloriae quod est deus igitur decretalis illa diffinit lumen gloriae aliud ab anima et deo requiri ad videndum deum et fruendum eo sed nullum aliud lumen requiritur necessario nisi visio et dilectio igitur non potest dici secundum videlicet quod talis visio sit creata quia si sic cum creaturae videatur in verbo a beatis et non solum sicut in lumine nec praecise sicut in ymagineimagine sicut probavit socius ille contra magistrum sententiarum et secum idem teneo oportet quod hoc sit eodem actu cognitio quo cognovit verbum et creaturam et hoc est sibi concedo quod eodem actu creato potest anima beata videre verbum et creaturam in verbo.

Sed contra hoc arguit iste socius et primo sic quia vel per talem actum beatus potest videre aliam rem creatam vel creabilem quantumcumque distincte vel ad videndum aliam rem ab illis quas nunc videt requiritur alius actus. non primum quia tunc ille actus esset cognitio perfectionis infinite eo quod ipse idem numero potest esse distincta cognitio dei et cuiuslibet cognoscibilis. Si secundum cum talis actus sit visio vel igitur adveniente secundo corrumpitur prior vel remanet si primum tunc actus ille non fuisset beatificus quia secundum augustinum xiii de trinitate capitulo vii de magnis et xvii de parvis nullus actus deficiens et non semper permansurus est beatitudo et idem vult xi de Civitate dei capitulo xii

Praeterea ibi non est talis successio actuum ut patet per augustinum decimo quinto de trinitate capitulo xvi et est xvi de magnis ubi dicit quod "non erunt ibi volubiles cogitationes nostrae ab aliis in alias euntes et redeuntes sed omnem scientiam nostram uno simul aspectu videbimus et non potest dare secundum quia cum uterque sit visio verbi cresceret beatifica cognitio et per consequens beatitudo quod non videtur dandum et iterum ibi ponere tot similitudines simul in intellectu cum melius salvari possit per unam increatam videtur superfluum similiter sicut aliquando haberet plures cognitiones beatificas et quandoque pauciores sic haberet quandoque plures delectationes et quandoque pauciores quod non videtur."

Secundo principaliter si visio verbi esset actus distinctus a verbo tunc anima christi non posset habere tam perfectam noticiam de aliqua creatura in genere proprio sicut anima lini supposito quod sint aequales in naturalibus consequentia probatur quia ut patet per magistrum iii sententiarum anima christi habet clarissimam dei visionem cuius est capax sed cum intensissima cognitione non stat in eadem potentia alia cognitio intensissima quia pari ratione staret tertia et quarta. et sic sive statu

Iterum quia experimur quod una cognitio circa obiectum multum placens remittit cognitionem quae est circa aliud vel eam totaliter suspendit.

Item augustinus septimo super genesim ad litteram capitulo xv dicit quod potentiae animae in actibus suis mutuo se impediunt igitur a fortiori actus intensus eiusdem potentiae impedit intensionem alterius cum ipso igitur anima christi habens intensivam beatitudinem cuius est capax si habebit cognitionem creaturae in genere proprio ita perfectam sicut ipsa potest habere anima lini sibi per omnia aequalis in naturalibus cum remissa sua beatitudine oportebit remititremittit beatitudinem animae christi quod est inconveniens.

Tertio augustinus super genesim octavo ad litteram capitulo xii de magnis vel xxxiiii de parvis ostendens quomodo deus diversimode loquitur deus creaturis super illud genesis secundo quacumque die comederitis etc. si modum inquit quaerimus quomodo locutus sit deus certissime tenere debemus deum aut per substantiam suam loqui aut per subiectam sibi creaturam sed si per substantiam suam nisi ad creandas omnes creaturas spirituales nostrae atque intellectuales non solum creandas sed etiam illuminandas cum ille possint capere locutionem eius qualis est in verbo eius quod in principio apud deum erat et deus erat verbum et post igitur si adam tunc erat posset capere istam locutionem dei quam mentibus angelicis per suam substantiam haec ille ex hoc patet propositum scilicet quod dei substantia sit angelis cognitio.

Quarto si aliquid obstaret hoc maxime sive potissime videtur quod non posset salvari tunc quod unus beatus clarius videret quam alius. falsitas probatur quia aeque faciliter salvabitur hoc sicut quod spiritus sanctus sit charitas animae ut dicit magister in eo et tantum unus est chariorcarior deo quam alius igitur. etc.

Deus est summe praesens intellectibus beatis per illapsum et ipse est cognitio quare non poterit ita bene esse tali intellectui creato esse cognitio sicut unus actus creatus qui non esset intimus ei praesens.

Sexto quare non poterit ita bene poni verbum supplere vicem alicuius creati sicut vicem speciei nec ita perfecte repraesentabit.

Septimo tunc beatus per talem actum posset aliquid noviter cognoscere in verbo, et ita posset proficere in cognitione creaturarum eo quod non cognoscit simul per talem actum omnia cognoscibilia falsitas probatur quia tunc posset proficere in amore dei et per consequens in beatitudine quia quanto deus plus facit pro aliquo tanto plus tenetur eum diligere id est falsitas patet per beatum augustinum iiii confessionum capitulo 8 ubi loquens de scientiis secularibus dicit "Infelix homo deus qui sit ista omnia te autem nescit qui vero et te et ista novit non propter ista beatior sed propter te solum beatus est"

Octavo xiii de trinitate capitulo septimo de magnis vel xiii de parvis loquens de felicitate dicit igitur beatus per suum actum quantum est de ratione actus cognoscit suam securitatem igitur de ratione actus beatifici est quod per ipsum cognoscitur aliquid aliud a deo et qua ratione unum pari ratione quodlibet cognoscibile et per consequens est perfectionis infinite igitur est deus

Nono aliquod cognoscibile non potest cognosci in verbo visione beatifica et non est maior ratio e uno quam de alio igitur. etc. Antecedens probatur quia non statu simul aliquem habere visionem beatificam et cognoscere se non esse beatum igitur etc.

Praeterea anselmus de libero arbitrio capitulo vii. Quodlibet cognoscibile cognoscitur sua propria cognitione.

Ad primum conceditur quam per eundem actum creatum potest cognosci verbum et aliqua creatura vel multae non tamen oportet quod omnes distincte nec etiam per eundem actum potest videri verbum et creatura possunt tali actu omnia cognoscibilia videri distincte in verbo quia tunc ille actus foret cognitio infinita dico igitur quod iste actus qui semel repraesentat potentiae quam informavit obiectu aliquod vel aliqua semper dum informat talem potentiam praecise eadem obiecta sibi repraesentabit per modum cognitionis et hoc intelligitur de obiectis per se et non solum per accidens sicut est in visione albedinis et subiecti eius. Tunc ultra dico quod potest ibi haberi successio talium actuum sine dicatur quod nulla verbi visio est de communi lege istius status incorporalis vel quod una sola quae sit visio verbi praecise sit ibi perpetua sed aliae non quia sufficit quam nunquam cessat prior actus quae est verbi visio sine sit verbi solius sive verbi et simul alterius quin in loco illius cessantis immediate succedat alius aequivalens et praecipue repraesentans verbum sicut prior et tunc non oportet quod idem beatus quandoque clarius quandoque minus clare videat deum. Ad augustinum dicitur quod ipse non describit ibi beatitudinem sed beatum volens quod ille non esset beatus qui quandoque esset cessaturus videre deum et illo frui si tamen desineret habere unum talem actum dummodo nunquam esset sine aequivalenti non cessaret esse beatus.

Ad aliam auctoritatem augustini dicitur primo quod hoc ipse non ponit determinative sed dubitative "de fortassis non erunt ibi volubiles cogitationes nostrae" etc. Et iterum statim post cum hoc fiunt. Ecce quod profert hoc semper cum nota dubitationis

Secundo dicitur quod non negat ibi successionem actuum sed dicit quod ibi "non erunt ibi volubiles cogitationes nostrae ab aliis in alias euntes atque redeuntes" et hoc est verum de illis cognitis in quibus consistit beatitudo essentialis sicut de divinitate univoce et de tribus personis. De aliis autem non potest hoc intelligi etiam dato quod non per actum creatum sed per verbum videret anima beata ut statim probabo contra eum.

Dico tertio quod auctoritas est contra eum quia statim additur ibi cum hoc fuerit si haec fuerit formata erit creatura quae formabilis fuit sed impossibile est quod deus sit eius forma igitur per aliam rem a deo est formata cum sic videt et prius tantum isto modo formabilis erat.

Item deducitur auctoritas contra eum quia per verbum supplens vicem cognitionis ut ipse dicit vel videt intellectus creatus beati omnia alta simul a deo et quodlibet distincte vel non. si primum tunc verbum est intellectui creato cognitio infinita quod ipse negat.Si secundum cum quodlibet posset distincte cognosci in verbo pari ratione sicut in proprio genere igitur ibi poterit esse transit ab aliis ad alia cognoscibilia quod est contra auctoritatem augustini ut ipsemet dicit vel potest dici quod uno actu videtur verbum seu illa in quibus consistit beatitudo essentialis et ille actus nunquam deficit sed alia visa in verbo vidente distinctis actibus eis distincte correspondentibus causatis a verbo clare viso per actum primum et ita in talibus visionibus creaturarum in verbo quae dicuntur cognitio maturina verbum obedientialiter potentiam cognitiva movet non ut speculum vel ymagoimago sed ut species obedientialis non terminative ad se sed ad creaturas quas videns verbum visione prima videtur non eadem visione sed aliis de quibus est dictum sed tales quandoque possunt desinere et quandoque de novo fieri de hoc est vide notatum in marginealibus quaestione 44

Ad secundum negatur consequentia quia tales actus non repugnat et possunt recipi non tot quin plures simul in eadem anima sub gradibus intensissimis difficultas autem in contrarium experta est penapoena peccati sed tales defectus non erunt in patria et idem dicitur ad augustinum.

Ad tertium dicitur quod sicut deus creat per suam substantiam sine aliquo actu medio non tamen sive novae rei impositione sic sine medio conprincipiante efficit illuminationem et cognitionem qua angelus cognoscit etiam hoc fit sine subiecto medio quod directius est ad intensionem augustini quia statim addit illis. Aut qui ea locutionem qualis est in verbo capere non possunt cum eis loquitur deus non nisi per creaturam aut tantum modo spiritualem aut in somnis aut in extasi aut in similitudine rerum corporalium aut etiam per ipsam corporalem de sensibus corporis aliquae species apparent vel insonant aliquae voces haec ille. Ecce plane quod vocat locutionem per creaturas quando illa est obiectum mediatum alicuius alterius ducens in alterius rei noticiamnotitiam sicut per voces significativas auditas concipimus res et per hoc non excludit actum medium cuius mediatum obiectum sit substantia dei sed excludit obiecta media in verbi visione.

Praeterea licet deus loquatur creaturae per substantiam suam ostendendo creaturae semetipsum sine omni medio ex parte sui tamen creatura audit per actum suum in se subiective receptum.

Ad quartum dicitur quod magister hoc communiter non tenetur etiam ille videt clarius in quo est clarior visio et fruitio.

Ad quintum dicitur quod etiam deus intime praesens est damnatis non tamen per hoc est visio

Ad sextum non pono usquam aliquam speciem recipi in potentia quae fit praevia primo actui sed solum in medio et organis sensuum et si conceditur species tamen ubi ad se ibi omnino poneretur superflue sic est de deo etc. Et cum dicit apostolus 1 ad corinthios 5 "per fidem ambulamus et non per speciem" intelligit per speciem idem per praesentia.

Ad septimum dicendum quod in isto amore quae praesupponit compositionem et divisionem de quo procedit argumentum non consistit essentialis beatitudo beatitudines accidentales bene possunt intendi ibi et remitti etiam cessare quandoque et resumi.

Ad octavum dicitur quod sola deitas obiective beatificat essentiali beatitudine sicut probat auctoritas augustini quinto 5 confessionum allegata et ideo negatur quod alicuius alterius a deo tamquam obiecti oporteat esse actum beatificum nec securitas perpetuitatis est pars vel obiectum huius beatitudinis sed beatitudinis aggregatae ex omni parte accidentalis beatitudinis.

Ad nonum dico quod cum clara dei visione posset stare quod sic videns non semper habiturus esset beatitudinem et ita non esse beatus; nec visio sua esset beatifica licet esset clara verumtamen bene concedendum est quod per visionem in verbo non potest scire quodlibet ab eo cognoscibile in verbo non potest scire quodlibet ab eo cognoscibile quia non potest scire se non videre verbum. Ad anselmum dicitur quod ipse solum loquitur ibi de cognitione possibili in genere proprio Nota circa solutionem sexti dubii quae ponitur in principio secundi articuli quod quando visiones seu cognitiones producuntur in potentia vel potentiis secundum naturalem influxum seu activitatem et secundum ultimum posse obiectorum remotis omnibus impedimentis ex parte potentiae et quorumcumque aliorum tunc talis erit proportio cognitionum qualis est obiectorum iter se. In aliis vero non oportet de hoc vide plus in sequenti quaestione Praeterea sciendum est circa secundam partem eiusdem solutionis quod non oportet visionem vel cognitionem propter hoc circa perfectiorem visionem quod per eam videntur multa simila omnino: quia per visionem eandem per quam videt homo unum ovum videret ova simpliciter infinita omnino similia si ceteris paribus essent sibi aequaliter praesentata unde si deus in aliquo situ faceret infinita ova aequalia et angelus esset praesens illi situi et cuilibet eius parti eadem visionem finita quam videret unum videret omnia et quodlibet eorum distincte simplici visione et est eadem cognitione complexa distinctiva qua distingueret inter duo etiam distingueret quodlibet a quolibet et ita etiam talis cognitio esset finita distinctive. Nos autem dum cognoscimus vel videmus simul pauca similia vel distinguimus inter ea non eadem facilitate videmus multa vel distinguimus inter ea hoc est propter impotentiam nostram et cognitive potentiae nostrae et etiam propter indebita applicationem obiectorum ad potentiam nostram quanto tamen per aliquam visionem distinguitur inter magis similia tanto illa visio est perfectior distinctio vel distinctiva cognitio igitur videtur quod visio beati qua distinguit inter patrem et filium sit infinite perfecta distinctio non tamen est immensa quia infinities infinite distinctius cognoscit seipsam trinitas quam aliquas beatus nec sequitur quod quilibet beatus tam perfecte videat distinctive sicut anima christi quae forte ultra quemlibet alium beatum pluribus modis distinctive cognoscit inter personas divinas vel potest dici quod illa visio solum est finita distinctio vel cognitio distinctiva sicut visio essentiae divinae solum est finita visio quia ita faciliter distinguitur inter magis similia quando quodlibet eorum determinate inter se et in comparatione ad aliud eorumdem apprehenditur sicut est in personis divis quae distincte et determinate se ostendunt cuilibet beato per actum visionis et distinctionis finitum. Ulterius sciendum quod visio vel cognitio tantum bene est perfectior visio quantum per ea plura differentia specie vel aliis modis distincte videntur. Et ideo si aliquas visione creata viderentur simul infinita specie distincta vel alia in modo essendi et cognoscendi diversitas talis esset infinita visio non tamen esset immensa nec aequiparabilis divinae visioni qua ultra hoc infinities infinita videntur nec sequitur visio qua videntur distincte infinita sic differentia est perfectionis infinite vel est infinita visio igitur visio qua videtur deus qui obiectum infinitum est visio infinita et causa est quia creatura videns deum non videt distincte quodlibet enunciabile de deo sicut in dicto casu aliquis distincte videt quodlibet illorum infinitorum. Ex his videtur quod si anima christi distincte simpliciter sciret omnia quae scit deus et quodlibet illorum ipsa sciret immense et haberet scientiam immensam et ita clare sciret sicut deus quia non videtur penes quid possit accipi claritatis aequalitas in cognitione penes hoc nisi quod quicquid per unam cognitionem scitur simpliciter et distincte tam complexe quam incomplexe in toto vel in partibus hoc scitur per aliam tunc utique videntur esse aequales. Si vero dicis deus scit independenter creatura aut non sic. Contra independeterindependenter se habere non perficit cognitionem nec facit eam esse clariorem ymoimmo nec aliquid videtur facere ad claritatem visionis nisi distincta apprehensione obiecti quare si deus solum sciret de triangulo unam propositionem quam aliquis homo scit certitudinaliter et sine errore videtur quod deus clarius non sciret triangulum quam talis homo etiam si deus unam propositionem sic sciret simpliciter absque hoc quod sciret infinita enunciabilia de eadem vel circa eadem tunc etiam solum sciret eam finite nec videtur inconveniens concedere quod deus rem creatam per unam propositionem praecise cognovit finite. verbi gratia triangulum per istam triangulus habet tres etc. quia licet deus qui est noticianotitia istius sit in se noticianotitia infinita cum solum est finite noticianotitia triangulu per illam triangulus habet tres etc. sicut est contingenter noticianotitia quod antichristus et contingenter causa effectuum ad extra sicut quemlibet effectum ad extra contingenter et finite agit et cuiuslibet talia est finite actio licet in se sit actio infinita. Sed nunc ita est quod de qualibet re deus scit simpliciter infinita igitur etiam concedendum est quod quaelibet res est infinite scibilis in se et quantum ad naturam suam sed tamen aliqui dicunt quod nulla res est plus scibilis in se et ex parte sui quam ipsa est ens. Dico quod hoc intelligitur quantum ad praedicata eius essentialia quibus ostenditur species rei seu exprimitur entitas eius quantum ad perfectionem eius specificam. Unde etiam de anima christi dicunt doctores aliqui cognoscit omnia quae deus scit scientia simplicis visionis scilicet praesentia praeterita et futura. Sed contra tunc distincte videret quodlibet punctum et quamlibet partem et quamlibet figuram cuiuslibet continui et per consequens videret visione infinita sed de ista materia alibi videbitur deo dante. Sciendum etiam quod non sequitur ista visio scilicet quae est in angelo est nobilior qualitas quam ista quae est in anima humana igitur est nobilior vel perfectior visio. Ubi sciendum est quod aliquid dicitur clarius cognosci ab alio quadrupliciter. Primo quia imperturbabilius et sic deus eandem propositionem quam etiam prius homo certitudinaliter noscit sive error. verbi gratia. istam triangulus habet tres etc. scitur infinite clarius quam talis homo quia nulla propositio est tam homini certe cognita quin turbari posset persuasionibus tantum quod dubitaret de ea et ita multi negaverunt primum principium. Secundo sic quod eandem rem unus noscit noticianotitia quae est in se clarior quam sit noticianotitia per quam alter noscit eandem rem et sic licet homo et aquilla videant eundem circulum aequae singulariter et distincte tamen clarius videat eum aquilla quia visio sua clarior est per quam in maiori distantia posset videre distincte eundem circulum in qua non visus hominis. Tertio clarius id est magis proprie sed tunc ille qui videt seu cognoscit rem minus clare vel minus improprie. utique deficit in aliquo illius rei vel in aliqua proprietate illius rei quam non cognoscit et quam tamen alter cognoscit. Quarto clarius id est singularius vel specialius ut si cognosco quod hoc ambulans est sortes al? autem quod hoc ambulans est homo vel animal et nescit quod est sortes tunc ego clarius cognosco sortem. Ex his etiam melius intelligentur praedicta.

Adhuc arguitur contra praedicta si eodem actu videtur deus et creatura et non est maior ratio de una quam de quavis alia igitur ipsamet visio videbitur seipsa in verbo et tunc idem actus erit rectus et reflexus intensus et remissus scientia et opinio quod non videtur.

Item tunc eadem cognitio esset affirmativa et negativa.

Praeterea dixi quod homo potest ultra omnem gratiam habitam proficere ultra omnem gratiam ex hoc videtur quod viator possit venire ad tantam gratiam qua habita potest cavere omne peccatum tam mortale quam veniale. Istud consequens aliqui concedunt iuxta finem ubi dicit non contendo cum illis qui asserunt hominem posse in hac vita sine ullo peccato vivere nec concedo nec contradico.

Item anselmum "homo potest semper servare rectitudinem" si habet eam. Item deus vult hominem esse sine peccato. Item si non potest omnia venialia vitare vel haec impotentia provenit sibi ex culpa aliena vel propria. Si ex aliena illa non foret nisi culpa originalis et hoc non quia illam excludit gratia si ex propria illam potuit vitare et per consequens impotentiam si non potuit illam vitare vel hoc est ex culpa propria vel aliena et sic processus in infinitum.

Praeterea ista impotentia esset poena alicuius culpae vel igitur venialis et hoc esset nimis durum dicere vel moralis et hoc non quia secundum sanctos omnis culpa mortalis habita ista gratia vitari potest

dicens quod ista impotentia provenit ex peccato originali quod manet in renatis quantum ad penampoenam. licet non quantum ad culpam.

Contra nulla poena iuste remanet deleta culpa. Item originali solum debetur poena damni igitur.

Pro istis dubiis pono aliquas conclusiones. Prima quod eodem actu creato potest videri verbum et creatura quia sancti dicunt quod creaturae a beatis videntur in verbo et non solum sicut in lumine nec sicut in ymagineimagine nec quovis alio modo cognitionis alterius raetionis ab omni cognitione vespertina sicut de quolibet in speciali posset argui si daretur licet cognitio matutina et vespertina sint eiusdem rationis quoad hoc quod sicut vespertina sit per species sic matutina per essentiam divinam pro ut habet vicem speciei cum inter se et intrinsece et specifice differunt et sunt diversarum rationum.

Item si non maxime esset ex hoc quod distinctarum rerum cognoscibilium sunt distinctae cognitiones sed hoc non oportet quia licet ut communiter distincte possunt haberi ut vult anselmus de libero arbitrio capitulo septimo tamen non semper oportet quod eodem actu sciendi scitur conclusio et praemissae demonstrationis alias enim scientia contingenter esset scientia contra aristotelem septimo methaphysices particula. 53. dicentem non contingit scientiam quandoque scientiam quandoque ignorantiam esse.

Item sicut patet per doctorem communem parte prima quaestione 55 articulo 33 illa quae repraesentantur per plures scientias in angelo inferiori repraesentantur per pauciores in superiori igitur per unam speciem possunt repraesentari plura simpliciter distincte igitur potest hoc fieri per unum actum.

Item una dilectione quae est actus utendi qua diligitur creatura propter deum diligitur tam creatura quam deus igitur utrunque potest eodem actu cognosci.

Per hoc ad rationem primam conceditur quod idem actus sit rectus et reflexus quia cognitio cui subordinatur ly ens vel intellectio est etiam cognitio sui ipsius

Etiam notandum est quod non sit maior ratio de una creatura quae cognoscitur primo actu quam de quavis alia et ideo non oportet ipsummet actum videri in verbo licet nullum sit inconveniens etiam non est inconveniens quod idem actus sit remisse cognitio unius obiecti et intense alterius sicut idem actus est usus idem respectu creaturae quo etiam creatura minus diligitur et fruitio respectu dei quo etiam plus diligitur deus. etiam non est inconveniens eundem actum respectu unius esse cognitionem affirmativam et respectu alterius negativam

Item respectu unius scientiam et respectu alterius opinionem.

Secunda conclusio quod non est in hominis naturali etiam habita gratia sine miraculo speciali quale fiebat circa beatam virginem vel simile istam vitam transire sine omni peccato veniali non nego quin possit aliquando esse sine omni peccato. hoc probo per illud augustinum quod ab eo allegatur quia licet augustinus nolit contendere contra contradicentes tamen sententia eius ibidem est quod non est ita sicut illi dicunt unde immediate quod ante illa verba recitata per socium dicit satagentibus inquit vigilantibus quod nec peccent cavere possunt quodam modo ex humana fragilitate peccata quamvis parva quamvis pauca non tamen nulla haec ille

Item hoc probat augustinus ibidem "sic Iohannes inquit hic dixit "si dixerimus quod peccatum non habemus nos ipsos seducimus et veri in nobis non est" hic certe non ille aut christianis omnibus hoc dicitur" haec ille.

Item 3 de libero arbitrio capitulo 29 "sumit inquit necessitate facta improbanda ubi vult homo recta facere et non potest nam bene sunt illae voces non quod volo facio bonum sed quod nolo hoc ago malum" Et dicit ibidem plane quod de talibus non intelligit illud quod nullus peccat in eo quod vitare non potest similiter id est retractionum capitulo 12 dicit sic sicut hic quod non intelligitur de peccato quod est poena peccati

praeterea de fide ad petrum firmissime tene et nullatenus dubites etiam iustos atque sanctos homines exceptis parvulis baptisatisbaptizatis sine peccato hic neminem vivere.

Item gregorius moralium 16 quaedam sunt peccata quae a iustis vitari possunt et sunt non nulla quae ab eis vitari non possunt et exemplificat de peccato cogitationis.

Item bernardus super cantica sermone 59 quantumlibet in hoc corpore manens pro ceteris erras si vicia putas enormia velis nolis infra fines tuos habitat iebuseus subiugari potest et non exterminari

de hoc etiam vide magister libro 2 distinctione 3 capitula illud autem.

Ad primum argumentum in contrarium est responsum quod augustinus ibi et multis locis tenet contrarium licet nolit ibi contendere contra contrarium asserentes.

Ad secundum anselmus vult quod gratia ipsa est rectitudo ista et verum est quod illa habita semper poterit servari ab habente sed certe cum gratia bene stant venialia.

Ad tertium deus vult hoc voluntate signi.

Ad quartum dicitur quod culpa propria vere et subiective sed originaliter aliena dicit enim Anselmus de conceptu virginali capitulo 26 non portant infantes peccatum adae sed suum nam aliud fuit peccatum adae et peccatum infantis illud enim fuit causa et istud est effectus non est igitur idem peccatum adae et infantium qua propter condemnatur infans pro peccato originali non dampnatur pro peccato adae sed pro suo haec ille. Quando igitur dicitur quod deleta culpa non remanet iuste penapoena et quod penapoena originalis peccati solum sit damni negatur utrumque quia mors et multae aliae penaepoenae infliguntur pro originali culpa etiam deleta similiter deleta culpa actuali remanet penapoena purgatorii vel alia poena temporalis. Sciendum circa prima dictarum conclusionum quod cognitio matutina est qua cognovit beatus in verbo seu in essentia divina verbum et creaturas quas tali visione et cognitione sibi divina essentia non ut speculum reflectens nec ut ymagoimago figuralis sed tanquam species obiectalis sibi repraesentat ita quod ipsa essentia divina vicem supplet speciei intellectualis vel specierum intellectualium. Sed cognitio vespertina est rerum in proprio genere per suas species quam etiam possunt habere beati quia praeter illa quae cognoscunt primo modo possunt cognoscere alia per suas specices in proprio genere scilicet quae prius cognoverunt hic in via non enim oportet quod species talium et cognitiones per illas species desinant esse in prima. vel etiam quae ibi de novo cognoscunt per species eorum quia non obstante visione quam habet angelus vel anima beati petri in verbo potest cognoscere multa quae sibi praesentantur vel quae sibi per superiores revelantur proprias de eis species formando vel abstrahendo ut si deus iam crearet unum lapidem circa unum angulum quem non ostenderet sibi primo modo scilicet matutinae cum angelus ex suis naturalibus posset eum intelligere in proprio genere per suam speciem etiam eadem quae cognoscunt primo modo possunt cognoscere simul. secundo modo quia licet anima christi cum esset hic in via simul videret in verbo omnia ista corruptibilia tum de his quae quotidie cognovit per sensus potuit formare species intelligibiles quibus eadem in verbo cognita etiam cognosceret in proprio genere et secunum hoc modus cognitionis in verbo est alterius rationis a cognitione vespertina. Sic etiam posset concedi quod clericus unus beatus plura sciret quam rusticus beatior eo licet rusticus plura noscat in his quae sunt ad beatitudinem esentialem. Et forte adam dicens modum cognitionis in verbo non est alterius rei a cognitione vespertina vult quod beatus uno solo actu cognoscit et quod ille actus respectu eorum quae cognoscit de deo in quibus consistit beatitudo essentialis dicitur cognitio matutina sed respectu creaturarum in quibus consistit beatitudo accidentalis dicitur vespertina. nec eset inconveniens quod ibi desinant esse species priores quando vicem ipsarum supplet essentia divina et vicem diversarum cognitionum supplet unus actus longe nobilior omnibus prioribus et tunc etiam diceretur quod anima christi etiam in via non cognovisset res per species earum propter claram noticiamnotitiam quam habuit in verbo et utique non videtur necessitas ponere in verbo tales cognitiones realiter distinctas quantum ad actus tamen primus modus loquendi plus videtur consonare dictis doctorum. Item sciendum quod non omnes tenent secundam conclusionem praedictam ubi advertendum quod de rigore naturalis iusticiaeiustitiae homo tenetur facere totum suum posset serviendo suo creatori et hoc etiam dicit primum praeceptum legis quisquis ergo tantum ab hac iusticiaiustitia deviat quod ea contempta creaturae plus servit quam eius creatori mortaliter peccat sed qui deum charitative super omne diligens notabiliter in pluribus remisse agit vel delectationibus vel aliis negociisnegotiis se implicat quibus impeditur ut minus deo serviat venialiter peccat et quamvis ut dicit augustinus libro 2 de peccatorum meritis et remissione et baptismo parvulorum homo possit esse sine peccato tam primo quam secundo modo etiam in hac vita per dei gratiam et liberum arbitrium tamen est valde difficile. Et ideo dicit ibidem. Si quaeratur utrum aliquis possit sine peccato esse non credo tamen istius ultimi dicti aliqui ponunt oppositum credentes multos quandoque dum insistunt certis bonis actibus esse sine peccato. Contingit etiam quod antecedens per contritionem et confessionem et penitentiampoenitentiam a peccatis prioribus exutus tanto conatu fertur in deum quod etiam pro tunc non apparet aliquod quo minus faciat quam debet non tamen hoc facit omnino toto posset ymoimmo si angelus vel alius illum defectum considerans ipse fateretur se defecisse ab ultimata iusticiaiustitia regulae naturalis et diceret ego nesivi me hoc posset et tale licet sit peccatum in se propter defectum ab illa plena iusticiaiustitia tamen possibile est quod deus non imputet hoc ad culpam nec ad penampoenam quia sic sumendo peccatum videtur quod nullus viator habens usum liberi arbitrumarbitrium possit esse sine peccato de communi lege secundum quam non potest homo facere simpliciter secundum ultimum sui posse. Sequitur prima distinctio