Liber 1, Distinctio 3, q. un. [Paris 1512 Transcription]

Sed differunt quia de ratione vestigii est quod causetur ab illo in specie cuius est vestigium aliquo modo sicut patet inductive de vestigio bovis de vestigio combustionis etc. Et hinc est quod vestigium dicitur aliquod derelictum ex alio. Sed de ratione ymaginisimaginis non est quod causetur ab illo cuius est ymagoimago sufficit enim quod ymagoimago herculis ab alio sic causata tanquam ab hercule.

Nota tamen quod propriissime loquendo de ymagineimagine et de ratione ymaginisimaginis est quod ipsa sit similitudo expressa seu genita ab eo cuius est ymagoimago sicut dicit augustinus scilicet questione 14 et et exemplificat ibi "ut in speculo est ymagoimago hominis quia de illo expressa est" et "de parente expressa est similitudo filii ut recte dicatur ymagoimago" et cum etiam proprie sumitur ymagoimago sicut prius accepi teste Magistro libro 2 distinctione 15 capitulo 2.

Ex hac differentia sequitur alia quod vestigium ducere potest non tamen in notitiam incomplexam recordativam illius cuius est habitualiter noti sed etiam in aliquas consecutivas et consensus aliquos sibi conformes in quorum similes non potest sufficienter ymagoimago directe. verbi gratia vestigium bovis non tantum facit recordari de bove habitualiter noto sed ducit communiter incredulitatem conformem huic complexo bos haec transivit. Sed ymagoimago petri non in hanc petrus hic transivit vel huiusmodi

Ad primum bene probat

quod in nobis non est similitudo ymaginisimaginis ad plenum quia secundum Magistrum magis est dissimilitudo. Ideo dico quod nulla tria sunt in mente nostra realiter determinata inter quae sit similis ratio ymaginisimaginis duorum ab uno et unius a duobus cum substantialitate id est essentiali idemptitateidentitate istorum trium realiter distinctorum oportet igitur quod ratio ymaginisimaginis sumatur vel quo ad originem et distinctionem vel quoad substantialitatem et maxime hoc non est inconveniens de illo in quo tantum principiative et virtualiter consistit ratio ymaginisimaginis cuiusmodi est substantia animae.

Ad secundum dico quod licet substantia animae et duo actus eius deficiant infra cum substantialitate tamen prima consubstantialitas exprimitur per memoriam et intelligentiam et voluntatem quae sunt una anima.

Ad tertium dicitur quod ymagoimago trinitatis prout exprimitur in anima per memoriam et intelligentiam et voluntatem est immortalis. Secus autem est de actibus qui possunt non esse manente anima nisi per accidens intelligimus aptitudinem naturalem quam anima habet respectu illorum actuum scilicet ipse est volitiva et intellectiva.

Ad quartum bene respondet scotus quod respectu dei ut obiecti habetur in mente ultima et perfectissima ratio ymaginisimaginis quia scilicet ista tria memoria intelligentia et voluntas tunc non solum sunt expressa similitudo trinitatis increatae inquantum sun? id est tales res sic se habentes inter se. Sed ultra hoc quia omnis actus est vere similitudo et ymagoimago expressa obiecti cuius est licet aequivoca ideo quando actus ibi sunt respectu dei ut obiecti tunc perfectius habetur ymagoimago et conformitas ad trinitatem increatum maxime cum etiam tunc in obiecto inveniatur trinitas obiectiva correspondens quodammodo in mente trinitati subiective quod non contingit in aliis obiectis.

Ex eadem solutione patet ad quintum quod non est simile de sensitiva quia actus eius non potest habere deum pro obiecto tamen mihi videtur quod in sensitiva humana quae est eadem cum intelectiva potest poni ymagoimago trinitatis in substantia et actibus sensitivis sic ordinatis ut supra tactum est licet imperfectior actus enim sensitiv et appetitivi humani sunt simplices et inextensi ita bene sicut actus intellectui et voluntati. Sed secus est de bruto ubi tales actus sunt formae extensae et ideo est imperfectior similitudo ad trinitatem increatam simplicissimam.

quia vel per memoria intelligitur nuda substantia animae et illa non sufficit sine obiecto vel specie vel habitu ad principiandum actum quia si sic tunc semper intelligeret sicut arguit philosophus 2 de anima de sensu quod semper sentiret si se solo ageret sensationes nec intelligi potest intellectus cum specie vel habitu quia actualis intellectio non distinguitur ab habitu vel specie quod probatur primo de specie quia actualis sensatio est species in sensu et patet per philosophum et commentatorem secundo de anima ubi probant quod actio sensibilis et sensus ut est in actu quod exponit commentator actio sensibilis extra animam in movendo sensum et actio sensus quae est in sentiente scilicet qualitas qua sentiens calificatur in eadem actio haec commentator igitur similiter sic erit in intellectu.

Similiter probatur de habitu quia si distingueretur tunc generaretur ex actibus et tunc intellectus habens unum actum per illum causaret aliquem gradum habitus et iterum cum illo actu gradum intensiorem quam prius et iterum cum intensiori actu plus de habitu causabit et sic circulariter sive sive donec intellectus habeat perfectissimum habitum quem recipere potest et actum similiter et per consequens statim quando habetur primus actus statim causaturus ipsius habitus consequenter produceretur talis actus perfectissimus et similiter actus perfectissimus iuxta modum praedictum sed consequens est falsum igitur et illud ex quo sequitur.

Respondetur quod intellectio actualis distinguitur sicut proles a memoria id est ab intellectu existente in primo actu sufficienti respectu intellectionis gignendae vel per praesentiam obiecti respectu primi actus naturaliter in illo causabilis respectu talis obiecti vel per speciem vel habitum postea in absentia obiecti respectu cognitionis abstractivae gignendae unde de actu primo scilicet intuitivo causando verum est illud augustinus nono de trinitate capitulo 3 de parvis "ab utroque notitia gignitur a cognoscente videlicet et cognito" de secundo dicit 15 de trinitate capitulo 24 de parvis tamen "quod scimus loquimur ex scientia tamen in memoria nascitur verbum quod eiusmodi est."

Item capitulo 26 dicit quod "verbum gignitur de scientia quae manet in anima" et capitulo 36 simile

Contra arguitur per eos tenent quod actualis cogitatio potest remanendo in mente subiective tanquam una qualitas cessare esse intellectio Ex quo sequitur quod illud idem quod est species vel habitus anima non actu cogitante sit actualis cognitio cum anima ceperit cogitare igitur frustra poneretur species vel habitus distinctus a tali actuali cogitatione et per consequens frustra poneretur pars realis secundae ymaginisimaginis scilicet intellectio determinata a specie et habitu naturaliter sibi praesupponentis in eodem. assumptum probatur quia aliter quando aliquis actu intelligeret haberet simul distinctas similitudines respectu eiusdem quod est superfluum consequentia patet quia etiam secundum augustinum ubi sequi videtur illam distinctionem actus ab habitu vel specie 29 de trinitate capitulo 15 et in multis locis actualis cognitio est similissima speciei de qua gignitur.

Item eodem actu aliquando cognoscitur verbum aliquando etiam cognoscitur alia res in verbo et aliquando non illa res sed alia vel nulla alia sed hoc non detur quod qualitas quae est intellectio possit manere non essendo intellectio quia qua ratione potest manere et simul non esse intellectio alicuius cuius fuit intellectio pari ratione et cuius vis alterius

probatur cum diligo uno actu omnes virtuoso bonas et bonos si quis eorum me ignorante fiat malus talis actus manens cessat esse dilectio illius igitur pari ratione de intellectione

Probatur nihil diligitur nisi cognitum sed cognitio a deo potest destrui sine destructione qualitatis quae est dilectio igitur tunc illa manebit et tamen tunc non tunc erit dilectio pari ratione de intellectione.

probatur ponatur dilectio qua sortes diligit seipsum in platone tunc plato experietur se diligere igitur tunc aliquid diligitur per istam dilectionem et non quod prius quod probatur quia si sortes velit se diligere angelum et haec volitio ponatur in platone per illam plato volet se diligere angelum igitur similiter in proposito. Confirmatur quia per intellectionem qua sortes experitur se intelligere angelum in eadem ponatur in platone plato experietur se intelligere angelum igitur similiter et per volitionem.

Probatur dilectio sortis et odium platonis naturaliter se compati possunt in voluntate sortis igitur cum odium sortis et odium platonis sint qualitates eiusdem speciei si in aliquo potest una stare et alia sed in voluntate sortis cum dilectione terminata ad sortem stat odium platonis igitur in eadem voluntate cum dilectione terminata ad sortem potest stare odium sortis sed non potest cum dilectione sortis esse odium sortis igitur odium sortis potest esse in voluntate sortis. quando ipsum non erit odium sortis et similiter arguatur de visione

probatur visio aliqua potest esse in visu quando ipsa non erit visio ergo

Antecedens probatur quia videatur albedo pedalis in aliqua indistantia tunc quaelibet pars eius quae est in superficie versa ad oculum videtur tamen quia quaelibet pars talis cooperatur ad visionem et facit ad hoc quod totum a remotiori videri potest quam videri possit residuum ista parte remota si cetera sint paria tamen quia compositum ex duobus maximis non visis albedinibus ab aliqua distantia apparet habere partem extra partem in illa distantia igitur media pars eius videtur a tali distantia et pari ratione medietas medietatis et sic sine fine et tamen aliqua pars illius albedinis est ita parva quod si esset per se cessaret videri in tale distantia sine hoc quod cessaret ista qualitas esse quae nunc est eius visio igitur.

Item accipiatur minimum visibile ab a distantia et incipiat tunc plus elongari tunc non manebit post hoc visio eius et tamen ista qualitas quae nunc est visio manebit quia alias daretur ultimum rei permanentis esse.

Probatur si partes albedinis visae secundum superficiem versam ad oculum corrumpantur secundum latum donec residuae cessent videri a bruto quaero autem in omni instanti habet tale brutum novam visionem et tunc esset dare ultimum rei permanentis in esse vel in omni instanti habet visionem minus extensam quam prius et hoc non quia manet extensa per totum oculum vel tertio sequitur quod habet visionem remissiorem quam ante sed talis remissio non fit per substractionem alicuius partis gradualis quia formae illo modo non intenduntur vel remittuntur. Ideo oportet quod hoc sit quia eadem qualitas manens cessat esse visio illorum quorum prius erat visio.

Probatur sit albedo a visa visione b et post hoc instans annichilataannihilata a ponitur in eodem loco albedo c simillima conservata priori visione scilicet b tunc quaero aut per b videbit c vel non si sic igitur visio b quae nunc non est visio c erit post a visio c et per consequens eadem visione qua videtur una pars integralis albedinis videtur et alia sibi simillima igitur pars integralis noviter acquisita videtur per visionem continue prius repraesentatem partem integralem praeexistentem. Si non contra a potest videri ab oculo meo et tuo et infinitis aliis igitur infinitae visiones sunt repraesentativae a quarum nulla potest repraesentare c nec aliud ab a Falsitas probatur quia tunc sequitur quod iste terminus repraesentativum a esset terminus communis infinitis individuis alicuius speciei conveniens et aliis infinitis eiusdem speciei repugnans consequens est falsum quia tunc periret via probandi aliquam universalem

Item intellectus qui modo non intelligit per intellectum a potest intelligere per a igitur et similiter obiectum modo non intellectum per a poterit per ipsum intelligi loquendo de intellectionibus similibus et obiectis similibus consequentia patet quia notitia essentialius dependet a subiecto quam ab obiecto. assumptum patet quia intellectio sortis poni potest in platone.

Item omnes conceptus numerales seu numerorum sunt alterius speciei aliter partes albedinis divisae possent causare infinitas qualitates specifice distinctas nam illis visis potest intellectus formare conceptus numerales quotquot sibi formare placuerit igitur isti conceptus potuerunt sic intendi et remitti quod erunt simillimi et per consequens qui prius repraesentat quinque poterit repraesentare praecise tres sicut alius repraesentat alius cui sit similissimus quia quicquid convenit uni simillimorum convenire potest reliquo aliter sequeretur inconveniens illatum prius in argumento 10.

Item si oculus continue videat aliquid prius motum et post quiescens eadem visio quae prius repraesentavit motum repraesentabit quietem et non motum.

Item quaelibet pars quantitativa visionis bruti quae visio perceptiva et tamen aliqua pars est ita parva quod si esset per se non esset visio perceptiva licet remaneret in oculo etc.

Probatur si visio vel intellectus separarentur a subiectis suis non essent cognitiones igitur

Item. 7 physicorum ad qualitates de prima specie non est motus quia sunt ad aliquid sed notitia est talis qualitas.

Istis non obstantibus teneo contrariam conclusionem quia ut dicit augustinus 11 de trinitate capitulo 22 "illud quod formatur in acie cogitantis est aliud ab eo quod in memoria reservatur et sit ab eo sicut proles a parente."

Item si qualitas quae est actualis cogitatio posset cessare esse cogitatio inhaerendo tamen animae sicut prius igitur pari ratione poterit iterato reincipere esse actualis cogitatio et tunc intellectus noviter intelligeret et sine hoc quod noviter esset causa illius intellectionis in aliquo intellectu quia nihil noviter ageret aut noviter reciperet sed hoc non videtur intelligibile igitur.

Ad primum in contrarium dicendum est quod conclusio illata est vera saepe de illis similitudinibus quarum una est tantum habitualis repraesentatio illius obiecti et alia actualis ymmoimmo de actualibus non est inconveniens dummodo sint alterius rei sicut patet de intuitiva cognitione alicuius et abstractiva eiusdem vel de visione alicuius rei in verbo et eiusdem in genere proprio.

Ad secundum respondi in praecedentibus quod hoc non fit per eundem actum numero.

Ad tertium dicitur quod ibi per se intelligitur bonitatis moralis subiectum autem talis bonitatis scilicet sortes vel plato etc per accidens diligitur et de talibus concessi distinctione prima quod possunt non cognosci vel non diligi eisdem actibus remanentibus sicut eodem actu visionis quo primo per accidens video substantiam panis in hostia consecranda eandem non video hostia consecrata sic hic in proposito cum indistincte diligo bonos quia tales et me ignorante desinunt aliqui subesse huic accidenti desinunt et a me diligi illo actu.

ad quartum patet ex prima distinctione ubi tenui quod dilectio est cognitio.

Ad quintum dicendum est quod in illo casu plato per illam dilectionem non diligeret se sed sortes et similiter si dilectio qua sortes vult se diligere angelum poneretur in platone plato per illam vellet sortes diligere angelum et eodem modo si intellectio qua sortes experitur se intelligere poneretur in platone ille iudicaret sortem intelligere vel experiretur nisi experientia connotet sibi aliquid aliud.

Ad sextum dico quod non omne quod est eiusdem speciei cum odio platonis compatitur secum dilectionem sortis quam tamen secum compatitur odium platonis quia aliquod eiusdem speciei contrariatur illud vero non quia ad contrarietatem actuum huiusmodi individualium id est dilectionum vel cognitionum requiritur ydentitasidentitas numeralis obiecti unde etiam illi iudicio quo iudicarem hunc hominem esse sortem demonstrato sorte repugnaret contrarie iudicium quo iudicarem eundem non esse sortem et tamen secum compateretur illud iudicium quo iudicarem istum hominem non esse sortem demonstrando platonem unde amor et odium error et scientia non contrariantur nisi sint respectu eiusdem licet sint eiusdem speciei cum quibusdam quae invicem contrariantur et hoc est speciale in actibus vitalibus qui sunt ipsi motus et ordines potentiarum erga obiecta.

probatur contrarietas si esset inter illas qualitates non cessarent esse contrariae ex hoc quod cessarent referri ad ea quae prius videretur posse dici uno modo aut etiam quia non sunt eiusdem speciei quia ex alia et alia causa concepta habentur alia et alia eiusdem speciei. illud tamen argumentum et fere omnia procedunt ex non causa ut causa quia difficultas est communis isto non posito et quaeritur eius causa quomodo evadatur.

Ad septimum cum dicitur quod visio potest esse in sensu subiective sine hoc quod ipsa sit visio nego. Ad probationem dico quod quando illa pars cessaret videri tunc etiam cessaret illa qualitas quae prius fuit visio illius partis Et si arguitur a simili de delectatione appetitus quae poterit esse ita remissa quod ipsa delectatio non perciperetur nego quia nullus nego quia nullus talis actus in sensu vel in intellectu est imperceptibilis

ad octavum non pono aliquod minimum visibile ab aliqua distantia danda.

Ad nonum teneo augmentationem et diminutionem gradualem in formis fieri per additionem et subtractionem similis in specie

Ad decimum dicendum est quod c albedo non est nata videri visione b qua videtur a et conclusio ad quam deducitur non est inconveniens quam quod iste terminus esse naturaliter producibile de hac materia prima demonstrata conveniat infinitis individuis ex ea producentibus et tamen nulli omni ex aliis materiis producibilium nec sequitur quod periret via inducendi universalem. Sed videndum est in qualibet materia quod debite fiat talis inductio

Ad undecimum bene volo quod aliquid quod modo non intelligitur per intellectionem a potest in casu per accidens obiectum illius intellectionis non tamen per se. Ad probationem quae probat quod per se dico quod licet essentialius dependet intellectio a suo subiecto in essendo non tamen in repraesentando obiectum cuius est actus ipsi subiecto cui inhaeret sicut vitali principio hoc enim habet inseparabiliter ex natura sui et in haec ab obiecto dependet nec oportet quod a obiecto active sed ab illo qui active conservat eam in subiecto quodcumque fuerit illud.

Ad duodecimum dicendum quod conceptus pure numerales non sunt eiusdem speciei sed sunt mere sincategorematica. sicut omnis et aliquis quod patet quia confundunt terminos sequentes se et ideo unus numquam potest fieri similis alteri.

Advertendum tamen quod nominaliter expressa sumuntur quasi collective et non confundunt terminum sequentem sicut nec omnis quando sumitur collective.

Ad 13 dicendum est quod accedit visioni quod eius obiectum moveatur vel quiescat et per consequens quod ipsum sit motus vel quies quamvis mediante visione possit evidenter iudicari vel argui quod res visa moveatur et ideo dicatur motus esse de numero sensibilium ideo hic dicendum consequenter sicut supra ad tertium

Ad 14 sicut ad probationem septimi.

Ad 15 concedendum quod sicut accidit illi rei quae est intellectio quod ipsa sit accidens vel qualitas quia non est accidens vel qualitas nisi quando accidit vel qualificat ita accidit sibi quod ipsa sit cognitio quia natura sua nata est esse intellectio non sibi ipsum sed suo subiecto et sicut non potest in esse illi subiective nisi ipsum qualificet ita nec quin sit sibi cognitio.

Ad 16 dicendum est quod aliquando qualitas aliqua fit vel fieri potest scientia sine aliqua mutatione scientis vocando scientiam omnem notitiam veram iudicativam si enim stante notitia tali res aliqua aliter se haberet et si post incipiat se habere sicut supponat talis notitia tunc habetur scientia sine mutatione scientis quia ab eo quod res est vel non est omnino dicitur vera vel falsa.

Similiter aliquis potest fieri de novo bonus sine mutatione alicuius sibi additi in subiecto per novitatem praecepti vel huiusmodi similiter de pulchritudine de sanitate et ita de multis qui ponuntur in prima specie qualitatis nam alia fiunt pulchritudo vel sanitas ad amotionem aliorum sine additione vel substractionesubtractione ab illis quae erunt pulchritudo vel sanitas.

Aliter dicunt dilectio et consimiles non distinguntur ex eo quod aliquis de facto actuetur per tales actus vel habituetur formaliter denominative per habitis sed distinguuntur aptitudine naturali actuandi vel habituandi aliquem vel aliquos et sic si intellectio vel visio sortis poneretur in lapide adhuc esset intellectio vel visio licet actu nullus per eam intelligeret vel videret sed quia de natura sua est si esset in subiecto apto nato formaliter quia per eam aliquid videretur vel intelligeretur et eodem modo de aliis similibus.

Alii dicuntur quod illa qualitas quae est visio vel intellectio etc nec tamen debet concedi quod simile sit de accidente vel qualitate quae non distinguitur ex hoc quod accidens actualiter accidat subiecto vel qualitas qualificet sed ex hoc quod essentialiter natu sit accidens accidere ei qualitas qualificare nec etiam concedendum est quod aliquis possit heri de novo bonus sine sui mutatione quamvis forte malus possit fieri non malus sine sui mutatione scilicet quod per solam derogationem et nota ad imputationem ad culpa.

Item quicquid sit de pulchritudine non videtur quod sanitas de novo possit fieri in subiecto sine im mutatione Item quod dicit quod res mim numeralis confunfundunt etc. non est ad propositum sed dicendum est quod conceptus numerales essentiales diversarum specierum sunt nec est inconveninens quod una albedo secundum se vel suas partes obiective agat ad causandum tales species infinitas vel ut melius dicam secundum logicam infinitae species tales quae accipiuntur secundum diversam aptitudinem partium adinvicem.

Diceres conceptus qui est naturalis similitudo quaternarii etiam repraesentat ternarium igitur est eiusdem speciei cum conceptu qui est praecise naturalis similitudo ternarii et ita arguitur de quolibet numero maiori respectu diversorum numerosum.

Item tunc est dubium quae species numeri sit perfectior.

Ad primum negagatur consequentia eo quod quod non utrobique repraesentio est omnino similis et adaequata etc

Ad secundum dico loquendo de perfectione rei absolute prout est talis essentia tunc species maioris numeri includit perfectionem numerorum et adhuc plus igitur tunc semper maior erit perfectior.

Si autem loquimur de perfectione numeri quo ad constitutionem sui ex partibus tunc iste numerus dicitur perfectus qui adaequate constituitur ex partibus suis aliquorum etc. ut dicunt geometrae.

Si autem loquimur de perfectione secundum consonantiam et armoniam resultatem in aliquo toto numero ex habitudine suarum partium adinvicem vel alio conformiter sicut est in consonantis musicalibus cuiusmodi sunt dyapente daypason etc tunc talis numerus est perfectior cui correspondet armonia melior et convenientior unde forte numerus ternarius ut sic est perfectissimus et universaliter numerus impar perfectior numero pari.

videtur quod non sic tunc amor angeli qui peccantis quo affectavit aequalitatem dei processisset ab aliqua notitia aut igitur ab obscura notitia aut ab altera Si primum cum obscura notitia fuerit pena peccati sequeretur quod ipsum peccatum angeli processit a pena peccati et ita sequitur quod pena naturaliter saltem praecessit culpam auctoritate augustinisuper genese 11 ad litteram capitulo 24 Si secundum igitur angelus simul fuit in maximo peccato et clare vidit deum igitur simul fuit miser et beatus quia "haec est vita aeterna ut cognoscant te" etc Ioannes 17.

Item tunc primus amor in mente aliqua procederet a notitia et supposito quod iste amor sit respectu alicuius obiecti delectabilis cum tunc illa notitia sit verum quia est cognitio alicuius respectu placentis igitur est verbum per diffinitionemdefinitionem verbi. Ex quo sequitur quod primus amor mentis in illo casu procedit a verbo consequens falsum quia tunc idem esset causa et effectus respectu eiusdem quia omne verbum procedit ab amore secundum augustinum 9 de trinitate capitulo 24 et 12

Probatur prima notitia procedit ab amore igitur primus amore non procedit a notitia Assumptum probatur quia prima notitia sensitiva sit a voluntate copulante sensum cum sensibili secundum augustinum 11 de trinitate capitulo 2 4 7 9 21 29 et quasi per totum librum sed voluntas non copulat nisi per amorem cum non habeat alium actum quo sic copulet igitur quaelibet cognitio sensitiva procedit ab amore

Probatur appetitus sensitivus potest esse sine cognitione igitur intellectivus Assumptum probatur quia naturaliter quis haberet tamen et sitim etiam si numquam sentiret aliquid ab extrinseco

Item talis dilectio vel esset eadem cum intellectione praesupposita vel non si sic cum ista intellectio pari ratione possit fieri odium dei sicut dilectio sequitur expositorie quod dilectio possit esse odium si non est intellectio igitur deus conservare dilectionem istam destructa ista intellectione et pari ratione omni intellectione destructa et tunc voluntas posset diligere incognitum contra augustinum et contra experientiam. Et confirmatur quia tunc voluntas vere potest imperare cogitationem de aliquo actualiter non cogitato aut igitur illud apprehenditur actu aut non. Si non voluntas operatur volitione circa incognitum. si sic frustra operaretur et hoc etiam erat contra casum.

Ad oppositum quinto de trinitate capitulo 67 et 77 utrobique enim dicit quod amor procedit de scientia et de ipsa mente

Probatur notitia praesupponitur amori sicut probat augustinus 8 de trinitate capitulo 16 et 10 de trinitate capitulo 58 et quasi per totum librum. Et tertio de libero arbitrio dicit hoc capitulo 4 quod nihil potest amari nisi cognitum quamvis aliquid possit cognosci et non amari igitur cognitio est aliquo modo causa amoris et non materialis nec finalis igitur effectiva igitur amor procedit a notitia.

Item de hoc vide aristotelem tertio de anima et commentatorem commento 50.

Item 12 methaphysicae commento 36 sicut appetitus in brutis animalibus est propter sensum qui apprehendit voluptuosum ita voluntas sive desiderium intellectus est per intellectum.

Ad istud dubium respondetur affirmative loquendo de amore qui est actus amandi vel appetendi per viam naturae causatus et ideo amor huiusmodi inter partes ymaginisimaginis proportionaliter spiritu sancto in ymagineimagine increata secundum augustinum ubi prius arguendo ad partem oppositam huius dubitationis.

Si instes per augustinum 9 de trinitate ubi quasi per totum dicit quod mens humana est ymagoimago trinitatis increatae ratione istius trinitatis scilicet mentis notitiae et amoris in qua trinitate notitia procedit de mente et amor de notitia et tamen ibi secundum eum tam amor quam notitia sunt una essentia mentis igitur amor ibi non distinguitur a notitia actualia qua procedit nec notitia actualis quae est ibi proles a mente ipsa tamquam a parente.

Respondet unus doctor quod amor et notitia tripliciter accipiuntur uno modo pro potentiis Alio modo pro habitibus et tertio modo pro actibus et secundum hanc distinctionem dicendum esset quod secundum ymaginationemimaginationem solum est illa trinitas non secundum rem cuius partes ymaginataeimaginatae sunt secundum augustinum ipsa substantia mentis secundum veritatem rei extra nisi virtualiter solum quia mens ipsa continet potentialiter illa a quorum unum realiter procedit ab alio et tertium ab utroque.

Utrum autem voluntas possit diligere incognitum est dubium magnum et teneo quod non tamen quia apud me omnis volitio est apprehensio quaedam sicut patet distinctione prima et tertia tamen quia secundum augustinum in visa diligere possumus incognita nequaquae.

probatur non plus potest voluntas incognitum quam intellectus assentire non apprehenso quia volitio non minus in suo fieri et esse dependet ab apprehensione quam assensus.

Item omnis volitio naturaliter causata est effectus alicuius cognitionis et nullus potius quam illius quod diligitur tali volitione

Sed contra hoc voluntas praecipit intellectui consideret a aut igitur tunc a est actu consideratum et tunc superflue praeciperet voluntas aut non et sic habetur propositum.

Item voluntas potest conformare intellectui et suspendere actus proprios et velle istos et etiam sensationes quas experitur etiam si actu eas non intelligat.

Item non minus requirit effectum suum praecognosci quam obiectum eo quod effectum suum libere producit a proposito sed primum non requirit secundum omnes igitur nec secundum

Item voluntas potest intellectionem velle non habere aliquam cognitionem ita tamen quod ipsa continuet istam volitionem aut igitur intellectus obediet sibi et tunc stabit volitio sine intellectione aut non et tunc voluntas non esset potentia libera plus quam ignis.

Item si non hoc maxime videtur quia cognitio intellectiva eiusdem obiecti naturaliter sibi praesupposita volitionem causaret probatur satis quia causa naturalis non potest causare in idem passum uniformiter dispositum contrarios effectus sed stante eadem intellectione potest voluntas velle vel nolle illud quod intelligitur igitur non est causa naturalis utriusque.

Item cognitio habitualis videtur sufficere quia habitibus uti possumus cum volumus secundum philosophum igitur non videtur requiri cognitio actualis.

Item dato quod intellectio actualis requireretur ad causationem volitionis tamen videtur quod voluntas ex sua libertate postquam actus causatus possit istum continuare cessante intellectione quacumque nam species sensibilis in organo sensus exterioris non minus dependet a sensibili quam volitio ab intellectione. Sed licet res extra requiratur ad causandum speciem istam et visionem consequentem tamen illa species postquam est causata per aliquod tempus potest conservari sine praesentia sensibilis sicut patet per perspectivos de claudente oculos postquam vidit res lucidas et idem augustinus dicit.

Item non plus requirit actus voluntatis intellectionem quam libera executio exterior actum voluntatis. Sed executio exterior non semper requirit actum voluntatis ut patet de illo qui distincte legit horas vel vadit ad ecclesiam.

Item videtur quod saltem respectu alicuius oppositi habere possit voluntas actum suum licet pro tunc illud oppositum non sit obiectum alicuius intellectionis nam quando intellectio aliqua est in intellectu circumscripta omni alia intellectione posset volunluntas velle istam intellectionem et tamen intellectio isto casu posito non est obiectum intellectus actualiter igitur probo assumptum quia cogitatio ista potest esse conveniens licet sit respectu alicuius odibilis et stante ista cognitione voluntas potest delectari sicut patet per experientiam ista delectatio non est respectu obiecti cogniti quia istud ymaginatumimaginatum non est sibi delectabile per positam igitur est respectu istius cognitionis et per consequens voluntas potest velle istam cognitionem licet istam non intendat quia delectatio huius est quoddam velle vel saltem velle aliquid potest esse respectu eiusdem omni alia cognitione circumscripta eodem modo posset argui de delectatione sicut de actu voluntatis non intellecto.

Ad primum istorum patet responsio ex dictis immediate ante istam dubitationem.

Ad secundum dicendum quod oportet voluntatem apprehendere istum actum quem debet suspendere et hoc eo modo quo suspendit scilicet distincte vel in communi.

Ad tertium negatur assumptum quia non vult quaelibet effectum quae libere producit sicut vult quodlibet obiectum quod diligit tamen si effectum suum vellet tunc etiam illum proportionaliter cognosceret ut quando voluntas vult aliquid esse diligendum.

Ad quartum dicendum quod si intellectus debeat obedire voluntati in illo casu oportet quod ipsamet obediat sibi ipsi cessando ab omni volitione et ab actus imperati contradictione si detur alia pars non sequitur quod ipsa non sit libera.

Ad quintum minor est falsa de causa partiali ad varios effectus determinabili libere ab alia causa.

Ad sextum negatur assumptum Ad probationem dicendum est quod habitibus uti non valemus nisi cum de eorum usu confusione vel divisione actualiter cogitamus.

Ad septimum dicendum quod licet talis species non minus dependeat in suo fieri a sensibili quam volitio a cognitione prima naturaliter tamen amplius dependeat ab eo inessendo et permanendo in aliquo subiecto.

Ad octavum negatur maior quia executio non est liber denominatione extrinseca nec voluntatis causat illam immediate sed mediante virtute motiva quia ad hoc est articulus parisiensis. scilicet quod substantia creata nihil operetur ad extra per solum velle hoc enim soli deo convenit quia dicit et facta sunt propter quod cessante volitione potest executio exterior aliquandum continuari. et quia solum est meritoria bonitate interioris volitionis tota illa cessant non est exterior meritoria sic quod ad novum meritum imputetur et ex hoc concedo quod ambulans ad ecclesiam si moreretur in instanu quo cessat habere actum interiorem tantum praemium habet in caelo quam si ultra procederet sine actu meritorio interiori.

Ad 9 dicitur quod assumitur falsum licet enim quinque delectemur de aliqua cogitatione tamen hoc non sit sine apprehensione illius cogitationis.

Quintum dubium an partes ymaginisimaginis creatae sint aequales quod non quia secundum augustinum 15 libro de trinitate capitulo 62 a singulis bina a binis singula maioribus minora vincuntur et per hoc patet quod non sunt aequales Sed respondetur quod ipse probat hoc secundum suos actus in via et hoc est verum.

Contra si sic intelliget tunc acciperet falsum quod a singulis singula vincuntur quia numquam vincitur memoria ab intellegentia si intelligit actu memoria meminit suo modo actu.

Item si sint aequales tunc quid memoria memineret intellectus intelligeret sicut dicit augustinus 10 de trinitate capitulo 26. Et magister allegat libro primo distinctione tertia falsitas probatur quia aut hoc esset verum de intelligere actu primo aut de actu secundo non de actu primo quia hoc non est nisi meminere si de actu secundo falsum est quia multa habeo in memoria quae non actualiter cogito.

Item memoria intelligentia voluntas non distinguuntur realiter igitur. consquentia patet per Hillarium 3 de trinitate et per magistrum libro primo distinctione 31 ubi dicit quod "aequalitas et similitudo non sunt nisi ubi est distinctio realis"

Item si sic tunc istae partes formet aequales ratione suorum actuum in patria quando essent sanatae a langore sicut dicit augustinus 15 de trinitate capitulo 26. Falsitas probatur quia voluntas habebit ibi adiuvans puta charitatem quae non excedit secundum apostolum igitur voluntas plus amabit quam intellectus intelliget.

Item in patria erit perfectius amor sicut dicit augustinus 9 de trinitate capitulo 9 de parvis si igitur cognitio aequalis sit amori sequitur quod mens ibi tantum cognoscit se quantum est sed deus ipsam non cognoscit nisi quantum ipsa est igitur mens ibi tantum se cognoscit quam deus eam cognovit quod est impossibile.

Probatur tunc beatus in patria aequaliter amaret deum et omnia alia posito quod aequae clare cognoscat deum et omnia alia quod est impossibile quia cognitis aequaliter bonis in aequalibus magis amat beatus magis bonum ut manifestum est Item actus malus hic in via non est volitus a beato quia tunc ipse peccaret nec est nolitus quia tunc non haberet quicquid vult et tamen talem actum cognoscit igitur.

Ad oppositum arguitur per augustinum 10 de trinitate capitulo 26 Et magister allegat distinctione tertia primi libri

Item 15 de trinitate capitulo 68 dicit quod haec erunt aequalia quando erunt ab omni langore sanata.

Probatur 9 de trinitate in fine mens amor et notitia eius tria sunt quaedam et cum perfecta sunt et aequalia sunt si enim mens minus se amat quam est Verbi gratia si se tantum amet mens hominis quam amandum est corpus hominis cum plus sit ipsa quam corpus peccat et non amat perfectum amorem sui.

Et nota bene hanc auctoritatem augustini quia probat solutionem quamdam prius positam quia tunc intellectus creatus comprehendit aliquid cum cognoscit illud ita perfecte sicut ipsum est ens non autem sicut ipsum est cognoscibile sicut dicit augustinus quod partes ymaginisimaginis cum sunt perfectae tunc mens non amat se quam est et non dicit non amat se quam est amabilis nam est infinite amabilis infinite divini amoris.

Aliter enim dici potest quod non oportet duplata bonitate petri vel cuiuscunque obiecti cogniti duplari cognitionem quando non duplatur principalior causa cognitionis scilicet intellectus qualiter autem sit utrum videlicet amor et visio beati sunt aequaliter intensi quodlibet in sua specie nescio quia ista est quaestio facti et non est nobis scibile in via peregrinantibus nisi fuerit a deo alicui revelatum.

Ad primum argumentum istius dubii augustinus loquendo de aequalitate secundo modo dicta non autem in positione et isto modo verum est quod non sunt tres partes istae ymaginisimaginis aequales in viatoribus communiter quia ut saepius una pars sic loquendo est in viatore plus impedita quam alia.

Ad secundum respondet syphf quod intelligere est duobus modis. uno modo in actu et in habitu. Secundo modo ibi loquitur augustinus et cum accipitur quod sic intelligere non est nisi meminere. Respondetur tamen quod hoc eset secundum aliam et aliam rationem dicitur enim meminere prout est cognitionis conservatus et dicitur intelligere prout est habitus cognitivus absolute.

Aliter potest dici quod iste auctoritates et consimiles intelligendae sunt sic quod quicquid memoria memineret intellectus potest intelligere et econverso et ita de nolle et velle.

Ad tertium dicitur quod bene probat quod non proprie dicuntur aequales quia non realiter distingunturdistinguuntur et hoc totum conceditur

Ad quartum respondet sypf. quod amor est intensior in prima propter causam prius dictam sed patuit quod illud medium non necessitat illud ponere sed argumentum tangit unum dubium facit unde posset esse sic et aliter et ideo qualiter sit de facto nobis est incertum

Ad quintum conceditur conclusio quod mens cognoscit se tantum quantum deus eam cognoscit referendo quantitatem ad obiectum cognitum non autem ad intensionem cognitionis sicut conceditur quod mens amat seipsam quantum deus amat ipsam et hoc appreciative quia neuter amat ipsam nisi quantum valet licet deus diligat ipsam in infinitum plusquam ipsa seipsam secundum intensionem et magnitudinem perfectionis illius dilectionis.

Ad sextum dicitur quod mentem cognoscere aque clare deum et alia potest dupliciter intelligi uno modo quod aeque proportionative et aeque comprehensive et dixi alias quod isto modo in infinitum minus perfecte et minus clare cognoscit deum quam seipsam et aliam creaturam visam a se et hoc quamvis visione multo intensiore videatur deus quam aliquid aliud. Alio modo potest intelligi quod aeque clare cognoscat deum et aliud vel alia quia cognitione aeque intensa in specie sua cognoscit deum sicut facit creaturam ibi visam vel quam intense cognoscit aliud in specie visionis congrua creaturae.

Et tunc dico quod nihil aliud a deo potest in genere proprio ita clare id est ita intense in specie visionis sibi congrue videri sive cognosci a creatura creata sicut cognoscitur deus ab ea quae cognitio qua videt deum replet suam capacitatem in illa speciei visionis qua videt deum sed nihil aliud ita intense videtur igitur a creatura rationali per cognitionem in genere proprio quam causat potentia simul cum obiecto naturaliter talis enim multum deficit secundum intensionem a tanta quanta est illa quam habetur respectu dei. Diceres nihil aliud posset mentem replere sui cognitione naturaliter ab illo et mente cui obiicitur causabili tamen deus poterit illius speciei cognitione ipsam replere quo posito stat argumentum vel quod partes ymaginisimaginis non erunt respectu illius creaturae aequales vel quod mens in isto casu tantum diliget creaturam sicut deum. Respondetur quod hoc non est inconveniens prout ly tantum notat aequalitatem intensionis cum quo stat quod in infinitum plus diligit deum appreciative.

Ad ultimum potest concedi quod beatus nollit peccatum esse vel actum malum praecipue in aliquo sibi devoto.

Legitur enim quod sanctus Ioannie evangelio dixit quibusdam iuvenibus vidi angelos vestros flentes igitur illis angulis displicuit ruina illorum iuvenum

nec tales displicentiae quae procedunt ex charitate ad proximos viatores repugnant eorum statui beatifico nec credo quod omnia fient quae optant fieri circa alios. Sed sufficit ad beatitudinem quod quicquid optant sibi ipsis quod hoc habeant vel quod hoc eis fiat.

ne aestimo quod tenentur in omni volito conformari deo saepe nanque orant pro salute sibi devotorum optant eis salutem qui tamen finaliter damnabuntur quia non semper eis revelatur quid finaliter de talibus erit pro quibus orant

Ad primum principale dicitur quod ymagoimago dei sumitur uno modo pro substantia mentis creaturae rationalis quae semper dum est memoria intelligentia et voluntas et istud bonum non perdidit quo ad substantiam homo per peccatum licet perdiderit efficatiam bene operandi in impedimentis quae incurrit et haec fuit sua in naturalibus vulneratio. Alio modo sumitur pro ista substantia cum actibus cognitionis et dilectionis dei et actus illos perdidit in quibus forte creatus fuit vel etiam quales poterat in statu innocentiae et semper si non delinquere potuisset nunc autem pro statu naturae lapsae in tales non potest et maxime cum servit peccatis et distrahitur ad terram.

Ad secundum patet per idem.

Ad tertium conceditur quod tam mens est ymagoimago dei quam homo secundum mentis magis tamen mens eo quod homo non est ymagoimago dei nisi secundum mentem et propter unumquodque tale etc. nec obstat quod homo est ens nobilius eo quod non est ymago secundum illud quod additur menti sicut etiam secundum illud nec amat nec intelligit sed secundum mentem.

Aliter respondet sypf quod homo est ens nobilius extensive sed mens intensive et secundo modo loquitur anselmus

Ad quartum dicendum est quod ratione substantiae suae quia ipsa substantia mentis est ymagoimago dei sed tantum ipsa mens in comparatione ad actus quos potest et ideo cum actualiter habet actus huius expressius est ymagoimago dei quia tunc magis ducit in notitiam trinitatis quo ad personalem distinctionem prius tamen ex fide vel revelatione cognitam quia ut supra tactum est non de ratione ymaginisimaginis vel vestigii ducere in primam notitiam illius cuius est ymago vel vestigium.

Ad improbationes ibi factas dicitur secundum magistrum quod ibi non est tanta similitudo quin ibi sit maior dissimilitudo.

Ad aliam probationem ibidem conceditur quod solum innittendo argumentationi a simili quo ad aliquid cognitio eius nata est abducere et quo ad aliud nata est iuvare tamen quia fides firmius facit adhaerere quam argumentum a simili abducat igitur excludit abductionem et per hoc iuvatur cognitio mentios.

Ad ultimum responsum est supra solvendo omnes rationes primi dubii.