Table of Contents
Wodeham Abbreviatio (Depreciated)
Liber 1
Collatio
Prologue
Liber I, Distinctio 1
Liber I, Dist. 1, q. 2 : Utrum fruitio beatifica differat ab ipsa anima.
Liber I, Dist. 1, q. 3 : Utrum fruitio realiter distinguatur ab omni cognitione.
Liber I, Dist. 1, q. 4 : Utrum fruitio realiter distinguatur a delectatione.
Liber I, Dist. 1, q. 6 : Utrum voluntas necessario vel libere principiet actus suos.
Liber I, Dist. 1, q. 10 : Utrum creatura rationalis clare videns Deum necessario diligat ipsum.
Liber I, Dist. 1, q. 11 : Undecimo circa distinctionem primam quaero: Utrum solus Deus sit licite a creatura rationali ultimate fruibilis.
Liber I, Dist. 1, q. 12 : Utrum haec sit possibilis: creatura rationalis fruitur una persona divina non fruendo alia.
Liber I, Dist. 1, q. 14 : Utrum fruitio beatifica sit actus intellectus.
Liber I, Distinctio 2
Liber I, Dist. 2, q. 1 : Utrum in entibus sit tantum unus Deus.
Distinctio 3
Distinctio 6
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum solus Deus sit immutabilis.
Distinctio 17
Quaestio 1 : Utrum gratia seu caritas sit viatori necessaria ad salutem
Quaestio 2 : Utrum caritas seu gratia increata sine alio possit sufficere ad salutem
Quaestio 3 : Utrum de peccatore possit fieri non peccator et acceptus Deo sine tali habitu sibi infuso per gratiam increatam.
Quaestio 4 : Utrum caritas vel alia forma augmentabilis augmentetur per deminutionem contrarii sui.
Quaestio 5 : Utrum in augmentatione caritatis vel alterius formae gradus omnis praeexistens corrumpatur cum novus gradus inducitur ita videlicet intelligendo quod in omni instanti sit totaliter nova forma.
Quaestio 6 : Utrum omnis bonus motus voluntatis meritorie augmentatius caritatis ad quem homo tenetur debeat vel possit ex caritate procedere collata ex merito redemptoris.
Distinctio 33
Quaestio 1 : Utrum Deus essentialiter unus sit personaliter trinus.
Quaestio 2 : Utrum Deus genuerit Deum
Quaestio 4 : Utrum divina essentia generet vel generetur.
Quaestio 5 : Utrum potentia generandi possit communicari filio in divinis.
Quaestio 6 : Utrum spiritus sanctus posset distingui a filio si non procederet ab eo.
Quaestio 7 : Utrum pater et filius sint unum principium spirans Spiritum Sanctum.
Quaestio 8 : Utrum personae divinae primo et adaequate distinguantur ab invicem semetipsis.
Quaestio 9 : Utrum omne idem patri sit omnibus modis idem patri.
Liber IV
Librum I, Distinctio 1, Quaestio 8 [Paris 1512 Transcription]
Utrum voluntas possit simul et subito producere actum voluntarium meritorie et libere dilectionis videtur
quod non / quia tunc in momenot temporis posset mereri meritis aequalibus infinitis in infinitis instantibus eius cum non sit maior ratio de uno quam de alio
Contra principum activum in posso summe disposito in quo nulla est resistentia positis cum hoc omnibus causis potest causare effectum suum subito sed voluntas est principium tale activum et cum hoc tale passivum igitur circumscriptis impedimentive et positis omnibus requisitis subito causabit actum sed voluntas est principium tale actuum et cum hoc tale passivum igitur subito causabit actum suum.
Articulus primus
Prima conclusio
prima conclusio quam non assero quod voluntas nostra vel angelica si in hoc instanti non causat dilectionem non potest sine medio post hoc intans et subito simul causare dilectionem probatur supponendo quod idem est fieri in instanti et fieri simul quia secundum veritatem instantia non sunt mensurae tales quales quidam ymaginantur.
Tunc arguitur sic impossible est quod innans immediate succedat instanti vel unum mutatum esse in eodem motum continuetur igitur impossibile est quod aliquid immediate post instans in quo non est ipsum nec aliquid quod potest esse pars eius simul fiat vel instantaneae: quia tunc esset aliquod intans instanti immediatum. Item per philosophum non est dare ultmum rei permanentis in esse igitur pari ratione non est dare ultimum indivisibile in quo res aliqua et quaelibet eius pars ultimo non sit. probatur tunc duo angeli essent factibilis immediate unus post alium quilibet eorum instantaneae et tunc instans in instanti erit immediatum.
Contra conclusionem arguitur primo sic possibile est deum annichilare mundum sic quod mundus habeat modo esse et immediate post hoc subito habeat non esse igitur etiam potest facere quod modo non sit et immediate post hoc simul totus erit igitur etc.
praeterea deus potest facere unum angelum qui praecise esset per instans et talis simul desineret esse igitur per tuum modum arguendo instans erit immediatum instanti.
praeterea praecise per unum instans deus potest nolle cooperari soli ad illuminationem medii summe dispositi quod si fieret in instanti sol non illuminaret medium et tamen statim post illuminaret et simul: quia non esset ibi aliqua causa successionis
praeterea obstaculum aliquod inter positum inter solem et medium posset deus instantaneae annichilare illo casu posito sol immediate post illud instans illuminaret medium sine successione: quia non esset ibi causa successionis.
praeterea in quacumque mensura potest causa successive agere aliquam rem simul factibilem deus potest eam simul et subito producere sed creatura potest immediate postquam talis res non est nec aliquid eius agere successive igitur etc praeterea deus immediate post hoc instans potest totam rem aliquam et quamlibet eius partem conservare sed dei conservatio est vera productio igitur. ita etiam sol si staret immediate post hoc instans conservaret radium quem nunc producit et conservare est producere igitur
praeterea omne illud cui non repugnat simul esse immediate post hoc instans potest deus simul producere immediate post hoc instans etiam dato quod nunc non sit sed nulli rei permanenti repugnat simul esse immediate post hoc instans quia omnes tales de facto essent secundum se immediate post hoc instans igitur etc.
Ad primum respondetur quod hoc non est factibile quia repugnantiam includit scilicet quod aliquid simul et instantaneae fieret vel destrueretur et cum hoc idem non fieret nec destrueretur simul nec instantaneae cum instans instanti immediate succedere non potest.
Ad tertium dicitur quod in illo casu sol non illuminaret immediate post hoc medium subito sed successive et deus esset causa successionis eo quod nollet tunc subito vel nunc producere quia si vellet lumen tale subito producere sine omni medio post hoc instans tunc vellet ipsum producere in hoc instanti cum non sit huic instanti aliquod instans immediatum nec esse posset in quo subito aut simul produci valeret. dices ponatur praecise quod deus per instans nollit simul producere tale lumen et per totum tempus praecedens et sequens producatur simul vel sic simul idem lumen dicitur quod hoc non est possibile quia infert indivisibilia esse immediata.
Ad quartum dicitur quod in instanti adnihilationis obstaculi sol illuminaret medium quia tunc non esset obstaculum impediens.
Ad quintum negatur discursus quia non bene subsumitur / deberet ei subsumi aliquid individuum mensurae et hoc non fit sed subsumitur haec adverbialis determinatio immediate et fit fallatia figurae dictionis commutando rem in modum sed bene potest formari ratio sine defectu.
Secunda conclusio
Secunda conclusio sequens ex dictis quod si voluntas in hoc instanti non causat dilectionem et immediate post hoc causabit illa causabitur successive. Sciendum tamen quod oppositum dictarum conclusionum teneri ptest: et satis videt mirabile negare deum posse aliquid quod nunc non est immediate post hoc subito producere. ubi advertendum quod aliquod dicunt nullum instans esse realiter in tempore vel morum continuo: sed quod omne instans est productio subita alicuius rei et ita instans est mensura extrinseca tempori. Et secundum hoc dicendum est quod si nunc aliquid puta sortes non est et immediate post hoc erit subito quod instans producionis sortis non eoexistit alicui parti temporis praecedentis nec instanti terminanti tempus praecedens quia nullum tale est / sed erit antequam transeat aliqua pars temporis sequentis nec tamen portet quod aliqua pars vel aliquod instans sequentis temporis adaequate mensuret talem subiectam productionem.
Item concedendo instantia in tempore modo communica quod instans sit mutatum esse tunc si in hoc instanti sortes non est et immediate post hoc subito erit coneditur quod subita productio sortis est instans extrinsecum tempori immediatum praesenti instanti intrinsece temporis et tunc tale instans extrinsecum non coexistit praecise allicuius instanti intrinseco temporis sed immediate erit post hoc instans praesens ante omne successionem temporis futuram.
item illud in permanentibus secundae lineae pn esse continguae et ita punctus initiativus posterioris immediate erit post punctum terminativum prioris quilibet distincte in situ suo / sic etiam deus potest facere in successivis quod una hora contingue sequatr aliam et per consequens instans erit immediatum instanti et etiam aliquod quod habet non esse in uno instanti potest subito produci in alio instanti immediato illi.
Item producat deus quattuor lineas immediatas et mutetur unus punctus per eas tunc in qualibet parte praeter primam habet mutatum esse igitur ibi sicut tria mutata esse instantia immediata.
Item producat deus tres angelos immediate post se invicem tales autem tres productiones sunt tria instantia mediata nec istu est mirum puncta sic possunt poni extra seinvicem immediate quod tamen unum est prius et aliud posterius licet non in eodem continuo sicut nec instantia possunt esse immediata in eodem continuo nec etiam ex instantibus immediatis iuxta praedictam ymaginationem potest fieri successivo continua sicut nec ex punctis linea.
Tertia conclusio
Quarta conclusio
Quarta conclusio quod dilectio est ab angelo vel ab anima causabilis successive probatur quia dilectio praerequirit cognitionem concausantem cum ipsa voluntate ut patet ex quaestione prima sed talia cognitio intendi potest et remitti eo quod obiectum proportionabilius vel minus proportionabiliter approximari potest potentiae cognitivae et secundum hoc ipsam magis vel minus perfecte immutare igitur etiam dilectio quae est effectus cognitionis intensibilis est et remissibilis.
Praeterea non est dare maximam distantiam a qua obiectum aliquod immutare potest potentiam angeli cognitivam quia quacunque data a qua potest aliquod obiectum immutare illam potentiam per maiorem immutare potest idem obiectum maius sequitur igitur quod est dare distantiam minimam a qua obiectum non posset movere potentiam illam ceteris paribus: igitur si a fine illius distantiae inciiat moveri obiectum versus potentiam causabit successive maiorem et maiorem cognitionem in potentia secundum successivam approximationem obiecti versus potentiam igitur etiam volitio potest esse successiva quia amor respectu obiecti naturaliter cogniti mere naturaliter causatur si obiectum eius apprehendatur tantum apprehensione simplici sine omni deliberatione seu compositione et divisione posita autem causa mere naturali et sufficienti et non existente impedimento ponitur effectus in passo disposito et hoc simul vel successive correspondente productioni suae causae.
praeterea visio corporalis causari potest et etiam corrumpi successive secundum approximationem obiecti ad potentiam vel secundum remotionem ab eodem igitur visio talis habet partes et non secundum extensionem eo quod anima humana in qua recipitur non est extensa igitur secundum intensionem et per consequens cum amor vel appetitio necessario sequens modo praeexposito ipsam visionem simul fiat cum factione cognitionis illius igitur sequitur quod tantum partibiliter fiet et bestruetur sicut et ipsa visio.
Contra illas duas conclusiones arguitur per aliquos tenentes hoc pro conclusione quod actus diligendi sit indivisibilis simpliciter carens partibus quia aliter actus diligendi deum esset imperfectior actu diligendi iniustum et eo quod in actu diligendi deum reperitur tam remissus gradus dilectionis quam actus diligendi deum est intensior ipso cum igitur quaelibet pars dilectionis sit dilectio sequitur propositum.
Secundo sequitur ex eadem deductione quod unus modicus fetor actu diligendi deum esset perfectior.
Tertio tunc simul et semel diligeret quid idem obiectum perfecte et imperfecte quia toto actu perfecte et per te actus imperfecte.
Quarto anima christi est perfectior anima iudae. et sunt eiusdem speciei et tamen neutra habet partes igitur similiter poterit esse in proposito.
Quinto si habeant partes accipio duas species in talibus actibus. Et quaero an quodlibet individuum unius illarum specierum sit perfectius quolibet alterius vel non. si sic tunc sequitur quod quodlibet individuum speciei perfectioris sit in infinitum perfectius quia habebit infinitas partes quarum quaelibet valet infinita individua speciei inferioris aequalia si non hoc est contra philosophum dicentem quod species sunt sicut muneri.
Praeterea si sic ponatur tunc quod aliquis actus intendatur per additionem unius gradus suae speciei et post per meditatem unius gradus et consequenter in infinitum per partes proportionales sic procedendo si sic fieri potest aeque rationabiliter poteri poni simile de speciebus quod cuilibet augmentationi sic factae correspondet unum individuum unius speciei quod esset praecise tantae perfectionis sicut individuum sic augmentatum: et per consequens infra quascunque duas species possunt esse species infinitae.
praetereae ex hoc solo quod partes alicuius continui plus distant quam ante ceteris paribus illud quantum est maius tantum ante igitur pari ratione ex solo quod aliquis eodem actu posset una vice perfectius cognoscere obiectum aliquod quam alia vice poterit actus ille dici cognitio perfectior quam ante sine aliqua partium additione.
praeterea tunc intellectio respectu sortis posset augeri per intensionem respectu platonis quia sunt eiusdem speciei et in eodem subiecto.
Ad primum conceditur quod aliquis actus dilectionis dei est impervectior actu dilectionis alterius et hoc bonitate intrinseca secundum quantitatem perfectionis actus scilicet quo ad gradum tantum vel tantum licet secundum quantitatem sit perfectior.
Ad tertium consequens est inconveniens vel dici potest negando consequentia eo quod denominatio fit a toto.
Ad quartum patebit in materia de augmento formarum quod praemissae repugnant si intelligatur prima de perfectione substantiali.
Ad octavum non habeo pro inconvenienti quin ex illis duabus intensionibus resultat una composita si tamen simul per distinctas intensiones eiusdem speciei intelligatur uterque tamen ex hoc non sequitur quod sortes perfectius intelligitur quam si sola illa pars esset qua sortes intelligitur.
Quinta conclusio voluntas potest simul ac subito causare volitionem meritoriam probatur quia ubi nec est formalis nec virtualis repugnantia vel contrarietas in passo tam sufficienter approximato subito agit quod enim esset causa successionis sic est in proposito igitur etc.
Item intellectus subito potest producere actum suum igitur et voluntas. antecedens probatur. quia slatem primo actui intellectus nihil est contrarium in intellectu quia nec habitus nec passio nec aliquid siile vel saltem non oportet quod ibi sit aliqua resssientis intrinseca nec oportet etiam quod extrinseca igitur subito agit consequentia patet per processum philosophi et commentatoris quarto phisicorum capitulo de vacuo commento 7
praeterea si non tunc nullum agens naturale puta lumen vel calor in receptivo in quo nulla adesset resistentia in non tempore sed necessario in certo tempore et ex hoc seqitur quod habens resistentiam et non habens agerent aequales effectus in aequalibus temporibus etiam forsitan ceteris paribus.
Similiter et sensatio nec praecedet illam alia actio diminuta igitur pari ratione voluntas subito potest causare actum suum.
Sed hic respondent aliquando quod licet sensatio intellectio et volitio successive producantur et intendantur tamen dicuntur perfici in instanti quia quando coniunguntur cum alia transmutatione corporis vel animae tunc sunt imperfecte sed quando anima omnino est in quiete et sine turbatione tunc fiunt perfecte ut patet septimo phisicorum. sic etiam dicitur 7 eticorum quia delectatio non est vera generatio nec verus motus sicut nec visio quia est perfecta in instanti / sic etiam dicitur septimo phisicorum quod in virtutibus moralibus non est motus quia non sunt in si perfectiones omne autem perfectum consistit inquiete et in indivisibili et ad istum gradum indivisibiliter attingunt primo in instanti hoc est quod sint perfecte in suis speciebus in instanti nec tunc requirunt aliquam actionem successivam immediate praecedentem sed sunt imperfecta quietae animae et corporis et tunc maxime sunt perfecte.
Sed contra similiter est de virtuoso sicut de sanitate vel pulchritudine quo ad hoc ex 7 phisicorum unde sicut illud quod esset sanitas vel pulchrituod non esset sanitas si simul concurrat alius superfluus humor tollens debitam proportionem humoris nec est pulchritudo concurrente deformitate seu alio deformante ita eadem res quae esset electio virtuosa cessante passione per sedationem perfectam iam non eset virtuosa si stet deordinata passio adhuc sedenda secundum modum loquendi philosophi.
Et ideo incontinens licet bene eligat tamen sua electio non vocatur virtuosa sicut temperati igitur sic loquendo de intellectione vel volitione relative scilicet prout est virtus vel prout est perfecta scientia stat indivisibiliter tamen loquendo absolute de intellectione vel volitione secundum naturam suae qualitatis prout aliquis absolute per eam volens vel intelligens tunc si non stet instantaneae non plus fit indivisibiliter quam albedo vel quaevis alia forma quae acquiritur successive licet in hoc instanti cognitio successive tanta fiat indivisibiliter scientia et alia volitio vel electio partibiliter facta subito fiat virtus unde aristoteles non loquitur de istis solum relative sed absolute alias enim non differentia qualitatibus tertiae speciei.
Praeterea ista responsio non salvat istam negativam quam addit commentator nec eam praecedit actio diminuta quia si intellectio secundum rem fiat divisibiliter licet primo in indivisibili pertingat ad gradum quo potest dici intellectio tamen ibi praecedit actio diminuta sicut patet de se.
Item sedatio perturbationis est actio diminuta quae praecedit intellectionem perfectam igitur etc.
Praeterea christus merebatur in primo instanti suae conceptionis secundum magistrum 16 distinctione 3 summo merito suo quia non habuit omnino christus iuxta meritum animae quo potuisset proficere.
Respondetur quod magister non dicit quod tunc summe meruit in primo instanti sed ab ipsa fi?i tantum meruit quantum post passionem sed non in ipsa conceptione.
Sed heac responsio non sufficit quia ut ibidem dicit magister et est auctoritas gregorii non habuit omnino christus iuxta animae meritum quo proficere potuisset. Forte dices quod hoc meritum non causabatur ab anima christi sed a deo.
Contra tunc anima christi meruerit quod est contra auctoritatem gregorii. unde augustinus lt primo de doctrina christiana capitulo 38 dicit quod cum adest quod diligitur delectationem secum gerere necesse est sed obiectum diligibile in instanti potest esse praesens potentiae dilectivae. igitur delectatio potest fieri in instanti igitur etiam et dilectio et cognitio. Forte dicitur quod augustinus intelligit quod cum adest actu secundo diligitur tunc secum gerit delectationem sed dato quod quis videret deum clare in primo instanti sui esse adhuc non posset deum actu secundo diligere in illo instanti et ideo non tunc sequitur dlectatio.
Contra si deus subito causaret actualem dilectionem tunc per istam motionem naturaliter sequeretur delectatio subito sed voluntas non minus est potens subito causare dilectionem quam delectationem igitur etiam fruitio necessario sequitur claram visionem sicut umbra corpus saltem deo non impediente sed umbra sequitur corpus pro eodem instanti igitur
Secundus articulus
Arguitur primo sic tunc voluntas posset peccare in primo instanti sui esse falsitas probatur quia tale peccatum adimeret aliquod bonum a voluntate igitur tale bonum praefuit in voluntate igitur voluntas praefuit igitur instans in quod primo peccat non est primum instans sui esse
Iste modus arguendi habetur ab augustino 22 de civitate dei capitulo 6 ubi probat quod mala voluntas id est mala volitio non potest esse coevae voluntati in qua est igitur etc probat Augustinus XI de civitate capitulo 15 ubi reprobat opinionem dicentium quod angelus malus peccavit in primo instanti sui esse qui quidem allegabant illud io 3 ab initio dyabolus peccat non enim intelligunt illud ut inquit augustinus si natura talia est nullo modo potest esse peccatum q d si peccaset in primo instanti sui esse tunc naturale fuisset ei peccare et per consequens non peccasset.
Et ideo dicit ibi quod ista auctoritas aliter habet exponi sic scilicet dyabolus ab initio peccat id est peccatum dyaboli initium erat peccati probatur in principio capituli 17 exponit illam auctoritatem Iob quae videtur esse contra se scilicet homo est initium figmenti eius id est dyabolus propter naturam inquit non propter malitiam. hoc dictum esse crecte intelligimus. quoniam sine dubio ubi esset victum malitiae utique natura viciata processisset haec ille igitur natura et vicium non possunt esse coeus / probatur si voluntas peccaret in primo instanti sui esse tunc non posset illud peccatum vitare et per consequens non peccaret quia nullus peccat in hoc quod nullo modo caueri potest ut patet per augustinum 3 de libero arbitrio capitulo 28 et etiam in libello de duabus animbus. Consequentia patet quia ante illud instans non potuit peccatum vitare quia ante non fuit nec post quia hoc solo privatur deus etc nec in alio instanti quia omne quod est quando est etc. Probatur nullus potest perdere iustitiam in primo instanti quia omne quod est etc. igitur nec mereri. consequentia tenet quia nullus potest mereri nisi quando potest iustitiam amittere ut videtur patere per anselmum de casu dyabolo in principio capituli quinto ubi probat bonos angelos potuisse peccare antequam mali caderent quia ut dicit si non potuerunt peccare non potestate sed necessitate servaverunt iustitiam quare non magis meruerunt gratiam quia steterunt aliis cadentibus quam quia servarunt naturam rationalem quam perdere nequiverunt / probatur creet deus in hoc instanti unum angelum dando sibi perfectam cognitionem et libertatem arbitrii et praeceptum quod eliciat actum diligendi deum quam citius poterit et deus nolit sibi cooperari in hoc instanti et ita praeciso per instans suspendat voluntatem ab agere hoc facto si actus dilectionis causabitur in instanti et non in instanti immediate praecedenti instanti sequitur quod per tempus medium necessario omittet contra praeceptum.
Probatur tunc secundo merita essent aequalia quorum unum omnibus aliis paribus existentibus de parte utriusquemerentis esset in tempore et aliud in instanti quod falsum est / quia tunc nihil prodesset continuare meritum / consequentia patet quia ponatur quod duo mereantur unus tantum per instans et alius per horam cum omnibus conditionibus aliis similibus ex parte utriusque et cum aequali conatu et aequali charitate et intentione actuum et huiusmodi in tunc meritum factum in hora est maius et non nisi finite / sit igitur quod in duplo gratia exempli tunc sit tertius qui ceteris paribus mereatur per medietatem unius horae tunc eius meritum erit subduplum ad meritum secundi merentis per horam et per consequens aequale merito primo instantaneo et voco aequalia merita quibus debentur aequalia praemia.
Item tunc merito instantaneo debetur meritum aeternum et peccato mortali instantaneo poena aeterna igitur casu posito possibili alicuius peccata vel peccatum non posset deus sufficienter punire nec ex aliqua parte alicuius merita instantanea. consequentia probatur quia quaelibet voluntas est naturae finitae et per consequens contingit assignare ponam maximam quam potest recipere vel saltem aliquam ita magnam quod non poterit eam recipiere sit talis a et poena debita peccato mortali instantaneo sit b tunc inter a et b est proportio cum neutra sit infinita sit igitur in decup?ia tunc sic in tempore quantumcunque parvo potest angelus non solum decies sed centies peccare ita graviter sicut fecit in uno instanti igitur in tempore finito potest mereri a poenam et etiam maiorem et non potest maiorem recipiere. igitur propositum. Assumptum probatur quia in tempore quantumcumque parvo posset ipse stante eadem cognitione sufficienti amittere malam volitionem qua sic peccaret et eam resumere quotienscunque voluerit saltem dum non est confirmatus quia nullam patitur difficultatem in volendo.
Praeterea si sic tunc continuans meritum instantanei causatum utpote unam bonam volitionem cum aliis conditionibus per tempus meretur praemium infinitum intensive et cum tale capere non possit non potest a deo sufficienter praemiari. Consequentia probatur quia sicut primo instanti intellectivo istius temporis debetur isti merenti debitum aliquod praemium praecise ita pro quolibet instanti posteriori illius temporis aut igitur pro quolibet sequenti praemium aequale est maius vel minus si primis duobus modis tunc sunt ibi praemia infinita et aliquo certo dato circa principium homini quodlibet sequentium est aequale vel maius.
Tertio vero modo dato aliquo merito circa finem horae infinita sunt praecedentia quorum quodlibet illo dato est maius in quolibet istorum modorum praemium compositum ex illis infinitis erit infinitum.
Contra tunc posito casu possibili inaequaliter merentes debent aequaliter praemiari nam posito quod sortes mereatur continue in a tempore et in quolibet instanti illius et in ultimo et plato omnino aequaliter mereatur per tempus a praeterquam in ultimo instanti ipsius a quod sit c tunc si praemia ipsorum sunt aequalia sequitur propositum quia sortes meruit in se quando plato non meruit si praemia sunt inaequalia sequitur quod pro c instanti posteriori debetur meritum praecisum et pari ratione pro quolibet.
Praeterea tunc voluntas posset libere subito volitionem producere sine aliqua motione immediate praecedente cuius ista volitio sit terminus et tunc transmutatio subitanea foret per se scilicet absque hoc quod esset finis alterius transmutationis successive contra commentatorem sexto phisicorum commento 31 probatur tunc secundum legem communem posset quis gravius iuste puniri pro peccatis venialibus finitis secundum numerum quam pro maximo mortali in eodem tempore vel maiori facto quia pro veniali unius instantis debetur aliqua poena et illa non exceditur infinite a poena debita pro maximo mortali igitur totiens poterit secundum multitudinem finitam peccare venialiter aeque grave praecise sicut ante quod sequitur consequens illatum probatur pro merito instantaneo debetur augmentum charitatis ergo cum illius augmenti sit aliqua certa proportio sequitur quod in tempore quantumcunque parvo posset quis huiusmodi volitionem instantaneam totiens causare quotiens illud augmentum contineatur in charitate christi et per consequens in tali tempore acquirere tantam charitatem quantam habet christus. probatur tunc obesset actum meritorium continuare quia pro actu continuato debetur praemium certe quantitatis et pro instantaneo similiter licet primus sit igitur sit in decuplo minus cum igitur non solum decem actus subitos ymo centum posset ipse tales elicere dum continuat illum actum unum et tunc mamius praemium acquireret in continuatione alicuius in illo casu sibi obesset
Item tunc aliquis habens summum meritum sibi possibilie circa aliquod obiectum ex hoc quod staret continue in eodem gradu dilectionis respectu istius per unam horam plus in eadem hora in decuplo posset mereri habendo diversos actus nunc circa unum obiectum et nunc circa aliud falsitas patet quia in hoc felicitas commendatur decimo ethicorum capitulo octavo quod est maxime continuation probatur tunc si aliquis peccaret venialiter continuando actum suum uniformiter per aliquod tempus in cuius sine mereretur pro quolibet instanti illius temporis deberetur sibi aliqua poena in purgatorio et ita pro omnibus simul deberentur sibi poenae aequales infinitae et per consequens semper foret in purgatorio et si peccatum sit mortale debebitur sibi poena aeterna infinita intensive hoc falsum est quia tunc deus non posset eum sufficienter punire probatur quod non sit dare primum instans in quo voluntas vult licet sit dare primum instans in quo volitio haec vel illa sit. probat unus doctor sic. si sit primum instans in quo voluntas vult vel hoc est volitione libere producta vel volitione quae naturaliter producitur et necessario sequitur ad aliquam apprehensionem
Non primum quia tunc non omnis mutatio esset finis successive mutationis contra commentatorem sexto phisicorum commento 32.
Nec secundum quia non est aliquod primum instans in quo intellectus iudicat de tali volito quod sit a quia cogitatio talis libere causaretur et tunc sicut prae argutum de volitione libere causanda tempora non fieret subiot per auctoritatem commentatoris.
Aut etiam secundo ista cogitatio actualis generaretur naturaliter a speciei ymaginativa et tunc cum non sit danda species debilissima ipsius voliti a praedicti et virtute ymaginativa quae potest agere in intellectum quia tali data ipsa posset causare cogitationem certe intentionis et per consequens species debilior posset agere cogitationem debiliorem in intellectu.
Relinquitur igitur quod sit aliqua species maxima sive intenssissima in ymaginativa de obiecto a quae non potest agere in intellectum. hoc declarato probat iste quia non est aliquod primum instans in quo species ymaginativa agit in intellectum et per consequnes non est aliquod primum instans in quo intellectus cogitat quanodo sua cogitatio sit naturaliter a specie ymaginativa quia si aliquod sit tale instans sit illud praesens tunc species ymaginativa agit nunc in intellectum et certum est quod naturaliter et non libere igitur nunc primo ista species est satis fortis quia si prius satis fuisset fortis prius egisset sequitur igitur quod ista species est minima in ymaginativa quae potest agere in intellectum cuius oppositum est prius probatum
Propter ista argumenta et praecedentia tenet iste conclussionem ad quam vadunt praecipue quia tunc angelus posset peccare in primo instanti sui esse quod repugnat et includit contradictionem ut patet per argumenta varia undecio de civitate et per argumentum anselmi.
Ad primum argumentum in oppositum conceditur quod voluntas aliqua si infunderetur sibi cognitiones naturaliter praesuppositae peccato posset peccare in primo instanti sui esse.
Ad augustinum dico quod non oportet peccatum privare bonum quod infuit sed quod inesse deberet. Et ideo non requiritur alia praecessio nisi forte naturae inter naturam quae peccare potest et peccatum positis supernaturaliter cognitionibus requisitis cuius oppositum ymaginatur argumentum.
Aliter potest dici quod augustinus intendit ibi probare quod nulla volitio non est naturalis voluntati sic quod naturaliter eam consequitur sicut calor ignem quia cum talis volitio adimat bonum quod infuit vel quod possit inesse sequitur quod ipsa non sit naturalis voluntati sicut nec bonum quod ipsa adimit sed voluntas praecedit utrumque saltem natura et per consequens mala volitio non est coaeva vel coaeterna voluntati quasi sibi naturalis cuius oppositum dicunt manichaei ponentes hanc malitiam esse sibi productam a malo principio secundum augustinum de duabus animabus et saepe alibi.
Item tertio omne peccatum commissionis adimit de bono aut de promptitudine ad bonum quia relinquit habitum vel dispositionem ad actum consimilem.
Et similiter forte est de omni omissione sicut autem habitus bonus facit ad actus intentionem ita malus videtur impedire intentionem actus boni et ita talis habituatio vel dispositio adeptio boni potest nominari.
Ad secundum conceditur quod augustinus reprobat ibi opinionem dicentium angelum peccasse in primo instanti sui esse sed non ponentium angelum potuisse peccare in primo instanti sui esse quod autem sequitur nota intelligunt si natura talis est etc non dictur contra ponentes angelum potuisse peccare in primo instanti sui esse nec etiam contra ponentes eum peccasse in primo instanti sui esse licet eorum opinio reprobetur.
Sed contra manicheos ponentes angelos malos malas habere naturas a malo principio sicut bonos bonas a principio bono nam si sic natura peccarent tunc non peccarent et ita simul peccarent et non peccarent et haec est intentio eius quod probatur capitulo 14 immediate praecedenti ubi cum improbasset ponentes angelos a primo instanti sui esse peccasse nichilominus tamen consequenter excusat eos ab haeresibus dicens huic scientiae quisquis acquiescit non tamen illis haeresibus sapit id est manicheis et si quae aliae pestes ita sentiant quod suam quandam propriam tanquam ex adverso quodam principio dyabolus habeat natuam mali.
Confirmatur praedicta solutio quia unum augustini principium contra arrium est quod non est repugnantia effectum esse coaevum suae causae ut patet de pede et de vestigio et de igne et splendore nec maior est repugnantia de voluntate et eius effectu. Verum est tamen quod nulla natura potest peccare in primo instanti sui esse relicta in omnibus naturae suae et tantum de influentia generali quia peccatum requirit deliberationem quae non potest fieri in instanti per naturam voluntatis creatae.
Sed alii in hoc ultimo sibi contradicunt quia supposito intellectu in sua dispositione optima in primo instanti sui esse et debite applicato obiecto remotis omnibus impedimentis ita bene potest ex natura sui intelligere vel etiam certum iudicium habere de suo obiecto sicut ignis potest producere splendorem quia non minus agens spirituale potest producere effectum suum quam agens corporale suum et ita etiam stante cognitione vel iudicio sufficienti intellectus et remotis impedimentis voluntas est ita sufficiens ad producendum actum suum nec requiritur deliberatio nisi quando deficit cognitio quia ars perfecta non deliberat.
Ad tertium dicendum quod optime dicit augustinus deus enim non est auctor mali sed naturae et ideo oportet naturam praeesse antequam malitia possit esse sed hanc praecessionem non oportet esse temporis vel mansurae sed solum causaliter et naturae contradicunt naturam non viciatam praecessisse. dicendum quod intelligit non viciatam ex hoc quod natura est et hoc sufficit sibi contra machineos dicens contrarium.
Ad quintum dicendum quod si per iustitiam intelligatur aliquod positivum infomans naturam intellectualem neganda est consequentia si sola innocentia naturalis quae nihil positum addit supernaturalem bonitatem substantialem negatur antecedens quia eo ipso quod aliquis peccaret iam non esset innocens licet simul duratione prius tamen natura potuit innocentiam habere vel conservavre.
Anselmus vero supponit angelos bonos habuisse iustitiam antequam caeciderunt mali bonis concreati.
Ad sextum dicitur quod illo casu posito implicat contradictionem quod immediate post instans in quo voluntas suspenditur a causando actum suum simul et subito causet illum successive tamen poterit ideo non oportet quod expectet per tempus sicut de causatione luminis dictum est in responsione ad secundam obiectionem contra primam conclusionem.
Sed etiam patet ex dictis quomodo teneri potest esse immediatum instanti / sed contra ponatur quod in hoc instanti nolit deus cooperari tali voluntati ad eliciendum dilectionem sed praecipiat sibi quod ita cito sicut potest simul et non partibiliter eliciat actum suum tunc fiat argumentum dicendum quod si intellectus creatus quacunque parte temporis assignabili posset minus naturaliter distincte percipiere tunc illud positivum includit contradictionem sicut et quod deus ita cito post hoc instans sicut potest causet aliquid simul.
Si autem sicut verum est teneatur quod creatura non potest per naturam suam ceteris paribus tempus sic in infinitum dividere et quamlibet partem eius distincte apprehendere tunc saltem dicendum est quod in fine minimi temporis ab eo perceptibilis distincte vel maximi non perceptiblis ab eo distincte ceteris paribus tunc teneretur habere actum praeceptum sibi subito ab eo causabilem.
Sed haec responsio non sufficit quia non oportet intellectum quodlibet tempus distincte percipere in quo potest voluntas noviter mereri sicut nec oportet de quolbiet instanti ideo dicendum est quod si voluntas elicuit actum in instanti meritorium quae vel sibi omnino similem secundum totum vel partem per tempus continuat tunc non est inconveniens quod meritum sibi correspondens pro toto tempore. primo etiam corresponderet sibi totaliter in primo instanti eo quod tunc posuit omnes circumstantias requisitas ad illum meritum pro illo toto tempore. Et ideo quia tunc in illo instanti quam in se fuit fecit hoc ut continuaretur ille actus in illo tempore. Ideo si statim post instans fuisset mortuus totum praemium illius temporis sibi correspondisset.
Si autem in primo instanti non intendebat ulterius continuare tunc vel intendebat actum aequae bonum continere vel meliorem vel cessare ut post hoc posset bene agere vel similiter nihil boni facere primo modo potest esse actus instantaneus ita bonus sicut ipse simul cum secundo eo quod omnes circumstantiae bonitatis secundi virtualiter sunt in primo. Secundo modo sensus est melior non ex duratione sed ex aliquo gradu bonitatis super addito. Tertio modo sensus non habet bonitatem nisi ratione primi si autem positive in illo instanti habet volitionem nihil boni faciendi pro tempore futuro vel non ordinandi actus vel cessationes in deum tunc non meretur. ymo si vero cessat necessitative tunc illud meritum instantaneum potest esse aequael alicui merito temporali novo vel maius vel minus iuxta modum et circumstantias ex quibus utrumque elicitur.
Unde patet quod interruptio non prodest nisi fiat ad eliciendum actus meliores vel eundem actum melius quia si nec eliciuntur actus meliores distinctis vicibus nec idem actus melius nec etiam intellectualis sit debita recompensatio tunc in aliquo casu actus sicutive facti per unam horam certis vicibus simul iuncti minus haberet praemium sibi correspondens quam actus eiusdem intentionis in instanti elicitus de ista materia vide infra distinctione prima 2 quaestione tertia
Ad septimum conceditur consequentia. Sed tunc stat difficultas quod magis expediret interrumpere actum quam continuare quia si meritum instantaneum potest esse aequale merito continuato per totam horam et tamen si saepe interrumperetur ille actus in illa hora et resumeretur in se vel in simili specie ita quod vix per decimam partem horae in omnibus vicibus haberet actum tantum meretur qualibet vice ex resumpti omne actus sicut nunc meretur in primo instanti horae illius quia per casum caetera sunt paria igitur etc.
Respondetur quod sicut contingit dare minimum sensibile a sensu vel mximum quod sentiri non potest ita contingit dare minimum tempus a nobis perceptibile vel maximum quod a nobis percipi non potest secundum exigentiam certarum dispositionum principaliter habendarum / et ex hoc sequitur si voluntas in hoc instanti imparet sibi dilectionem alicuius obiecti pro illo tunc non est in potestate voluntatis quod pro alio nunc perceptibiliter distincte per nolitionem actus illius tollat ipsum donec lapsum fuerit tempus aliquod intra quod voluntas non posset actum dimittere ex se libere cum non posset distincte omne instans avertere et per consequens per illud tempus non addit novum meritum super suum meritum instantaneum et ideo meritum instantaneum est aequale merito per illud tempus continuato et sic patet quod consequens illatum in argumento septimo principali est concedendum.
Et per hoc ultra respondetur ad instantiam factam de interruptione actus negando consequentiam quia si lapso tempore minimo quod sic vel maximo quod non de quo dictum est si tunc libere actum illum continuet tantum meretur sicut si noviter pro sequenti tempore eliceret illum actum quotiens igitur distinctis volitionibus in aliquo toto tempore libere posset et distincte ab actu cessare et tamen libere actum continuat totiens tantum meretur ceteris paribus sicut si noviter eliceret talem actum et per consequens totiens si actum interrumperet et per tot tempora aequalia totiens eliceret sed si per illam interruptionem per minus tempus haberet actum vel actus sicut dicitur in argumento tunc interruptio foret nociva.
Et ad probationem dicitur quod non est dare maximum gradum meriti vel demeriti quem aliquis purus viator habere potest citra finem vitae suae secundum communem legem et et si deus faceret eum pertingere ad talem gradum miraculose tunc etiam potest superaddere quod autem supponit argumentum quia omni rempore quantumcunque parvo posset ad tantum meritum pervenire declaratum est esse falsum in solutione proxima praecedenti.
Ad nonum negatur consequentia iuxta illud quod iam dictum est in praecedenti solutione de tempore minimo vel maximo quod non unde quotiens fuerint in totali tempore talia parva tempora contenta abinvicem totaliter distincta tot merita habere poterit quorum quodlibet est aequale merito instantaneo primi instantis unde in tali processu talis non meretur nisi instantaneae per oppositum augmentationem formae quia ibi nihil accrescit meritum successive sed instantaneae licet volitio subita actus una cum hoc quod habte volitionem concipiendi illum actum sit magis meritoria quam si huiusmodi actum meritorium continuare non vellet.
Ad decimum intelligi potest dictum commentatoris de causis mere naturalibus quae producunt effectus suos successive. Et si aliqua talis agit effectum suum subito sicut luminosum tamen praecessit successio ex approximatione activi ad passivum vel econtra ex amotione impedimenti vel successiva vigoratione causae vel ex alia causa simili sed hoc non oportet de causa libera quae omnibus aliis concurrentibus potest agere vel dimittere sicut sibi placuerit.
Ad 11 dicendum quod non est inconveniens quod aliquis in purgatorio ad tempus habeat tantam poenam intensive pro peccat veniali sicut alter in inferno pro mortali licet non extensive secundum durationem.
Ad 16 dicitur quod tam de volitione libere producta quam de illa quae ante deliberationem naturaliter causatur est dare saltem in casu possibili primum instans quo voluntas tali volitione vel tali vult puta si deus simul imprimeret intellectui sui claram visionem vel ante oculos subito causaret obiectum multum placibile voluntati.
Et ad illud de volitione naturaliter producta dicitur quod deus potest subito imprimere intellectui cognitionem obiecti.
Adhuc arguitur contra conclusionem et tunc angelus potuisset fuisse malus in primo instanti sui esse et tunc deus causasset angelum malum. Respondetur concedendo conclusionem illatam non tamen est per se vera quia deus in isto casu non esset causa quare ille angelus esset malus et ideo in illo casu ista propositio deus creat angelum malum fuisset vera per accidens sicut per accidens amo malum cum amo aliquem qui est malus non tamen quia malus sed ex alia causa quia propinquus
