Librum I, Distinctio 1, Quaestio 2 [Paris 1512 Transcription]

Utrum fruitio beatifica sit qualitas distincta ab ipsa anima

/ quod non quia ad hoc / quod aliquis fruatur deo sufficit quod obiectum beatificum scilicet deus sit praesens animae igitur.

Ad oppositum fruitio est actus elicitus igitur.

Conclusio ad quaestionem quod nec in via nec in patria est anima fruitio dei probatur fruitio libere causatur ab anima

Item cognitio eset res distincta ab anima igitur et amore antecedens patet per articulum 83 qui est quod scientia intelligentiae non differat a substantia intelligentiae error

Item 69 articulum quod in substantiis separatis null est possibilis transmutatio error.

Item 39 articulum quod semper habens meliora naturalia est magis beatus error sed haec videntur si anima sit ipsa dilectio vel cognitio.

Praeterea tunc angelus et anima beata beatificarentur per essentias suas quod damnatur in Clementis de haereticis ad iifin.

Item tunc nihil novum haberet anima beata nec aliquid plus in se quam hic in via eo quod essentia divina est esse haec animae praesens.

Item tunc non essent in anima aliqua in quibus salvaretur ymagoimago trinitatis quia nulla tunc poneretur distinctio inter partes ymaginisimaginis.

Item dilectio potest intendi et remitti et anima non.

Item tunc anima aequae esset odium dei sicut dilectio.

Item amor habitualis puta charitas distingitur ab anima ut patet extra de summa trinitate et si Ca capitulo

Credimus igitur etiam amor actualis.

Item tunc anima sine omni dono posset implere praeceptum de dilectione dei et proximi et vitare omnia peccata quia ipsa esset substantialiter illud velle quod exigeretur quo posito vellet facienda et nollet omittenda.

Item quomodo posset tunc daemon vel anima affligi penispoenis et tormentis.

Item tunc anima simul esset odium dei et dilectio quando simul unum odit et alium diligit similiter scientia et error quia errat citra unam conclusionem et scit aliam similiter haeresis et fides.

Item philosophus tertio de anima videtur sentire quod anima intelligit se et alia per intellectionem additam.

Item articuli parisienses et experientia dicunt quod homo potest libere idem nolle et velle vel nonvelle omnibus aliis uniformiter concurrentibus hoc non si anima esset velle per denominationem extrinsecam ad quam oporteret recurrere tenendo oppositam viam.

Ad ista protervus diceret quod ista argumenta aequae concluderent de divina notitia et volitione nam deus mane non scivit me hic sedere et tamen modo scit me esse hic sedere.

Etiam omnibus aliis concurrentibus uniformiter se habentibus potest aliquem libere acceptare et non acceptare ad vitam aeternam

Item quosdam diligit et quosdam odit et idem est odium sibi et dilectio acceptatio et reprobatio et si deo non repugnat errare sicut sibi non repugnat nescire vel non scire quaedam quae sciuntur

Idem se quaeretur de scientia et errore. Et si arguitur ego me experior modo scire aliquid quod non prius igitur aliquod novum est in ani mea. Responderet protervus quod similiter modo deus experitur se scire modo se sedere quod prius nescivit ita quod fides sustivet quod idem penitus respectu eiusdem esset velle et nolle scire et nescire propter diversa consignificata extra quare non aequae in propositio diceret etiam quod articuli non cogunt quia bene conceditur quod anima non est absolute non scientia sed relative scilicet dum actualiter vel habitualiter cognoscit et ideo anima vel intelligentia non est necessario scientia sicut semper est substantia.

Ad secundum articulum diceret quod intellectus esset mobilis localiter et trasmutabilis ad aliqua accidentia inhaerentia puta lumen gloriae gratiam et huiusmodi sed ad actum cogendi vel amandi non.

Ad tertium diceret quod anima non est beatitudo absolute ad se et ita poneret perfectius lumen in uno quam in alio vel per alia requisita in quibus esset deformitas evaderet quod ex articulo nihil sequetur contra eum.

Ad illud de ymagine diceret quod anima ipsa prius est cognitio quam volitio et non potest esse volitio nisi sit cognitio et per istum modum poneret partes ymaginis.

Ad alia satis patet quomodo diceret.

Contra conclusionem in principio positam Arguitur tunc anima posset diligere deum et lapidem aut igitur eodem actu et tunc tantum diligeret deum sicut lapidem vel alio modo et alio et tunc posset intendi dilectio lapidis quod tantum diligeret lapidem sicut deum.

Secundo sic tunc talis dilectio libere causaretur igitur oportuit quod praeconosceretur et cum illa praecognitio libere causatur oportet illam praecognosci et sic in infinitum.

Tertio praesentur voluntati duo aequae diligibilia quaero quomodo praeeliget unum alteri non ex hoc quod unum obiectum causat cognitionem sui et non aliud quia tunc non essent paria respectu voluntatis quodem contra positum oportet igitur quod voluntas imparet intellectui quod plus cognoscat unum quam aliud et tunc sequitur quod illam cognitionem praeognoscat et velit et idem de illa praecognitione et sic in infinitum

Quarto ad hoc quod intellectus educatur de potentia essentiali ad potentiam accidentalem oportet donere aliquid aliud ab actibus et habitibus puta specie in ergo si amor distinguitur ab anima oportet pari ratione ponere in voluntate aliquam formam aliam ab habitibus et actibus quod est falsum.

Quinto si sic diligit libere tunc quodlibet diligibile potest intensius et magis diligere quam diligit et ita non posset implere primum praeceptum.

Sexto omnia argumenta aequae probarent distinctionem inter amorem divinam et substantiam dei.

Septimo sic dato quod sicut dicit commentator quod intellectus sit forma separata in essendo licet coniungatur nobis in operando tunc non patitur a re materiali quia est immaterialis.

Ideo aristoteles dicit tertio de anima quod intelligere non sit pati quia immateriale non pati materiale et primo de generatione dicitur quod nulla nata sunt agere et pati adinvicem nisi quae communicant in materia diceretur quod hoc intelligitur de passione corporali non spirituali maxime quae non est abiectio sed salus et protectio.

Contra octavo phisicorum universaliter probatur quod primus motor non est passibilis quia non est forma in materia igitur.

Item tertio de anima textu commenti 14 soluit philosophus quaestionem de passione intellectus quod non patitur ab intelligibili sicut alia patiuntur sed habet secundum commentatorem Ibidem de intensione passionis receptionem tantum sine transmutatione et hoc non est ut videtur nisi pati vel recipere obiective.

Item secundum philosophum una intelligentia non patitur ab alia subiective cum intelligere aliam sed per essentiam intelligit eam. et non per formam inhaerentem additam substantiae suae igitur similiter de intellectu possibili.

Item quomodo indivisibile patitur a divisibili cum omnis actio sit per contactum per commentatorem secundo de anima.

Item idem est formam non essendi in materia et non esse in materia per hoc eim probat philosophus primum motorum non esse in materia igitur.

Item tunc intellectus post forte intelligibile minus intelligeret debile sicut est de sensu quia specialitas non tollit quin intentio formaliter impediat debile.

Item philosophus ponit exemplum intellectus de rasa tabula quae pingitur sed in pictura non educitur color de potentia tabulae nec recipitur subiective in tabula sed corpus coloratum applicatur tabulae igitur nec cognitio recipitur subiective in intellectu

Item tertio de anima commento septimo dicitur quod privatio transmutationis in intellectu es pura privatio sic quod simpliciter est intransmutabilis non solum substantialiter sed etiam subiective quod probat per hoc quod dictum est quod post forte intelligibile.

Item causa secundum eum est quia sensus transmutatur igitur. Item tunc intentio universalis hominis recepta in intellectu meo et in intellectu tuo essent duae singulares res in essendo igitur ab eis posset abstrahi aliquis conceptus communis et sic esset processus in infinitum in praedicatis essentialibus et inquit vel stabitur ad aliquam supremam qualitatem receptibilem intellectu quae respectu sui ipsius erit infectus et superius et genus et individuum.

Item auctoritates quae ponunt movere fantasmata intellectum et ipsum esse patientem et receptivum glosant alii de movere obiective et non subiective.

Ad primum concedo quod potest tantum diligere lapidem sicut deum sed tantum appraeciabitur

Item stante praecise eadem cognitione non possum intendere actum diligendi sed proportionaliter sicut augetur cognitio qua res apparet magis diligibilis sic augetur dilectio et aliter non.

Est enim cognitio vel simplex vel complexa vel utraque partialis causa dilectionis.

Et licet sit in potestate voluntatis posita cognitione elicere actum diligendi et non elicere tamen non est in potestate sua qualem aut quantum eliciat nisi secundum exigentiam cognitionis.

Ita quod est dare maximum in quem potest libere mediante tali cognitione

Ista tamen cognitione stante et caeteris praeter voluntatem uniformiter se habentibus ipsa potest minorem elicere et maiorem remittere et minorem intendere et hoc mediante iudicio practico quo vides illud esse plus vel minus diligendum ex tali causa.

Contra frequenter accidit quod duo homines respectu alicuius amabilis sunt pares in cognitione et tamen sunt dispartes in amore intantum quod non est in libera potestate unius tantum diligere illud sicut facit alius.

Item aliquis vellet frequenter minus diligere aliquid amabile quam diligit vel plus et tamen non potest libere illud quod vellet bene unde apostolus velle mihi adiacet.

Item amor intrat ubi cognitio foris stat igitur homo potest diligere ultra exigentiam cognitionis.

Ad primum dico quod assumptum est falsum si cetera sint paria puta complexio et habituatio et omnia talia: nam ratione passionis sensualis dominantis in uno vel ratione complexionis eset conveniens et magis delectabile uni quam alteri et ideo potest plus diligere illud quam alius qui est per in cognitione licet raro diu stat illa paritas quia amor facit advenire et offerre rationes diligenter et fortius fingit cognitionem in contemplationem dilecti

Ad secundum dico quod procedit de amore sensuali idest naturaliter causato ad transmutationem corporalem alicuius organi vel partis corporis.

Et hoc loquendo de posse immediato quia mediante ymaginationeimaginatione forti et consideratione competenti potest homo tales actus augere et remittere tamen de amore intensivo libere causabili ab anima non est verum quin homo tantum possit diligere a quantum sufficit talis cognitio causare in ipso bene tamen potest velle diligere plus mediante perfectiori cognitione quam possit diligere quia nec potest libere istam perfectiorem cognitionem habere.

Ad tertium dico quod intrat per modum meriti quia magis acceptatur et plura bona procurat.

Ad secundum principale dico quod ad eliciendum aliquem actum libere circa aliquod obiectum sufficit apprehensio incomplexa illius obiecti

Et si praesupponatur dictamen practicum tunc oportet saltem in universali quod praecognoscatur actus talis cuius dictatur executio prioritate naturae et non oportet quod talis praecognitio sit praevolita nec oportet quod talis actus praecognitus sit praevolitus.

Ad tertium dico quod voluntas determinat se ad unum per imperium etnon oportet quod praecognoscatur illud imperium.

Ad quartum dico quod voluntas sufficienter reducitur ad potentiam accidentalem per cognitionem quam pono causam partialem active respectu volitiones causandae.

Ad quintum dico quod est dare actum intensissimum quem voluntas potest causare mediante ista cognitione respectu talis obiecti illum autem potest remittere vel omnino non causare loquendo de cognitione in via mediante saltem cognitione complexa

Ad sextum dicitur quod non est simile de deo quia eviens est quod non est possibile quin deus diligat se et quin dilectio dei sit deus sed hoc non est evidens de intellectu nostro. etc

Ad argumenta physica dicitur ad primum quod stante ypostesi eorum adhuc intellectus noster et intellective sunt coniuncte cum materiis ad quas sunt determinate licet non inhaereant sic autem non est de motore primo

Ad secundum illa auctoritas intelligitur de substantiali transmutatione.

Ad tertium sufficit cum contactus virtualis.

Ad quartum est negandus philosophus Ad aliud non est simile de sensu et intellectu quia excellens intelligibile non indisponit intellectum.

Ad aliud dicitur quod non est omnino simile igitur sicut tabula recipit colorem absque hoc quod transmutetur sic intellectus recipiendo intellectionem non transmutatur substantialiter

Ad aliud dicitur quod respectu intellectus dicitur puta privatio transmutationis quia nullo modo transmutatur in substantia sed organum sensus transmutatur et corrumpitur ideo quo ad hoc non est pura privatio transmutatio.

Ad aliud de processu in infinitum de conceptibus conceditur tamen isti non erunt communiores quam ens.

Ad argumentum principale dicitur quod necessitas est ponere actum distinctum ab anima.

Contra tunc non oporteret ponere locutionem angelorum quia unus angelus posset videre istas intellectiones in alio angelo et statim intelligere quid ipse conciperet et intelligeret.

Respondetur licet unus angelus videat intellectiones alterius non per hoc novit quarum rerum istae intellectiones sunt signa et propter hoc locutiones istae non sunt necessariae.

Primum dubium utrum intellectus per impressionem speciei fortia intelligibilis non impediatur in cognitione intelligibilis debiliorum etc.

Respondetur quod organum sensus per speciem fortis sensibilis inficitur sic non est de intellectu.

Secundum dubium videtur quod cognitio non sit res distincta ab anima / quia secundum augustinum nono de trinitate capitulo quinto et sexto amore et notitia existunt in anima substantialiter vel ut ita dicam essentialiter non tamquam in subiecto ut color in corpre aut ulla alia quantitas aut qualitas quicquid enim tale non excedit subiectum in quo est / non enim color ille aut figura huius corporis potest esse ex alterius mens aut amore quo se amat potest amre aliquid praeter se et ita est de cognitione quam mens cognoscit se et alia.

Item in fine sexti de civitate "itaque modo tria ista scilicet mens et amor et notitia inseparata sunt a semetipsis et tamen eorum singulum quaedam substantia est et simul omnia una substantia vel essentia" haec ille.

Respondetur quod augustinus non loquitur ibi de actibus sed de potentiis quae sunt principia actuum unde vult quod potentiae istae intellectiva volitia et memorativa non distinguntur realiter ab anima sicut erat opinio antiqua.

Et tunc ratio augustini potest sic deduci dictae potentiae sunt qualitates animae igitur sicut per eas potest intelligere et frui ita seipsa potest formare tales actus una cum obiecto quia alias separabiliter ab anima maneret cognitio et fruitio in eis et non in anima et sic essent nobiliores quam anima.

Teneo igitur quod augustinus loquitur de amore et notitia potentiali ac virtuali qua est in ipsa anima non autem de habituali vel actuali quia actualis cognitio secundum eum est res distincta nam libro sexto. capitulo sexto ut recitat magister sexta distinctione primi probat in ipse anima non esse unam simplicem essentiam cum enim aliud sit artificiosum esse in habere aliud acutum aliud memorem aliud cupiditas aliud timore aliud laetitia aliud tristitia ponit quae haec et alia innumerabilia in animae natura inveniuntur et alia sine illis et alia magis et minus manifestum est enim non simplicem etc.

Item magister ibidem capitulo 7 et est ex 6 capitulo 8 deo est hoc esse quod fortem esse vel sapientem vel iustive est humano autem omnino non est hoc esse quod fortem esse aut prudentem aut iustum potest enim esse alicuius et nullam istarum habere virtutem

Item magister capitulo 6 et fruuntur a libro nono de civitate capitulo 10 "propter hoc ista natura divina scilicet dicitur simplex quod non est aliud humano et aliud illud quod habet sicut in ceteris rebus est non enim habens liquorem liquor est nec corpus color est nec anima sapientia est" haec ille.

Nec est difficultas nisi ad glosandum auctoritatem augustini quae mirabilis est tamen potest dici quod vocat subiectum indifferenter illud quod est vere subiectum receptivum et illud quod est obiectum eo modo quae solet dici in communi modo dicendi quod est subiectum istius vel illius scientiae et tamen ibi intendi de obiecto.

Et tunc glosabitur ratio nullum accidens potest excedere suum subiectum nec receptivum nec obiectivum quia nec potest fieri naturaliter in alio subiecto primo et immediate quae sit nec esse alterius obiecti per se quae est cum signa naturalis non possint significare nisi illud quod signant.

Sed potentia intellectiva et volitiva potest esset et sui aliorum obiective respectu quorum potest esse igitur nec haec potentia nec ista est accidens.

Tertium dubium est istud creet deus unam creaturam quae intelligat tunc per essentiam suam tunc ista posset beatificari et tristitia vel dolore per essentiam suam igitur simile potest esse de anima.

Respondetur admittendo casum et concedendo quod illa creatura esset substantialiter cognitio et fruitio dei et cognitio sui et amor et etiam aliorum multorum sicut de facto ponit aureolus de angelo respectu sui et anima ratio sui sed simul cum hoc staret quod multarum cognitionum et volitionum esset receptiva quia conclusionem includit quod esset aliqua creatura quae cuiuslibet rei possibilis et simul omnium et singularum esset distincta cognitio hoc enim repugnat notitiae perfectionis limitate et soli divinae proprium est etc.