Librum 1, Distinctio 2, q. un. [Paris 1512 Transcription]

Nam illud quodcumque fuerit supponitur esse deus et ratio melior quam ad hoc audivi est ista Ad hoc est scotus libro primo distinctione secunda quaestione 2 et in tractatu de principio primo hoc secundum ad ens est effectibile quia aliquid quid est effectum sicut docet experientia. Aut igitur a se vel ab alio vel a nullo non primum nec ultimum igitur ab alio sit illud a tunc quaero de a aut est simpliciter primum ineffectibile et habetur propositum quia nihil est simpliciter ineffectibile et independens nisi deus seu primum ens sive tale sit unicum sive multa an non sed ab alio est et sit illud b et de hoc quaero sicut prius et ita vel erit processus in infinitum ita quod supra omne ens est nobilius effectivum illius vel a quo ipsum dependeat et sic ultra semper sine fine cui non potest mens assentire aut stabitur ad aliquid quod non est effectum nec effectibile nec effectible et illud est quod quaeritur

quod autem in sic essentialiter ordinatur non sit processus in infinitum ascendendo semper ad nobilius. Probat per hoc quod universitas tantorum essentialiter ordinatorum est causata sive sit finita sive infinita et non ab aliquo illius multitudinis igitur ab aliquo supra illam multitudinem et illud est quod quaeretur

Ex quo enim tantum ultimum essentialiter dependet a qualibet sua causa per causam et quaelibet eius causa de qua est sermo citra primam vel omnis causa eius effectus si negatur prima causa dependet causando illum effectum ab omni causa super se alterius speciei eo quod tales causae sint essentialiter ordinatae in causando ipsum tunc sequitur quod omnis multitudo talium causarum danda vel dabilis erit memoria sive ipsa multitudo sit finita sive infinita vel neutrum istorum acceptorum erit causa omni eius causatio condependeat a superiori in causando sicut arguit philosophus secundo metaphysicae per totum et est argumentum evidentius inter omnia quae audivi pro hoc puncto.

Sequitur etiam ultra quod iste effectus requirit ad sui probationem causas actu infinitas ipsum simul causantes quare omnis posterior in causando a priori dependeat hoc non videtur rationabile.

Sed ista ratio non convinceret eum qui vellet pertinaciter protervire de causis accidentaliter ordinatis in generatione hominis ab homine et illius ab alio et sic de similibus quas non oportet omnes simul coagere in causando hunc hominem.

Sed contra illud arguit quidam doctor quod patria ratio sit aeque bona ubique si bene formetur capit igitur totam multitudinem omnium quae sunt in universo quorum quodlibet habet prius se et arguit sic tota ista multitudo habet aliquid prius quia praeter totam multitudinem oportet dare aliquid prius aut est primum ens et sic habetur propositum aut non et hoc est contra positum quia tunc ipsum erit pars totius multitudinis istorum quorum quodlibet habet prius se Primam propositionem probat quia quaelibet pars illius multitudinis acceptae habet prius se igitur tota multitudo talium quorum quodlibet habet prius se etc.

Respondetur primo quod haec ratio habet multas instantias evidentes et insolubiles sicut credo Verbi gratia primo accipio totam multitudinem minorum ymaginabiliumimaginabilium quorum quilibet habet maiorem se numerum finitum Et tunc arguo sicut tu tota ista multitudo habet numerum finitum ymaginibilemimaginibilem superiorem seu maiorem se igitur praeter istam totam multitudinem oportet dare numerum finitum ymaginabilemimaginabilem superiorem seu maiorem se aut igitur iste est supremus sive maximus numerus finitus ymaginabilisimaginabilis et hoc est manifeste impossibile vel non et hoc est contra positum quia tunc iste erit pars multitudinis demonstratae scilicet istorum quorum quodlibet habet munerum finitum ymaginabilemimaginabilem maiorem se.

Item per idem eodem modo arguo quod sit dare ultimum deim possibilem demonstro enim totam multitudinem dierum possibilium quorum quilibet potest habere posteriorem se etc.

Praeterea per idem probari potest quod sit dare primum diem quem deus potest producere.

Item etiam quod sit dare maximam multitudinem finitam causabilium a deo et ita de pluribus aliis quia demonstro totam multitudinem animarum habentium multitudinem animarum finitam maiorem se etc. ut prius igitur.

Item contra seipsum facit bonas instantias quarum quasdam numquam solvit nec solvet licet ipse promittat solvere locis suis primo quia aequae inquit probares primum in accidentaliter ordinatis contra philosophos.

Item probares primum instans intrinsecum alicuius temporis et ita quod non sit infinita instantia et tertio quod non essent in continuo partes infinitae.

quarto quod mundus non duravit nec durabit in infinitum.

Quinto quia non esset processus in infinitum in actibus reflexis quia tota multitudo actuum reflexorum quorum quilibet habet ulteriorem se etc.

Sexto capio totam multitudinem partium proportionabilium temporis vel spatii quarum quaelibet erit pertransita circa a instans quarum quaelibet habet posteriorem se in illo ordine et simile formabit argumentum. Et si hoc concedat conclusionem formabo aliud argumentum de futuris contingentibus cognitionibus angelorum quarum quaelibet habebit posteriorem se ubi ergo inferenda est inconveniens

Dico igitur quod in maiori sua quam accipit scilicet in ista tota ista multitudo habet alqiuid prius si ly tota accipiatur cathegorematice negari potest saltem sic quod non est generaliter vera in omnibus. Nec probatur plusquam si argueretur quaelibet pars Sortis est minor Sorte igitur totus Sortes est minor sorte accipiendo ly totus cathegorematice et in dicta propositione sua capit ly totus syncathegorimatice tunc non probat intentum suam. Item ymaginemurimaginemur physice quod homo fuerit generatus ab homine et iste ab alio et sic in infinitum et equus ab equo in infinitum sicut etiam concedunt nonnulli doctorum cathegorematice hoc fuisse possibile tunc demonstro totam multitudinem hominum vel equorum quorum quilibet est generatus ab alio priori tunc hoc posito haec est falsa tota ista multitudo genita est ab homine priore se sumendo ly toto syncathegorimatice et tamen quilibet homo generatus ab homine priore se non dico quaelibet pars illius multitudinis est generata ab homine prore se hoc enim esset falsum ut patet demonstrando multitudinem omnium hominum praeter ultimo genitum sic etiam illa quam tu animus in probatione falsa esset scilicet ista quaelibet pars illius multitudinis et tunc no probatur intentum sicut nec arguendo in casu istius argumenti quilibet homo istius multitudinis etc non valet igitur ratio gratia forme sed gratia materiae scilicet de primo ente bene tenet modo prius dicto secundum scotum sive at multa sint talia quale est illud ad quod statur sive non pertinet ad secundum articulum

Secunda ratio quae tamen non convincit protervum vel est in entibus aliquod ens nobilissimum quo vel est nobilius vel esse potest vel non est aliquod tale si sit habetur intentum quia illud supponitur esse deus si non vel hoc est quia super omnem naturam est de facto alia natura nobilior et tunc simul entia sunt infinita sicut ascendendo quorum quodlibet est caelo nobilius cui dicto non potest alius intellectus sine murmure assentire licet gratia disputandi valeat pretervire vel hoc est quia licet hoc sit nobilissimum actu existens non tamen nobilissimum possibile Contra haec evidentissima ratio quia illud nobilius potentia nec a se nec ab alio produci poterit nec sine producente venire de non esse ad esse igitur tale semper fuit ideo dicit apostolus ad romanos primo "invisibilia dei etc. sempiterna quoque virtus eius est divinitas ita ut fuit inexcusabiles" Ex quo idem patet quod evidens habuerit iudicium tecum vel corus aliquod non esse primum vel nobilissimum ens et per consequens spiritum esse aliquid caelo nobilius et ita quod deus sit spiritus quia dicit "invisibilia dei per ea quae facta sunt conspicitur" id est evidenter deducebantur esse

Okham distinctione secunda quaestione 20 dicit quod "prima ratio est sufficiens et est quasi omnium philosophorum tamen quia difficile vel impossibile est probare contra proptervientem quod non sit processus in infinitum in causis eiusdem rationis quarum una poterit esse sine alia sicut primo philosophi posuerunt quod quemlibet hominem praecessit hoc sine principio et est difficile probare quando unus homo possit produci ab alio sicut a causa totali et ideo non habeatur aliud a quo illa infinitas hominum dependet difficile est probare primum simplicium efficiens Ideo sic format argumentum"

et est bona ratio quicquid realiter ab aliquo realiter producitur conservatur ab aliquo quamdiu manet in essentia reali igitur effectus iste qui ab aliquo producitur ab aliquo conservatur de illo igitur conservante quaero aut producitur ab aliquo aut non si non igitur est efficiens sicut conservans primum quia omne conservans est efficiens Si producitur ab alio de illo quaeram ut prius et quia non potest sic poni processus in infinitum oportet stare aliquid quod est conservans et nullomodo conservatum et istud est efficiens primum.

Tamen contra ista potest obiici quia homo generat hominem et sol et ideo proterviret aliquis quod homo genitus non indiget conservante sed habet principium intra se determinans periodum vitae

Sed quia haec responsio multum dependet ex differentia causarum essentialiter ordinatarum ad causas accidentaliter ordinatas.

Prima differentia est quod in causis per se sine in essentia inter ordinatis secunda dependet a prima in causando et non solum in essendo

vel aliomodo quod si nulla talium causarum concurrentium posset in effectum determinatum sive alia sicut est de multis aliis causis citra deum tunc non tantum secunda in causando dependet a prima sed etiam prima in causando hunc effectum dependet essentialiter a secunda generaliter tamen illa quae est prior et illi mutationi in causando non sit omnimode dependet a posteriori causa eiusdem effectus sicut econtra quia secunda aliter aliquomodo dependet a prima quam prima a secunda ubi tamen utraque exigit aliam concurrere verbi gratia homo generat hominem et sol et ideo in generando hominem homo essentialiter dependet a sole quia sine sole homo non potest hominem naturaliter producere. Etiam econverso sol ab homine propter eandem causam tamen aliter est in aliquo quia sine sole non potest sortes naturaliter producere hominem sol autem hominem aliquem producere potest sine sorte et etiam causa universalis in causando multa alterius rationis non requirit causam inferiorem hanc vel aliam suae speciei etc.

Aliquando autem non est talis mutua essentialis dependentia quia licet vermis non potest vermem generare sine sole coagente tamen sol econverso potest vermem producere sine verme coagente ideo ad producendum vermem non oportet dependere solem a verme essentialiter in causando sicut econverso

Ex hac differentia patet absolute et secundum veritatem fidei quod nullus effectus saltem absolute ab aliqua causa creata dependet essentialiter in causari vel conservari licet ab illa secundum cursum naturae causetur vel conservetur nec requirit per se et essentialiter a causis a quibus creatis observari vel causari

Item omnis causa secunda non solum in essendo sed etiam in causando essentialiter dependet a deo et ipse econtra a nullo

Sic igitur patet quomodo aliquae causae sint essentialiter ordinatae.

Sed causae accidentialiter ordinatae ad productionem alicuius effectus sunt illae quarum neutra requirit aliam secum concausare naturaliter nec dependet ab alia in causando talem effectum talis speciei.

Contra dicta arguit Scotus probando quod in nullo casu aeque essentialiter dependet causa prior a posteriore sicut econverso "quia, omni alio circumscripto hoc solo posito quod effectus non sit producibilis a causa inferiore nisi concurrat superior et econverso adhuc esse potest essentialis ordo posterioris ad priorem qualis non econverso Verbi gratia stante isto quod sortes non potest producere talem effectum sine sole concurrente et econverso adhuc sol potest tales multos effectus producere sine sorte et ideo licet sortes in causando talem effectum dependet a sole essentialiter non tamen econverso eo quod particularis causa non potest producere talem effectum vel sibi similem sine ista causa universali universalis autem potest illum effectum vel similem sine ista causa particulari."

Respondeo negando universaliter illud quod assumitur in probatione quia sicut intellectus quae est causa universalior et illuminior respectu talis intellectionis puta albedinis quam albedo potest talem causare sine hac albedine ita haec albedo sine hoc intellectu et ita fere est in omnibus nec illud est soli de sole obstat quod ita potest homo nunc de facto ex natura sua hominem producere cum alio sole si esset sicut sol cum alio homine.

Alius enim sol secundum veritatem non est impossibilis ergo non est impossibile quin iste homo possit producere hominem cum alio sole igitur non verum est quod potest quia non potest incipere posse vel saltem non potest incipere posse nisi incipiendo esse.

Ockham obiicit contra Scotus sic obiectum et intellectus respectu intellectionis sunt duae partiales causae quarum neutra dependet ab alia in causando sed utraque agit virtute propria tunc quaero an istae causae sunt essentialiter ordinatae aut accidentialiter si primum habetur propositum secundum quod non semper in essentialiter ordinatis secunda dependet a prima in causando si secundum igitur potest una agere sine alia quod patet falsum

Respondet quod unam causam agere in virtute alterius vel ab alia dependere in causando potest dupliciter intelligi. Primo sic quod una earum dependeat ab alia in habendo illam partialem virtutem qua partialiter potest agere in suo ordine et sic obiectum non dependet ab intellectu in causando intellectionem nec econverso sed utrumque agit virtute propria. Secundo sic quod una earum sine concursu alterius non sufficiat ad producendum talem effectum sed indigeat alia secum active conprincipiante et hoc conceditur de obiecto ex intellectu quod utrumque ut sic dependeat ab alio et utrumque agat virtute alterius et ita in causando intellectionem essentialiter ordinantur.

Secunda differentia est quod in per se et essentialiter ordinatis est causalitas alterius et alterius rationis haec sumitur ex prima quia nulla causa essentialiter dependet in causando nisi causa alterius rationis quia in causatione alicuius effectus in specie aliqua sufficeret unum unius rationis.

Tertia differentia quod omnes causae essentialiter ordinatae necessario requiruntur ad causandum alioquin aliqua per se causalitas deesset effectum in accidentialiter ordinatis non requiritur simultas eorum in causando.

videtur quod non ymoimmo magis eius oppositum quia quicquid si esset: esset similiter necesse esse: hoc est similiter necesse esse: sed aliquid aliud similiter incasuabile ab isto si esset: esset similiter necesse esse igitur aliquid aliud similiter incausabile est necesse esse igitur duo sunt simpliciter necesse esse. Igitur maior probatur quia ex opposito praedicati insequitur oppositum subiecti: quia si non est similiter necesse esse tunc nec si esset: esset similiter necesse esse sed tantum possibile esse.

Contra. 12 metaphysicae "entia nolunt male disponi sed pluralitas principium non est bona igitur unus principes"

Primo dico ut in priori articulo quod suaderi potest quo praedicta efficatius quam eius opposita licet contra protervientem non potest sufficienter demonstrari.

Ad hoc pono rationem quae est scoti in virtute si essent duo dii sive duo simpliciter incausabilia aut distinguerentur specie aut solum numero: si specie non est verisimile quin unus esset perfectior alio et ita ille imperfectior non esset deus: non potest dici quod solum numero quia talium individuorum solo numero quia talium individuorum solo numero distinctorum non potest dari certus numerus ultra quam non possent plura eiusdem speciei quam de facto sint cum non sint infiniti: et ex hoc sequeretur quod de facto essent plures dii quam sunt: quia nec potest esse deus vel similiter incausabile quin sit de facto quia si non est ex posset esse et non a se igitur ab alio igitur non esset similiter primum incausabile cuius oppositum supponitur.

Ad primum argumentum huius dubii dico quod non potest probari oppositum nec propositum demonstrare evidentius cum propositum et maior ypotheticahypothetica falsa est. Ad probationem dico quod talis consequentia ex opposito non valet. Nam oppositum consequentis stat cum antecedente.

Ad argumentum in partem oppositam concedo quod sit bona congruentia philososica maxime ponendo tantum unum universum dependentium et deum agere universaliter naturaliter tamen probabiliter diceretur quod unus effectus esset producibilis ab uno per se sine alio et econverso et cum hoc aliquis effectus per se producibilis ab uno esset per se et aequaliter producibilis ab alio nec tunc entia male disponerentur quia tunc unius multitudinis ordinatae dependentium esset tantum unus princeps et alterius alter multitudo autem dependentium vel producibilium ab utroque simul non male disponeretur ymoimmo optime per duos quia repugnaret illi multitudini esse nisi haberet principes duos.

et videtur quod sic

quia si essent duo prima effectiva neutrum dependeret ab alio in causando effectum maiorem ut patet ex differentia secunda causarum essentialiter ordinatarum ab essentialiter ordinatis posita in praecedenti articulo tamen quia simpliciter primum efficiens nullius alterius virtute est effectivum aliquin dependenter esset effectivum utraque esset causa totalis ipsius. Sed hoc est impossibile quia tunc posset aliquid esse causa totalis prima alicuius effectus a quo illud non dependeret essentialiter quia a nullo dependet aliud essentialiter quo non existente non minus esset sed non habet duas causa totales puta a et b in eodem ordine utraque earum non existente: nihil minus esset effectus c ab altera earum quia non existente a vel minus esset ipsum c ab ipso b et non existente b nihil minus esset c ab a igitur.

Tertio idem arguitur de causis finalibus quia nullum finitum ordinatur essentiali ad aliud sicut ad finem quo non existente vel minus esset sufficit finitum et tamen ita esset si respectu eiusdem finiri essent duo primi fines.

Sed contra hoc arguitur per okham quia per ipsum causa totalis est qua posita omni alio amoto ponitur effectus sed sic potest respectu eiusdem effectus se habere duo ignes vel duo soles quia uterque esset ad cuius positionem poneretur effectus omni etiam alio circumscripto igitur minor videtur patere quia accipiamus stuppam minimam naturalem per se exustibilem summe dispositam ad combustionem et ponatur inter duos ignes simul approximatos aequaliter tunc ab utroque eorum incenderetur reliquo circumscripto vel faciat deus de sua potentia absoluta duos ignes adaequatos in eodem loco et proiiciatur stuppa in igne ab utroque statim intenderetur etiam reliquo amoto igitur

Item de causa finali patet idem quia illud est causa finalis totalis quo posito poneretur effectus: omni alio circumscripto ex descriptione causae totalis licet hoc contingit frequenter ut patet ad experientiam.

Ad istud dico quod ex utraque parte est difficultas bona tamen mihi videtur quod per evidentiam rationis naturalis non potest ostendi unitas numeralis primi per hanc viam quod iste quae poneret plura talia et utrumque esset effectivum primum quia a nullo esset effectum nec effectibile nec ab aliquo suae speciei dependeret in agendo. Iuxta secundam differentiam causarum essentialiter ordinatarum etc. talis imprimis quaereret ab opponente quid intelligeret per causam effectivam totalem vel finalem

Si dicas quod omnem illam qua posita et circumscripta quacumque alia primus ordinis seu primus speciei poneretur seu poni posset sufficit talis effectus quod addo propter causam liberam. Respondetur quod nullus idem effectus numero est effectibilis a quolibet per se sufficienter agentium eiusdem speciei nec prioris nec secundariorum planum est quod contra sic respondentem deficeret evidentia probandi per hanc propositionem quia eiusdem effectus numero non possunt esse plures causae effective totales.

Ista responsio consequenter diceret quod qualitercumque posset unus aliquid producere et alter posset simile producere et aequale sed non idem numero.

Contra tunc esset non uterque omnipotens. Ideo enim Deus et omnipotens quia potest producere quodlibet producibile.

Respondet talis consequenter quod sic sumendo omnipotentia. omnipotentia dicitur tantum credita est quia absque fide diceretur quod qualitercumque posset unus et alter non tamen idem.

Item potest dicere quod idem effectus numero est sufficienter causabilis a quolibet agentium eiusdem speciei sine altero maxime a quolibet priorum sine altero quod non est inconveniens eiusdem effectus numero esse plures causas totales primas et etiam non primas totales sicut expositum est

et sicut modo de facto unus effectus absolutus essentialiter similiter et absolute dependet a quacumque causa realiter et totaliter ab eo dicta praeterquam a simpliciter. Praeterea non obstante quod de facto causetur producatur et conservetur a causa creata produci et conservari a prima ita consequenter dicerem quod nullus effectus essentialiter dependet ab ista prima vel ab illa prima quia licet sufficienter posset poni a qualibet illarum divisum quia causa nullam illarum requirit similiter et absoluta necessitate ad hoc ut ponatur ideo similiter a nullo essentialiter dependet: licet essentialiter dependat ab illa specie ad hoc ut tenetur

verbi gratia. calor eiusdem speciei potest produci ab igne et etiam a sole et si individuum ab utroque posset produci illud ad hoc quod naturaliter producatur requirit solem vel ignem sub disiunctione a neutro tamen determinate essentialiter dependet. Vocando tamen essentialem dependentiam ad sine quo de facto non fieret et a quo fieret alio circumscripto. Dicendum enim quod ab illo essentialiter dependet a quo producitur de facto nec etiam conservaretur de facto nisi ab eo fieret licet ab alio fieri posset et conservari etc. sic conformiter diceretur in proposito.

Diceres si ponit duo prima eo ipso ponit oppositum in adiecto quia per superhabundantiamsuperabundantiam dicitur uni soli convenit.

Dicendum quod tunc iste superlativus primum exponeretur negative et non affirmative.

Tertio posset quis vocare dependentiam essentialem dependentiam alicuius ab alio a quo de facto capit esse vel conservat non obstante quod ab alio caperet esse si illud de esset. Verbi gratia deus posset ordinare quod si talis causa fuerit praesens tali materiae in a instanti quod ipse cooperabitur tali causae ad productionem b effectus et deficiente tali causa ipse per se ipsum solum produceret b quo posito si ista causa creata sit praesens tali materiae in a istam effectus b effective erit a tali causa creata et si non illi non adesset nichilominus b produceret et in isto casu deus esset causa totalis illius effectus. quia ab ipso de facto ponitur effectus et aequaliter poneretur omni alio circumscripto in ratione efficienter et tamen ita absurdum videtur quod respectu eiusdem effectus sint duae causae effective una totalis et alia partialis sicut quod duae totales.

Sic per omnia esset dicendum tenendo cum scoto quod idem effectus numero posset produci a diversis causis creatis a qualibet istarum sine alia ut patet de diversis patribus respectu eiusdem filii in quaestione illa an si adam non peccasset tantum modo illi qui salvabuntur fuissent nati et in 4 in materia De responsione, videtur sibi rationabile quod de eadem materia numero a diversis agentibus numero produceretur idem effectum numero

Et hoc etiam proabri potest posiot casu de duobus ignibus vel tribus existentibus adaequate in eodem situ etc. ut prius per argumentum okham Nullum igitur inconveniens est ponere quod idem effectus simul producitur a pluribus causis totalibus. Diceres a nullo dependet aliud essentialiter quo non existente vel minus esset. Sed si effectus habe plures causas totales in eodem ordine si aliqua earum abesset vel minus esset igitur a nulla earum dependet essentialie et ita in proposito nisi deo unicum primum.

Responderet protervus quod maior est vera loquendo de essentiali dependentia primo modo dicta sed non secundo modo vel tertio modo

quia si tenet se in prima responsione scilicet quod diversitas agentis secundum numero in naturalibus arguit sufficienter diversitatem numeralem effectus quod ego verius reputo tunc consideretur quod quilibet effectus essentialiter dependet a primo suo etiam sumendo dependentiam essentialem primo modo quia nullus posset sine hoc produci nisi ab isto aliquo producitur et quod non posset produci idem effectus ab altero primo sed sibi similis et aequalis sicut forte diceretur de omnibus causis naturalibus quod idem effectus numero qui producitur ab isto per se non potest produci ab aliquo effectivo eiusdem speciei sed similis et aequalis vel si concederetur quod idem effectus numero produci posset simul ab utroque et etiam separatim ab uno per se si aliud non esset et econverso quod credo esse verum non tamen sequitur quod ambo essent causae totales vocando causam totalem illam a qua producitur effectus et a nullo alio: sumendo autem causa tota totat est sicut prius non est inconveniens duas esse causas totales respectu eiusdem effectus.

Sed contra arguitur "tunc multitudo dependentium aeque primo et aequaliter dependeret ab uno istorum sicut ab altero. Falsitas probatur quia aut ambo concurrerent respectu eorumdem effectuum ut causae partiales mutuo se exigentes respectu eorum, et tunc neutrorum esset primum quia utrumque a reliquo dependeret in causando aut utrumque esset causa totalis sic saltem quod posset causare illam altero circumscripto et hoc est falsum quia contradictio est quod aliquis effectus essentialiter dependeat ab a et quod tamen possit causari circumscripto a" quia illud quo circumscripto potest causari a non est eius causa essentialis et per consequens nec totalis.

Respondet si quis non velit dare quod idem effectus numero et eiusdem speciei neganda est consequentia prima quia aequalis perfectio non arguit plus nisi quod possit inaequales effectus non tamen in eosdem isto tamen dato cum probas falsitatem consequentis dico primo quo concurrunt ut causae partiales sicut deus modo cum musca concurrit sicut causa partialis respectu eiusdem effectus

nec sequitur quod unum dependeret ab alio in causando sicut nec deus nunc a musca quia sine tali conprincipio potest in eundem effectum vel in similem illo non dato

etiam concedendo quod ambo sunt causa totalis unius effectus sicut in argumento accipitur causa totalis pro causa quae potest causare altera circumscripta et ultra dico quod a nullo primorum determinate dependeret effectus essentialiter primo modo superius exposito sumendo dependentiam essentialem sicut etiam tu accipis hic et causa quae potest causare altera circumscripta et ultra dico quod a nullo primorum determinate dependeret effectus essentialiter primo modo superius exposito sumendo dependentiam essentialem sicut etiam tu accipis hic et causa huius ibi tacta est quilibet enim talis effectus requirit aliud primorum hoc vel illud sed nec hoc determinate nec illud

Dices si essent duo primi uterque argueret aliam nulli potentem sicut arguit Hugo de sancto victore quod unus posset nolle esse idem quod alius velle.

Respondetur negando consequentiam quod ita essent caritatem quod neuter possit alteri difformiterdeformiter velle

Ex hoc potest solvi quartum duium scilicet quomodo potest vitari quin eiusdem effectus numero sint plures causae totales

scilicet sic exponendo quod per quamlibet earum alia circumscripta vel aliis adhuc producerentur quia diceretur quod idem effectus numero non esset producibilis a diversis causis etc. ut praedictum. Unde dico quod ponendo stuppam in duos ignes aequales unus ageret unam medietatem et alius aliam.

Diceres ponendo continuum componi ex indivisibilibus statur ad partem minimam de qua responsio non habet locum.

Respondetur licet suppositum sit impossibile adhuc posset dici quod primus ignis minimum secundum extensionem unus gradus perfectionis intensive causatur ab uno igne et alius ab alio.

Sed dices ista opinio sicut ponit minimum secundum intensionem.

Et tunc stat argumentum responsio eadem est ad illud argumentum sicut ad argumentum prius factum de duobus vel de pluribus ignibus positis in eodem situ adaequato aequaliter applicatur uni stuppae vel materiae minime et licet evadi potest ponendo latitudinem graduum in forma ignis sicut ponit commentator quod formae elementorum sunt intensibiles et remissibiles quia tunc diceretur quod unus gradus esset ab uno et alius ab alio sed econverso

non concedo quod forma substantialis suscipiat magis et minus quod ideo vel oportebit dicere quod ista materia minima reciperet formam ab uno non ab alio quod non videtur rationabile per casum positum vel quod uterque causabit vel neuter vel quod ista materia simul reciperet duas formas eiusdem speciei non facientes unam quod licet non sit apud me verum citius tamen hoc ponerem quam dicerem quod iste effectus secundum numerum qui sufficienter produceretur ab uno istorum posset produci naturaliter ab altero quia hoc scio esse verum in simili anima enim separata simul posset perfici duabus intellectionibus propriis duorum angelorum

vel oportebit tertio dicere quod materiae non reciperet aliquid sed manebit in medio mille ignium qui non poterunt comburere unam stuppam quod tamen videtur absurdum

vel oportebit dicere quod ambo simul producunt eundem ignem numero quod concederem supposita indivisibilitate formae causalis intensive.

Dices prius oppositum dixisti.

Respondeo hoc negando sed dixi quod iste effectus secundum numerum quod potest sufficienter produci ab uno non potest produci ab alio eiusdem speciei et nunc addo qoud nec ab isto et alio simul.

haec autem dico quod idem ignis potest simul produci a duobus ignibus sed iste secundum numerum a neutro posset naturaliter produci. Unde secundum varietatem efficientis quantumcumque parum volueris in numero vel in entitate habebis semper alium et alium effectum secundum numerum.

Contra tunc inter individua eiusdem speciei esset ordo essentialis in causando eundem effectum cum tamen superius dixeris quod causae essentialiter ordinatae in causando sunt alterius rationis consequentia patet quia utraque talium causarum necessario requirit alteram ad hoc quod producat illum effectum.

Item non videtur si deus conservaret radium productum ab illo sole aut vel causando solem et ponendo in eodem situ alium alius posset conservare radium ab alio prius conservatum sed conservare et producere sunt idem in re quoad positiva signatur per haec nomina igitur

Item non videtur quin aliud sigillum numero posset conservare figuram aeque impressam ab illo si deus poneret ibi aliud et istud destrueret.

Ad primum negatur consequens ad probationem dico quod licet ad producendum illum effectum altera requirat alteram tamen quaelibet causa potest producere aliquem effectum alium suae speciei sine altera illius speciei et ideo non est ibi ordo essentialis in causando simpliciter licet posset concedi quod ibi esset talis ordo addo respectu illius effectus dari eo quod ille simul a duobus mutuo essentialiter dependet.

Ad secundum dico quod secundus sol non potest conservare radium ab isto sole causatum.

Ad tertium non pono quod figura sit res distincta et si ponerem hoc idem dicerem.