Utrum fruitio realiter distinguatur a delectatione

quod non quia alias posset stare fruitio dei sine delectatione et per consequens posset stare cum tristitia contraria et ita aliquis simul posset esse miser et beatus.

Item voluntas per fruitionem ultimate quietatur quod non potest esse nisi per delectationem quia quicquid habeat voluntas adhuc quaerit delectationem si careat ea.

In contrarium ponitur primus articulus continens plura argumenta quod delectatio non sit fruitio

Probatur fruitio est operatio eo quod frui est amore inhaerere alicui propter se sed delectatio est aliquid superveniens operationi 10 ethicorum igitur.

Item fruitio est actus libere elicitus a voluntate delectatio autem est passio impressa ab obiecto quia oritur ex coniunctione potentiae cum obiecto convenienti.

Item fruitio habet deum pro obiecto delectatio vero habet visionem et fruitionem pro obiecto igitur probatur volitio est in nostra praedelectatio non ut patet de primis motibus delectandi quia secundum augustinum non est in nostra potestate quibus visis tangamur.

Praeterea 10 ethicorum capitulo 4 perficit autem operationem delectatio non ut habitus qui inest sed ut superveniens quidam finis sicut in invenibus pulchritudo.

Praeterea ibidem dicitur quod secundum unum quaemque sensum delectatio sit: dicimus enim visiones et auditiones esse delectationes sed nullus appetitus vel volitio est in sensu exteriori ut patet per augustinum 2 de libero arbitrio capitulo 7 ubi ostendit esse sensum communem et post hoc ostendit quod tam in hominibus quam bestiis est virtus interior qua appetuntur delectabilia et fugiuntur offensiva et illa non est aliquis sensus exterior nec etiam est ratio cum insit bestiis patet igitur quod appetitus non est in sensu exteriori sed in interiori.

Praeterea ponatur quod aliquis ex cogitatione alicuius illecebrae delectetur non tamen velit illam sicut ponit augustinum 12 de trinitate capitulo 15 et postea velit istam et amet tunc si iste amore sit ista delectatio quae praefuit sequitur primo quod aliquis peccet mortaliter absque omni mutatione alicuius in ipso: sequitur secundo quod ex eodem aliquis potest fieri amore respectu alicuius absque mutatione voluntatis quod negat augustinus quinto de trinitate capitulo 87.

Et si diceretur quod ymo mutatur voluntas quando delectatio sua sit amore.

Contra tunc deus mutaretur et etiam nummus quando fit praetium quod negat augustinus ibidem.

Praeterea posito quod aliquis vehementer appeteret aliquid quod non haberet et hoc absque delectatione sicut est communiter quia desiderium sicut dicit commentator 12 methaphysica commento 29 magis est dolor quam voluptas et quod post adipiscatur illud delectando de ipso tunc si ipsa dlectatio sit ipsa volitio quae praefuit erit sibi contraria quia illa volitio est dolorosa etiam mirabile videtur quod totum corpus hominis ita alteraretur vehementer propter voluntatem et actum eius et tamen nihil novum fieret in ea praeterea tristitita est causa volitionis igitur delectatio est causa volitionis sed nihil est causa sui secundum augustinum primo de trinitate capitulo primo ergo delectatio non est volitio.

Praeterea delectatio sequitur cognitionem sicut umbra corpus 12 metaphysica commentato 39 igitur magis est cognitio quam volitio.

Pro secundo articulo istis non obstantibus teneo quod fruitio beatifica creaturae rationalis per quam formaliter excluditur miseria est delectatio probatur talis fruitio excludit miseriam igitur formaliter repugnat tristitiae igitur est delectatio hic dicitur quod fruitio eo quod est nota esse causa delectationis non stat cum tristitia.

Contra igitur contrariatur tristitiae sed tantum unum uni est contrarium igitur.

Dicitur quod fruitio proprie non contrariatur tristitiae tamen sibi repugnat non aliquae formae substantiales repugnant licet non proprie contrariantur et similiter aliquae formae accidentales.

Contra igitur tristitia non repugnat fruitioni nisi prout est contraria effectui fruitionis sed causa non repugnat contrario sui effectus nisi virtualiter deus autem potest illam virtutem suspendere ab agendo etiam passo praesente tam quo ad causationem proprii effectus quam quo ad destructionem effectus contrarii igitur potest per potentiam dei talis causa stare in contrario sui effectus.

Confirmatur quia agens naturale quandoque suspendit actionem alterius destruendo eius effectum et inducendo contrarium ut patet de igne calefaciente aquam et impediente frigefactionem eius igitur multo fortius deus.

Item exempla de formis non sunt ad propositum quia quod anima sensitiva asini et intellectiva hominis non, se compatiuntur non est ex carum repugnntia sed ex hoc quod nullum unum corpus vel subiectum est naturaliter perfectibile simul vel successive in eodem subiecto per ambas similtier est de intellectione et albedine quae non sunt receptibiles nec simul nec subiective in eodem subiecto sed argumentum procedit de formis repugnantibus receptibilibus in eodem.

Aliter dicitur quod de potentia dei absoluta simul stant miseria tristitiae et fruitio beatifica prout sint in christo / sed nec hoc respondet quia argumentum procedit de tristitia contraria delectioni beatifice quae deum habet pro obiecto et si talis est impossibilis quod nullus forte posset tristari de dei bonitate clare visa tunc saltem procedit argumentum de tristitia quae est summe pena damnatorum sed nulla talis fuit in christo quia sua tristitia erat sensitiva et habuit aliud obiectum scilicet passionem.

Alia posset esse responsio magis realis quod delectatio beatifica non potest habere tristitiam sibi contrariam quia forte nulla tristitia nata est deum habere pro obiecto sine addito sicut habet delectatio beatifica sed actus vitalis contrarii debent habere idem obiectum et etiam idem subiectum non solum specie sed numero quia amor et odium duorum individuorum eiusdem speciei bene compatiuntur se in eadem anima.

Secundo principaliter fruitio non est delectatio tunc fruitio non repugnat formaliter tristitiae ut patet ex dictis igitur possibile est quod in anima absorpta tristitia subito a deo causetur fruitio beatifica absque hoc quod destruatur illa tristitia ponatur igitur hoc in esse tunc sic nullum agens creatum inveniens agens indispositum contrariae potest subito suum contrarium corrumpere et effectum suum inducere sed fruitio beatifica est agens creatum igitur tristitiam absorbentem non potest destrure subito et delectationem contrariam inducere igitur stabunt simul per aliquod tempus potissima felicitas a summa miseria sed nec in hoc casu est impossibile ad quod deducitur quia contraria bene possent a deo simul fieri in eodem ideo propter istas rationes non teneo conclusionem praedictam.

Ideo aliter arguo illud est beatitudo seu fruitio beatifica quod naturaliter est ab omnibus hominibus appetible quia ut dicit augustinus "omnes homines naturaliter appetunt" beatitudinem vel esse beati sed gaudium vel delectatio sempiterna est huiusmodi igitur.

Item si fruitio et delectatio distinguerentur ille cui daretur optio diligeret summam delectationem igitur delectatio foret eligibilior fruitione beatifica sed hoc est inconveniens igitur non distinguitur ab ea

Item talis delecatio est actus summe quietativus igitur est fruitio.

Item omnia sufficienter salvantur quae oportet salvari ponendo quod sint idem actus igitur.

Item augustinus 14 de trinitate capitulo 7 dicit quod amor fruens est laetitia.

Item primo de trinitate capitulo 10 plenum gadium est frui trinitate.

Item de vera innocentia 180 propositione beata vita est gaudium et delectatio praeterea I ethicorum dicitur quod dlectatio perficit operationem igitur est finis ad quem fiunt operationes igitur.

Praeterea si non tunc deus posset annichilare delectationem fruitivam manente delectatione et ita posset aliquis beatifice delectari nihil amando qui adhuc claram dei visionem haberet quod non videtur conveniens.

Adversarius non reputaret consequens inconveniens.

Item augustinus libro I de trinitate capitulo 13 de parvis in fine hoc est plenum gaudium nostrum quo amplius non est frui deo beatifice ad eius ymaginemimaginem facti sumus.

Ista tamen conclusio posset teneri secundum duos modos distinctos. Primus esset quod aliqua cognitio ex obiecto et natura propria talis est quod anima ipsa habita potest statim sine medio in actum amandi qui sit delectatio vel in actum odiendi qui sit tristitia et pena pro isto facit illud commentator 12 metaphysica commento 39 quod delectatio sequitur apprehensionem sicut umbra corpus igitur non oportet interponi aliquam meditationem nec aliquam volitionem nec nolitionem.

Et iterum tunc nulla delectatio esset primum peccatum sis semper praesupponeret alium actum appetitus.

Item tunc nulla delectatio esset immediate a libera voluntate sed effectus naturalis aliorum effectuum voluntatis scilicet cognitionis et volitionis vel nolitionis. secundum istum modum diceretur visionem dei claram esset talem cognitionem qua habita potest aliam immediate elicre vel causare cum deo fruitionem quae sit gaudium beatificum.

Secundum modus sustinendi praedictam conclusionem esset dicere quod sicut omnis amor ad hoc quod naturaliter causetur praesupponit cognitionem ita omne gaudium vel dolor delectatio vel tristitia et generalis omnis passio praesupponit actum appetendi vel respuendi seu odium vel amore primum sicut causam suam partialem cum anima / et auctoritates multae hoc sonant quae dicunt quod tristamur de his quae nobis nolentibus accidunt et similes et secundum istum modum dicendi respondetur in una alia conclusione post quod tales passiones non sunt effectus liberi voluntatis nisi mediante quod naturaliter sequuntur ad volitiones et amores vel odia praesupposita ita quod non est in potestate voluntatis ut tollantur nisi recta aliqua de causis suis.

Istam responsionem intelligo de illis passionibus quae praesupponunt aactum aliquem appetitivum primum si non omnes passiones tales sint quod sic praesupponant uterque enim modus ponendi appares mihi pulcher et probabilis sed secundum istum modum secundum oportet respondere ad argumenta modi prioris.

Ad commentatorem dico quod talis delectatio sequatur apprehensionem rei delectabilis non tamen sine amore vel odio medio nec adhuc est necessaria consecutio quod mediante deliberatione posset anima facere quod ad talem apprehensionem nec sequitur amor nec delectatior.

Ad secundum diceretur concedo consequens et ad tertium similiter.

Ad primum dico quod delectatio quae habet operationem pro obiecto est aliquid superveniens operationi delectatior autem beatifica habet immediate deum pro obiecto et est met operatio fruitiva cui tamen bene supervenit maxima delectatio reflexa sed ista non est beatifica beatitudine essentiali sed potius ista prior quae est actus rectus.

Ad secundum negatur quod talis delectatio est passio impressa ab obiecto.

Ad tertium patat ex prima solutione quod delectatio beatifica solum deum habet pro obiecto licet delctationes reflexe supervenientes bene habeant pro obiecto visionem et delectationem de quibus beatus valde delectatur dlectatione reflexa sed non recta.

Ad 4 dicitur quod sicut primae delectationes non sunt in nostra potestate sicut nec primae volitiones ex quo naturaliter ex cognitionibus primis sunt tantae.

Ad quintum concedo quod delctatio non est ista operatio quam perficit ut finis et tamen est in se operatio quaedam delectabilis.

Ad sextum dicitur quod sufficit unus appetitus correspondens quinque sensibus exterioribus et sensui communi indifferens rei igitur vel saltem subito a sensu communi quia simul duratione immutatur a sensibili sensus exterior et sensus communis sed prior natura et ordine sensus exterior et secundum hoc potest stare tam dictum augustini quam philosophi vel si philosophus velit quod secundum unumquemque sensum sit delectatio propria et appetitiva tunc intelligendum est dictum augustini de appetitu quo appetere possumus vel fugere obiecta diversorum sensuum non autem de appetitu qui praecise respicit sensibilia unius sensus exterioris.

Ad septimum dicendum quod delectatio de illecebra est complacentia ad obiectum non ad illecebram et ultra concedo quod in casu argumenti delectatio de illecebra cognita non est nec efficitur amor primus habitus ad eamdem vel obiectum eius.

Ad octavum dicitur similiter quod desiderium quo quis desiderat aliquid sine delectatione ymoimmo potius cum dolore respectu non habenti nunquam fit delectatio quae habetur de eodem desiderato quando obtinetur.

Ad nonum dicitur quod tristitia non est nec nunquam erit illa nolitio vel odium cuius est causa sic nec delectatio est nec erit ille amor cuius est causa cum hoc stat quod omnis tristitia sit in se sit amore vel odium vel forte amor unius et odium alterius et ita suo modo est de delectatione.

Ad decimum potest diversimode dici secundum duos modos praenotatos sustinendi hanc conclusionem ut satis patuit concedendum est autem quod omnis delectatio est quaedam cognitio et similiter omnis tristitia sed non est ista cognitio quae eadem stat successive cum tristitia praecedente ante adeptionem desiderati et post cum delectatione respectu eius iam habiti ut satis patet.

Sciendum quod universaliter omnis appetitus alicuius rei cognitive praesentate potentiae appetitivae per modum convenientis vel boni apparentis dici potest delectatio et secundum hoc negandum esset illud quod assumitur in octavo argumento scilicet quod aliquis potest appetere aliquid nondum habitum absque delectatione ymoimmo dico quod ille appetitus seu volitio est ipsamet delectatio cum qua bene stat dolor seu delectatio tristitia cuius obiectum non est illud desideratum sed potius carentia illius desiderati / sic etiam diceretur quod appetitus dyaboli ad puniendum animas est sibi delectatio quamvis aliunde maximam habeat tristitiam et ita omnis fuga mali seu odium mali tristitia est et eius obiectum est hoc esse malum cum quo stat delectatio de hoc quod homo recedit a malo.

Ex hoc patet quod potissime fruitio est in se formaliter delectatio non tamen est summe appetibilis sub ratione qua delectatio sed potius sub ratione qua est dilectio summi boni.

Et ideo si dilectio et delectatio realiter distinguerentur et daretur optio alterius praecise sine altero eligenda foret dilectio eo quod hoc esset iustum ad hoc rationalis creatura tenetur nec haberet curare de delectatione quia sufficienter ymoimmo summe satiaretur in dilectione seu fruitione qua sic coniungitur suo fini propter ipsum finem quo totum suum desiderium satiatur et quietatur etiam si nullum respectum habet ad suum commodum vel ad suam delectationem.

Ex hoc patet quod aliquae rationes secundo adductae pro conclusione dicta non procedunt.

Sciendum est quod pro eadem conclusione dilectione stante non oportet ponere aliquam delectationem reflexam supervenientem fruitioni sed ipsa fruitio est ultimata delectatio de summo bono et etiam est delectatio sui ipsius et visionis eiusdem summi boni licet quibusdam operationibus imperfectia superveniant bene delectationes quibus confortatus operans perfectius oepratur sed hoc non oportet in operatione perfectissima sicut est fruitio nisi diceretur delectationem supervenire fruitioni / quia ratio delectationis consecutive se habet ad rationem fruitionis quia fruitio naturaliter est prius fruitio vel dilectio quam ipsa sit delectatio et etiam naturali concomitantiali non sit impedimentum ad eam sequitur quod ipsa sit delectatio sicut alii dicunt quod relatio est realiter distincta ab ea naturaliter sequatur eam.

Et dicitur notantur si non sit impedimentum quia deus posset facere quod esset dilectio vel fruitio quae non esset delectatio nec ad eam sequeretur delectatio nec hoc videtur inconveniens de potentia dei absoluta sed tunc fruitio non formaliter esset delectatio nec universaliter omnis appetitus sed solum talis in quo est actualis praeceptio commodi ex coniunctione potentiae cum obiecto

Sciendum etiam quod delectatio proprie non est nisi virtutis appetitive rationalis vel animalis et sic intellectus non delectatur de apprehensis vel de sua apprehensione sed apprehenso convenienti appetitus concipit desiderium vel amorem illius et ita delectatur et sic delectatio vel est amore seu desiderium alicuius convenientis sequens ad apprehensionem ens vel est actus distinctus sequens simul apprehensionem et dilectionem seu amorem et sic si deus causaret angelum qui non esset appetitivus rationabiliter vel animaliter sed solum intelligens talis in nullo posset delectari.

Si tamen aliquis accipiat universaliter delectationem pr adeptione naturaliter convenientis vel illius ad quod tamquam ad finem suum vel tanquam ad bonum vel conveniens inclinat appetitus sive animalis sive naturalis vel pro latione in illud tunc sunt etiam delectationes intellectuales et naturales.

Et secundum hoc in anima rationali vel in angelo triplices sunt intellectiones primae sunt intellectuales et sic omnis intellectio complexa vel incomplexa sive sit apprehensio obiecti simpliciter vel per modum veri vel per modum boni est delectatio intellectus quia est coniunctio potentiae cum suo obiecto sibi convenienti.

Aut est delectatio quae est naturalis mono potentiae apprehensive per modum complacentiae in obiectum sibi praesentatum sub ratione boni et tales delectationes etiam vocantur primae volitiones naturaliter causatae a cognitionibus primis et non sunt in nostra potestate prout communiter conceditur.

Tertia delectatio est libera volitio qua appetitus fertur in obiectum suum et qua libere dilective coniungitur eidem sive substantialiter sive sit absens sive praesens et talis est in nostra potestate et potissime talium est fruitio et sic implicaret contradictionem fruitionem esse sine delectatione sed qui concederet fruitionem esse sine delectatione diceret quod delectatio adderet super fruitionem perceptionem commodi provenientis ipsi potentiae ab obiecto.

Dubium primum si omnis delectatio est amor vel odium igitur est cognitio conceditur quod quaedam delectatio est simpliciter apprehensio quaedam compositio etiam prout talem vel talem notitiam naturaliter praeexigit nulla tamen est iudicium practicum quo scilicet iudicetur sic esse agendum sicut nec volitio est tale iudicium quia dictamina practica et electiones secundum philosophum sunt respectu nondum positi tempore vel natura ut ita loquar: aliqua tamen bene est iudicium speculativum scilicet opinio vel credulitas qua opinetur vel credatur de aliquo ita esse vel non esse aliqua tamen bene praecedit notitiam practicam sicut et obiectum suum. verbi gratia cum doleo quod offendi deum vel proximum.

Ex dictis patet quod aliqua delectatio virtuosa potest esse opinio falsa ut ista qua quis delectatur praecise ex hoc credit persecutorem ecclesiae esse mortuum vel consimile et non est ita.

Contra omnis electio virtuosa est cum ratione recta et ratio recta est vera / dico quod est cum ratione practica vera sed bene potest esse cum speculativa falsa.

Secundum dubium est quia non videtur quod omnis delectatio vel amor praesupponit naturaliter cognitionem aliam respectu voliti quia cum contra omne iudicium suum possit voluntas velle aliquid vel nolle videtur quod ipsum velle esse possit prima notitia illius voliti.

Item voluntas potest avertere intellectionem ab omni actualiter cognito et velle intellectum intelligere ad modum praecognitum actu hoc non videtur nisi ipsa volitio sit prima illius obiecti cognitio.

Ad primum dicitur quod non obstante quocumque dictamine practico voluntas potest libere non velle vel nolle se conformare / nec tamen potest velle oppositum nisi oppositum apprehendatur et ideo non sequitur quod feratur in incognitum.

Ad secundum negatur consequentia quia ad hoc quod voluntas convertat intellectum ad aliquid cognoscendum requiritur illius apprehensi propria habitualis forte communis concurrens cum habituali propria vel aliter quod plus apparet adae dicendum est quod intellectus iudicat non esse standum in tali consideratione et voluntas potest conformiter imperare et suspendere intellectum a consdieratione illa vel convertere ad aliud vel actualiter occurrens vel ex cognitione aliqua ad prius cognitum vel quia unus habitus fortius inclinat ad actus aliquos quam alius vel alio modo sed secus est circumscripto omni tali iudicio tunc enim solum a casu vel mere naturaliter solum cessaret ab actu prioris obiecti.

Sciendum quod volitio vel delectatio etiam est cognitio quae est iudicium practicum et hoc probatur ex dictis in primo dubio quod delectatio talis est notitia qualem naturaliter praeexigit sed aliqua exigit iudicium practicum quod iudicetur sic esse agendum vel non.

Item nota ex solutione primi argumenti secundi dubii patet quod non sequitur ratio est recta igitur voluntas quia ratio potest habere apparentiam ad utramque partem contradictionis de aliquo agibili ita quod in particulari habet apparentiam boni quod a est agendum et aliam apparentiam quod a non est agendum sicut saepe sit in conclusionibus speculativis et stante utraque apparentia boni consentit per iudicium practicum illo non obstante voluntas eligit optatam partem quae etiam praesentatur sibi tanquam apparens bonum ab intllectu apprehensum igitur etc.

Item sciendum quod secundo argumento non videtur satisfieri nisi dicatur quod voluntas est per se conitiva et sic potest intellectum suspendere a consideratione quam habet et vertere ipsum ad considerationem alterius obiecti quod ipsa voluntas tunc taliter cognoscit quod non primae sibi praesentatur per intellectum quia alias ipsa non verteret intellectum ad hoc obiectum sed intellectus verteret seipsum sufficit autem voluntati praesentatio praevia alterius obiecti vel aliorum habentium naturalem connexionem cum isto cognito sive ex conformitate sive ex contrarietate etc.

Tertium dubium utrum obiectum sit causa immediata delectationis. Respondet scotus quaestione ultima primae distinctionis in reportatione parisiensis quod sic quia sicut obiectum sensibile est causa delectationis in appetitu sensitivo ita consequenter obiectum intellectuale causat delectationem in appetitu intellectivo scilicet voluntate igitur.

Contra illud arguit okam posito actu primo intellectus vel voluntatis quae praeexigitur delectationi secundum ordinem naturalem habetur causa sufficiens delectationis sive obiectum sit sive non sit et etiam stantibus eisdem actibus primis volendi vel cognoscendi amoto obiecto non sequitur minor delectatio quam prius saltem dummodo non remittantur actus primi per ablationem obiecti et destructo tali actu vel actibus vel saltem eis non positis non potest fieri delectatio ergo obiectum nihil facit ad illam delectationem sed isti actus sunt sufficiens eius causa.

Ista conclusio deducta contra scotum vidtur adae vera unde dicit quod ex hoc quod obiecta sunt delectabilia non habetur evidentia quod causent immediate delectationem licet aliquando obiectum delectabile sit causa mediata delectationis concedendum est quod delectatio intellectualis quae est ipsa dilectio immediate causatur ab anima et intellectione sicut dilectio sensitiva a sensatione delectatio autem intellectualis superveniens causatur ab anima et ab intellectione mediante scilicet dilectione.

Unde patet quod etiam dilectio non est ab obiecto sed ab anima et intellectione praevia et eodem modo dicitur de delectatione reflexa.

Per hoc patet ad formam argumenti scoti quia negandum est antecedens scilicet quod obiectum sensibile sit causa saltem immediata delectationis in appetitu sensitivo.

Contra decimo ethicorum quarto habetur quod semper obiecto delectabili sensato sequitur delectatio.

Item qua ratione delectatio aliqua esset dilectio libere causata a voluntate eadem ratione tristitia esset odium libere causataum a voluntate et tunc voluntas posset non contristare se quod videtur inconvenines.

Ad primum dicitur quod philosophus videtur attribuere causalitatem immediatam delectionis sensationi qua est respectu obiecti delectabilis secundum sensum et non obiecto.

Ad secundum dicitur quod tristitia aliqua libere causatur ab anima scilicet illa quae est contraria delectationi libere causatae et conceditur quod tali tristitia voluntas posset se non contristare quia posset illam tristitiam non causare in non odiendo obiectum tristabile et non sequitur iste libere contristatur igitur libere vult tristari quia tristari est actus rectus odiendi obiectum sibi disconveniens sed velle tristari est actus reflexus sicut enim voluntas potest causare dilectionem libere absque hoc quod velit dilectionem sed obiectum tantum ita potest libere causare tristitiam ferendo se oditive in obiectum disconveniens licet non velit tristitiam sed nollit tamen quod quandoque posset velle tristitiam sicut aliqui volunt esse tristes pro peccatis. Est etiam quaedam tristitia non libere causata sed necessario sicut et delectatio illi contraria. verbi gratia cognitio infortunio amici necessario sequitur tristitia quae est odium illius infortunii sicut ad cognitionem prosperitatis amici necessario sequitur delectatio quae est dilectio illius prosperitatis ambae etiam sunt tristitiae aliae et delectationes et amores et odiatam primaria quam secundaria non libere sed necessario causata ab anima. "Tristis est (inquit christus) anima mea usque ad mortem" videtur enim quod non fuit in potestate animae christi data immediate de illa morte certitudinaliter cognita minime non tristari vel non eam odire odio quod non esset horror mortis.

Quartum dubium utrum fruitio sit actio partialiter ab anima vel totaliter a deo.

Respondetur quod est partialiter a deo et eodem modo delectatio beatifica unde patet quod delectatio beatifica immediate est ab obiecto delectabili secus autem est de aliis delectationibus aliorum obiectorum ut patet ex dictis

Quintum dubium utrum delectatio beatifica sit actus reflexus. Et dicendum est quod si hoc est possibile non oportet tamen ita esse et quando sic est adhuc ipsa non est delectatio beatifica ex hoc habet aliquid aliud a deo pro obiecto. Contra probatur quod delectatio beatifica non sit actus rectus sed reflexus habens rectum pro obiecto quia omnis amor concupiscentiae qui est delectatio et non desiderium fertur immediate super habitionem rei et non super rem concupitam vel amatam amore amicitiae visum enim non est immediatum obiectum amoris concupiscentiae quae est delectatio sed visus qui est actus rectus sed delectatio fruitiva est amor concupiscentiae cum sit delectatio proveniens ex divina habitione quae habitio est aliquis actus quo habetur deus puta visio beatifica vel dilectio dei igitur.

Praeterea delectatio fruitiva succedit desiderio sed desiderium est habitionis divinae respectu non respectu dei absolute non enim desideramus deum sed habere deum vel videre ipsum igitur nec fruitio eset delectatio de deo sed de visione dei.

Item obiectum dilectionis fruitive est aliqua perfectio nostra nobis formaliter inhaerens cum sit delectatio proveniens ex coniunctione convenientis cum convenientia ita quod coniunctio et perfectio qua perficitur potentia per sibi convenines videtur causare delectationem fruitivam sed deus non est perfectio formaliter nobis inhaerens nec aliquid aliud est perfectio nostra ultimata quo aliquis actus quo coniungimur immediate deo igitur talis actus unitivus beatifice est obiectum fruitive delectationis et non deus

Item amor omnis desiderii aut delectationis habet pro tali obiecto significabile per complexum significans aliquid esse conveniens vel disconveniens sicut deum videri vel manifestari vel huiusmodi et deus absolute sumptus non est tale significabile per complexum igitur fruitio non erit delectatio de deo sed de visione dei. Confirmatur quia obiectum complexum gaudii beatifici pendet ex circulatione perpetuationis divinae visionis et fruitionis igitur requirit creaturam pro partiali obiecto.

Praeterea desiderare aliquod bonum deo esset omnino vacuum igitur talis delectatio non videtur esse fruitio sed delectatio de hoc quod aliquis habet deum per visionem vel dilectionem.

Sed contrarium mihi videatur quod omnis amor perfectissimus est amor amicitiae respectu nobilissimi obiecti sed delectatio beatifica est amor perfectissimus quia fruitio ut patet ex conclusione principali igitur etc. unde et beatus secundum leges amicitiae et virtutis magis gaudet de felicitate dei quam de propria unde augustinus propter te solum beatus non proterpropter illam beatior supple essentialiter et absolute.

Secundo sicut habetur in littera per augustinum frui est per amorem inhaerere alicui propter se igitur solum etc.

Item res quibus fruendum est sunt pater et filius et spiritus sanctus.

Praeterea actu visionis est utendum ex littera igitur non fruendum.

Item visio vel delectatio posset esse nolita secundum rectam rationem scilicet si deus hoc praeciperet igitur etc.

Praeterea desiderium visionis istius non est fruitio viae igitur nec delectatio respectu illius est fruitio patriae quia idem est obiectum in omnibus est obiectum utriusque nam secundum augustinum 14 de trinitate capitulo ultimo fruitio viae etiam consistit in amore dei usque ad contemptum sui.

Item in via non tantum desideramus videre deum sed diligamus deum absolute igitur non minus in patria non tantum delectabimur de visione dei sed de deo in se. Antecedens patet quia posito quod numquam deus esset habendus aliter quam in via adhuc esset summe diligendus et tunc non esset desiderandus haberi per visionem.

Ad primum in contrarium negatur minor licet enim talis delectatio sit proveniens ex divina habitione causaliter partialiter non tamen ista habitio est eius obiectum. Ex hoc vult quod ut patet ex dictis ponenda sit alia delectatio reflexa cuius ista haitio est obiectum tamen credo quod hoc non oporteat quia hic in via posset esse unus actus dilectionis cuius obiectum principale est deus et obiectum secundarium proximus qui diligitur eodem actu propter deum sic etiam eiusdem actus delectationis beatificae recti et non reflexi obiectum principale est deus secundarium autem est divina habitio in qua delectatur beatus propter deum.

Ad secundum dicitur quod delectatio concupiscentiae succedens desiderio habet idem pro obiecto quod habet desiderium sed delectatio amicitiae succedit amori absoluto dei in via et non desiderio nisi sic quod est post ipsum sic etiam succedit fidei.

Ad tertium patet per idem

Ad quartum patet similiter et confirmationem eius et procedunt de delectatione concupiscentiae quae succedit desiderio.

Ad quintum dico quod non est vanum delectari in deo et complacere in deo et bonis dei nisi apud illum qui non experitur vel non credit se debere complacere in aliquo nisi concupiscenter et non amicabiliter.

Sextum dubium an tota beatitudo stet in uno actu qui simul sit dei visio dei fruitio et delectatio beatifica de deo. dicendum est quod si anima beati se habeat active ad aliquam partem suae beatitudinis essentialis tunc sunt ibi ad minus duae partes distinctae scilicet clara visio et dei fruitio vel gaudium secundum scilicet modum sustinendi conclusionem principalem.

Utrum autem anima active se habeat respectu beatitudinis suae tractabitur in alia quaestione hic tamen est notandum sicut tangit quidam doctor et bene quod beatitudo multipliciter sumitur uno modo pro obiecto beatifico et sic loquitur boetius tertio de consolatione prosa decima probans deum esse summam beatitudinem. Tertio pro visione clara dei de quo Iohannes 17 "haec est vita aeterna".

Tertio pro actuali amore dei clare visi et sic loquitur augustinus in locis innumeris vocans fruitionem dei beatitudinem.

Quarto por dilectione vle gaudio quod oritur ex fruitione dei clare visi et sic loquitur augustinus in libello de vera innocentia propositione 160. cum dicit beatitudinem seu vitam beatam etiam gaudium.

Quinto et magis proprie accipitur pro roto aggregato ex tribus praedictis et omnibus pertinentibus ad statum beati / quae pertinentia enumerat anselmus de similitudidinibus capitulo 49. Et sicut sunt 7 a dotes pertinentes ad statum corporis scilicet pulchritudo agilitas fortitudo libertas sanitas voluptas et longevitas et 7 ad animam scilicet sapientia animus concordia honor potestas securitas et gaudium. Inter que habes sapientiam amicitiam et gaudium de quibus loquitur anselmus in libro de concordia describens beatitudinem quod beatitudo secundum omnem consensum est sufficientissima competentium commodorum sine omni indigentia. Et boetius describit eam quod est status bonorum omnium aggregatione perfectus / et isto modo teneo seu securitas est intrinseca pars beatitudinis sicut sumitur beatitudo maxime proprie secundum eum quia cum omnia talis saltem quae pertinent ad essentialem beatitudinem inseparabiliter concomitantur.

Ideo auctoritates quamlibet istarum partium essentialium quandoque vocant beatitudinem ?utntur parte pro tot tamen delctatio est pars ultima et optima beatitudinis. et optima partialis beatitudo et hoc habeo ego dicere quia ista circumscriptis aliis esset quaedam plena beatitudo licet non aequae plena sicut aggregatum praenotatum nec sit aliqua partium aliarum ut visum est. Et nota quod delectatio importat operationem omnino perfectam et penitus quietativam et sacietativam.