Quarto decimo circa distinctionem primam et ultimo quaeritur utrum fruitio beatifice sit actus intellectivus

quod sic quia ex 10 Ethicorum felicitas consistit in speculationem optum obiecti sed speculatio pertinet ad intellectum igitur et felicitas igitur et fruitio quia fruitio viae et patriae ad eadnem potentiam pertinent igitur

Oppositum habitus et sua propria operatio ad eandem potentiam pertinent sed fruitio est operatio ad quam per se inclinat charitas Charitas autem est actus nobilissimus et est absolute in voluntate igitur et fruitio.

In quaestione ista primo suppono quod fruitio et felicitas beatifica principaliter pertinent ad eandem potentiam quaecunque sit illa et quod sint tales potentiae multae in natura eadem beatificabili et quod fruitio beatifica est perfectio potentiae nobilissime ex eisdem Ita enim 10 ethicorum capitulo 8 in principio quod felicitas est operatio secundum optimam virtutem haec autem erit optimi sive utique intellectus haec sive aliud quod utique secundum naturam videtur principiari et dominari.

Primus articulus dubitatur utrum intellectus sit nobilior voluntate quod sic quia ibidem consequenter dicit philosophus etenim intellectua eorum quae in nobis sunt est optimum.

Item ibidem felicitas est optima operatio secundum optimam virtutem et ibidem probat quod optima operatio est speculativa dicens existimamus oportere delectationem adiunctam esse felicitati delectabilissima autem earum quae secundum virtutem operationum quae secundum sapientiam concessa est videtur enim philosophia admirabiles delectationes habere puritatem et firmitatem.

Ad idem est processus philosophi primo ethicorum capitulo penultimo et commentator ibidem commento 62 circa medium sic dicit Sicut in corpore visus bonus cognitiones entium praebens et docorans ita intellectus in anima cognitionem intelligentium dans et decorans ipsam super omnem potentiam

Praeterea augustinus de vera religione capitulo 12 et 2 de libero arbitrio capitulo nono probat quod intellectus est nobilior et praestantior sensu per hoc quod intellectus iudicat de sensu et eius actione utrum sic sit sicut esse debet. Sed idem medium est verum de intellectu in comparatione ad voluntatem igitur intellectus est nobilior voluntate

Iuxta hoc potest argui proprius actus intellectivus est nobilior proprio actu voluntatis igitur Antecedens probatur quia actus intellectivus est regula secundum quam iudicamus de actione voluntatis utrum sit bona vel mala igitur consequentia patet per augustinum secundo de libero arbitrio capitulo 21 ubi probat quod veritas secundum quam iudicamus de hiis quae sunt in mente nostra est melior et nobilior quam mens nostra per hoc quod nisi esset superior quam mens non secundum illam sed de illa iudicaremus igitur similiter in proposito.

Confirmatur quia actus voluntatis non est rectus nisi quia conformatur rationi rectae sed unumquodque propter quod etc. igitur actus intellectus est magis rectus igitur nobilior

Praeterea illud est melius quod naturaliter magis amatur sed iudicium rectum intellectus est huiusmodi respectu delectionis quae tamen magis diligitur inter illa quae sunt in voluntate ut patet per augustinus in quod loco de civitate dei quod unusquisque m?avult sana mente lamentari quam laetari in amentia

Contra actus voluntatis est melior igitur et voluntas Antecedens patet quoa pro actione voluntatis principalius debetur praemisi et etiam ipsa voluntas vel sola meretur vel principalius facit ad meritum igitur.

Praeterea optimus habitus sive optima virtus voluntatis est melior optimo habitu intellectus igitur et voluntas intellectu per consequentiam aristotelis supra in argumento primo et secundo primae partis assumptum probatur quia charitas est melior sapientia non secundum apostolum spes fides charitas tria haec sed maior hortum est charitas.

Praeterea potentiae principaliter merenti in via principaliter debetur praemium in patria sed voluntas est huiusmodi igitur minor patet per hugonem et ponitur in prima quastione in solutione secundi dubii principalis nec avliquis hoc negat.

Hic hylarius cum scotus contra thomas in scripto quod voluntas est nobilior potentia quam intellectus Et arguit contra thomam dicens quod intellectus est altissima potentia in anima quaero inquit aut intelligit per altissimam nobilissimam aut priorem secundum ordinem si primum tunc contradicit sibi ipsi in responsione ad primam argumentum dicit quod mens habet intellectum et voluntatem quorum duorum intellectus est altior secundum ordinem et voluntas secundum perfectionem. si secundum tunc illud quod ipse accipit pro se noto est falsum scilicet quod optima operatio sit altissimae potentiae nisi per altissimam intelligat nobilissimam quia potentiae nobilissime est operatio nobilissima sicut etiam vult philosophus 10 ethicorum capitulo 8 Eundo ad vim sermonis teneo contrariam conclusionem scilicet quod intellectus non est potentia nobilior voluntate nec econverso quia idem omnino est intellectus quam voluntas et econverso. Nam omni alio circumscripto ab hac natura intellectuali ipsa nata est intelligere igitur hoc natum velle est natum intelligere et econtra igitur intellectus est voluntas et econverso.

Ex hoc enim quod tlais natura est nata vel potens intelligere dicitur intellectus vel ex hoc quod est potens vel nata ad volendum ipsa dicitur voluntas et hoc non solum dicerem in homine de intellectu et voluntate sed etiam de omni sensu cui consonat auctor de spiritu et anima de capitulo 3 Sensus vero unus est in anima et ipse non sit corpus corporeus dicitur et tamen non sit nisi unus verum tamen propter varia exercitia variae nuncupatur. Dicitur namque sensus ymaginatio ratio intellectus intelligentia et haec omnia in anima nihil adsunt quam ipsa et capitulo 10 anima est spiritus intellectualis rationalis bonae malaeque voluntatis capax secundum benignitatem creaturarum atque secundum sui operis effectum variis nuncupatur nominibus dicitur namque anima dum vegetat spiritus dum contemplatur sensus dum sentit animus dum sapit meus dum intelligit ratio dum dissolvit vel discernit memoria dum recordatur. dum vult voluntas. ista tamen non differunt in substantia quemadmodum in nominibus quam omnia ista una est anima

Praeterea non videtur rationale quod solum per unum accidens medium anima sit receptiva beatitudinis quia tunc accidens esset beatum.

Praeterea frustra ponitur per plura quod aeque faciliter potest salvari per pauciora ubi nec obviat scriptura nec ratio sed per eandem simplicem naturam intellectualem sine omni tali distinctione reali praevia primis actibus modo quo illam expressit auctor ille facillime poterunt salvari omnia propter quem alii ponunt potentias animae distingui igitur etc. quod autem non obviet patet etiam per scotum secundo libro ubi de isto puncto investigat de reportatione parisi auctoritates autem quae oppositum praetendunt faciliter glosari possunt una per aliam hoc etiam declaratur exemplo de deo que habet potentiam creativam gubernativam reparativam praedestinativam quae nullomodo distinguuntur in eo

Sed eadem omnino dei essentia variae nominatur a variis effectibus suis scilicet magistrum saepe libro primo praeterea si distinguerentur aut ratione solum et hoc non quia talis distinctio causaretur per actum intellectus sed voluntas et intellectus praecedunt omnem actum intellectus aut ex natura rei et hoc non quia vel hoc esset propter diversitatem actuum vel propter diversum modum principiendi non primum quia tunc essent toto potentiae intellective quot actus intelligendi secundum speciem distincti quod non est verum nec propter secundum quia principiare libere et necessario conveniunt eidem potentiae respectu diversorum ut patet de voluntate divina quae necessario vult se et contingenter creaturam. Similiter voluntas nostra ut prius visum est quosdam actus mere naturaliter principiat et quosdam libere.

Item augustinum 10 libro de trinitate distinctione tertia capitulo 7 memoria intellectiva et voluntas non sunt tres vitae sed una vita. Contra hanc conclusionem sunt multae auctoritates propter quas tenet scotus distinctionem formalem inter potentias dicunt enim auctoritates quod potentiae fluunt ab essentia quod sunt passiones animae et huiusmodi. Item philosophus et sacnti dicunt istas potentias esse partes animae.

Praeterea 8 ethicorum dicitur capitulo secundo dictum est supple in primo duas esse partes animae rationem habens et irrationabile. Nunc autem de rationem habente dicuntur et supponuntur duo unum quo speculamur talia entium aliud quo contingentia ad ea non quia genere et animae particulari alteram generum ad utrumque aptum natum.

Item secundum augustinum secundo de trinitate et ponit Magister libro primo distinctione tertia capitulo secundo "mens dicitur non ipsa anima sed quod in ea est excellentius." Praeterea Magister ubi Magister ubi praesens capitulo 12 dicit quod dictum augustini scilicet quod memoria intelligentia voluntas sunt una vita et non videtur esse verum iuxta proprietatem sermonis quia mens et spiritus rationalis essentia est spiritualis ista vero tria naturales proprietates sunt seu vires ipsius mentis et a sei invicem differunt quia memoria non est intelligentia vel voluntas

Item anselmus de concoridia capitulo 3 sicut habemus in corpore membra et sensus et singula ad suos usus apta quibus quasi instrumentis utimur et sunt manus apta ad capiendum visus ad videndum et ita in se anima quasdam proprietates seu vires quibus utitur velut instrumentis ad usus cognitionum. Est namque ratio qua sicut utimur sed eo instrumento et voluntas qua ad volendum non enim est rationalis voluntas tota anima sed una quaeque aliquid in anima.

Item aristoteles in cathegoreema suis dicit quod principia operationum animae sunt potentiae quae sunt in secunda specie qualitatis igitur sunt accidentia

Ad primum istorum dicendum quod augustinus et multi alii rationabiliter dixerunt quod intellectus memoria et voluntas sunt ipsa substantia animae licet magister et aliqui alii sensuerint aliter et ideo cum dicant quod potentiae animae sunt accidentia ipsi habent consequenter tenere quod fluunt vel oriuntur ab essetia animae sicut nos tenemus communiter de calore ignis et aliis accidentibus consequentibus naturaliter totam speciem aliquam et non est timendum eos negare et cum augustinus teneat contrarium

Sed si quis velit tales auctoritates violenter glosare poterit dicere quod ista vocabula voluntas intellectus et similia significant naturam quando non per se sed prout ipsa est secundum suam rationem productiva quarumdam certarum operationum et tales operationes ista nomina potentialia significant per se puta intellectionem et volitionem et illa pullulent vel fluant ab illa natura sicut loquuntur illi doctores.

Principale igitur significatum huius nominis intellectus est ipsa intellectio licet tamen supponat pro anima sicut album secundum aristotelem solum qualitatem significat quod intelligendum est principaliter non tamen in propositione pro qualitate supponit sed pro subiecto sicut dictum est de intellectu ita suo modo dicendum est de voluntate et similibus.

Quia autem dicunt intellectum et voluntatem esse passiones animae intelligendum est sicut communis schola tenet quod risibile est passio hominis et tamen res pro qua supponit risibile non distinguitur ab homine licet risus quem ly risibile per se significat distinguitur ab homine.

Ad secundum dicitur quod non sunt realiter partes animae sed aequivalenter id est tantundem valet una natura intellectualis ad intelligendum et ad volendum et omnia alia faciendum sicut valeret unum compositum ex partibus distinctis quare una posset praecise intelligere et huiusmodi et alia velle igitur etc. Et haec responsio sufficiat.

Videtur quod opinantes contrarium non ponunt in homine duos intellectus et tamen secundum augustinum et eos in intellectu est duplex portio superior et inferior ut tractat in libro secundo distinctione 24 quae nec secundum veritatem nec secundum eos differunt realiter sed habitudine vel aptitudine ad actus varios respectu diversorum obiectorum genere quasi distinctorum nam anima ideo dicitur portio superior quia potest vaccare circa divina et inferior quia potest circa temporalis gubernanda Simili modo glosari possunt aliae auctoritates exprimentes potentias animae esse partes eius.

Ad tertium per idem ymoimmo illud fortificat partem istam cum nullus ponat in homine duos intellectus quorum unus sit solum circa aeterna et alius circa contingentia.

Ad quartum similiter quod aliquid dicitur animae excellere per aequivalentiam propter excellentes actus circa obiecta excellentia.

Ad quintum ista fuit opinio magistri cui modo videtur praeferenda opinio augustini vel dicitur quod magister intelligit quod ista praedicatio non est essentialis et per se memoria est intelligentia vel voluntas quia haec intensiones memoria intelligentia et voluntas significant essentiam animae per modum naturalis proprietatis et ideo essentialiter sub eius propria ratione non praedicatur per se de aliqua illarum sub illis intentionibus nec aliqua illarum de alia et hoc intelligit magister eo quod modus aliorum auctorum est loqui in propositionibus de per se.

Ad sextum dictum anselmi glosari potest de habbitibus vel de actibus ut dictum est in secunda de partibus non vere sed secundum aequivalentiam.

Ad septimum non est inconveniens quod anima ex hoc quod natura substantialis pertineat ad praedicamentum substantiae et ex hoc quod naturalis potentia ad secundam speciem qualitatis etc. Et hic in simili est opinio augustini qui etiam eam ponit esse aristotelis. Etiam auctoritas ista et similes glosari possent de speciebus et habitibus in anima quae sunt quaedam naturales potentiae habitantes animam ad actus tales. Ex dictis patet corr?ensive quod ad proprietatem sermonis eundo dubitatio ista nulla. Est enim felicitas actus immediate receptus in nuda substantia animae et non in aliqua potentia realiter distincta a tali natura vel ab aliqua eius potentia.

Contra tunc anima vellet per intellectum et intelligeret per voluntatem quod non est bene dictum.

Praeterea potentiae distinguuntur per actus: et actus per obiecta et de anima.

Ad primum conceditur consequens tamen modus loquendi non est proprie sermo artis et scientiae eo quod tales propositiones non sunt per se sed per accidens sicut dicitur secundo phisicorum et septimo metaphisicae quod aliter po?iterus vel homo vel musicus est causa statuae et aliter statuae factor.

Ad secundum dicitur quod philosophus ibi vult quod obiecta sunt notiora actibus et actus potentiis quia per eos cognoscimus quantum valet substantia animae aequivalenter et inquantum potest etc.

Diceres. philosophus dicit ut supra recitatum eset quod felicitas est optima operatio et optimi principii igitur rationalis est dubitatio cuius optimae potentiae in homine felicitas sit operatio.

Dicendum sicut prius quod loquitur ibi de uno principio operationum scilicet de anima tanquam de multis principiis propter aequivalentiam etc. ut prius. Iuxta modum loquendi praedictum est rationalis dubitatio quae potentia sit nobilior intellectus scilicet an voluntas quia hoc non est aliud quaerere ad unum intellectum quam quod genus actuum est nobilius volitiones vel intellectiones vel ex quibus eius actibus magis innotescit talis naturae nobilitas.

Ad hunc sensum respondeo quod ex actibus virtuosis volendi et meritoriis in via et ex dilectione et ex delectatione fruitiva in patria magis innotescit nobis eius nobilitas intellectualis naturae quam praecise ex actibus cognitionis et similiter est de habitibus correspondentibus quia nullus est habititus nobilior caritate.

Ex quo patet quod nobilius est animam esse voluntatem quam ipsam esse intellectum. hoc possunt concludere rationes principales pro secunda parte primi articuli sed rationes pro prima parte adductae sunt solvendae.

Ad primam secundam et tertiam loquendo de partibus animae secundam aequivalentiam ut praedictum est dicitur quod in illis auctoritatibus appetitus rationalis sive voluntas et intellectus comprehenduntur sub eadem animae particula quam ymaginanturimaginantur distingui a parte animae sensitiva.

Ad quartam patet per idem imaginando quod anima per unam particulam velit et intelligat et quod per illam possit cognoscere actus particulae sensitivae et non econtra et ita procedit ratio augustini concludens bene quod anima prout est anima intellectiva nobilior est quam prout est anima sensitiva quia prout est intellectiva iudicare potest de sensitiva et actibus eius et non econtra. Sed hoc non tenet de voluntate et intellectu quia natura potest haberi intellectio de volitione quin aeque bona vel melior possit haberi volitio de intellectione.

Ad quintum dictum est quod augustinus loquitur ibi de veritate increata quae est deus sicut esse alibi anselmus facit et illa nobilior est mente nostra similiter et licet anima prout est iudicativa de actibus voluntatis sit melior quam prout volitiva et prout ut sit de eius actibus iudicatur hoc subiectum est secundum quid quia tales excellentias mutuas multas bene contingit reperire inter intellectum et voluntatem et econverso ymaginandoimaginando talem particularitatem animae isto enim modo secundum quid materia prima secundum conditionem incorruptibilitatis et siimplicitatis dici potest nobilior homine et tamen simpliciter loquendo homo est nobilior sua materia.

Ad sextum dicitur quod actus volendi est magis rectus id est eius rectitudo est magis laudabilis tamen cum hoc stat quod actus intellectus est magis rectus id est quod eius rectitudo secundum naturam sit prior quia secundum veritatem recitando actus intelligendi ordinatur ad rectitudinem actus volendi sicut declarat anselmus et cur deus homo capitulo primo et ordine naturali numquam ordinatur nobilius ad vilius sed econtra ut apparet primo ethicorum ubi per hoc probat philosophus quod felicitas est nobilissima actio quia omnes aliae operationes humanae sunt gratia ipsius igitur.

Ad septimum dicitur quod lamentari rationabiliter mente sana non est malum spirituale ymoimmo meritorium ex patientia. Sed laetari in amentia nec est desiderabile in se nec meritorium etiam tunc voluntas est ita bene expedita sicut intellectus.

Ad argumenta principalia patet ex iam dictis.