Quaestio 14 [Sorb 193 Transcription]

Quartodecimo principaliter circa distinctionem primam et ultimo quaere cuius potentiae actus sic ipsa fruitio et sic ipsa quaestio in hac forma utrum fruitio beatifica sic actus intellectus

quod sic quia secundum philosophum 10 ethicorum felicitas consistit in speculatione nominalium entium vel nobilium realiter sed speculatio pertinet ad intellectum igitur et felicitas sed ad eandem potentiam pertinet sicut ad subiectum suum fruitio beatifica ad quam felicitas quia fruitio vie et fruitio beatifica patriae ad eandem potentiam pertinent

ad oppositum est quod habitus et sua propria operatio ad eandem pertinent potentiam sed fruitio est operatio ad quam per se inclinat caritas caritas aut est habitus nobilissimus et caritas est absolute in voluntate igitur et fruitio

In quaestione ista primo suppono quod fruitio et felicitas beatifica principaliter pertinent ad eandem beatificabili et quod fruitio beatifica est perfectio potentiae nobilissime ex eisdem ista enim dicit philosophus 10 ethicorum capitulo 8 in principio ubi dicit quod felicitas est operatio secundum optimam virtutem haec autem erit optimi sive utique intellectus hoc sive aliud quod utique secundum naturam conatur principare hoc supposito primo prosequenda est dubio adducta quae sistit arguendo pro et contra 2o ostendetur quod nulla est distinctio intellectus a voluntate vel econtra 3o inpungnabitur conclusio 2i articuli et respondebitur ad opposita 4o infertur conclusio correllaria et pro solutione quaestionis et assignabitur intellectus unus verus auctoritate praecedentium

5o secundum istum intellectum respondebitur ad argumenta dubitationis primae et argumenta principalia quaestionis

Dubitatur igitur apud quosdam cuius potentiae beatitudo sive felicitas sit operatio quia dubitantur utrum intellectus et voluntas sit nobilior potentia innatur intellectuali nam quaecumque fuerit potentia nobilissima illi principaliter tribuenda videtur esse felicitas et quod intellectus sit nobilior potentia videtur quia ibidem consequenter dicit philosophus Etenim intellectus eorum quae in nobis sunt est optimum et ex intentione vult ibi philosophus et commentator quod optimum in homine est intellectus

praeterea ibidem dicit philosophus quod felicitas est optima operatio secundum optimam virtutem et quod optima operatio est speculativa hoc probat ibi existimamus inquit oportere delectionem adiunctam esse felicitati delectassima autem earum quae secundum virtutem operationum quae secundum sapientiam concessa est videtur enim philosophia admirabiles delectationes habere puritatem et firmitatem

ad idem tendit processus philosophi primo ethicorum capitulo penultimo et commentator primo ethicorum commento 62 circa medium ubi dicit sic sicud in corpore visus bonus cognitiones entium praebens et decorans animal ita intellectus in anima cognitione intelligibilium dans et decorans ipsam super omnem potentiam haec iste

Praeterea augustinus de vera religione capitulo 42 et 2o de libro arbitrio capitulo 9 probat quod intellectus est nobilior et praestantior sensu per hoc quod intellectus videat de sensu et eius actione utrum sic sic sicud esse debet sed eius medium est verum de intellectu in comparatione ad voluntatem igitur intellectus est nobilior voluntate

Iuxta hoc etiam potest argui quod proprius actus intellectus sic nobilior quam proprius actus voluntatis et per cum intellectus nobilior voluntate per hoc quod actus intellectus est regula secundum quam iudicamus de actione voluntatis utrum sic bona mala vel non igitur actus intellectus est nobilior consequentia patet per augustinum 2o de libro arbitrio capitulo 21 ubi probat quod veritas secundum quam iudicamus de hiis quae sunt in mente naturaliter est melior et nobilior quam mens naturaliter per hoc quod nisi esset superior quam mens non secundum illam sed de ista iudicaremus igitur similiter in proposito

Item ut prius actus intellectus est nobilior et melior actu voluntatis igitur et potentia assumptum probatur quia omnis voluntas et eius actio non est bona nisi quia recta sed intellectus et eius actus est magis rectus quam actus voluntatis quia actus voluntatis non est rectus nisi quia conformatur rationi recte et unumquodque propter quod etc igitur cum neuter sic bonus nisi quia intellectus respectus et eius actus est nobilior

Praeterea magis amatur naturaliter iudicium certum intellectus quam delectatio in voluntate et tamen inter illa quae sunt in voluntate delectatio magis diligitur et cum illud sic melius magis naturaliter amatur sequitur intentum probatio maioris per augustinum in quodam loco de civitate dei quod unusquisque mavult sana mente lamentari quam laetari in amentia

contra actus voluntatis est melior intensive igitur et voluntas in intellectu consequentia satis patet assumptum probatur quia pro actione voluntatis principalius debetur praemium et voluntas etc principalius facit ad meritum vel sola meretur igitur etc

Praeterea optimus habitus sive optima virtus voluntatis est melior optimo habitum intellectus igitur et voluntas intellectu per commentatorem aristoteles supra in primo argumento et 2o primae partis assumptum probatur quia caritas est melior sapientia nam fides species caritas 3a haec sed maior horum est caritas secundum apostolum

Praeterea potentiae principaliter merenti in via principaliter debetur praemium in patria sed per actus voluntatis principaliter hic in via meremur igitur etc minor patet per hugonem et ponitur in prima quaestione in solutione 3ii dubii principalis nec aliquis hoc negat igitur etc

Ista dubitatio de nobilitate voluntatis respectu intellectus locum habet apud eos qui ponebant intellectum et voluntatem esse potentias diversas et esse accidentia superaddita s?e vel alio modo distingui ex parte rei cum reali ydemptitate inter se et cum substantia animae et hoc non solum doctores aliqui antiqui sed moderni tenuerunt in tantum etiam quod hybernicus tenet cum scoto contra tho in scripto quod voluntas est potentia nobilior quam intellectus et arguit contra tho dicentem quod intellectus est altissima potentia in anima quaero inquit aut intelligit per potentiam altissimam potentiam nobilissimam aut potentiam priorem secundum ordinem sicut magis consequenter apparet ex dictis suis si nobilissimam inquit contradicit sibi ipsis quia statim post in responsione ad primum argumentum dicit quod mens habet intellectum et voluntatem quorum duorum intellectus est altior secundum ordinem et voluntas perfectior secundum perfectionem et similis ordo est in habentibus et actibus haec ille Si vero per potentiam altissimam intelligit nobilissimam seu perfectissima tunc illud quod ipse accidit pro primo per se notum est falsum scilicet quod optima operatio sic altissime potentiae scilicet intellectus hoc enim capit in positione quod tamen est falsum nisi per altissimam intelligat nobilissimam quia potentiae nobilissimae est operatio nobilissima sicut etiam vult philosophus 10 ethicorum capitulo 8 teneo igitur conclusionem contrariam ad vim sermonis eundo scilicet quod intellectus non est potentia nobilior voluntate nec econverso quia idem omnino est intellectus quod voluntas et econtra et eius substantia intellectualis nam omni alio circumscripto ab hac natura intellectuali ipsa nata est intelligere et ipsa eadem nata est velle igitur hoc natum velle est natum intelligere et econtra ergo intellectus est voluntas et econtra ex hoc enim quod talis natura est nata est vel potens intellective in ordine

Praeterea dicitur intellectus et ex hoc quod est potens vel nata ad vocandum ipsa ipsa dicitur voluntas et hoc non solum dicerem in homine de intellectu et voluntate sed de omni sensu cui consentit auctor de spiritu et anima dicens capitulo 3 sensu vero unus est in anima et quod vere ipse est in anima et quod ipse cum corpus non sic coreus dicitur et cum non sic nullus nisi unus

verumptamen propter varia exercicia varie nuncupantur dicitur namque sensus ymaginatio ratio intellectus intelligentia et haec omnia in anima nihil aliud sunt quam ipsa et capitulo 10 anima est spiritus intellectualis rationalis bonaeque male voluntatis capax secundum benignitatem creatoris atque secundum sui operis effectum variis nuncupantur nominibus dicitur namque anima dum vegetat spiritus dum contemplatur sensus dum sentit animus dum sapit mens dum intelligit ratio dum dissolvit dum recordatur memoria dum vult voluntas ista tamen non differunt in substantia quemadmodum in nominibus quam ista omnia una est anima

Item anima intellectiva summens eo quod secundum augustinum est ymago dei quo est capax sed per naturam suam est capax quia omni alio circumscripto a natura animae ad hoc est ipsa capax dei id est cognitionis et fruitionis dei

praeterea non videtur rationale quod solum per unum accidens medium sic ipsa receptiva beatitudinis sive per unum a quocumque modo a parte rei ab ipsa distinctum nam tunc unum accidens esset beatum frustra ponitur ferit per plura quod aeque faciliter potest fieri per pauciora et salvari ubi nec scriptura sacra nec ratio obviat sed per eandem simplicem naturam intellectualem sine omni tali distinctione reali praevia primis actibus modo quo illam expressit auctor ille facillime potuerunt salvari omnia propter quae alii ponunt potentias animae distingui igitur etc Quod aut non obviet patet etiam per illum scotus secundo libro ubi de illo puncto investigatur de reparatione parysis auctoritates quae oppositum praetendunt faciliter glossari possunt una per aliam igitur nihil obstat dictae sententiae

hoc antecedens declaratur exemplo de deo qui habet potentiam creativam gubernativam reparativam praedestinativam quae nullo modo distinguitur in eo sed eadem omnino dei essentia vel voluntas varie nominatur a variis effectibus suis secundum magistrum saepe libro primo similiter potest per omnia dici de intellectu et voluntate

praeterea si distinguuerentur aut ratione solum et hoc non quia talis distinctio causaretur per actum intellectus sed intellectus et voluntas praecedunt omnem actum voluntatis et intellectus ac ex natura rei et hoc non quia ista diversitas aut esset ponenda propter diversitatem actuum aut propter diversis modum praedicandi non propter primum quia tunc tot essent potentiae intellectivae quot essent actus intelligendi secundum speciem distincti quod non est verum nec propter 2m quia principare libere et necessario respectu diversorum non opponuntur ut patet de voluntate divina quae necessario vult se et contingenter creaturam et pater etiam necessario producit filium et spiritum sanctum libere

Similiter voluntas nostra ut prius visus est quosdam actus mere naturaliter principat aliquando et cognoscendam libere

Item augustinus 10 de trinitate et allegat materialiter primo libro distinctione 3 capitulo 7 haec tria scilicet memoria intelligentia et voluntas non sunt 3 vitae sed una vita nec 3 mentes sed una mens una etiam memoria ut dicitur ad aliquid et intellectus et voluntas similiter dicitur ad aliquid vita vero dicitur ad se ipsum et mens et essentia idem habetur post distinctione 1 capitulo 5 et iterato ab augustino

Sed contra hanc conclusionem sunt multae auctoritates propter quas tenet scotus distinctionem formalem inter potentias dicunt enim auctores quod potentiae fluunt ab essentia et quod sunt passiones animae et huius

Item philosophus et sancti dicunt istas potentias esse partes animae

Praeterea 6 ethicorum dicit philosophus capitulo 2 prius dictum est supra in primo duas esse partes animae rationem habens et irrationale nunc autem de ratione habente dicendum et supponuntur duo rationem habentia unum quod quo speculamur talia entium aliud quo contingentia ad ea non quia genere altera et animae particularum alterum generum ad utrumque aptum natum haec ille

Item secundum augustinum et alios in anima ut distinguitur a corpore est aliquid quod excellit unde magister libro primo distinctione 3 capitulo ii "mens proprie dicitur ut augustinus ait 5 de trinitate "non ipsa anima sed quod in ea est excellentius""

Praeterea magister ubi prius capitulo 12 obicit contra illud dictum augustinus 10 de trinitate capitulo 10 quo dicit "ista tria scilicet memoriam intellectivam et voluntatem esse unum unam mentem unam essentiam quod utique non videtur esse verum dicit magister iuxta proprietatem sermonis mens id est spiritus rationalis essentia est spiritualis ista vero tria naturales proprietates seu vires sunt proprius mentis et a se invicem differunt quia memoria non est intelligentia vel voluntas" haec ille

Item anselmus de concordia capitulo 30 sicut habemus in corpore membra 5 et sensus singula ad suos usus apta quibus quasi instrumentis utimur ut sunt manus apta ad capiendum visus ad viddendum ita etiam anima habet in se quasdam vires quibus utitur velud instrumentis ad usus cog?num est namque ratio quae sicut suo utitur instrumento ad ratiocinandum et voluntas qua ad volendum non enim est rationalis voluntas tota anima sed est unaque aliquid in divina

Item augustinus inca?tis suis dicit quod principia operationum animae sunt potentiae quae sunt in secunda specie qualitatis sed ista quae sunt in secunda specie qualitatis sunt accidentia etc

ad primum illorum dicendum quod multi auctores et rationabiliter dixerunt ut praenotatum est quod intellectus memoria et voluntas sunt ipsa substantia animae et una mens una essentia sicut augustinus et alii aliqui ut magister aliter senserunt et ideo ille auctores qui senserunt quod potentiae animae sunt accidentia habuerunt consequenter tenere quod fluunt vel oriuntur ab essentia animae sicut nos tenemus communiter de calore ignis et aliis accidentibus consequentibus totam speciem aliquam naturaliter sed si quis velit tales auctoritates violenter glossare poterit dicere quod vocabulum intellectus et hoc nomen voluntas et ista de aliis po?abus nominibus suppositis naturam quandam non per se significant sicud nec albedinem subiectum albedinis sed solam qualitatem secundum aristotelem sed ista nomina possibilia per se significant quasdam operationes puta intensionem vel volitionem et ille pullulant vel fluunt ab illa natura sicut loquuntur auctores illi principale igitur significatum huius nominis intellectus quod est ipsa intellectio vel significatum huius voluntas quod est volo fluit et oritur a natura animae sicut ab una de causis suis si sic intelligantur bene quidem secundum aut non est timidum eos negare cum beatus augustinus teneat contrarium quod autem dicunt intellectum et voluntatem esse passiones animae dicendum quod ad illum intellectum sunt passiones animae ad quem secundum communem scolam risibile est passio hominis sed cum hoc stat quod sicud res ista quae est risibile vel pro qua supponit hoc nomen risibile significative acceptum nullo modo distinguitur ab homine licet ipse risus quem hoc nomen risibile significat per se distinguitur ab homine ita ista res pro qua supponit hoc nomen intellectus vel voluntas nullo modo distinguitur a natura intellectuali vel volitiva sed intellectus vel volitio quam per se significant ista nomina distinguitur realiter a tali

ad 2m respondendum est quod non sunt vere et realiter partes animae sed per aequivalentiam solummodo id est tantumdem valet una natura intellectualis ad intelligendum et volendum et omnia alia faciendum sicud valeret unicum compositum si esset possibile ex diversis rebus vel partibus quarum una posset praecise intelligere et huius et alia velle et nolle et sic de similibus

Et quod haec responsio sufficiat videtur quia opinantes contrarium non ponunt in homine duos intellectus et tamen secundum augustinum et secundum eos intellectu est duplex portio superior et inferior ut prolixe tractat magister libro 2 distinctione 24 quae nec secundum veritatem nec secundum ens dicitur realiter sed habitudine vel aptitudine ad actus varios respectu diversorum obiectorum genere quasi distinctorum nam anima ideo dicitur portio superior quia potest intelligere et vacare circa divina spiritualia et portio inferior quia circa temporalia gubernanda igitur modo simili potuerunt glosari aliae auctoritates exprimentes potentias animae esse partes eius

Ad 3m per idem ymmo illud multum fortificat partem istam cum nullus ponat in homine duos intellectus quorum unus solum sic circa aeterna et alius circa contingentia

Ad 4m similiter per idem aliquid dicitur enim animae excellere per aequivalentiam propter quosdam notabiles et excellentes actus circa obiecta excellentia

ad 5 ista fuit opinio magistri cui modo praeferenda videtur opinio augustini

ad 6m verba anselmi non sunt vera ad idem quod sonant et si fuit opinion magistri sui augustinus male in illo passu expressit se et est glossandus verum est enim quod compositum ex natura intellectuali et intellectione distinguunt realiter discurente ab illo et illud quod componitur ex eadem natura intellectuali et volitione et idem dico de compositis ex illa intellectuali natura et principiis intellectualibus habitualibus cuius sunt species vel habitus sicut proximo dictum est de compositis ex illa natura et distinctis actibus et ideo se sic intellexerit quod talia cum posita distinguntur ad invicem verum dicit illi enim actus vel habitus realiter distincti alterius rationis non requiruntur esse vel posse in ista natura ut vere possit dici intellectus vel voluntas et ideo dixi supra quod per se significata istorum nominum quae sunt tales actus realiter ab invicem dicitur non autem res pro quibus ad intellectum hodierne scolae supponunt sic igitur posset uno modo glosari anselmi vel ut supra de partibus non vere sed per aequivalentiam

ad 7m non est inconveniens apud me quod idem sic in diversis praedicamentis per accidens tamen si non exprimatur sub nomine absoluto vel praecise per pronmen demosntrativum sed sub omni nominibus aliis propriis illis diversis praedicamentis unde anima ex hoc quod natura substantialis pertinet tamquam principium ad praedicamentum substantiae ex hoc quod naturalis posita ad secundam speciem qualitatis ex hoc quod pars compositi vel ex hoc quod similis vel dissimilis alteri semper ad praedicamentum relationis et sic de aliis et hoc in simili est opinio augustini qui etiam ponit eam esse aristotelis illie tamen quibus haec principia displicerent possunt glossare auctoritatem ex qua arguitur de speciebus et habitibus in anima quae sunt quaedam naturales potentiae habilitantes anima ad actus tales et haec glossa iuvatur per hoc quod dicit quodam loco ubelli sui auctor de spiritu et anima potentiae inquit animae longa exercitatione et susccessu temporum crescunt ipsa autem non crescit vel decrescit sed aut parvitate membrorum aut eorum transmutatione vel corruptione vires exercere non potest haec iste

Constat autem quod illud crementum vel decrementum intelligitur secundum istum auctorem de potentiis animae quae sunt intellectus et voluntas quia iste sunt una natura et una etitas indistincta secundum eum ut patuit supra et patere iterum potest ex capitulo 15 istius libelli ubi dicit sic anima in quibusdam membris suis vel actibus suis tota simul adest et tota visorum meminit tota audit vel tota remiscitur tota adoratur et tota odores recolit tota per linguam et palatum sapores sentit et discernit tota tangit dura et mollia calienda vel frigida summo digiti tota discernit tota est visus tota auditus tota meminit tota est memoria et tota est voluntas igitur etc igitur iste amor cum ponat humanam animam totam id est non praecise secundum partem esse memoriam intellectum et voluntatem et sic se aliis oportet quod per potentias animae quas dicit crescere et decrescere intelligit habitus aut species sibi supradditos et bonas dispositiones corporis sicut magis ipsa praetendit auctoritas quod autem ipsemet animae humanae potentiae praeviae actibus habitibus vel speciebus non crescant nec decrescant patet iterum per aristotelem primo de anima per 65 ubi dicit secundum translationem commentatoris per similem secundum novam translationem quod intellectus sic substantia quae non corrumpitur si enim inquit corrumperetur magis dignum esset ut corrumperetur infatigatione quae apud senectutem fieri sed videmus quod illud quod accidit in senibus accidit ex hoc quod accidit in corpore senex enim si receperit oculum iui?enis videbit ut iui?ionis et sic senectus non est dipositio in qua anima patitur aliquid sed dispositio in qua anima est sicut est apud ebrium et aegritudinem et simile dicit commentator

Ex iam dictis patet correlative ad principalem articulum quaestionis quod secundum veritatem ad proprietatem sermonis eundo dubio ista nulla est est enim felicitas seu beatitudo actus immediate receptus invida substantia animae sine naturae intellectualis beatae et non in alia potentia realiter ibi distincta a tali natura vel ab aliqua eius intrinseca potentia

Contra si praedicta vera essent tunc vellet anima per intellectum et intellectus per voluntatem quod non est bene dictum

praeterea potentiae distinguntur per actus et actus per obiecta ex 2o de anima igitur distinguuntur

dicendum quod sine dubio hic vere diceretur sequitur enim hic intellectus intellectu hic intellectus est voluntas igitur voluntas intelligi et econverso tamen modus loquendi non est proprie sermo artis et scientiae quia est sermo per accidens et non per se isto modo quo loquitur philosophus 2o physicorum per 33 et sequentibus et 7 mediate per 3 dicens quod aliter est policletus vel homo vel musicus causa statuae et aliter statuae factor sit in proposito iste sermo intellectus intelligit vel potest intelligere est sermo artis et scientiae et quoddammodo per se scilicet enim dicatur quod intellectus natus est intelligere vel potest intelligere iste est sermo primo modo personae vel 4o si autem dicatur quod talis naturae vel talis anima potest intelligere vel velle est sermo per se secundo modo Si autem dicatur quod intellectus intelligi hic non differunt ab illa quam dixi esse ego per se primo modo nisi sint una de inesse a sua de possibili nullo autem istorum modorum est hic per se sed solum per accidens intellectus vult vel haec voluntas intelligit igitur talis modus loquendi ab articuli usu scolae dimittendus omnino non quia falsus sed sint nec iste musicus aedificat si idem sit musicus et aedificator igitur

ad 2m dicendum igitur quod illud non est dictum philosophi sed quorumdam male cum exponentium sed bene vult ibi philosophus quod quod actus et operationes sunt priores secundum substantiam id est notiores et obiecta actibus etc dices philosophus ut supra recitatum est dicit quod felicitas est optima operatio secundum virtutem optimam et optimi principii igitur iusta potest esse et rationalis dubitatio cuius optime potentiae in homine felicitas sic optima operatio

dicendum quod philosphus vel loquitur ibi utendo propositione ypostatica pro causata sua sicud saepissime in auctoritatibus philosophiae et scientiarum aliarum verbi gratia omnis triangulus habet 3 etc si aliquis sit triangulus in entibus habet 3 etc sic homo felicitas est operatio optimi id est si essent in anima distinctae vires realiter tunc felicitas esset optima operatio istarum vel dicendum quod philosophus loquitur ibi modo praeexposito utens unico actum at simplici principio secundum veritatem tamquam multis principii operationum propter aequalentiam quia aequae perfecte potest anima unica humana simplex natura existens in varias operationes secundum genus ut sunt intelligere et velle sicut si realiter ymaginentur esse in anima distincte particulae quarum una praecise posset cognoscere et alia appetere et 3a videre et 4a audire et sic de aliis verumptamen ymaginabatur etiam alio modo intellectum et voluntatem comprehendi sub eadem particula distinguendo partem intellectivam contra sensitivam sicud fecit primo ethicorum et 4o ubi allegatur in argumentis principalibus et pro hco facit auctoritas commentatoris super primum de anima commento 66 ubi super illud philosophus quod intelligere et amare et odire marcescunt quodam interius corrumpto ex parte corporis dicit quod amore et odium attribuntur rationem et isto modo loquendi utendo est praevia dubitatio rationalis quae potentia sit nobilior intellectio scilicet an voluntas quia hoc non est ad verum intellectum aliud quaerere quam quod genus actuum est nobiliusssimus volitiones scilicet vel intellectiones vel ex quibus eius actibus magis innotescit talis naturae nobilitas

ad habent sensum responsio quod ex actibus volendi rectis et virtuosis meritoriis volitionibus in via et ex dilectione vel dilectione fruitiva in patria magis innotescit nobis nobilitas naturae intellectualis et scitur esse nobilis quam ex actibus praecise cognitionis quia igitur nobilior est operatio animae in ordine ad quem ipsa appellatur voluntas quam operatio alia distincta a volentibus ex qua ipsa vocatur intellectus et similiter etiam de habentibus corrumpentibus quia nullus est habitus nobilior caritate ideo nobilious est animam esse voluntatem quam esse intellectum licet idem sit intellectus et voluntas sicud nobilius est personae regis angliae esse regem angliae quam esse ducem acquisita me licet idem sit utrumque non secundum idem id est ex eadem causa ita in proposito etc

dico igitur ad articulum quod voluntas veraciter non est nobilior intellectu nec econverso Et nota quod firanf tenet hoc idem in priori loco ubi tractat praesentem quaestionem sed in alia quaestione dicit quod tam anima intelligibilia est quaelibet sua potentia quam anima etiam sensitiva est sua potentia et quod denominatur talis vel talis ponitur ab actione quam exercet in tali vel tali organo in isto articulo correcti operis utrum memoria intelligentia et voluntas distinguitur ab invicem tenet tamen magis quod in homine sensitiva distinguitur ab intellectiva nulla tamen sensitiva potentia ab ipsa vel intellectiva ab intellectiva sed tamen ulterius dicendum quod licet intellectus sit vere voluntas et econtra verumptamen nobilius est sibi esse voluntatem quam esse intellectum et hoc et non aliud possunt concludere media principalia primi articuli quae arguunt intellectum esse nobiliorem et ideo solvam illa

ad primum 2m 3m patet per idem quod praedictum est de partibus secundum aequivalem et tunc appetitus rationalis appraehenditur ab eis sub eadem particula ymaginata quae ymaginatur distingui ab eis a parte sensitiva sialiter etiam dicendum est apud me quod omnis volitio non vocando desideria sensibilia volitiones est quaedam intellectio sicud docet 3a quaestio huius distinctionis primae et ideo iuste secundum deum ymaginantes secundum aequivalentiam praenotatam ibi multas particulas comprehenditur potentia volitiva sub potentia intellectiva iuxta verbum commentatoris praeallegatum quod amor et odium attribuuntur rationi

ad 4m per idem ymaginando m diversas animae particulas per quarum unam vel multas ipsa sentiat et per unam aliam intelligat et velit et tunc quod particula intellectiva possit cognoscere actus particulae sensitivae et non econtra

Iuxta hanc veritatem quod sensationes bene possunt intelligi et de eis per intellectum iudicari et de ipsa particula sensitiva non autem econtra sensationes enim nullo modo possunt habere pro obiectis intellectiones certe hoc ymaginando valde bene tenet probatio augustini quod intellectus est nobilior quam alia virtus sensitiva quia iudicat de illa et eius actione et non econtra et eius sensus verus sit iste nobilius est animam habere operationes quibus possit sic iudicare de operationibus sensitivis et earum principio quam esse talem ex quo non sequitur eam sic posse sed anima humana ex hoc quod ipsa est intellectus de sensitiva potest iudicare non econverso etc sed hoc non tenet de voluntate et intellectu quia nulla potest haberi intellectio de volitione quin aeque bona vel melior possit haberi volitio de ista intellectione

ad 5m si augustinus intelligat per auctoritatem de qua loquitur diu nota sicut alibi facit anselmus dicens deum esse veritatem omnium verorum patet quod non valet haec consequentia et responsio iuvatur ex hoc quod secundum veritatem nulla est alia veritas secundum quam iudicetur de mente nostra quae sit melior mente nostra cum secundum eum mens sic optimum in anima rationali quia nihil ea in anima excellentius sicut fuit superius allegatum si iret ad alium intellectum vocando propositum veram in mente sive verum iudicium quomodo mens de se ipsa et suis actibus iudicat et de tali veritate diceret quod ipsa esset melior mente non esset hoc verum nisi de melioritate alia secundum quid solum et tales multas excellentias mutuas bene contingeret reperire intellectus ad voluntatem et econtra ymaginando talem particulationem animae isto enim modo secundum quid materia prima hominis est nobilior secundum aliam conditionem quam totus homo in hoc scilicet quod ipsa est incorruptibilior et simplicior homine et tamen simpliciter loquendo homo est nobilior materia sua sicud omne totum si bonum est est melius sua parte ad litteram aut quantum mihi videtur beatus augustinus loquitur primo modo capitulo 15 loquens de quadem sapientia quam vult concludere sapientiam interatam circa medium cui dicit sic tamen aliam putas esse sapientiam non est veritas in qua cernitur et tenetur summum bonum et capitulo 16 in fine si summum bonum omnibus unum est oportet esse veritatem in qua cernitur et tenetur id est sapientiam omnibus unam esse communem et similia multa ponit ibi et consequentibus causis usque ad 21 et potest colligi attributa ab eo veritati quod non conveniunt nisi veritati increatae igitur etc et ut familiarius loquatur talia verba memoranda non sunt quia secundum veritatem de est veritas omnis veri sicud dicit anselmus volendo tamen verum quidquid significatur per signum verum bene est veritas omnis vere significabilis et ideo dico quod est omnis veritas omnis veri

Pro quo sciendum quod omnis propositio vocabulis sicut homo est alias et mentalis idem etiam cum illa significans si sint vere a parte rei sic est sicut ipse significant et veritates quaedam sunt eo ipso nam eo quod res est vel non est etc et veritas propositionis vere ab ea non distinguitur sicut igitur ipsa divina ars vel sapientia est signum ita vere significans homine esse animal sicut facit dicta propositio vocabulis vel mentalis ei correspondens veritas quae vere sit significat non plus distingueretur ab illo vero signo increato quam veritas signi creati significans hominem esse animal distinguitur ab illo alio signo creato et sicut probavi deum esse veritatem eius vere complexe significabilis quod est hominem esse alias ita probari potest quod ipsa sit veritas cuiuslibet alterius sic vere significabilis igitur etc

dices pari ratione deus dicetur falsitas cuiuslibet falsi dicendum non sequitur quia quando idem signum est sic apprehensuum falsi vel falso significabilis quod est verus dissensus eiusdem non est propter hoc signum falsum verbi gratia dissensus quo dissentio hominem esse asinum non est falsus et tamen est apprehensio falsi igitur eodem modo in proposito et multo fortius licet deus sit apprehensio falsi id est propositum falsam significabilis quia tamen deus respectu cuiuslibet talis falsi est dissensus ideo non sequitur quod ipse sit falsitas

ad 6m respondetur et bene quod actum voluntatis id est actum volendi quid secundum veritatem ita est actus intellectus sicud voluntatis talem actum inquam volendi esse magis actum rectum quam actum intelligendi contingit esse dupliciter uno modo quod eius rectitudo sic nobilior et magis laudabilis et sic actus volendi est magis rectus cum sic nobilior et melior alio modo quod eius rectitudo sit prior secundum naturam et sic propositio est vera quod actus intellectus est magis rectus secundum quod huius quam actus voluntatis in eo quod voluntas quia tamen secundum veritatem rectitudo actus intelligendi ordinatur ad rectitudinem et ad bonitatem actus volendi sicut declarat anselmus cur dues homo capitulo primo et ordine naturali numquam ordinatur nobilius ad vilius sed econtra ut patet ex primo ethicorum ubi per hoc probat philosophus quod felicitas est actio nobilissima quia omnes aliae operationes humanae sunt gratia ipsius sequitur igitur quod aliqua volitio creaturae sit operatio nobilior quam alia eius intellectio realiter distincta a volitione de ceteris paribus et rectitudo eius rectitudine illius licet non peior quam est intentum

ad 7 dicendum quod non est mirabile quod quilibet vult mavult lamentari sana mente quam laetari in amentia cuius ratio est quia lamentari rationabiliter sana mente non est malum aliquod nec incommodum spirituale ymmo potest tunc multum mereri expatiam sed laetari in amentia nec est actus desiderabilis interim dum stat casus nec etiam est homo in statu bene et meritorie utendi tali laetitia in tempore amentiae huius

praeterea in amentia faceret homo multa de quibus vercundaretur et lamentaretur plus forte quam sit illa lamentatio sana mente

ad argumenta principalia patet ex iam dictis tamen contra te potest argui per augustinum 9 de trinitate capitulo 5 amor et mens sunt duo quaedam et capitulo 8 mens amor notitia sunt tria quaedam idem capitulo 9

Responsio sicut supra tamen aliter respondit firanf quod intelligit quod distinguitur ratione substantiae hiis scilicet rationis mens amor notitia ita scilicet quod quaelibet istarum intentionum verificetur de tota substantia animae quia secundum eundem ibidem capitulo 13 plane dicit augustinus quod est eadem substantia tria ista

ad magistrum autem libro primo distinctione 3 qui dicit quod memoria intelligentia et voluntas non sunt propria substantia animae secundum verba augustini sed naturales eius proprietates Respondet ut econverso firanf ubi supra quod dictum augustini dicentis quod haec tria sunt una substantia si intelligatur ad proprietatem sic est falsum quia memoria non est per se intelligentia et voluntas quia modus alius et aliorum auctorum est loqui in propositionibus per se ideo dicit magister quod si dictum illud augustinus intelligatur secundum proprietatem vocis id est per se et proprie tunc propositio est falsa quia memoria non est intelligentia vel voluntas hoc est non est praedicatio essentialis et hoc verum est inquit quod haec intentiones memoria intelligentia et voluntas significant essentiam animae per modum naturalis proprietatis et ideo essentialiter sub eius propria ratione non praedicatur per se de aliqua illarum sub illis intentionibus nec aliqua illarum de alia et hoc intelligit magister et non plus secundum istum

aliter tamen potest dici quod verba augustini non sunt vera ad vim vocis quia dicit quod illa tria sunt una essentia una mensis quia secundum veritatem non sunt tria ex quo sunt una animae substantia et ideo iterum quo ad hoc glosari poterit magister etc