Table of Contents
Commentarius in libros Sententiarum
Praeambulum : Recommendatio doctrinae evangelicae in generali
Principia
Liber 1
Quaestio 1 : Utrum possibile sit viatorem de veritatibus theologicis habere notitia evidentem
Quaestio 2 : Utrum nobis sit evidenter notum solum deum esse fruitionis obiectum
Quaestio 3 : Utrum nobis sit evidenter notum in universitate entium unum esse deum
Quaestio 4 : Utrum creatura rationalis sit vestigium et imago creaturae increatae trinitatis
Quaestio 7 : Utrum concedendum sit a catholicis unam rem generare et aliam generari in divinis
Quaestio 9 : Utrum sola persona Spiritus Sancti sit caritas infusa quae datur amicis dei
Quaestio 10 : Utrum personae divinae sint omnibus modis aequales inter se
Quaestio 11 : Utrum cum Dei omniscentia stet rei contingentia
Quaestio 13 : Utrum Deus sit prima causa simpliciter omnipotens et universaliter omnifaciens
Quaestio 14 : Utrum voluntas divina inimpedibilis sit prima lex obligatoria creatae voluntatis
Liber 3
Liber 4
Quaestio 1 : Utrum ex lege Christi recepta sit summa perfectio sacramentorum
Quaestio 2 : Utrum baptismus Christi sit ad salutem necessarius cuilibet viatori
Quaestio 3 : Utrum omnes suscipientes aequaliter suscipiant baptismi effectum
Quaestio 4 : Utrum sacramentum confirmationis sit sacramentum novae legis
Quaestio 5 : Utrum idem corpus Christi localiter sit in caelo et realiter in eucharistiae sacramento
Quaestio 6 : Utrum pane in corpus Christi transubstantiato accidentia panis remanent sine subiecto
Quaestio 4
Utrum sacramentum confirmationis sit sacramentum novae legis¶ Arguitur primo quod non quia in toto euangelio non legitur / vbi christus ipsum instituerit igitur et cetera
¶ Secundo quia in tota scripture noue legis non legitur de forma ipsius / aut de materia. igitur et cetera.
¶ Tercio quia confirmatio de lege communi non est postile in via / igitur confirmatio non est sacramentum Consequentia tenet / antecedens patet quia de lege communi soli beati sunt confirmati in bono / id est constanter firmi in bono. igitur etc
¶ Oppositum tenent omnes et patet per magistrum in hac distinctione et de conse. distinctione quinta per totum In hac questione erunt tres articuli In primo videbitur quid sit confirmatio. In secundo soluetur quaestio In tercio mouebitur triplex dubitatio
Articulus 1
Quantum ad primum articulum diffinitio confirmationis vt hic sumitur potest assignari talis. Confirmatio est unctio hominis viatoris viri scilicet vel mulieris nec actualiter nec habitualiter dissentis facta in fronte in figura crucis cum crismate sanctificato et hoc a ministro ydoneo simul cum intentione debita inungente et certa verba proferente ex institutione dei significans vnionem anime per gratiam roborantem ad confitendum cum fiducia fidem christi Et ex hac diffinitione patent sex correlaria
¶ Primo patet quod hic non sumitur confirmatio vt est constans firmitas in bono nec vt est signum talis confirmationis / quia talis de lege communisolum est in beatis Sed capitur pro quaedam unctione que est signum cuiusdam spiritualis roboris quod fortificat in bono non tamen sic constanter vel firmiter quin homo possit de lege communi cadere ab illo et talis unctio est sacramentum Et sic patet solutio tercie rationis ante oppositum questionis
¶ 2o ex dicta diffinitione patet quid sit materia huius sacramenti / quia crisma sanctificatum / id est oleum oliue balsamatum seu mixtum cum balsamo ab episcopo consecratum vel ab alio cui talis consecrato potest commiti Quod autem hec sit materia non le¬ gitur ex evangelio sed auctioritate eccleise. Tercio patet quid sit forma huius sacramenti quia certa verba ista scilicet signo vel consigno te signo crucis / confirmo te crismate salutis vel sanctificationis / in nomine patris et filii et spiritus sancti amen
¶ Quarto patet quid sit conferens hoc sacramentum quia minister ydoneus episcopus scilicet vel alius cui hoc committi potentia. Et requiritur ex parte ministri simultas in faciendo vtrumque actum scilicet unctionis et prolationis forme et eciam debita intentio que omnia debent intelligi sicut super de baptismo 5o patet quid sit suscipiens hoc sacramentum / quia homo viator vix scilicet vel mulier nec actualiter nec habitualiter dissentiens. Vel secundum scotum aliqualiter consentiens aut numquam usus libero arbitrio Sed de hoc dicendum vt dictum est supra de baptismo Sed iste est solum suscipiens secundum determinatam partem. scilicet frontem et ideo ex parte suscipientis requiruntur duo praeter llla quae requiruntur in baptismo scilicet frons et eciam quod baptizatus sit quia baptismus est ianua sacramentorum distinctio 15a sollicitudo
¶ Sexto ex dicta diffinitione patet quid sit effectus huius sacramenti per hoc quod dicitur significans unctionem anime etc Vnde effectus huius sacramenti est acceptio spiritus sancti ad robur contra omnia temptamenta et confortatio anime in virtute et spectialiter in virtute constantie in fidei confessione Vnde act 8o Tunc imponebant manus super illos et accipiebant spiritus sanctus Et sic patent 6 correlaria circa istud sacramentum
¶ Sed contra praedicta successive et per ordinem obicitur primo contra materiam et formam simul quia christus non sic instituit nec apostoli tali forma vel materia vtebantur sed impositione manuum ut tactum est 2o contra materiam specialiter quia in baptismo non est necessaria aqua consecrata igitur nec hic oleum consecratum Tercioprobatur quod non oportet quod minister sit epus quia de conse distinctione tc perueit dicitur sic Vbi episcpi desunt vt philosori eciam in frontibus baptitios crismate tangere debeant concedimus. illur etc. 4o probatur quod non oportet quod suscipiens sit baptizatus quia acter. / 9 paulus fuit confirmatus per impositi one manuum ab anania et accepit scilicet scilicet et tamen nundum erat baptisatus igitur
¶ Quinto obicitur de effectu quia in baptismo in extrema unctio ne in orieune et prinia accipitur spritus anct et datur gractia / sed quicumque accipit scilicet s et cuicumque datur gractia ipse ex hoc efficitur in spiritum fortior et in virtute confirmatur et roboratur Cur igitur ista datio situs saicet appellatur confirmatiosicut illa de qua supra et que differentia effectuum hic et ibi. Ad primum isto rum potest dici quod supponitur sic institutum fuisse a christo / et apostolos sic vsos fuisse / licet hoc non legatur in scriptura quia aliter ecclesia non sic vteretur nisi sumpsisset ex doctrina christi etc. Nec est inconueniens multa esse edita a christo auctentica per apostolos quae tamen in scriptura non legimus sicut dicit dam. libro 2o capitulo. 4o de forma vero tenet dominus armacaus libro onro de questi. arme. ca. 22. quod probabile est vnam esse formam baptismi et omnium istorum sacramentorum scilicet confirmationis oriemis prinie et extreme unctionis quamuis multas et diuersas orationes ecclesia inipsorum collatione exerceat. Nam ipse tenet libro 8o ca. 9. quod ista verba vel eo rum sensus scilicet in nomine patris et filii et spiritus sancti sint forma bapti miquamuis exigantur alia verba. Et ita consequenter dicit de predictis sacramentis Sed quia hoc communiter non tenetur non assero licet iste bene loquatur consequenter ad scripturam sacram Ad 2m dico quod cristus omnem aquam tactum sue mundissime carnis sufficienter consecrauit in usum baptismi / ideo non requiritur specialis consecratio Et hoc rationabile fuit propter necessitatem bap tismi secus in proposito. ideo etc Ad 3m dupliciter potest dici secundum scotum. Vno modo quod in praemitiua ecclesia non erat differentia inter sacerdotes et episcos et hoc ipse probat diffuse et eciam do minus armacanus libro primoio de questi. ar. prolixe declarat quod nullus praelatus habet apolius de potestate ordinis siue sacramenta li quod simplices sacerdotes. Et in capiu4o ostendit quod simplices sacerdotes habent potestatem confirmadi et absolbedi a quocumque peccato / tamen secundum eum si hoc faciant peccant et sunt grauiter puniendi / de hac materi a inferius videbitur Alio modo potest dici quod si apriencuesio non licuit sacerdoti communi tamen in dicto casu papa potuit quemlibet illius regionis ad cuius epistum scribebat facere epate quantum ad illum actum / et tunc quilibet eo tum vere et licite confirmabat tamquam epispus quo ad illd lcet non quo ad alia Et ratio huius dispensationis potuit esse scandalum vitandum Ad 4m potest dici quod baptismum flumis praecedere non requiritus simplcter/ sed vel ipset a ad equalens qua le creditur tunc fuisse in paulo cum vidisset archam etc Ad 5m potest dici quod in aliis sacmentis vel in aliis acceptionibustus sance uibus legitur in scriptura non accipitur scilicet sict sicut hic / nec ad similem effectum / quo a habundantius quam in aliis sacramentis in isto datur vigor resistendi peccatis et principalis effectus eius est confirmare animam in virtute / iuxta illud. Vos autem sedete in ciuitate quousqus induamim virtute ex alto. Et precipue in virtute constantis confessionfidei / iuxta illud acter 4o Virtute magna reddebant apostoli testimonium / resurrectionis domini etc. In aliis ant sacramentis est alius effectus proprius. ideo hoc solum vocatur confirmatio etc
Articulus 2
¶ Prima sit haec quod confirmatio est aliquod sacramentum ab aliis sex sacramentis noue legis distinctum. ista patet satis ex dictis
¶ Secunda quod confirmatio est noue legis sacramentum a christo institutum. Prima pars sequatur ex secunda et totum patet ex actibus apostolorum / qui conuersad fidem et baptisatis manus imponebant acter ueo et 9a capitolis
¶ Terccia quod confirmatio seu confirmationis sacramen tum fuit a christo institutum et ipsum sic fuisse institutum fuit ab eo declaratum Mate /o. Mat 9ra quando scilicet imponebat manus super paruulos et benendicebat eos sicut ibidem legitur non enim a¬ ¬ libi legitur christum hoc exercuisse sacra mentum
¶ Primo quia in auctoritatibus allegatis nulla fit mentio de confirmatione sed solum de manuum impositione / mo in collatione sacramenti ordinis manus imponuntur Vnde de ipso apostols dicit. ila ad thi. 5o Manus cito nemini imposueris Idem fit in sacramento extreme unctionis. imci. vivelo. Super egros manus imponent et bene habebunt quare non videtur quod hoc sacramentum dicatur manuum impositio plus quam aliud predictorum. Et per consequens impertinenter concluditur supra de institutione confirmationis
¶ Secundo non legitur quod illi paruuli quibus christus manus imposuit prius fuerint baptisati vt sacramentum confirmationis possent accipere
¶ Tercio si hoc socramentum fuit a christo institutum vel fuit achristo institutum vel fuit ab ipso suis apostolis collatum ante suam passionem vel non. Si non /contra/ quia hoc magis debuit fieri in eis qui erant ad predicationem fidei cum periculo corporis mittendi / quam paruulis qui huiusmodi pericula non erant suscepturi Si sic / ergo illa receptio situs sanct in die penth. non fuit apostolis sacramentum confirmationis aut fuit secunda confitermatio ipsorum / et sic fuit duplex sacramentum confirmationis in eis quare erit iterabile et
¶ Ad primum dico primo quod in praedictaimpositione manuum christi et apostolorum fuit aliquod sacramentum collatum et hoc videtur clartum cum appareat per illam impositionem spiritum sanctum datum fuisse
¶ Dico secundo quod ex facto christi qui hoc sacramentum paruulis contulit et ex hoc facto apostolorum qui ipsum statim baptitis contulerunt / satis patet quod hoc sacramentum debet alia sacramenta de cursu communi precedere / quae non dantur nisi prouectis et discretionem habentibus et ipsum debet dari omnibus baptis
¶ Ex quo patet tercio quod rationabiliter piacuit sanctis patribus hoc sacramentum impositionis manuum siue potius eius effectum confirmationem vocare / quia scilicet baptisatis recipientibus per baptismum spiritum sanctum ad remissionem peccatorum. statim debet dari hoc sacramentum ad receptionem spiritus sacti vt habeat virtu dem ampliorem temptabius resistendi et confirmentur in bono etc.
¶ Ex quo patet quarto quare hoc sacramentum pre ceteris in qunibus manus imponuntur vocetur manuum impositio. quia scilicet hoc sacramentum generaliter cunctis baptisatis debet conferri / non sic autem alia. ionomen commune sibi meruit appropriare Ad 2m diro quod supposito quod illud non legeretur tamen sic esse tenendum est scilicet ex ordinem quem tenebant apostoli. Et tamen satis illud habetur / quia christus dicit quod talium erat regnum celorum quod non conuenisset illis paruulis si fuissent in peccato / et per consequens si non fuissent baptisa ti aut circuncisi aut alias a peccato purgati
¶ Ad tercium dupliciter potest dici secundum armaru. libro 9o capitlo / 4o Vno modo quod ex tota serie euangelii non apparet quad christus aliis a paruulis supra dictis hoc sacramentum contulerit ipso existente in terris corpaliter / et ideo in die penthoc. ipsius apostolis et discipulis congregatis in vnum primo datus fuit spritus sacti vice huius sacramenti confirmationis siue impositionis manuum / actuum 2o Et quia christus in huanitate absens erat / loco imposionis manuum cecidit ignis ab eo missus suprataipita singulorum Qualis appritio non lelitur cum apostoli manus aliis imponebant. Aoo si quis velit dicere quod apostoli antde prist passionet hoc acramentum susceperant / pro quo videtur facere quod apostoli baptisatis quabusque statim manus imponebant quod non fecissent vt videtur nisi cum eis ita actum fuisset a christo. tunc consequenter potest dici quod illa donatio spiritus scilicet in dicpenthecostes non fuit eis sacramentum confirmationis sed aliis discipulis qui cum eis erant. Prima autem bia videtur probabilior huic doctori licet ex ea sequatur quod apostoli sacramentum ordins ante sacramentum confirmationis susceperunt quod ipse onedit non esse inconueniens Secunda aum tem via simpliciter concederetur abeo si tamen ostenderetur quid apostoli susceperunt in die penthecostes cum eis prstus promiserit dare spiritus sancti Et si declaretur quomodo illa tam ingens datio spiritus ancti non fuerit sacramentum quod est difficile vt dicit
Articulus 3
¶ Videtur quod sic de consene distinoe 2oa Cmens fideles per manus impostionem epicorum post baptismum spiritum sanctum suscipere debent vt pleni christiani inueniantur Ibi dici etur dent Item quo libet tenetur esse plenus christi anus Responi secundum scotum quod non est simite necessarum iuxta illud Mtt vilo Qui crediderit et baptitus fuerit etc. est tamen necessariam adulto sic quod non contempnat alias non est plenus christianus. vt d auctoritas etc dic tamen docens armacm quod receprito huius sacramenti in adultis habet vim praecepti ita quod ipsa est necessaria si haberi possit. Et hoc ipse probat libro 4o capitulo 22o et respondet ad obiecta contra etc
¶ Secunda dubitatio vtrum hoc sacramen tum sit iterabile vel non Responte quod intera ri non debet / et si iteretur nullum effectum habet de consen idictine. 2. dictum / unde scienter iterans peccat mortaliter Ra tio aut sola et principalis est institutio diuina de qua non patet clare exscriptura sed auctoritate ecclesie etc Tercia dubitatio vtrum pena iterantium hoc sacramentum sit irregularitas Respondent canoniste quod sic Quod probant per locum a simili de baptismo per casum de conse distinctione 4a Quibus tamen scotus dicit oppositum / quia nulla pena candenta que non est inflicta a papacondente ius incurritur ipso iure / nec propter argumentum exponentium canones siue a simili siue a contrario sensu / est aliquis tali pene astrictus qui a possunt exponere ius conditum non nouum ius condere Cum ergo non inueniatur expresse dicta pena in iure ymmo magis oppositum de conse. distinctione 3ta dictum vbi nulla pena infligitur episo iterum confirmanti / vel eciam suscipienti nisi quod soli deo sub habitu monachali vel clericali seruiat / illud enim inuit non penam irregularitatis sed magis oppositum Igitur illa penanon est imponenda maxime cum pene sint restringende et cetera.