Quaestio 2

¶ Quantum ad primum articulum quia visus et fruitio sunt actus voluntatis sit hoc prima distinctio Quod aliquid potest assumiin facultate voluntatis dubitur vel propter se vel propter aliud. Primo modo aliquid assumitur in facultatem voluntatis quando aliquid representatum voluntati perintellectum / etiam si sine omni alio reprsentaretur assumeretur in facultatem voluntatis. Alio modo aliquod assumitur in facultatemvoluntis / quando assumitur alio praesentato ita quod si aliud non praesentaretur voluntati illud sine alio non assumere tur in facultatem voluntatis

¶ Primus actus non est referens vel saltem potest esse non in aliud referens / quando scilicet voluntas elicit aliquem actum circa aliquid ita quod eundem actum eliceret eciam posito quam nichil aliud sibi ostenderetur / sicut si alicui clare ostenderetur deus / ille appeteret eum nullo alio sibi ostenso

¶ Secundus actus est referens quando scilicet non eliceretur ille actus circa illud si nichil aliud onderetur vel assumeretur in facultatem voluntatis. Sicut si aliquis appetit potionem amaram quam non appeteret si non appeteret sanitatem. vel saltem si non ontenderetur sibi sanitas Primus autem modus scilicet quod aliquis actus sit non referens potest esse dupliciter / vel sic quod obiectum acceptetur a voluntate tamquam sum me diligendum ab ea / et hoc est diligere aliquod tamquam finem vltium / et talis actus apud theologos proprie et stricte vocatur fruitio / vnde augustinus libro primo de doctrina christiana capstulo 2 dicimus nos ea refrui quam diligimus propter se. Et infra Si vero inhesisis atque permanseris finem in ea ponens leticie tue tunc vere et proprie dicendus es frui vel aliter talis actus non referens fertur in obiectum absolute sic quod absolute acceptetur et assumatur in facultatem voluntatis nec ut summum nec ut non summum non tamen referendo in aliud tanquam in finem et talis actus improprie et large posset dici fruitionus binde hoc modo tenet adam quod alio a deo est fruendum / capiendo scilicet cofruitionem nt dictum est pro amorem absolunto quo aliquid amatur propter se siue hoc quod amor ille in aliud referatur magis amatum et hoc probat per magistrum di. p. vbi auctoritate abro sii dit quod virtutes propter se petende sunt et amande et c Secundus eciam modus scilicet quod aliquis actus sit referens potest esse dupliciter Vno modo sic quod obiectum acceptetur a voluntate precise propter aliud et non propter se et talis proprie est usus et stricte Alio modo sic quod tale obiectum acceptetur propter se et propter aliud / ut si quis diligit vinum propter se quia delectabile et tamen sipost considerat bonum sanguinem per ipsum generari et inde sanitatem conseruari. incipit diligere illud tam propter se quam propter aliud. Et talis actus large potest vocari usus. Et satis proprie omnis actus quo aliquid diligitur propter aud vocandus est usus / hoc autem potest esse dupliciter / quia quaealiquid diligitur propter aliud vel sic quod vtrumque actum diligitur / vel vnum actualiter diligitur propter aliud quod habitualiter est dilectum / sicut multi fideles amant facere elemosinas et multa opera propter deum quamuis de eo actum non considerent

¶ Secunda distinctio est quod fruitio proprie et stricte dicta qua assumitur aliquid in facultatem voluntatis propter se tanquam suntum bonum est duplex / queda est ordinata alia inordinata. fruitio ordina ta est quando aliquid summe diligendum summe diligitur / fruitio aut inordinata est quando aliquid summe et propter se diligitur quod minus et propter aliud eset diligendum Sed fruitio ordinata est duplex / queda est de bono praesenti et iam habito quie quietat simpliciter voluntatem qualis est fruitio patrie Ailia est de bono absente et non sic habito quenon simpliciter quietat qualis est fruitio vie Tercia distinctio est quod usus caitur dupliciter Vno modo large et Ipro prie pro illo quo vtimur atigto tmquam obiecto et sic omnis actus voluntatis est usus secundum augustinum / o de trinitate ca xiAlio modo stricte et proprie prout distinguitur contra fruitionem proprie dictam et sic vti est sumere aliquid in facultatem voluntatis propter aud Et talis usus est duplex quidem ordinatus quidem inordinatus. Vsus ordinatus est quando aliquid diligitur propter aliud quo fruendum est Et talis actus appropriate aliquando dicitur usus /et sic diffit augustinus/ o. de trini. capitulo llo vtiiciter eis qua ad aliud referimus quo fruendum est Et sic distinguitur vti contra abuti Vsus aut iordinatus est quando aliquid quo fruendum est diligitur propter apud et talis actus quandoque appropriate dicitur abusus et sic dicit augustinus primo de doctrina christiana capitulo 8o usus illicitus abusus potius vel abusio nominandus est Sed ista acceptio est nimis stricta. ideo etc

¶ Ex praedictis sequuntur aliqua. Primo patet quid est fruitio proprie et secundum quod de ea hic loquimur Est enim fruitio actus voluntatis quo aliquid assumitur in facultatem voluntatis propter se et tanquam summe diligendum Secundo patet quid est usus proprie et secundum quod de usum hic loquimur Est enim actus voluntatis quo aliquid assumitur in facultatem voluntatis non propter se finaliter sed propter aliud vnde non capitur hic usus prout cuiuslibet possies operatio dicitur eius usus qualiter dicitur cuius usus bonus ipatet quoque bonum Nec loquimur de usuquo dicimur vti potenciis ad eliciendum actus suos nec de usum quo dicimiter vti habitibus cum volumus nec de usu quodicimur vti ipso actum cum volumus. sed de usum quo dicimur vti aliquo tanquam obiecto nec tamen omnis talis actus in proposito vocatur usus ut patet ex dictis etc Tercio patet ex predictis quod aliquis est actus voluntatis medius qui nec est proprie fruitio nec usus scilicet quo aliquid amatur nec est tamen finis simpliciter vltimus / nec tamen in aliud actualiter refertur Et si dicatur / si quid amatur et non propter aliud / igitur propter se sed omne tale amatur tanquam finis vltimus Dico quod aliquid dicitur amari propter se quia scilicet si nichil aliud onderetur voluntati adhuc amaretur / et tamen stat quod tale non ametur tanquam finis vltimus nec propter aliud saltem positiue et actualiter quia tunc tantum amatur ali¬ quid tanquam finis vltimus quando accepta tur tantum tanquam super omnia amandum sed isto modo non omne amatum propter se est amatum tanquam finis vltimus qui a aliquis apprehendens virtutem et non cogitans de felicitate appetit virtutem non propter felicitatem non tamen appetit virtutem tanquam super omnia diligendam Et si petatur vtrum talis actus semper sit malus cum per ipsum diligatur aliquid quod est ad finem et non tamen propter finem Dico quod actus respectualicuius ordinati ad finem potest non esse malus quamuis non diligatur propter finem vel non referatur positiue et actualiter ad finem et hoc maxime sinon apprehendatur finis Et si dicatur quod omnis defectus circustantie requisite ad actum bonum facit actum malum / sed circustantia finis est requisita ad actum modoliter bonum. Igitur quantumque talis deficit / actus est modoliter malus / sed hic deficit. igitur etc. dicendo quod non omnis defectus circumstantie requisite ad actum bonum facit actum esse malum vel peccatum / tunc n. igno mta num a quam excusaret quod est contra sanctorum doctrinam sed quando deficit aliqua circustantia ad quam eliciens actum pro tunc obligatur / tur est actus malus si autem tunc non obligatur ad illam circumstantiam tunc non est malus Sic autem non est in proposito quia iste in tali casu non est obligatus ad volendum istud propter finem sitamen talis eliceret actum circa hoc praestitutando illud tanquam finem sibi respectuomnium aliorum peccaret 4o patet ex praedictis quod aliquis est actus voluntatis qui simul est fruitio et usus scilicet quo diligitur finis et ea que sunt ad finem propter ipsum Et istud probat ockamquia sicut intellectus se habet ad principia et conclusiones ita voluntas se habet ad finem et ad ea quem sunt ad finem Sed intellectus licet possit intelligere conclusionem distincto actum ab actum intelligendi principia potest tamen vnico actum cognoscere vtrumque / igitur sic erit de voluntate. Maior satis patet / sed minor probatur quia non minus repugnat intel lectui intelligere vnum discursum velvna consequentiam quam vnam propositionem vnico actum sed 2m potest etc Confirmatur quia secundum communiter loquentes intellectus in patria vnico actum intelligit verbum et res in verbo / et similiter secundum sic loquentes voluntas vnico actum diligent deum et creaturas Igitur hoc non est negandum ab istis in via / ex quo non apparet euidens ratio in contrarium nec experientia nec auctoritas scripture igitur hoc erit probabile etc

¶ Sed contra istud vltimum colarium arguitur primo quod finis et illud quod est ad finem non possunt diligi vno actum quia primo poste riorum propter quod vnumquod quie tale et illud magis Sed illud quod est ad finem diligitur propter finem / igitur finis magis diligitur quam ordinatum ad finem / sed idem actus non potest esse maior et minor dilectio. igitur etc

¶ Confirmatur / quia si eodem actudiligeretur vtrumque ergo eque intensoet eque perfecto actum aliquis diligeret de um et creaturam meritorie / et per consequens non magis diligeret deum quam creatum pam et sic deus non esset summe et super omnia diligendus / quod est absurdum Secundo sic eciam sequeretur quod aliquis actus vtendi aliquo actum fruendi esset perfectior. consequens falsum quia non est aliquis actus voluntatis perfectior fruitione dei / consequentia patet quia quando aliqua actum respiciuntur plura obiecta ab aliqua potentia et eque perfecte ille actus est perfectior quod alius quo respiciuntur pauciora / sed isto positio actus fruendi esset tantum respectum finis / actus vero vtendi esset et respectum finis et respectum illius quod est ad finem et eque perfecte respectu finis sicut actus fruendi quia per hoc quod aliquis diligit aliquam creaturam propter deum non minus diligit deum ergo actus vtendi creatum ra erit perfectior actum fruendi deo Tercio voluntas non potest simul et se mel habere duos actus perfectos vnius et eiusdem obiecti / sed positio actum meritorio in voluntate quo aliquis diligit deum propter se potest offerri voluntati aliquid diligile propter deum quod potest tunc voluntas diligete propter deum et non oportet quod voluntas dimittat actum primum igitur iste actus praecise terminabitur ad creaturam Aliter enim respectum dei essent simul et semel duo actus in voluntate. igitur etc

¶ Quarto sicut aliquis potest diligeren aliquid propter aliud dilectum. ita potest aliquid detestari propter aliud dilectum. igitur si actus diligendi aliquid propter aliud est vnus actus numero habens vtrumque pro obiecto / pari ratione actus detestandi aliquid propter amorem alicuius erit vnus actus habens vtrumque pro obiecto / sed hoc est impossibile quia tunc idem actus esset amor et odium velle et nolle etc

¶ Pro solutione predictorum et maxime prime rationis et pro intellectu dictorum praemitto istam distinctionem. Quod aliquem unam rem plus diligere quod aliam potest quadrupliciter intelligi / vno modo quia maiori actu dilectionis diligit vnam quod aliam et ista maioritas potest esse vel attendi vel penes gradualem intentionem vel penes essentialem perfectionem / id est dilectio potest dici maior / vel quia gradualiter intensior / vel quia essentialiter perfectior. 2o modo quia vult vni maius bonum quam alteri. 3o modo quia firmius et naturalius inest sibi dilectio vnius quam alterius. 4o modo quia si deberet alterius amorem ex electione dimittere eligeret potius dimittere amorem vnius quam alterius et illam diceretur magis diligere cuius amorem magis eligeret conseruare. Et secundum hoc pono aliquas propositiones.

¶ Prima est quod deus non est ab homine magis diligendus quam creatura primo modo / exponendo magis diligere id est maiori dilectione / verbi gratia / dico probabiliter quod sortes non tenetur diligere deum maiori dilectione quam seipsum / vel aliam creaturam / siue hoc intelligitur de maioritate gradualis intentionis siue essentialis perfectionis / patet ex dictis quia eodem actum potest sortes diligere meritorie deum et creaturam Item patet quia sor. potest ita remisse diligere deum sicut vult dummodo sibi velit summum bonum et summum honorem et quod tali actum diligat ipsum et propter se non propter aliud tamquam propter finem / similiter sortes potest licite diligere creaturam ita intense sicut vult dummodo non velit sibi summum honorem et non diligat ipsam propter se tanquam vltimum finem. Nam preceptum diuinum de dilectione dei et creature non determinat ad certum gradum intentionis / vel eciam perfectionis actus et cetera

¶ Secunda propositio est quod deus est ab homine magis diligendus quam aliqua creatura secundo modo exponendo magis diligere id est ad maius bonum / patet clare / et sic preceptum diuinum de excessum dilectionis habende ad deum supra dilectionem habendam ad creaturam. intelligitur non de maioritate actus volendi seu diligendi sed de maioritate boni voliti.

¶ Tercia propositio est quod deus non est ab homine magis diligendus quam creatura tercio modo exponendo magis diligere id est firmius et naturalius adherere. patet. quia quilibet homo firmius et naturalius diligit se quod aliquid aliud. Vnde nono ethicorum dicitur quod homo est maximus amicus sibi ipsi et quod amicabilia que ad alterum / presupponunt amicabilia que ad se ipsum.

¶ Quarta propositio est quod deus est ab homine magis diligendus quam aliqua creatura quarto modo exponendo magis diligere. patet. quia uullo modo deberet creatura dimittere dilectionem dei pro dilectione alterius rei. Et sic patet quibus modis deus est summe diligendus et quibus non. Nullo autem predictorum modorum deus plus diligit vnam rem quam aliam sed omnes equaliter nisi solum secundo modo / quolibet eciam praedictorum modorum potest licite rationalis creatura plus diligere seipsam quod aliquam aliam nisi solum secundo modo Aliquam enim rationalis creatura tenetur plus diligere / id est velle maius bonum humanitati christi vel beate virgini quod sibiipsi sed de hoc alias

¶ Ex praedictis dico ad primam rationem quod licet idem actus non possit esse maior et minor / intensior et remissior / tamen eodem actum potest aliquid magis diligi aliud minus sicut deus eodem actum magis diligit seipsum quam creaturam Ad sensum dictum

¶ Ad confirmatio nem patet ex predictis quod non valet ista consequentia eque intenso actum diligitur deus et creatura ergo eque intense. quia diligere eque intense plus consequentotat etc

¶ Ad secundam dico quod non est in conueniens aliquem actum vtendi aliquo actum fruendi esse perfectiorem / quando scilicet ille actus vtendi est eciam actus fruendi alio obiecto Ivnde non videtur quod actus quo creatura diligitur precise propter deum sit imper fectior quam actus quo diligitur preciest deus. et hoc si sit actus eque intensus / quod non semper contingit s sunde de dicit iste doctor quem insequor promaiori parte in hac materia quod fruitio beatifica in patria erit precise asolo deo / et respectum solius dei erit perfectior quam quecunque que potest esse simul respectu dei et respectu creature. nam illa que simul potest esse respectum dei et respectum creature potest elici a voluntate creata / alia autem non. Quod autem actus fruitionis qui est beatificus sit non ac tiue a voluntate sed a solo deo / persuadet sic iste doctor / quia visiodei beatifica est a solo deo actiue. igitur et fruitio / et cetera. Antece dens et similiter consequentiam probat sit / quia quando aliqua duo sic se habent quod sunt supernaturalia si imperfectius illorum propter su perfectionem ponatur esse a solo deo creabile et id quod est pefectius erit a solo deo creabile. sed habitus caritatis et lumen glorie / si ponantur sunt super naturalia et imperfectiora quam actus supernaturales sibi correspondentes et sunt a solo deo actiue secundum communiter loquentes. igitur etc. Item aliter sequeretur quod voluntas beati sim pliciter posset facere se non esse beatum / cum ipsa respectum cuiuslibet obiectisit libera et ipsa simpliciter possit cessare ab actum suo libero. Item dampnatus non habet se actiue respectu alicuius actus voluntatis. quia aliter posset se facere sine illo actum / et per consequens se posset facere sine tristi cia et sine pena. igitur nec beatus et cetera.

¶ Secudum istam viam concodende sunt iste propositiones.

¶ Prima propositio est quod beatus clare videns diuinam essentiam potest circa eam actiue elicere actum fruitionis. patet quia voluntas non minus est potens in patria quam in via Secaunda propositio est quod talis actus fruitionis a beato actiuie elicitus non erit beatificus / nec maxi me quietatiuus. patet quia alius qui est a solo deo. est perfectior. et magis quietat. Si autem dicatur quod tunc haberet semper beatus duos actus fruendi deo vnum a solodeo et alium actiue a seipso

¶ Ponitur tercia propositio quod hoc consequens est probabile / patet quia voluntas bea ti tenetur diligere deum omnibus modis quibus potest Igitur si potest actiue se habere ad aliquam fruitionem eliciet eam si non impediatur sed non impeditur per actum beatificum qui / vla cum illi actus distinguantur speciest et non contrarientur / vnus non impediet alium. igitur etc Si vero aliquis vellet negare illud consequens posset dicere quod ille actus non elicitur a voluntate propter hoc solum quia deus non vult sibi coagere Quarta propositio est quod nullo modo repugnat ymmo magis conuenit nobitati voluntis et eciam rationi premii quod voluntas sit pure passiua respectum actus beatifici Primum patet quia quamuis agere in communi sit nobilius pati in communi eo quod nobilissimum agens est nobilius nobilissimo passo tamen aliquod pati aliquo agere est nobilius et respectum eiusdem et respectu diuersorum Respectum eiusdem patet quia nobilius est intebilum vel sensum recipere et pati intellectionem vel sensationem quam lapidem agere illas cognitiones ut obiectum etc Respectu diuersorum patet quia nobilius est recipere intellectionem quam producere vnum calorem etc.

¶ Secundum patet quia quamuis de ratione meriti sit quod sit actiue a merente tamen de ratione premii est quod sit pure passiue in primiato et solum actiue a premiate ymmo si esset actiue a premiato hoc non con¬ ueniret sibi ut primium nec in hoc haberet rationem premii etc. Hec ergo via est probabilis nec est demonstra tiue improbabilis sicut nec est demonstrabilis. Verum est quod magis probabile videtur quod nulla res creata sit alicui potentie cognitio vel volitio nisi sit ab ipsa actiue sed de hoc pro nunctranseo / quia de hoc alias videbitur etc

¶ Ad tercia rationem dico quod voluntas potest simul habere duos actus perfectos respectu eiusdem obiecti / maxi me quando illud est obiectum totale respectu vnius actus et tantum partiale respectu alterius / sicut est in proposito quia quando diligitur finis precise propter se tunc finis est obiectum totale illi us actus / quando autem diligitur illud quod est ad finem propter finem tunc finis est tantum obiectum partiale

¶ Ad quartam dico quod non est in conueniens quod idem actus numero respectum vnius sit actus detestandi et respectum alterius sit actus amaditinsclicet quando vnico actu aliquid detestatur propter aliud amatum Si autem dicatur quod ista sunt opposita et per consequens non possunt eidem conuenire dicendum est quod ista sunt opposita sic quod non possunt pro eodem supponere seu eidem conuenire respectu eiusdem sed bene respectum diuersorum sicut est de naturali et libo contingenti et necessario quod non possunt competere eidem respectum eiusdem / tamen bene respectum diuersorum sicut voluntas divina vel pter in divinis est principium producendi spiritum sanctum naturalter et necessario et tamen est principium producendi creatura contingentur et libere Similiter idem actus divine voluntis est dilectio dei et est odium peccai sic igitur non est in conueniens eundem actum voluntatis numero sortiri diuersas denominationes propter diuersitatem obiectorum vt quod voluntas eodem actum dicatur velle vnum obiectum et nolle aliud / diligere vnum obiectum et odire aliud / quamuis ista opponatur respectum eiusdem obiecti et sic patet ad istas rationes Et hec de primo articulo

¶ Quantum secundum articulum iuxta materiam trium argumentorum Et respondendo ad quesitum ponam tres conclusiones. in prima videbitur vtrum fruitio dei sit possibilis creature voubile in secunda vtrum sit concedendum quod nullo alio a deo est fruendum. in tercia vtrum sit nobis euidenter notum solo deo esse fruendum Prima conclusio Sicut fruitio dei est possibilis viatoribus sic est eis possibilis ex purit naturalibus

¶ Secunda conclusio sicut quolibet alio a deo est vtendum sic nullo alio est fruendum Tercia conclusio sicut solo deo esse fruendum est veraciter confitenm dum sic non est nobis euidenter notum

¶ Prima conclusio probatur et primo prima pars quia in hoc omnes catholici consentiunt et similiter ad hanc raetiolis creatura finaliter ordinatur et naturaliter inclinatur / igitur est sibi possibilis Secunda pars probatur rationibus holkot Primo quia omne quod intellectus humanus ex suis naturalibus potest credere esse ummum bonum et summe diligendum potest voluntas humana ex suis naturalibus summe et super omnia diligere / quia irrationale vldetur quod homo dictet aliquid ab eo esse summe diligendum et tamen quod non possit illud summe diligere cum nichil magis sit in potestate ipsius voluntatis quam ipsa voluntas 3o de libio artu. capitulo 3o Sed intellectus humanus ex suis naturalibus potest credere deum esse summum bonum etc Nam possibile est quod aliquis sic assentiat propter auctoritatem alicuius dicentis vel eciam propter aliqua rationem scilicet quia deus est prima causa omnium etc Nec oportet ad hoc credendum quod deus aliquem supernatura lem habitum infundat igitur nec ad diligendum

¶ Secundo homo potest per sola naturalia diligere deum plusquam istam rem demonstrato platone et plusquam istam rem demonstrato sorte et sic de sinplicier ergo super omnia / consequentia tenet / antecedens probatur quia intellectus potest dictare quod deus est melior quod sortes et quod plato etsicls et quod magis tenetur diligere illud quod est maius bonum. igitur cum voluntas sit libe ra sequitur etc 3o homo potest ex puris naturalibus velle deum esse deum et nichil aliud a deo esse deum sed talis deo vult maximum bonum et nulli alteri vult tantum bonum ergo plus diligit deum etc

¶ Quarto homo errans potest diligere creaturam super omnia et frui creatura ex puris naturalibus ergo pari ratione potest frui deo sine habitu supernaturaliter infuso et ic patet conclusio.

¶ Sed contra istam conclusionem arguitur. Et primo contra prima partem quia nulla dilectio infinite perfectionis est creature rationali possibilis sed fruitio deiest huiusmodi. igitur maior patet quaoa creatura rationalis est finite perfectionis et finite capacitatis minor probatur quia obiecti perfectioris est per fectior dilenctio et per consequens infiniti obiecti dilectio erit infinite perfectionis Aliter cum cuiuslibet finiti ad finitum sit proportio esset dare aliquam dilectionem creature que non essent dilectio dei / et tamen esset equalis velmaioris perfectionis quam dilectio dei obiecti infiniti quod videtur omnino impossibiles etc

¶ Secundo contra secundam partem / quia si etc / sequitur quod creatura rationalis posset recte agere sine gractia / consequens est falsum et contra glosam augustim super llo Ro. 4o non est volentis neque currentis etc vbi dicitur / et est verbum augustim in libro de perfectione iusticie quod voluntas nostra nichil boni agit nisi diuinitus adiuita per graciam Consequentia probatur. quia sivoluntas posset frui deo sine gractia posset et recte agere sine gratia. Nam sicut dicit ansilud mono. oum Nichil aper tius quam creaturam rationalem ad hoc esse factam / vt summam essentiam amet super omnia sicut ipsa est summum bonum / sed constat rationalem creaturam non esse factam nisi ad operationem bonam et rectam etc.

¶ Tercio quia si etc Cum diligere deum super omnia sit maxi mum mandatum Mat /2 / sequitur quod esset possib ile ex puris naturalibus obseruare onia mandata et sic frustra daretur gracia Confirmatur quia sequitur quod homo ex puris naturalibus posset vitare omne peccatum Nam sicut quis posset diligere deum super omnia / sic naturaliter posset conformare se diuinis praeceptis per omnia sed sic faciendo vitaret omne peccatum / quia cum tali conformitate non stat peccatum etc.

¶ Quarto quia si etc sequitur quod magis diligens deum minus diligeretur a deo / consequens falsum / et contra illud prouerb. 8o Ego diligentes me diligo / consequentia probatur quia capio aliquem quae sibi ex puris natura libus acquisiuit habitum intensum diligendi deum et capio alium in gratia non habentem habitum talem / tunc primus potest intensius diligere deum in hac homo quam secundus / ponatur ita esse / ergo se cundus minus diligit et tamen plus diligitur quia habet gratiam Confirma tur quia si primus decederet dampnaretur et secundus saluaretur / ergo secundus plus diligitur etc.

¶ Ad primam rationem nego minorem et ad probationem quando dicitur obiecti perfectioris est dilectio per fectior / concedo ceteris paribus sed nego consequentia. igitur infiniti obiecti est dilectio infinite perfectionis Nec propter hoc sequitur quod sit aliqua dilectio que non sit dilectio dei que sit equalis vel maioris perfectionis quod dilectio obiecti infiniti. Non oportet enim quod cuiuslibet finiti ad quodlibet finitum / sit isto modo proportio / quod vnum allquo ciens replicatum possit reddere perfectionemi alterius seu eam attingere vel ex cedere sicut alibi videndum est Si atdicatur quod in infinitum perfectius est diligere deum quam lapidem / seu aliud creatum / ergo diligere deum est infinite perfectionis Vno modo potest dici negando antecedens sicut tactum fuit in fine precedentis questionis in solutione prime rationis ante oppositum Ai lio modo dicunt aliqui negando illam consequentiam unde dicunt quod est instanti a quando fit comperatio inter distincta secundum speciem sicut non sequitur in infinitum sortes est perfectior axino. ergo sortes est infinte perfectionis / simul rnon sequitur quod corpus in infintum excedit lineam et linea punctum ponendo quod talia sit res quedam ergo corpus est infinitum vel linea est infinita Quod antecedens sit verum probatur quia corpus excedit superficiem et linea punctum plus quam in duploplus quam in 3o et sic in infinitum Et sic poset argui de sor. et de asino Similiter datur instantia sic Non sequitur a. in infinitum mouetur velocius quam b. ergo a. mouetur in infinitum velociter. Ponatur quod b. sit vnum mobile motum difformitur sic tamen quod numquam mouenatur ita velociter sicut sol sed per vnam horam tardius et tardius moueatur et sit a. sol tunc hec est vera / in infinitum mouetur velo cius a. quam b. quia b. mouetur in infinitum tardius quam a. quia plus quamin 2o plus quam in 3o tardius et sic in infinitum Nam det p. quod non tunc oportet concedere quod in certa proportione b. mouentur tardius quam a / sit ergo in 4o Contra / quia in aliqua parte hore mouetur b. tardius quam in 4to / ergo non precise in 4o mouetur b. tardius quam a. Item aliter probatur sic in prima partem proportionabili huius hore b. moueatur tar 3et dius quam a. et in 2a tardius quamin prima ethin tercia tardius etc / et sic nulla tarditas fuit maxima quae b. mouebatur. It in infinitum mouebatur tardius quam a. et tamen non est verum quod b. mouebatur inquafinita tarditate nec a. infinita veloci tate. sic potest dici in proposito etc / sed de hac materia videndum est in materiva de perfectione specierum

¶ Ad secundam rationem responsio et pro ea et sequentibus pono quatuor propositiones

¶ Prima est quod nullus homo potest state lege per pura naturalia implere preceptum de dilectione dei super omni¬ a / patet/ quia lex que est iubet quod actus cadens sub precepto fiat in gratia quae est habitus supernaturalis / ergo licet ex istens extra gratiam per sola naturalia posset diligere deum super omnia non tamen implet preceptum ad intentionem precipientis nisi sit in gratia Et hoc est quod multi doctores dicunt quod homo potest implere preceptum quantum ad substantiam precepti vel facti cadentis subprocepto non tamen quantum ad circunstantiam facti et intentionem praecipientis Et ad hoc determinatio ecclesie 9sictione qui dixerit quod sine gractia possumus mandata dei implere per liberum arbitrium anathema sit Vnde contra rium fuit heresiu perlene ipsorum pela gianorum et Secuunda est quod nullus homo potest stante lege per pura naturalia recte agere meritorie. Et loquor de merito vite eterne. patet ex prima / et ideo si quis per pura naturalia eliceret actum dilectionis dei super omnia non esset sic meritorius etc

¶ 3o et quod nullus homo potest stante lege perpura naturala sine gratia recte agere simpliciter et absolut patet quia nusitur et absolute agit recem nisi quaagit conformiter legi diuine sed nullus sit agit nisi sit in gractia secundum legem statutam etc

¶ Quarta est quod aliquas potest stante lege per pura naturalia sine gratiamodoliter recte agere / patet / quia per recteagere moraliter nichil aliud intelligo nisi agere conformiter dictamini rationis quam philosophi morales sicut arisuleo tullius seneca a alii similes vocassent rationem rcam / sed constat quod aliquis existens extra gratiam potest sic age iltur etc Et per ista patet ad rationem et appret solutio ad multas auctoritatio sanctorum que in hac materia videntur sibi inuicem repugnare Ad terciam patet ex dictis qualiter homo ex puris naturalibus possit obseruare dei madata et qualiter non Ad confirmationem negatur consequentia loquendo secundum legem satatatam etc Ad quartuam et eius confirmationem dico primo / quod consequentia non valet non enim se quitur deus infundit ipsi .a. caritatem vel conseruat vel auget et non ipsi b. ergo plus diligitur etc Similiter nec se quitur deus saluaret a. si nunc decederet in gratia et dampnaret b. quia non est nunc in gratia ergo plus diligit a. quam b. Instantia patet si b. sit praedestinatus existens nunc in mortali peccato et a. sit praescitus existens nunc in gratia etc

¶ Secundo dico quod consequens non est impossibile. Nam de facto verum est in existo illam dicto similiter praedestinatus qui dormit et actum non diligit deum plus diligitur a deo quad praescitus quantucumque diligat deum Dico 3o pro intellectum scripture quod li diligere capitur equiuoce in scriptura Vno modo pro motu vel actum voluntatis quo vult deo bonum Aliolio modo prout idum secgnifate quod perseuerater viuere secundum dei madata iuxta illud qui madata etc ille est qui diligit meetc Quarto dico quod qui 2o modo plus diligit plus diligitur / sed non oporet primo modo nam christus plus dilexit petrum quando negauit eum quam iudam quando ips eciam erat in gratia / quia ad maius bonum / et sic patet ad rationem. et hec de prima conclusione

¶ Secunda conclusio probatur et primo prima pars quia quodlibet aliud a deo propter deum et propter ipsum factum est Nam ips est finis vltimus et prima causa effectiua omnium aliorum / igitur omni alio a deo propter deum est vtendum Secunda pars patet quia nichil aliud a deo est super omnia diligendum etc Tamenad maiorem declarationem eius conclusionis pono quatuor propositiones Prima est quod licet quodlibet ens siue deus siue creatura possit esse obiectum actus vtendi tamen deus non est obiectum usus ordinati Prima pars patet quia quodlibet quod voluntas potest referre ad aliud potest esse obiectum actus vtendi / sed voluntas exlibertate sua potest referre quodlibet ad aliud et quocumque sibi ostenso potest aliud magis diligere / et per consequens potest diligere ipsum propter aliud

¶ Secunda pars patet quia deus est finis vltimus sed tale non est ad aliudi referie / 2a propositio est quod quodlibet aliud a deo potest esse obiectum usus ordinati / patet quia quod libet aliud a summe accepito potest assumiordinate in facultatem voluntatis propter summe acceptatum / nam quodlibet tale aut est bonum autm malum si sit bonum propter summe accepoita potest ordinate amari si sit malum potest odiri propter ipsum deum summe amatum et Tercia est quod aliquid aliud a deo potest esse fruitionis obiectum inor dinate / patet quia aliqua creatura potest se ipsam diligere super omnia et tanquam finemvltimum et sic ex hoc patet responsio ad formam questionis etc Quarta est quod nichil aliud a deo est aut esse potest saltem secundum legem statutam pro nunc ordinate fruitionis obiectum / patet quia omnis dilectio qua aliquod aliud a deo diligere tur super omnia siue tanquam finis vltimus esset inordinata et culpatis secundum legem statutam Et dico secundum legem statutam quia non videtur impossibile nec implicare contradictionem quod deus posset absolute obligare creaturam ad vtendum deo et fruendum seipsa / aut alio obiecto creato

¶ Et est hic aduertendum quod quando dico quod deus non est obiectum usus ordinati nec creatura est obie ctum fruitionis ordinate non volo dicere quin aliquo actu qui est usus. ordinate diligatur deus et aliquo actum qui est fruitio ordinate diligatur creatura. nam eodem actu vt supra dictum est ordinate diligitur deus et creatura propter deum / et talis actus est usus et fruitio / et habet vtrumque pro obiecto. sed volo dicere quod deus non est obiectum quo ordinate vtamur nec creatura est obiectum quo ordinate fruamur. et sic patet duius sensus tnibili questionm etc

¶ Sed contra istam conclusionem arguitur et primo contra primam partem quia odio dei non est vtendum / igitur non quodlibet adeo etc. Antecedens probatur quia odium dei non est ordinate in deum referibile Nam sequitur / refertur / ergo est / sed non potest esse ab aliqua voluntate sine peccato ergo nec potest referri in deum abaliqua voluntate sine peccato quare etc Secundo non quolibet alio a deo potest voluntas abuti / ergo nec ordinate vti. consequentia tenet quia usus et abisus habent fieri circa idem Antecedens patet quia secundum augustinum libro 2o de libero ar. Virtutibus nemo male vtitur / ceteris autem bonis non solum bene sed eciam male quisque vti potest 3o arguitur contra secundam partem omnin illo est fruendum quod potest sacihuiusmodi / igitur maior videtur are voluntatem / sed aliud a deo est:m nota Probatur minor quia quando aliqui actus alicuius potentie sic se habent quod vnus est simplicite perfectior si actus simpliciter imperfectior potest sacia re illam potentiam / multo magis hoc potest actus perfectior Sed possibile est quod aliquis actus voluntatis respectu alicuius creature sit perfectior quam actus voluntatis respectum dei / quia cum actus respectudei sit finitus et per consequens habeat certam proportionem in perfectione ad alios actus / possibile erit quod fiat aliquis actus per fectior respectum creature etc / vel quod tantum multiplicitor respectu creature quod equiualeant actui respectum dei etc Quarto quia si deus est summe diligendus hoc non est nisi quia summum bonum est summe diligendum / sed secundum philosophum tercio thope sicut sum mum ad sumnm et magis ad magis etc et per consequens si summum bonum est summe diligendum et magis bonum erit magis diligendum / et sic anteceilus erit magis diligendus ab homine quam ipsemet quod est contra philosophum. 9o ethicrum et augustinum de doctriua christiana vbi potsnit ordinem caritatis etc

¶ Ad istas respondetur Ad primam rationem negatur antecedens et ad probationem dico quod licet ista consequentia posset negari odium refertur etc. ergo est / vtque / atis tamen concesso consequente dico quod non sequitur odium dei non potest esse libere a voluntate aliqua sine peccaot. ergo non potest terferri in deum a voluntate aliqua sine peccoNam ab alia voluntate non odiente potest referri per actum detestandi seu nolendi / in quo non solum non peccaret sed mereretur etc

¶ Ad secundam dico quod isti terimini bti et frui accipiuntur equoce. Nam vno modo dicimur vti vel frui aliquo tquam potentia vel habtu sicut dicimus artificem vti arte sua et hoc modo etiam diceremus quod fruitione fruendum est scilicet deo Alio modo dicimur vti vel frui aliquo tanquam obiecto Et sic capitur in proposito vt patuit Si ergo primo modo capiatur vti et proportionabiliter abuti verum est quod assumitur et sic intelligit augustinus. non secundo modo Ad terciam dico primo quod nichil aliud a deo potest saciare voluntatem obiectiue / hoc autem solum fide creditur nec est euides

¶ Secundo dico quod nullus actus voluntatis respectum alterius adeo potest ipsam formaliter saciare / quia nullus alius actus excludit omnem anxietatem et tristiciam quia quocum quod alio obiecto creato habito potest voluntas paliquid aliud cum tristicia appetere

¶ Tercio dico ad probationem quod actus fruitionis diuine essentie est perfectissimus actus et ille solus est quie tatiuus voluntatis create

¶ Quarto dico quod licet iste actus sit finitus et fimte perfectus / non tamen poterit attigiab aliquo alio actum seu aliis actibus Vnde argumentum solum habet locum quando talia quorum unum est perfectius et aliud imperfectius sunt eiusdem rationis Sed dicentur / solum finite bene est creature raloubile per fruitionem respectu deiu / sed in infinitum contingit bene esse creature rationali per aliud a fruitione siue subducta fruitione. igitur ita bene vel me lius contingit esse rationali creature per aliud a fruitione sicut bene est ei per fruitionem / consequentia videtur nota et similiter prima pars antecedens sed 2a probatur / quia ondaturvoluntatialiquod obiectum allud a deo sub ratione boni et delectabilis / tunc voluntas potest illud diligere et in eodelectari quodtum illud apparet sibi bonum et delectabile Iterum ostendatur sibi duplum diligibile sub ratione in duplodiligibilis et delectabilis / tunc poterit in duplo plus et diligere et delectari et sic arguam de tercio quarto quitoet deinceps. igitur etc

¶ Ad hoc respondet vnus negando consequentiam primam sed iudicio meo licet sit facile sit dicere non est tamen facile intelligere / nam ipse videtur negare manifeste verum / scilicet illam consequentiam et concedere falsum scilicet partem antecedentis secundam quare etc Ideo concessa consequentia nego illam partem secundam antecedentis et ad probationem dico Primo quod ecit deuenire aliquando in tali processu ad aliquod obiectum quod non amabitur a voluntate nec delectabit eam. Et hoc est Oprobabile propter limitationem capacitatis voluntatis / nam quando dilectio et delectatio voluntatis respectu illorum obiectorum sic praesentatorum erit tanta quantam potest capere voluntas obiectum vltierius praesentatum non delectabit quare etc

¶ Secundo dico quod quantucumque fiat in voluntate delectatio aut dilectio respectum talium obiectorum numquam tamen saciatur propter hoc Et ratio est quia quodlibet aliud a deosecum affert quanda indigentia potisiume illi potentie qua est capax dei / sicut diuicie auaro et huiusmodi / sicut eciam posset poni exemplum quod rationes dyaletice ex natura sui semper addumcunt formidinem / ideo quotrait sint non possunt causare ita perfectum assensum sicut demratio

¶ 3a dico quod aliqua fuitur respectum dei est ita perfecta quod per ipsam saciatur voluntatas creata quia fruitio beati fica excludit omnem indigentiam / et hoc naturaliter / quod dicituo / quia forte de potentia absoluta posset topati serum tristici am sicut fuit in christo secundum aliquos etc.

¶ Quarto dico quod cuilibet rationali creature frui deo beatifice est summe bene esse sibi possibile Patet ex praedictis / qui a licet per fruitionem solum finite bene sit rationali creature / tamen per nichil aliud potest sibi ita bene esse subduc ta fruitione Quod patet quia si aliter posset etc hoc videretur maxime per vnionem ypostaicam sed hoc non quia ista conuenire potest tam rationali quam irrationali creature / sed fruitio soli rationali rreature. igitur etc consequentia tenet quia sit probat philosophus primo ethicorum in voluptatibus rarnalibus non esse felicitatem Sed de hac materia in 3o Ad quartum dico primo quod solus deus est summe diligendus quia est summum bonum Et quando dicitur quod sicut maximum ad maximum etc dico quod illa propositio non est v niuersaliter vera quia summum ens est productiuum summi effectus et tamen non semper perfectiuis ens est productiuum effectus perfectioris. Nam angelus non potest producere nisi acciedens et tamen multa minus perfecta producunt substam tiam Secundo dito de consequente quod homo potest lirite magis diligere angelluamquam seipsum id est velle maius bonum angelo quam sibipi / patet quia potest lici te velle angelum esse angelum et non vell le sibi aliquod bonum ita magnum sicut est bonum angelum esse angelum etc. Verum est autem quod homo saltem viator potest licite plus diligere se quod angelum id est ad maius bonum intelligendo de bono beatifico / quia de illo intelligitur ordo caritatis et Tercio dico quod homo potest licite ymmo tenetur magis diligere aliquam aliam creaturam quam se id est ad maius bonum eciam beatificum / patet. viator sic tenetur magis diligere humanitatem christi / quia tenentur credere deum velle se non habiturum tantum bonum beatificum sicut christus. igitur etc Quarto dico quod homo potest licite ymmo tenetur magis diligere se quam aliquam aliam rationalem creaturam in statu vie id est ad maius bonum beatificum patet quia iste / est ordo caritatis de quo dicitur caritas est ordinata scilicet primo ad deum deinde ad seipsum / postea ad proximum Vnde hoc intelligitur de rationalibus creaturis existentibus in statu vie / per proximum enim intelligitur rationalis creatura viatrix Qud patet qui a de beatis hoc non debet intelligi. Nam quilibet beatus alium beatum quemlibet tenetur diligere ad tantum bonum beatificum quantum videt quod deus vult ipsum habere / et sic qui libet minus beatus plus diligit alium magis beatum quod seipsum et ad hoc tenetur et sic patet qualiter debet intelligi preceptum de dilectione dei super omnia et sui post deum / et proximi post seipsum etc. et hec de conclusione

¶ Tercia conclusio probatur / et primo prima pars / quia deo est fruendum et nullo alio ab ipso est fruendum. igitur etc consequentia patet et secunda pars anecetis / ve secunda parte conclusionis secunde / sed prima patet per augustinum primo de doctrina christiana Res quibus fruendum est sunt pater filius et spiritus sanctus. Vnde ista est conclusio catholica etc.

¶ Secunda pars conclusionis probatur. quia non est euidenter notum deum esse. igitur nec est euidenter notum solo deo esse fruendum / ymmo nec deo esse fruendum. consequentia patet. quia ex opposito sequitur oppositum et antecedens patet / quia deum esse sola fide tenetur Ad heb. xi Credere enim oportet accedentem ad deum quia est etc. Item supposito quod aliunde quam per fidem hoc possit probabiliter haberi. non tamen euidenter vt post probabitur Tamen ad maiorem declarationem huius partis pono quatuor propositiones

¶ Prima est quod non est nobis euidenter notum nullo alio a deo esse fruendum. patet. quia dicenti quod aliquo creato est fruendum et tale est super omnia diligendum non potest euidenter probari oppositum. sicut si quis diceret quod homo debet seipsum super omnia diligere. Nam philosophus videtur hoc dicere 9o ethicorum et ad hoc etiam quilibet homo naturaliter inclinatur etc

¶ Secunda est quod non est nobis euidenter notum deo esse fruendum / patet per rationem iam factam. Hic tamen dicit vnus quod licet non sit euidens siue euidenter demonstrabile deo esse fruendum siue deum esse ab homine super omnia diligendum tamen ista ypostatica conditionalis si deus est deus est super omnia diligendus ab homine / est euidens seu naturaliter ratione demonstrabilis Et hoc probat ex significato huius vocabuli deus seu conceptu quem habemus de deo scilicet quod sit vnum creans et conseruans libere omnia / ad cuius non esse sequitur non esse omnium / sine quo nichil possumus / et cetera bona quae de deo concepimus. unde arguit sic Illud est summe diligendum ab homine quod scitur ab eo esse summum bonum sibi / sed si sciatur ab homine quod deus est / scitur quod ipse est summum bonum homini. igitur etc Sed istud dictum non est verum meo iudicio. vnde dico quod illa conditionalis nec est euidens nec euidenter demonstrabilis. nec ratio facta valet Primo quia supponit falsum / scilicet quod significatum siue diffintio quid nominis huius termini deus sit illa oratio composita ex omnibus praedicatis significantibus perfectiones dei quod si esset verum pari ratione argueretur quod iste conditionales essent euidentes / si deus est deus est trinus si deus est deus generat deum etc. Secundo ergo dico quod quid nominis huius termini deus est ista oratio summum bonum in entibus siue aliqua proportionabilis. ideo ratio non valet. quia licet aliquis sciat quod deus est et per consequens quod aliquid est summum bonum in entibus non tamen sequitur quod sciat quod illud est summum bonum nec per consequens quod sit ab eo summe diligendum. ideo patet quod nec cathegorematica nec ypothetica est euidens etc

¶ Tercia propositio est quod non est nobis euidenter notum quod voluntas non possit quietari aut saciari in aliquo citra deum / patet quia non potest euidenter probari quando voluntas possit recipere vnum actum ab aliquo ente creato sicut a causa immediata que saciet totum appetitum voluntatis. ymmo difficile est sustinere oppositum sicut patuit supra. Ex hoc sequitur quod opini o auicenne / qui ponit quod inferior intelligentia beatificatur in intelligentia superiori non potest euidenter impro bari. patet ex dictis et satis notum est

¶ Quarta propositio est quod non est noieuidenter notum quod voluntas possit quietari aut saciari per aliquem actum patet quia non potest euidenter probari quin quocumque actum possibili posetio inipsa voluntate possit libere velle aliquid aliud / et tristari eciam si careat illo / et ita nec est euidens quod voluntas possit saciari aut quietari fruitione beatifica qua ponimus nec quod non possit quietari aut saciari aqua respecum alicuius creature Ex hoc sequitur quod non est nobis euidenter notum quod fruitio beatisica qua speramus sit nobis possibilis / sed hoc est tantum fide creditumvel eciam dyahtica et probabili rationem persuasum / patet ex predictis etc

¶ Sed contra predictam conclusionem arguitur et primo contra prima partem / pro bando quod ipso deo non est fruendum quia fruitio succedit desiderio igitur erit idem obiectum fruitionis et deside rii sed desiderium est respectum actus quo postena habebitur deus / et non respectu dei absolute Non enim desideramus deum nisi quia desideamus videre eunergo fruitio non est de deo absolute sed de visione etc. Confirmatur quia fruitio est respectu alicuius complexi quia respectum eiusdem respectum cuius est deside rium sed desiderium est respectum alicui ius complexi non enim desideramus deum sed videre aut habere eum etc. Secundo contra eandem partem proba tur quod non solo deo est fruendum quia ipsa fruitione est fruendum illud Antecedens probatur quia fruitio est diligenda aut ergo dilectione que est ipsamet vel alia. Si ipsamet ergo fruitione diligenda est fruitio et per consequens fruitio ne fruendum est. Si alia iterum illa est diligenda et per consequens ponenda est alia dilectio qua diligatur etc 3a 4o et sic infinite erunt simul vel erit aliqua dilectio non dilecta Confirmatur quia secunice a. deum et .b. fruitionem sortis de deo / vel ergo sor. tenetur equaliter diligere .a. et .b. et per consequens frui vtroque / vel tenetur magis diligere .a. quam .b. et per consequens velle .a. esse quam .b. esse / igitur cicius deberet vellen omne illud quod repugnat ad velle beocesse / sed odium dei repugnat ad velle b. esse ergo cicius deberet velle odium dei esse quod velle .a. non esse / sed velle b. non esse est odire deum. ergo cicius deberet velle se odire deum quam se non odire deum / quod est impossibile / quia sic simul deberet odire deum et non odire Tercio arguitur contra 2am partem conclusionis probando euidenti ratione quod solo deo est fruendum siue quod ipse solus est super omnia diligendus quia homo naturaliter debet diligere ordinata ad finem et per consequens magis finem quad ea que sunt ad finemquia propter quod vnumquodque tale et illud magis etc / sed deus est finis hominis et finis vltimus omnium qui mouet vt desideratum et amatum ¶1 2o methaphysice gto 3o / ergo homo debet deum super omnia diligere. unde ad hoc facit quod ibidem dicit concetorum si motor corporum celestium est magis bonus omnibus necesse est vt sit desideratum magis bomnis omnibus. igitur etc

¶ Confirmatur quia bonum commune et diuinum est magis diligendum quam bonum perticulare primo ethicorum. ergo illud quod est summe diuinum et maxime commune bonum est sume me diligendum. tale est deus igitur etc

¶ Quarto sic illud quod antiqui philosophi sequendo rationem naturalem posuerunt ipsi euidenter probauerunt sed deum esse super omnia diligendum atiqui philosophi posuerunt. igitur etc. maior satis patet et minor probatur quia secundum apostols um Ro. 1o Gentiles per creaturas visibiles deuenerunt in noticiam dei. Vnde dicitur deus enim reuelauit illis. inuisibitia enim ipsius a creatura mundi per ea que facta sunt intellecta conspiciuntur sempiterna quoque virtus eius et diuinitas etc. quia cum cognouissent deum non sicut deum glorificaue runt Ex quo arguitur sic Isti philosophi tantam et euidentem cognitio nem habuerunt de deo quod fuerunt inexcusabiles de deo quod non coluerunt et glorificauerunt eum sicut deum ergo ita euidentem noticiam habuerunt de deo quod sciuerunt ipsum esse colendum sicut deum / sed colere aliquid sicut deum est diligere ipsum super omnia / gsciuerunt deum esse super omnia diligendum. etc

¶ Confirmatur quia antiqui philosophi naturales illud cognouerunt et naturali ratione probauerunt quod precipitur iure naturali. sed diligere deum super omnia precipitur iure naturali¬ / igitur etc. Maior patet quia illi philo¬ sophi cognouerunt ius naturale sed minor probatur quia illud praecipitur lege divina et per consequens eciam iure naturali quia omnes legens divine natura constant / humane autem moribus secundum ysidorum Et habe in decretis dines omnes etc

¶ Ad isla raesnonte Ad primam vno modo potest dici sicut dicit obeam quod fruitio prie non proprie succedit desiderio sed succedit fruitioni vie qua est actus quo deus diligitur in se amore amicicie et non amore concupineita bene siue non magis quam fruitio prie / et ista fruitio est alius actus ab actum desiderii et istarum duarum fruitionum idem est obiectum scilicet deus Et per idem diceretur adofirmationem quod licet desiderium esset respectualicuius complexi non tamen fruitio quia non est idem obectum primum desiderii et fruitionis. nam desiderium est proprie respectu alicuius futuri / ionquia actus batificus est futurus et non deus / concederetur quod obectum desiderii quod est summe desideratum etc est actus beatificus. et sic summendesideratum non est obiectum fruitio nis sed obiectum illius summe desidera ti etc. Alio modo potest dici quod obiectum desiderii est ipse deus vel omnmino nichil est secundum illos qui ponunt complexe significabilia hoc est nulla res vel entitas est videre deum Sed quia ista secunda pars distincti non placet michi quia non intelligo complexe significabilia isto modo nec bene concipio quo modo ista stant simul videre deum est obiectum desiderii. et nichil est obiectum desiderii. ideo concedendo prima partem scilicet quod deus est obiectum deside rii quia illud est obiectum desiderii quod vere et conuenienter respondetur ad questionem facta per quod desideras / aut sibi equiua lentem sic est de deo Non nego tamen quin actus beatificus sit obiectum desiderii etc Qundeo dicitur quod desiderium est respectu complexi et respectum futuri dico quod non oportet Nam desiderium bene est respectu alicuius obiecti quod de facto et prsiguraliter est etc. et et sic tale non est futurum sed bene verum est quod desiderium non est respectum iam habitised habendi etc. Ad 2am nego antecedens scilicet quod fruitione sit fruendus scilicetamquam obiecto Et ad probationem quando dicitur fruitio est diligenda vel ergo seipsa vel alia dilectione / dicito hic quod siue sic siue sic non concluditur illud antecedens Nam si concedatur quod seipsa etc non tamen vtet ista consequentia diligo fruitionem fruitione ergo fruor fruitione sicut non sequitur usum diligo deum ergo vtor deo Vnde tenendo quod ipsa met fruitione diligatur fruitio / diligitur tamen propter deum Et ideo illa fruitione diligo deum fruendo et diligo ipsam vtendo ea Si vero concedatur quod fruitio diligatur per similem dilectionem et non seipsa sicut melius videtur non sequitur processus in infinitum / quia concedendum est quod est aliqua dilectio in intellectum non actetu dilecta sicut est aliqua cognitio non distincte cognita sicut alias dixi Ad confirmationem quando dicitur sor. tenetur magis diligere .a. quam .b. concedo antecedens et nego consequentiam ergo cicius deberet velle omne illud quod repugnat bt quam quod repugt .a. quia est dare aliquod quod communiter repugt scilicet odium dei / ideo si concederetur illud consequens sequitur quod cicius deberet velle odire deum quam non odire deum sicut arguitur quod est falsum etc Ad 3am rationem dico quod licet istud argumentum sit bonum et concludat probabiliter verum / non tamen euidenter Pro cuius declaratione pono ali¬ quas propositiones Prima est quod non est nobis euidens quod sit aliquis finis vltimus omnium propter quem omnia fiunt / vnde et si philosophis hoc posuerit hoc tamen euidenter non probauit Secunda est quod nec est nobis euidens quod homo debeat ordinare omnia opera sua ad alium finem quam ad seipsum / et ad suam perfectionem Et per consequens non est nobis euidens quando homo sit sibi finis vltimus et quando seipso debeat frui et non alio Tercia est quod nec est nobis euidens quod ista consequentia sit bona siue haec conditionalis vera si aliquis est finis vltimus omnium ille est maxie diligendus et propter seipsum Ideo patet ad rationem 4ta propositio pro confirmatione rationis est quod non est nobis euidens quod bonum communie semper sit magis diligendum quad bonum perticulare ymmo hoc non est verum vniuersaliter nisi quando bonum particulare includitur in bono communi Aliter sequitur quod homo magis deberet eligere salutem vnius communitatis quam sui ipsius et se dampnari quam vnam communitatem cuius quod sit finis vltimus naturalis creature rationlis vtrum deus seu fruitio dei Et circa hoc pono aquas propositiones Prima est quod fruitio dei non est finis nalils creature retiolis in quem tendat tamquam enon esset pars quod est falsum Sed dubitatur hoc in finem sui appetitus natural Patet quia si ita esset ill finis esset a creatura ratoli naturaliter acquius etc 2a est quod creatura ratiolis non tendit in deum taquam in fine vltium sui appetitus naturaliPatet quia aliter sequitur quod natura posset huiusmodi inem haoere naturaliter 3a est quod creatura rationalis tendit in seipsam 1. iconservationem et in bonum sui ipsius taquam in finem vltium sui appetitus natura lis / patet ad exprientiam cuius libet etc 4a est quod creatura rationalis appetitu rationali et libero potest et debet tendere in aliud quam in seipsam tquam in finem vltium scilicet in deum Patet ex dictis Sed contra primam propositionem instatur quia creatura ronlis naturaliter appentit suam beat itudinem sed ipsa fruitio est eius btiendo It eam naturaliter et appetitunali appetitr Et ultra illur est sibi naaliter possiquia appetitus naturalis non appetit sibi naturaliter impossibile Pro illo pono alias propositiones Prima est quod creatura rationlils si numquam audiuisset loqui de beat itudine quam speraus / ea non appeteret appetitu nali distincte et absolute Patet quia ignoraret istam beatitudinem nec ad exum cognitionem posset venire per naturalem rationem

¶ 2o est quod creatura rationis beatitudinem quansperamus appetit appetitu naturali et confusePatet quia quaelibet talis naturaliter appetit quod bene it sibi et quod nililil t ristabile vel contaium sustineat et hoc est beatitudinem appetere / saltem confuse sed ex hoc non sequitur quod batiendo sit creature ratoli nanliter posis / quamuis sicut dictum est naturaliter appetatur Vnde sit 3a propositio / creatura rationalis appetitu nali et confuse bene appet aquid quod est sibi naturaliter impossibile et appetitu rationali eciam distincte bene appetit quod est sibi simpliciter impossibile sicut quod non possit tristari vel doileetc 4a est quod creatura rationalis rationabiliter non appetit distincte et absolute sibi impossibile quod credit esse tale / patet satis Et dico quod credietc quia aquas rationabiliter in casu appetit sibi impossibile quia non crediut illud esse sibi / possibile dico eciam absolute quia aquas subconditione in casu rationabiliter appetit quod crediut sibi esse impossibile sicut penitens appetit peccatum praeteritum non fuisse sube conditione si hoc esset possibile / non tamen debet absolute quia licet quis debeat simpliciter et absolute appetere aquid quod nescit euidenter esse sibi possibile / sicut esse beatum eternaliter / non tamen debet aiquas sic appetere quod crediut sibi impossibile Et sic patet ad rationem etc Ad 4am dico primo quod philosophi ecism sequendo rationem naturalem multa posuerunt quae non euidenter probauerunt sed solum persuasie et diaieante mmo pauca demonstrauerunt euidenter / multa ecimposuerunt sine magprobationem miscendo se opinionibus vulgiet legibus etc 2o dico ad auctem apostoli quod ante ortum philosophorum magnorum fuerunt priarche et cultus dei fuit reuelatus homibus / et ideo philosophi hoc sciuerunt et tamen quadam eorum eum non coluerunt / sed tiore tmpranorum ut eis placerent coluerunt ydolum / et illi fuerunt inexcusabiles et hos reprehenditit apostolus Sed contra apostolis dicit inuisilia dei etc ergo hoc potuerunt per ratione philosophi naualem probare / hoc dico 3o quod licet potuissent hoc aliqua naturali ratione persuade / non tamen euidenter probare / similiter habita reuelatione quod deus est credenti deum esse mel ta possunt ex cognitione creaturarum concludi de deo qua aliter non concluderentur Et ideo patet ad rationem 4o dico ad confirmationum quod aquid praecipitur iure naturali dubitur veno modo expresse et formaliter sicut iud hoc facias aliis quod ter vis fieri Alio modo latenter et virtualiter et quaesi in antecedente et ista sunt adiin duplici dfferentia quia sequitur aquid vel euidenter vel solum consequentia fideliter credenda a ergo que primo modo praecipiuntur iure natuali vel ex eo euidenter se quutur cognouerunt philosophi euidenter non alia sicut sunt illa quae in evangetio habentur pro maiori parte et tale est deum esse sunte diligendum. quare etc et haoc de 3a conclusione Tunc ad riones factas inposnio q Ad primam negactur antcedens sicut patet in prima conclusione Et ad probationem dicio quod obiectum fruitionis est in proportionatum virtuti create / loquendo proprie de proportione sicut mathematr loquuntur quia sit infiniti ad ffinitum non est proporitio sed tamen bene est ei proportionatum taliproportione quae sufficit ad vitalem immuntationem poesite percepitie abobsito percepibili de qua tangetur in sequenti quaestione iodeo transeo Ad 2am ecinegatur antecedens sicut patet ex 2a conclusione Et ad probationem dicito quod virtutibus non est fruendum Et ad maiorem dicito quod lict virtutus sint propter se diligende non tamen sequitur quod eis sit fruendum saltem obiectine / ratio quare nega ter consequentia patet ex 1o articulo questionis stati post dififinitionem usus et friuitionis Ad 3am quica quod sit de antecedente patet ex 3a conclutione quod rao comocludit verum illur etc Ad 4am factiam pous oppositum quaestionis patet ex 3a conclutionde quod vtram pars antecedene est neganda / tamen respondentio ad formam. tribile usolisex supt dictis 4orde patent. primum est quod apiud a deo potest esse fruitionis obiectum. scilicet ruitionis iordinate. 2m est quod apud a deo potest esse eciam ordinate fruitionis obiectum. scilicet fruitionis quaest usus etc. 3m est quod solodeo est fruendum scilicet obiectine. 4m quod hoc non est nobis euidenter notum scilicet pro statu vie. Sic illud patet responsio ad quasitum secundum intecioum tytuliquastonis Et hoc de 2o artipsinile

Quantum ad 3m articulum mouende sunt et solvende tres dubitationes circa matum quaestionis

¶ Ne vtrum rationalis creatura posset fruiessentila divina non fruendo aliqua perma vel eciam vera persono non fruentio alia / vietur quod sic / quia non magis repugnt esenile divine terminare actum fruendi sine perima vel vni pertut sine alia / quod ipsi perimae repugt ter miare depetiam nature assumpte sine essentio vel sine alia prmna ilitur cum persmna filii terminet depeatiam nature assumpte sine essentia vel sine alia persmna sequitur etc Oppositum vibetur quia non est nisi verum obiectum quaolicite est fruendum illur non stat frui ipso nisi ruendo omni illo quod est ipsum

¶ 2a dubito est vtrum rationalis cretura teneatur magis diligere vnam persona divinam quam aliam. vitur quod sic quia tenetr diligere filium quia redeit ipsam et quia passus est pro ipsa et non sic tenetur diligere prem illur magis etc. oppsitum videtur omns perone divine eque bone sunt et eus dem bomnitatis. igitur eque diligende etc

¶ 3dubituo est vtrum rationalis creatura licite diligat de um propter aliquod aliud ab impso et non praecise propter seipsum. videtur quod sic quia aliquis licite diligit deum quia creauit et redemitprium et propter sua beneficia et propter suam retributionem vnde psalmista. Inclinaui cormeum ad faciendum iustificationes tuas propter reiributionem Oppositum videtur quia hoc esset vti deo quod est illici tum similiter propter ad vnumquodque tale et llud magis etc

¶ Ad prima dubitationem teneo contra scotum et pono quatuor propositiones

¶ Pia est quod nulla rationalis treatura siue in via sium in pria potest cognoscere vel diligere divinam essentia non cognosecentevel diligendo quamlibet personam / probatur quia numquam de eadem re seu de terminis supponemtinus pro eadem re dombcent concedi contradictur nisi hoc habeatur ex scriptura sacravel ex de terminatione ecclesie vel ex tali bus inferatur / cum iltur eadem res sit essentia et persona non est concedend dum quod aliquis possit cognoscere vel diligere essentiam et non perimoam cum hoc non habeatur aliquo praedictorum morum Maior patet. quia cum difficillimum sit intelligem contradictoria verificari de eadem re / hoc non est ponendum nisi solum vbi fides cogit: quare etc

¶ 2a propositio est quod nulla rationalis creatura siue in via siue in paria potest cognoscere vel diligere vnam persona non cognoscendo vel diligendo quamlibet persona divinatiua probatur per illud dictum christi. Qui videt me videt et patrem Et si dicatur quod istud procedit de facto et non de possibile tunc sequitur quod ista consequentia christi non valuit quia antecedens potest esse verum sine consequente Siliter hoc est contra expionem augustini primo de triae c. 1o dicentis quod neuter sine altro ostendi potest Item probatur fortius quia sequitur pterdiligitur ergo essentiadiligitur sicut patet per primam propositionem et eus probationem Et similit bene sequitur essentia diligitur ergo filius diligitur sicut patet per idem / ergo sequitur. pater diligitur ergo filius etc

¶ d ercia est quod aliqua rationalis creatura in viapotest assentire se cognoscere vel diligere diuinam essentiam non assentiendo est diligere vel cognoscere ymmo assentiendo se non cognoscere vel diligerealiquam diuinam personam. patet de philosophus qui non cognouerunt trinitatem personarum / et de hereticis qui credunt non esse tres personas et tamen cognoscunt et eciam diligunt vel credunt se cognoscere et diligere diuinam essentiam Et in telligendo predicta de cognitione et dilectione que de per se terminatur ad diuinam essentiam vel personam tanquam ad obiectum proprii

¶ Pro quo sit uata propositio quod rationalis creatura in via potest cognoscere et diligere per accidens vnam personam diuinam non cognoscendo veldiligendo aliam. Patet quia aliquis potest cognoscere humanitatem christi non diligendo patrem aut spiritum sanctum. Igitur potest diligere filium non diligendo patrem aut spiritum sanctum Consequentia tenet propter communicationem ydyomatum.

¶ Ad cilius declarationem distinguendum est quod viatorem frui vna persona sicut persona filii vel eam diligere aut cognoscere / potest intelligi dupliciter. Vno modo proprie / quia talis persona est ens vel obiectum talis fruitionis de per se Alio modo potest intelligi viatorem diligere filium dei per accidens scilicet per communi cationem ydyomatum quia scilicet obiectum sue fruitionis vel dilectionis est bumanitas vnita filio dei propter quam vnionem hec est concedenda / iste diligit filium dei / sicut passio illata humanitati est causa quare concedinus quod filius dei est passus / et isto modo potest concedi quod aliquis potest diligere vnam personam non diligendo aliam / vel eciam non diligendo essentiam / quia predicata que sic conueniunt persone vnite humane nature / per communicationem ydyomatum possunt negari ab alia persona Et similiter ab esentia / sicut communiter conceditur quod filius est incarnatus et passus et non pater nec eciam essentia secundum aliquos. Siergo aliquis diligeret hnmanitatem christi et odiret deum. patet propositum Et secundum istum modum loquendi essent concedende alique propositiones mirabiles

¶ Prima est quod stat quod aliquis diligat deum super omnia et tamen ea dem dilectione mortaliter pecrat / patet quia ponatur quod aliquis delectetur in humaritate christi et fruatur ea / seu diligat super omnia nesciens quod est assumpta / tunc iste mortaliter peccat quia fruitur creatura scilicet hac humanita te et tamen eadem dilectione diligit deum super omnia per communicationem ydyomatum vtqu. igitur etc Sed qoa quia sequitur / iste fruitur hac huma nitate / ergo diligit eam plus quam deum quia diligit ea super omnia alia ab ea / ergo per conmunicationem ydyomatum diligit deum plusquam deum et pari ratione iste essent concedende. iudei oderunt deum plus d quam deum / et viderunt deum clarius quam viderunt deum. Et pari ratione maria minus dilexit filium quam dilexit spiritum sanctum / quia minus dilexit humanitatem filii quam spiritum sanctum ymmo sequitur / quod deus minus dili¬ git se quam diligat se / quia filiuis minus diligit humanitatem sua quod diligit se. Igitur si omnia praedicata que conueniunt nature sic vnite conuenirent eciam filio dei per communicationem ydioitim hoc praedicatum minus diligi a filio quod filius diligaturi a se / conueniret filio Et similiter hec esset concedenda christus vult quod minus diligamus eum quam diligamus eum / quia vult quod minus diligamus suam humanitatem quod diligamus eum / scilicet dilectione ordinata. igitur etc

¶ Ad ista posset dici sequendo viam predictam quod non est maior ratio quare sit communicatio ydiontum in istis predicatis tangitur percutitur crucifigitur quam in istis fruitur diligitur cognoscitur / ideo concederentur praedicte propositiones Non enim videtur inconueniens concedere quod deus minus diligit se quam diligit se / sicut conceditur quod deus minus diligit se secundum naturam huma nam quam diligit se secundum naturam divinam etsic nis

¶ Ailio modo si hec via non placet potest diri quod multa praedicata sunt que conueniunt / nature humane / que non conueniunt filium o dei / sicut natura humana est vnitafilio dei et non filius Similiter natura humana est creatura et est realiter distincta ab essentia diuina et incepit esse et tamen non filius sed sufficit sanctis quod natura humana communicet ydiomata id est propie tates nature humane sicut nasci de muliere sitire esurire mori etc non sic autem in istis frui diligi cognosci etc Sed quia iste modus dicendi videtur omnino voluntari us prima via videtur probabili

¶ Io secundm illam viam sit 2a propositio quod stat quod aliquis odiat deum et tamen eode actum mereatur / patet. quia ponatur quod aliquis odi¬ at humanitatem christi / nesciens ea esse humanitatem christi sed credens ea esse humanitatem alicuius alterius hominis mali et propter hoc odiat eam deceptus errore inuincibili sequitur propositum Tercia est quod stat quod aliquis simul et semel eadem refruatur et vtatur meritorie / patet. quia ponatur quod aliquis diligat deum super omnia et talis videat christum nesciens tamen ipsum esse christum sed credens eum esse petrum quendiligit propter deum sequitur propositum argiendo expositorie etc

¶ Quarta est quod stat quod aliquis simul et semel eadem re fruatur meritorie quam odit meritorie / patet quia ponatur quod aliquis summe diligat chritet et numquam viderit ipsum nec sciat ipsum discernere ab alio et tamen odiat iudam quia prodidit christum / tunc occurrat sibi vtio das et credat ipsum esse christum deceptus errore inuincibili sequitur propositum artimud expositoris

¶ Ex istis ergo patet veritas quarte propositionis principa lis et intellectus prime et secunde sicut patet intuenti.

¶ Sed contra primam propositionem principalem arguitur sit quia quando vnum non est de intellectum alterius non est inconueniens vnum intelligi sine alio / sed persona diuina non est de intellectum quadditatiuo essentie diuine / igitur non est contradicto quod essentia diuina intelligatur non intellecta persona Igitur etc Secundo alius est conceptuo essentie et alius est conceptus persone igitur est aliquas conceptus essentie qua non est conceptous persone et ita contradictoria verificantur deessentia et persona quamuis sint una res 3o philosophi habuerunt aliquam cognitionem dedeo et divina essentia sed nullam penitus de person Ioc non obstante yademptite dei et per nue dinem aliquid affirmatur de deo quod nega tur de persona

¶ Quarto contra 2am propositionem quia quamuis idem non possit affirmari et negari de eadem re / tamen non est inconueniens aliquid vere affirmari de una re et vere negari de alia. ergtcr quicquid sit de essentia et persona quaesunt eadem res tamen possibile est quod cognosci et diligi affirmaretur de una per sona et negentur de alia. Ex quo sunt distincte res etc

¶ Ad ista respondetur Vnde ad primam potest dici quod quando aliquid non est de intellectum alterius nec idem realiter cum illo potest tunc intelligialio non intellecto / non sic aut in proposisito etc Tamen potest hic distingui quod aliquid esse de intellectum alicuius potest in telligi dupliciter Vno modo quia none potest intelligi nisi illo intellecto / etc persona est de intellectum quidditatino essentie Aio lio modo quia est pars eus vel constituens ipsum / et sic persona non est de intellectu essentie non tamen potest essentia intelligi sine persona propter ydemptitatem realem essentie et persone Et similiter de persona

¶ Ad se cundam dicitur quod omnis conceptus esentie est conceptus persone et econuerso tamen aliquas conceptus primo dicitur de essentia quam de persona Et ratio est quia est aliquis qui vere dicitur de omni illo de quo dicitur essentia diuina et de nullo alio et tam non sic respicit aliquam personam / quia dicitur de aliquo dequo non dicitur illa persona sicut ese sapiens esse creatiuum et huiusmodi / que primo competunt essentie et non persone Non eim esse creatiuum primo competit pri quia competit filio quae non est pater Si vero dica tur quod ista responsio destruit rationem primen propositionis quia hic vere aliquid affirmatur de essentia quod vere nega tur de persona / sicut dicitur quod essentie primo competit aliquis conceptus et patri non competit primo ille idem conceptus. Responsio quod ista affirmatio et negatio de bent concedi quia sequuntur euidenter ex illis que fide tenemus quia eoipoquod fide tenemus quod deus est creatiuus et quicquid est deus est creatiuum scilicet quelibet persona diuina etiam hoc teneus quod pater non est filius / euidenter sequitur quod iste conceptus primo competit essentie et non patri quia primo competere alicui est competere illi et nulli alteri / nisi de quo ipsum verificatur / conpetere autem non primo est competere alicui et tamen cum hoc competere alii / de quo ipsum non verificatur Et ita siesse conceptum alicuius est representare seu significare aliquid et non aliud concedendum esset quod aliquis est conceptus persone qui non est essentie / quia est aliquis conceptus persone qui precise competit vni persone et non alteri et per consequens non est conceptus essentie ex quo non vere competit omni de quo dicitur essentia

¶ Ad terciam dicitur quod quamcumque cognitionem habuerunt philosophi de diuina essentia habuerunt eciam de persona quia philosophi non habuerunt cognitionem de diuina essentia nisi habendo aliquos conceptus simplices communes deo et creaturis. vel conceptus proprios negatiuos et cognitiuos / sed omnes tales conceptus ad quos potuerunt philosophi deuenire equaliter competebant cuilibet perimur sicut divine essentie / cuiusi sunt tales materiale / summum / eternum sapiens etc

¶ ico tamen 2o quod hoc non obstante philosoph potuerunt scire tales propositiones deus est immaterialis / summus / eternus. et non istas. deus est trinus et vnus. deus est pater /¬ filius et spiritus senctus et hoc modo dicitur communiter quod potuerunt naturaliter cognoscere diuina essentiam et non trinitatem personarum et Tercio dico quod loquendo de vertute sermonis sicut conceditur quod ex puris naturalibus proilophi diuinam essentiam cognouerunt ita concedendum est quod trinitatem personarum congnouerunt sed non cognouerunt trinitatem personarum id est deum esse tres personas Quarto dico quod stat quod aliquis trinitatem personarum cognoscat et diligat et tamen non cognoscat se trinitatem personarum cognoscere aut diligere / ymmo credat oppositum scilicet se trinitatem non cognoscere et ea odire etc Patet clare. unde apparet quod aliqua consequentia non valet et tamen non stat quod aliquis assentiat antecedente illius quindo assentiat consequenti Patet de ista deum trinum et vnum ognole co ergo cognosco deum trinum etc

¶ Ad quartam dico quod non est concedendum aliquid vere affirmari de aliquare et vere negari ab alia re / que tamen est vna res numero simpliuma et vna res singulama est quelibet illarum rerum nisi vbi fides compellit / modo in proposito quamuis pater et filius distinguuntur realiter / tamen vna res simpliuma est pater et filius et ideo quicquid vni competit competit alteri nisi vbi fides cogit dicere oppositum / sic autem non est hic ymmo magis concedit pro positum Nam augustinus o de trinitate capituo io ex ydemptitate patris ad filium probat quod vnus sine alio ostendi non po¬ test simpilititer in diuersis locis ex ydemptitate ipsorum / probat quod neunter creat sine alio / igitur eodem modo probabitur quod neuter sine alio potest ntelligi etc

¶ Ad argumentum principale dico quod plus repugnat essentie diuine terminare actum intelligendi sine persona quam crepugnat vni persone terminare dependentiam nature assumpte sine alia / sicut secundum beatum augustinum plus repugnat vni persone creare sine alia quam incarnari sine alia. Dico 2o quod non est nobis euidens quod sit maior repugnantia hic quod ibi / nec ista repugnantia potest concludi ratione naturali / unde secluso articulo fidei per nullam rationem potest probari quad vna persona potest incarnari sine alia plus quam possit probari quod uvna potest creareimne alia et ita in proposito Dico tamen tercio quod vnum est tenendum et aliud non Et si queratur unde constat ad hoc dico quod per scripturam sacram et determinationem ecclesie et non aliunde

¶ Dico quarto et hoc sequi tur ex predictis quod probabiliter potest concedi diuinam essentiam terminare dependentiam nature assumpte / patet per rationem supra factam cum non cogat fides ad oppositum vt videtur. Sed de hac materia videndum erit in tercio libro Hec de prima dubitatione etc

¶ Ad secundam dubitationem respondeo et pono qua tuor propositiones

¶ Prima est quod nulla rationalis creatura tenetur magis diligere vnam diuinam persona quam aliam / patet quia eadem est bonitas omnium propter quam debet rationalis creatura eas diligere

¶ Secundum est quod nulla rationalis creatura posset siue licite siue illicite magis diligere vnam diuinam personam quam aliam. patet ex dictis in prima dubitatione / quia quacumque dilectione diligitur vna diligitur alia et loquor de dilectione que terminatur de per se et non de per accidens ad per sonam diuina etc

¶ Tercia propositio est contra aliquos quod nulla rationalis creatura propter aliquam causam tenetur diligere vnam personam diuinam propter quam non tenetur diligere aliam Oppositum dicunt aliqui propter rationem factam proponendo dubitationem / quia diligo filium propter hanc causam quia redemit me / et non diligo patrem quia redemit me etc Sed ratio non valet quia licet non diligam patrem quia redemit me vel quid passus aut mortuus est pro me tamen eadem causa qua diligo filium / quia scilicet filiuis redemit me et quia passus etc diligo similiter patrem et spiritum sanctum quia filius redemit me quia quantum operatus est filius ad redemptionem tantum illi operati sunt / et sit non valet ratio

¶ Probatur ergo prositio quia sequatur bene propter a causam diligo filium ergo propter eandem causam diligo spiritum sanctum et similiter patrem igitur etc consequentia tenet et antecedens patet / scilicet quod illa consequentia sit bona per illa quae dicta sunt in secunda dubitatione

¶ Quarta propositio quod non obstantibus praedictis illa eadem causa propter quam rationalis creatura diligit quamlibet personam diuinam / per diuersas propositiones causales exprimitur in comparatione quod aliam et aliam personam Patet / quia vere dicitur diligo filium quia ipse redemit me. et non diligo patrem quia ipse redemit me sed qui a filius redemit me. Et hoc probat ratio etc.

¶ Ad terciam dubitationem sunt diuersi modi dicendi. Vnde dicit vnus doctor / scilicet magister gregorius quod omnis actus quo ailiquis diligit deum propter aliquid aliud a deo est illicitus viciosus et abusiuus. Et quod hoc facit plures rationes contra vnum alium doctorem qui tenet oppositum. sed eas causa breuitatis dimitto. videat eas qui vult 3a. quaestione distinctionis primae artculo 2o

¶ Ad auctoritatem autem psalmiste supra a inductam respondet / quod ibi li propter non tenetur causaliter ita quod retributio sit causa finalis dilectionis vel iustificationis. sed consecutiue ita quod iustificationes illas sequitur eterna retributio / et sic actum dilectionis dei consequitur retributio premii. sed non debet fieri propter intuitum premii secundum ber. de diligendo deum / non sine premio inquit diligitur deus et si absque intuitu premii diligendus sit Et eundem sensum habet glosa ibidem. sed quia videtur michi quod iste modus dicendi non euacuat totaliter difficultatem. ideo contra hoc probabiliter et dicta aliqua. Vnde praemitto istam distinctionem / quod hec dictio propter quandoque capitur consecutiue et tunc denotat ordinem consecutionis vnius rei ad aliam. ut cum dicitur premium datur propter meritum Nichil enim aliud significatur nisi quod post meritum datur praemium et non nisi post meritum sicut alias patebit in materia de merito. Quandoque vero capitur cualiter et hoc dupliciter quia quandoque deno tat caualitatem motiuam siue efficientem / ut cum dicitur intellectus assentit conclusioni propter euidentia premissarum Quandoque vero denotat causalitatem finalem vt cum dicitur creatura diligenda est propter deum De prima autem significie non est hic difficultas Sed de aliis pono quatuor propositiones Prima est quod nulla rationalis creatura licite diligit deum propter aliquod aliud ab ipso tanquam propter causam efficientem motiuam praecisam aut principalem. Patet quia in omni dilectione licita respectum dei / principalis causa efficiens motiua debet esse summa bonitas diuina / quae est: obiectum caritatis / sicut in omni credulitate licita respectum argticuli fidei pricipalis causa efficiens motiua non debet esse ratioseu probabilitas / sed auctoritas diuina que praecipit sic credere Secunda propositio est quod rationalis creatura licite diligit deum propter aliquod aliud ab ipso tamquam propter causam efficientem motiuam non tamen praecisam aut principalem. Patet quia sicut aliquis licite credit artiuli fidei propter rationem seu apparentiam aliquam mouentem ymmo sine hoc non posset credere ut alias dixi / non tamen propter hoc praecise aut principali ter debet credere ut dictum est / sic aliquis diligit deum propter beneficia sua et propter retributionem eternam tamquam propter causam motiua ad dilectionem non tamen pricipaliter aut precise sed principaliter propter ipsmmet deum Vnde ad hoc videtur facere auctoritas palmiste praedicta / et similiter experientia quia videmus quod doctores et praedicatores volentes mouere fideles ad dilectionem dei mouent ad hoc ex beneficiis creationis redemptionis et saluationis et constat quod audientes huiusmodi motiua accenduntur ad maiorem dilectionem dei perhoc etc et nimis esset durum dicere quod inhoc peccarent. igitur etc 3a propositioest quod nulla rationalis creatura licite diligit deum propter aliquod aliud ab ipso tanquam propter causam finalem principalem et simpliciter vltimam. Patet quia hoc est peruertere ordinem diligendorum / cum deus et nichil aliud sit simpliciter vltimus finis Et est vti fruendis et frui vtendis quae est maxima peruersitas secundum augustinum et hoc probant optime rationes et auctoritates praedicti doctoris vt patet intuenti 4a ropositio est quod rationalis creatura licire diligit deum propter aliquid aliud abipso tamnquam propter causam finalem non tamen principalem aut simpliciter vltima¬

¶ Vnde ad declarationem istius propositionis in qua difficultas principaliter iacet distinguendum est Quod diligere deum propter aliquod aliud vtputa propter a. tanquam propter finem potest dupliciter intelligiVno modo quod tali dilectione diligatur deus referendo seu ordinado ipsum in aliud tanquam in finem et tunc dico quod talis dilectio est illicita et est usus dei et abusus viciosus / et hoc est contra illum doctorem quem reprobat magister gregorius / quia tenet quod aliquis usus dei est licitus / hoc enimsufficienter reprobant rationes eius Vnde cum deus et nichil aliud a deo sit simpliciter vltimus finis et tanquam vltimus finis diligendus / deus non est lici te ordinais in aliquid aliud tanquam infinem siue vltimum siue non vltimum / ide o omnis dilectio qua sic referretur esset illicita et abusiua. quia est amorconcupiscentie et non amor amicicit. omnis autem amor concupine praesupponit amorem amicicie. ita quam quando aliquid diligitur amore concupie est aliquid magis amatum amorem amicia cie et per consequens omnis amor concupiscentie respectu dei est illicitus. igitur etc Alio modo potest dici vel intelligi deum diligi propter aliquid aliud tanquam propter finem / non sic quia dilectione illa referatur deus in aliquid aliud tanquam infinem / sed quia illa dilectio refertur seu ordinatur in aliquid aliud tanquam in finem Non quidem vltimatum sed vlterius ordinatum in deum Et tunc dico quod sic intelligitur predicta propositi o / et sic aliqua dilectio dei qua diligtur propter aliud tanquam propter finem est licita / et illa non est usus dei sed fruitio licet bene sit usus creature. verbi gratia Si quis diligat deum super omnia et tanquam finem vltimum. referendo seu ordinando illam dilectionem in bea titudinem seu felicitatem siue elicien: do eam propter felicitatem tanquam propter finem non simpliciter vltimum / sed vlterius ordinatum in deum Dico quod illa dilectio est licita. Qud patet / quia omnis dilectio vie potest licite ordinari in beati tudinem tanquam in finem / non tamen ctora constituendo beatitudinem tanquam finem vltimum / sed vlterius ordinando eam in deum / et diligendo ea propter deum summe bonum Nec contra hoc valent rationes vel auctoritates quas magister gregorius facit / sed solum probant primam et terciam propositiones et nichil faciunt contra secundam vel eciam contra quartam intellectam modo predicto. sicut patet etc.

¶ Sd autem dicatur con¬ tra id quod modo dictum est / quod bea titudo non est finis vltimus etc. quia dicit pihus quod felicitatem nullus eligit propter aliud. igitur beatitudo est finis vltimus quo fruendum est

¶ Ad hoc vno modo potest dici quod philosphloso phus de dilectione dei et beatitudinem imperfecte loquitur quia eam solum vm bratice sompniauit Alio modo potest dici quod beatitudo siue filicitas tripliciter potest sumi. Vno modo pro obiecto beatificante. et sic est verum quod dicit philosophus Ailio modo pro beatitudine non sic obiectiue sed formaliter nos perficiente et ista est creatura et diligenda propter aliud scilicet propter deum. 3o modo probeatitudine comprehendente beatitu nem primo modo dictam et similiter secundo modo et omnia ad statum beatitudinis pertinentia que multa sunt vt alias videbitur. et sic sumit augustinus cum dicit. Geatus est qui habet quic quid vult et nichil mali vult. Et similiter boecius dicit quod beatitudo est status omnium bonorum aggregatione perfectus. et sic loquendo patet quod bea titudo non est propter aliud diligenda / quia includit deum. sed secundo modo intelligitur quod dictum est. Et haec de dubitatione tercia et toto tercio articulo