Principium 1

QVe nam doctrina hoc noua: Ista questio mouetur marci primo cato quam alias in eiusdem libri princio assumptam / pro themate iterum resumo. Reuendi pres magistri acdomini carissimi Ego sensu puer et modicus intellectum / pauper et mendicus / cuius mentis acies ignoratie nebulis inualida. cuius mentis facies culpe maculis sordida est / cuius aspectus ignorantie cecitate ad yma deicitur / cuius affectus culpe grauitate trahitur ad infima / dum in excellentem lucem doctrine christi noue prospicere cogito: dum ad transcendentem apicem noue legis euangelice assurgere cupio. sane ad hoc insufficiens penitus deficio / sed offendit splendor oculos / mentemque stupor / ac tante rei nouitate percussus totus in admirationem rapior et in admiratiue questionis cogor prorumpere verba dicens. Quenam doctrina hec noua: Nec mirum qualiter enim noctua luce intuebitur / in cuius fulgore aquile visus limpidissimus tenebrescit: Qualiter fontales solisradios intuebitur talpa. si in eorum aspectu linceus oculus obtundatur: Qualiter sublime pigmea breuitas tangere ppramidis sufficiet ad cacumen vbi gygantea proceritas non attingit: Qualiter inquam ingenii mei moles ad illius doctrine verticem plumbea transuolabit: cuius tanta est altitudo vt super sydera ad montem seraphiextollatur: Sane hoc non video vllo posse fieri modo Quare mente confusus erubesco / et in admiratiue questionis cogor prorumpere verba dicens. Quenam doctrina hec noua Quid igitur dilectissimi. quid in tanto laberinto positus facturus sium ignoro / quid dcurus sim nescio / ymmo plane scio Conuertam enim me ad ihesum deum meum et implorabo minam eius Cuius eius: Eius certe cuius mine non est finis. Cuius mine non est numerus. Cuius miserationes super omnia opera eius. inpslmio Cuius eius: Eius qui humilibus dat gratiam. Ia. 4o qui proprie est omnibus inuocantibus eum. in psalmus. Cuius eius. Eius a quo omnia ymmo per quem omnia et in quo omnia. ad colosis illo. Aquo omne datum optimum et omne donum perfectum. Ia illo. Cuius eius: Eius sine quo factum est nichil. io. 1o Sine quo vt ait plato nullum recte formatur exordium. Conuertam igiter conuertam me ad eum / et eius misecodiam corde et ore hiis verbis suppliciter implorabo. Sume parens eterne deus viuensqet pstas Vnica forma boni / recti via / limens honesti. Nons vite / sol iusticie / pietatis asilum Rerum causa / manens ratio noys alma / sophia¬ vera salus vetusque dies lux nescia noc tis Tum domine ihesum magister bone doctor optime. cui data est potestas in celoet in terra cui thesaurus gratarum. cui clauis scientiarum cui distributio doctrinarum indulta ext. qui solus aperis et nemoclaudit. qui solus claudis et nemoaperit. Tum domine irrora terram aridam / fecunda sterilem / doce cordis intima / solue labia peccatorum. Tum domine / da lumen in corde / da verbum in ore / da celestem menti conscendere sedem / da fontem lustra re boni / da luce reperta in te conspicuos animi defigere visus / da bleso tua verba loqui mutoque loquela Ego namque peccator indignissimus. culpa onustior. indigentior gratia / apud te bone ihum / lacrimis supplico / singultibus interpello / vt men erudias in doctrina tua / vt me doceas in lege tua. Aliter enim in admiratiue confundor et in admira tiue questionis cogor prorumpere verba dicens Quenam doctrina hoc noua. Mi chi igitur carissimi michi talia supplicanti deuotius / et attentius de praecanti misericordis miseratoris miorda. misero minorditer miseretur. Eninue ratio dum sit apud dominum praeces fundo / eccese videre videor senem venerabilem vtalica grauitate seuerum sed gallica venustate se renum. Qui tanquam hostiarius euangelice scole pro aperiendis piis auditoribus ianuis clauam portans qua tanquam bedel lus euangelice scole pro castigandis hereticis virga gestans qua tanquam euangelice scole pedagogus pro informadis scolaribus inter vtramque manum sententiarum librum ferens / omnes ad doctrinam christi nouam suauiter allicit verba hec proferens Accedite inquit vos logici / quoniam hic docetur omnium sciendorum summa veritas. Nam summa veritas atque lumen rationalis anime non nisi deus est. Ac cedite vos phisici / quoniam hic docetur omnium productorum prima causalitas. Nam omnes omnium naturarum cause indeo sunt et omnium rerum causa non nisi deus est Accedite vos ethici quoniam hic docetur omnium agendorum vera honestas. Nam bona et honesta vitanon aliunde formatur quad cum caritas obseruatur hec autem deus est Accedite politici. quoniam hic docetur omnium regendorum reca equitas. Nam tunc regende reipublice salus optime custoditur cum commune bonum diligitur / hoc autem summum atque verissimum deus est. hic enim docentur logici qualiter deus nouit vt veri tas. ego inquit veritatem dico quare vos non creditis michi. io. viiiio hic docentur phisici qualiter deus agit vt causalitas. Ego inquit sum alphaet o / principium et finis. apocalis. 1o Hic docem tur ethici qualiter deus amat vt caritas / quia deus caritas est et qui manet in caritate in deo manet et deus in eo. lla io. 4o hic docentur politici qualiter deus regnat vt equitas / quia ipse iudicaturus est orbem in equitate. acter in 7o Hec igitur noue christi doctrine summa hec est inquit huius libri sententiarum breuis sententia. hiis itaque auditis summa cum exultatione accedo / ego ad hunc venerabilem senem pedes ipsius multiplici osculorum impressione consignas eidenviua vocem salutationis offero libamenta. ipsumque de doctrina sua interro gas in admiratiue questionis cogor prorumpere verba dicens Quenam doctrina haec noua: quae fuit questio a pricipio proposita vetris reuerentiis sepius repetita. Ad quam quidem questionem praefatus ille venerabilis senex aperto suo sententiarum libro. in quadripertito eiusdem volumine sub quadruplici conclusione respondet. Prima est quod hec est doctrina per quamsumma dei misteria secretius reuelantur in primo. 2a est quod hec est doctrina per quam noua mundi vestigia subtilius declarantur in secundo Tercia est quod hec est doctrina per quam mira verbi conmercia sublimius reserantur in tercio. Quarta est / quod hec est doctrina per quampia lapsi remendia suauius propinanter in quarto. Per ipsam namque reuelantur secretius velata misteria summe trinitatis quo ad primum / per ipsam declarantur subtilius creata vestigia noue entitatis quo ad secundum / per ipsam reserantur subslimius sacra commercia mire caritatis quo ad tercium / per ipsam propinatur suauius oblata remendia piesanitatis quo ad quartum. Nam in hoc quadripertito sententiarum libro tractat magistur quadruplex doctrine christi noue et euangelice legis archanum cuangeliste iohanni diuimitus inspiratum. io. 1o capitulo.

¶ Primum est quod in principio erat verbum et verbum erat apud deum et deus erat verbum quod est btem trinitatis summum misterium / in primo libro Secundum est quod omnia per ipsum facta sunt et sine ipso factum est nichil quod est create entitatis nouum vestigium / in secundo libro. Tercium est quod verbum caro factum est quod est diuine caritatis mirum commercium / in 3o libo Quartum est quod habitauit in nobis et vidimus gilriam eius quod est humane sanitatis prium remedium / in 4o

¶ Sic igitur per hanc doctrinam altius erigitur humanus prospectus / quo ad primum. dulcius instruitur humanus aspectus / quo ad 2m. rectius dirigitur humanus profectus / quo ad 3m mitius corrigitur humanus defectus / quo ad 4m Nam magistum in hoc sintentiarum libro correspondenter ad praemifsa Ad erigendum prospectum hominis agit de cognitione dei perfecti lumis / in illo Ad inestruendum aspectum hominis agit de creatione mundi effecti germinis in 2o Ad dirigendum prospectum hominis agit de communione verbi affecti numinis in tercio Ad corrigendum defectum hominis agit de curatione lapsi infecti seminis in 4o Hee sunt igitur questiones responales ad quaestiam propositam quas magistur sententiarum pertrcm tat / de quarum prima nunc solum dicendum est reseruatis aliis suis locis Prima igitur conclusioest huic lo libro sententiarum respondens scilicet quod hoc est doctrina per quam summa dei misteria secretius reuelantur. per ipsam namque reuelantur secretius velata misteria summen trinitatis Nam in hoc primo sententiarum libr tractat mag ister illud doctrine christi noue et euangelice legis archanum euangeliste iohi diumimitus inspiratum. io. In princio erat verbum et verbum erat apud deum et deus erat verbum. Qd est batem trinitatis summum misterium. Vbi queso videte carissimi circa misterium summe trinitatis 4o odo secretius reuelari. primum est pernalis originatio quia in principio id est in patre. secundum est filialis emanatio quia erat verbum / id est filius. tercium est personalis distinctio. qui a verbum erat apud deum. quartum est essentialis vnio. quia deus erat verbum / het est enim huius primilibri sententiarum principalis materia et sententia generalis. Sic igitur per hanidoctrina altius erigitur humanus prospectus / nam magister in hoc primo ad erigendum prospectum hominis agit de cognitione dei perfecti luminis / ostendens quamtum humana patiter imbecillitas. qualiter deus est sine qualitate bonus / sine diuersitate trinus / sine vicissitudine genitus / sine duratione productus / sine transmutatione missus / sine communtatione datus / sine quantitate equaliter magnus / sine multiplicitate multipliciter nominatus / sine momento undique sem piternus / sine loco vbique totus / sn mutabilitate omnia mutabilia faciens / sine necessitate omnia contingentia praesciens / sine fatigatione omnia potens / sine affectione omnia volens / sine repugnantia omnibus praesidens / sine fallacia omnibus praecipiens. Hec est itaque prime cognitio nis sententia / hec est huius primi libri sententia rum doctrina per quam ad dei cognitio. nem humanus prospectus altius erigitur / per quam deus humano intellectui contemplandus ostenditur. Nunc quidem per speculum et in enigmate quousque facie ad faciem beatifice videatur Qud nobis concedere dignetur qui est bene dictus in secula seculorum Amen

IVxta thema coloris et circa materiam huius libri / ymmo generaliter circa totandoctrinam legis christi / talem formo titulum questionis Vtrum doctrina christi noua / sit lex perfectissima.

¶ Arguitur quod non quadruplici ratione / 1o quia ipsa non est in praeceptis rectissima / 2o quia ipsa non est in credendis certissima / 3o quia ipsa non est in meritis gratissima / 4o quia ipsa non est in praemiis iustissima Igitur ipsa non est lex perfectissima. consequentia est manifesta quia lex perfectissima debet habere illas quatuor conditiones. sed assumptum probatur per singulas partes.

Primo probatur quod lex christi non est in praeceptis rectissima / quia illa lex non est in praeceptis rectissima quae precipit facere illa quae voluntas diuina non vult fieri / et prohibet facere illa quaevoluntas diuina vult fieri / sed lex christi est huiusmodi. igitur etc. maior patet. quia lex recima debet esse conformis cum voluntate diuina Sed minor probatur. quia lex christi precipit multa bona opera quae non fiunt. et multa mala prohibet opera quae fiunt Nam multi peccant omittendo vel committen do contra legem christi Sed omnia opera que non fiunt deus non vult fieri. et omnia opera qua fiunt vult fieri. ideo dicit euangelista. Omnia per ipsum facta sunt et sine ipso factum est nichil. io. quare etc.

Secundam probatur quod lex christilli non est in credendis certissima quae docet credere illa que sunt contra rationem et quo rum opposita sunt consona rationi Sed lex christi est huiusmodi / igitur etc. maior patet quia lex certissima debet esse probabilis et rationi consona. sed minor probatur quia lex christi docet credere vnam essentiam simplicissimam esse tres res et quamlibet illarum vnam. et eadem personam esse hominem et deum. vnam rem indiuiduam esse in pluribus diuersorum locorum distantium et alia multa que apparent manifeste contra rationem et quorum opposita apparent consona rationi / ideo dicit apostolus quod fides est argumentum non apparentium. ad heb. xi. quia. etc.

Tercio probatur quod lex christi non est in meritis gratissima quia illa lex non est in meri tis gratissima quae impat aliquid quod si non fiat demeritorium est / et si fiat non est meritorium sed lex christi est huiusmodi. igitur etc. maior patet / quia lex gratissima debet esse leius et promptior ad merita quam ad de merita. Sed minor probatur quia lex christi impat credere articulos fidei / vnde apostols ait. Sn fide inquit impossibile est placere deo / credere enim oportet accedentem ad de um etc ad heb. xi. sed non credere demeritorium es quia quae non crediderit condempnabitur. mgi vilerlo. Credere vero non est meritorium quod declaro sic. quia nullus actus meri torius est / qua non est liber seu in libera hominis potestate. sed actus credendi non est libi cum sit actus intellectus et non voluntis. nec articulos fidei credere est in libera hominis potestante / quia pari ratione esset in libera hominis potestate opinari quaecumque vellet cum difficilius sit causare assensum firmum et sine formidine qualis est assensus fidei quod assensum dubium et cum formidine qualis est assensus opinionis et tamen ad experientiam patet quod homo non potest libere opinari quaecum vult quare etc.

4o probatur quod lex christi non est in primiis iustissima / quia illa lex non est in primiis iustissima quae tribuit malis maius supplicium quam bonis primium. sed lex christi est huiusmodi. igitur etc. maior patet quia lex iustissia debet esse mitis et pronior ad praimia quam ad supplicia. sed minor probatur quia lex christi tribuit malis supplicium quod est maius malum quam primium batificum sit bonum Qud declaro sic. quia secundum lege christi duplex est pena malorum scilicet pe¬ na dampni et pena sensus. Vnde christus discedite inquit a me maledam in ignem eternum etc Mat xxvio Vbi primo tangitur pena dampni quae est puatio premii beatifici cum dicitur discedite a me maledci. 2o tangitur pena sensus qua est afflictio infernalis tormenti. cum d2. in ignem eternum Sed sola pena dampni siue priuatio premii btifici est tam mala quod bonum est ipsum primium beatificum / quia malicia aliculus praevationis non potest mensurari nisi ex quod tiute boni quod ipsa puat et per consequens vtra que pena simul est maius malumquam primium beatificum sit bonum. quia etc. Et hec pro parte negativa quaestionis In oppositum vero et proparte affirmativa arguitur sic / legislatoris perfectissimi debet esse lex perfectissima / sed christus fuit perfectissimus legislator qui ait. Non veni legem soluere sed adimplere. Mat vo. igitur etc / /

Pro dearticulatione proposite questionis animaduertendum est quod licet doctrina legis christi multipliciter possit ostendi perfecta / tamen in speciali prout ad propositum sufficit: eius perfectio potest quadrupliciter declaram ri. Primo ex perfectione praeceptorum que abipsa iubentur. 2o ex perfectione credendorum que in ipsa docentur. 3o ex perfectione meritorum que subt ipsa habentur. 4o experfectione primiorum que ex ipsa debentur. ideo iuxta quatuor praedicta puncta et correspondenter ad 4odum argumenta ante oppositum facta / titulum proposite quastionis diuidam in 4ore titulos partiales / cica 4or libros / marum divuina fauente gratia pertractandos Prius erit vtrum lex christi sit in praeceptis racima 2us erit vtrum lex christi sit in credendus etissia 3us erit vtrum lex christi sit in meritis gratissima. ctus erit vtrum lex christi sit in premiis iustissima Vnde sub praedictis quatuor titulis: in quatuor libris sententiarum principiis / quatuor tracta bo difficultates tactas in quatuor argumentis factis / pro parte negatiua questionis. 1a erit de legis christi et diuine voluntatis recta conformitate. 2a erit de legis christi et sue verita tis certa probabilitate. 3a erit de legis christi meritoria credulitate. 4a erit de legs christi praemiatoria equalitate

QVantum igitur ad primum articulum nunc tractandum in quo queritur vtrum lex christi sit inpreceptis rectissima / videndum est do legis christi et diuine voluntatis recta conformitate Circa quem articulum tres difficultates querende sunt / et tres conclusiones declarande In prima videbitur qualiter voluntas diuina in genere legis obligantis est prima lex seu regula In secunda videbitur qualiter haec prima lex creature rationalis est obligatoria In tercia videbitur qualiter huic prime legi summe conformis est lex christi seu doctrina

¶ Prima conclusio erit / sicut divina voluntas in genere cause efficientis est prima efficiens causa: sic ipsa in genere legis obligantis est prima lex seu regula

¶ 2a catioclusioerit sicut diuina voluntas est efficiens causa quia vult aliquid esse vel fieri. sic ipsa est lex obligatoria qui a vult aliquid ad aliqualiter esse vel non esse teneri

¶ Tercia quo erit. sicut diuina voluntas est lex perfectissima rationalis creature: sic lex christi vel doctrina est signum perfectissimum voluntatis diuine

¶ Ad declarationem aut cu iuslibet predictarum conclusionum sic procedam. primo premnttam aliquas propositiones pambulas 2o inferam aliquas propositiones correlarias. 3o proponam aliquas propositiones collatiuas

¶ Prima igitur 9o est / sicut diuina voluntas in genere cause efficientis est prima efficiens causa: sit ipsa in genere legis obligantis est prima lex seu regula prima pars at huius conclusionis communiter conceditur ab omnibus philosophus / ideo supponitur tanquam clara. sed ad declarationem secunde partis praemitto aliquas preambulas propositiones.

¶ Prima propositio est quod inter le ges obligantes vna / est lex simpliciter prima / probatur quia sicut non est processus in infinitum in causis efficientibus vt probat phiosous 2o menthaphysice capitul 3o / sic non est processus in infinitum in legibus obligatibus. igitur sicut est de uenire ad vnam prima causam efficientem / sic est deuenire ad vnam primam legem obligantem / quia comnsilis est ratio in vnon et in alio / quia etc.

¶ a propositio est quod nulla lex creata est simpliciter prima / probatur quia sicut nulla res creata habet ex se potestatem creandi: sic nulla lex creata habet ex se potetatem obligadi / quia vt ait apostolus ratio. / 3o non est potestas nisi a deo etc / igitur sicut nulla res creata est prima causa efficiens sic nulla lex creata est prima lex obligans / quia sicut prima causa est index est deus incausando / sic prima lex in obligando. quare etc

¶ Tercia propositio est quod diuina voluntas est lex simpliciter prima / probatur euidenter ex duabus praedictis quia sicut attribuitur voluntati diuine esse primam causam efficientem sic at tribuendum est eidem esse primam legem obligantem. quia sicut primum est perfectionis sic et 2m quare etc Item probatur peraugustinum 22o contra faustum / vbi dicit quod lex eterna est diuina mens seu voluntas ordinem naturalem seruari iubens / turbari vetans. sed lex eterna est lex simpliciter prima / similiter nichil est prius voluntate diuina quare etc. et sic patet 2a pars conclusionis etc

¶ Quarta propositio est quod impossibile est rem aliquam obligari ab aliqua lege / et non sit obligari a divina voluntate. probatur. quia sicut impossibile est secundam causam agere / prima causa non agente. sic impossibile est legem aliquam obligare / prima lege non obligante. nam sicut prima causa plus influit in effectum quam 2a / vt dicit actor de causis. sic prima lex plus obligat quod quis alia quare etc. / Quinta propositio est quod possibile est rem aliquam obligari a diuina voluntate et non ab alia lege Probatur Qa sicut prima causa quicquid agit cum causa secunda nos potest agere se sola. sic prima lex vel regula quicquid obligat cum lege alia potest obligare se sola / quia vtrobique consimilis est ratio quare etc Sexta propositio est quod impossibile est quod aliqua res creata sit lex vel regula nisi sit diuine voluntati consona Probatur Qa sicut impossibile est quod aliqua res creata sit causa nisi a prima causa. sic impossibile est quod aliqua res creata sit lex vel regula nisi a lege prima. igitur sicut impossibile est quod aliqua casau sit prime cause contraria / sic impossibile est quod aliqua lex vel regula sit prime legi disso¬ na. quare etc Sic igitur probate sunt praedce sexpropositiones preambule. ex quibus patet declaratio totius conclusionis prime Sed ex predicta conclusione et eius decla ratione infero aliquas propositiones correlarias.

¶ Primum correlarium est quod nulla doctrina falsa est lex obligatoria patet ex sexta propositione. quia nulla falsitas est diuine voluntati consona / cum voluntas diuina sit veritas summa. igitur etc. Ex quo sequitur quod nec doctrina machometi ca nec doctrina moysayca litteraliter intellecta / est lex dicenda De doctrina enim machometica / certum est fidelibus quod sit falsa. de doctrina moysayca quod sit falsa lraliter intellecta:e satis patet. quia apostolus dicit. Iram occidit

¶ Secundum correlarium est quod nulla conscientia erro nea est lex obligatoria. patet sicut precedens / ex quo sequitur quod licet quaelibet obligetur ad non agendum comtra suam conscientiam. tamen nullus obligatur ad agendum secundum suam conscientiam erroneam. Primum patet quia quicumque agit contra sua conscientiam peccat. sicut patet per glosam magistri Ad ratio. ixsto super illo verbo Gmne quod non est ex fide / peccatum est Secundum patet quia conscientia erronea nullum obligat sicut dictum est. Tercium correlarium est quod quicquid est iustum lege humana / est iustum lege diuina. patet ex quarta propositione etc. Ex quo se quitur quod nullum principis edictum / praelati preceptum / policie statutum / aiecclesie decretum / est iustum vel iuste obligatorium / nisi sit diuine legi consonum patet ex predictis et simili¬ ter per augustinum de vera religione c. 2 2o. et libro primo de libero arbitrio / vbi dicit quod in temporali lege nichil est iustum / quod non ex eterna lege homines sibi diuinauerint etc. ide o sicut ostendit iohanes salesberiensios in suo policratico libro quarto. c. oVmnium legum inanis est censura / si non diuine legis ymaginem gerat

¶ Quartum correlarium est / quod qui quid est iustum iure poli / est iustum iure fori / et similiter econtra patet expredictis. Et similiter quia quicquid est iustum aliquo iure / est instum iure diuino. et quicquid divino iure est iustum / nullo iure est iniustum / vt clarum est: quare etc.

¶ Ex quo sequitur quod quicquid est iustum in foro interiori / est iustum in foro exteriori. et similiter econtra patet ex predictis / et similiter per articulum parisius condmpenatum contra quosdam philosophantes qui dicebant creationem esse impossibilem secundum philosophiam et esse possibilem secundum / dem / sic enim in proposito irrationale esset dicere vnum contradictoriorum esse iustum aliquo modo / et alterum alio modo. quare etc.

¶ Quintum correlarium est / quod omne peccatum est commissio vel omissio contra legis prohibitionem vel preceptum. Vnde hec est propria descriptio peccai que patet ex predictis / et similiter per augustinum 2 2o contra faustum vbi dicit quod pecca tum est dictum / factum vel concupitum contra legem eternam. igitur etc Sextum correlarium est quod nullum est ex se peccatum sed precise / quia le ge prohibitum unde hoc est contra hugolinum. qui. vltima tercii libri / quod tamen patet ex dictis et similiter quia nullus est peccator nisi quia preuaricator Vnde psalmista ait. Preuaricato res repuntaui omnes peccatores terre. Preuaricatio autem est legis transgressio quia secundum apostolum Ro. 4o Vbi non est lex nec praeuaricatio. igitur etc Sic igitur circa primam conclusionem probate sunt sex propositiones praesam bule / et inde illate sex propositiones correlarie. Et hec de prima conlusione

¶ Po conclusio est / sicut divina voluntas est efficiens causa. quia vult aliquod esse vel fieri: sic ipsa est lex obligatoria / quia vult aliquid ad aliqualiter esse vel non esse teneri

¶ Prima pars huius conclusionis concorditer ponitur ab omnibus theologis / ideo supponitir tanquam clara.

¶ Sed ad declarationem secunde partis praemitto aliquas propositiones prambulas

¶ Prima propositio est quod diuina voluntas aliquid vult esse vel fie ri ad quod non sequitur aliquid obligari Probatur Quia vult celum moueri / solem oriri / se esse deum / se esse trinum suppositum. et sic de aliis multis ad que non sequitur aliquid obligari sicut patet intuenti. igitur etc. et tale velle dei siue diuinum benenlacitum potest vocari velle non obligans

¶ Secunda propositio est quod diuina voluntas aliquid vult esse vel fieri / ad quod sequitur aliquid obligari Probatur Quia vult quemlibet viatorem teneri ad habendum caritatem / teneri ad non mentiendum / teneri ad non odiendum deum autpropritum. et sic de aliis multis ad quae sequitur aliquid obligari sicut patet et aliter nullus peccaret. igitur etc. et tale velle dei eu diuinum beneplacitum / potest vocari velleobligatorium

¶ Tercia propositio est quod diuina voluntas si aliquid vult ad aliqualiter esse vel non esse teneri ad hoc couertibiliter consequitur illud obligari Probatur Quia sequitur Deus vult viatorem teneriad esse in caritate et ad non esse in cupiditate / ergo viator ad hoc obligatur et similiter econtra sequitur. et sit est in aliis omnibus. unde ad istum sensum posita est secunda pars praedicte conclusionis / scilicet quod diuina voluntas est lex obligatoria alicui rei / quia vult ipsam ad aliqualiter esse vel non esse teneri / hec enim propositio est vna causalis / non quidem denotans atecedentis ad consequens causalitatem propriam sed conuertibilitatem per consequentiam mutua / et quicquid sit in primo sensu / tamenter in secundo sensu ipsa est vna / et sic patet secunda pars conclusionis etc.

¶ Quarta propositio est quod diuinum velle omnem creaturam rationalem et solum talem potest obligare. probatur. quia deus potest velle omnem creaturam ronalem et nullam aliam teneri ad aliqualiter esse vel non esse. igitur etc tenet consequentia per iam dicta et antecedens quo ad vtramque partem declaratur Vnde ad declarationem ipsius et simumliter omnium precedentium et se quentium videndum est quid importatur per ista verba obligari et teneri. dico igi tur quod obligari est teneri ad aliqualiter essevel non esse / siue ad aliquam dispositionem habendam vel aliqua dispositione carendum. Sed teneri est habere a suo superiori prohibitio nem vel preceptum de aliquo existente in inferioris libera potestate. Iste aut de scriptiones sunt terminorum declara tiones / ideo non possunt probari. sed apparent rationabiles cuilibet recteintuenti / et inde patet clare propositum.

¶ E istis sequuntur aliqua Primo sequitur quod possibile est rationalem creaturam deo beatifice coniunctam vel eciam ypostatice vnitanad aliquid obligari.

¶ Secundo se quitur quod possibile est deum uicet non secundum naturam diuinam tamen secundum humanam ad aliquid obligari. quodlibet istorum patet ex dictis / tamen provltimo facit specialiter illud quod christus dicit de seipso. lucr. duodecimo. Gaptismo inquit habeo baptizari et quomodo coartor usque dum perficiatur etc

¶ Tercio sequitur quod impossibile est naturam irrationalem esse peccabiliter culpabilem

¶ Quarto equitur quod impossibile est naturam rationalem esse naturaliter impecca bilem / quodlibet istorum patet ex predictis / quia vbi non est arbitrii libertas: ibi esse non potest peccati difformitas / et vbi est arbitrii liber tas: ibi esse non potest naturalis impeccabilitas

¶ Quinta propositioest quod diuinum velle ad nullum impossibile potest obligare. probatur ex predictis / quia nullum impossibile est in rationalis creature libera potestate. igitur etc. Tamen ad declarationem istius distinguendum est quod creaturam rationalem obligari ad impossibile / dupliciter potest intel ligi. Vno modo proprie scilicet quod obligentur ad faciendum impossibile Aliomodo improprie scilicet quod obligetur ad volendum impossibile Primus autem modus multum differt a secundo modo / quia primus non est in alicuius potestate. secundus vero secundum multos est in libera potestate voluntatis create / quia secundum aristotilem tercio ethicorum. Voluntas non solum est possibilium sed eciam bene impossi v bililim etc

¶ Ex istis sequuntur aliqua

¶ Primo sequitur quod nobis est euidens quod nichil potest primo modo ad impossibile obligari. patet quia ad hoc est uidenter sequitur contradictio vt clate potest ostendi ex dictis

¶ Secundo sequitur quod nobis non est euidens quod nichil possit secundo modo ad impossibile obligari. patet quia ad hoc non sequitur euidenter contradictio / sicut iam patuit. ymmo aliqui de facto concedunt / quod peccator illo modo obligatur ad volendum peccatum suum non fuisse. hoc autem secundum articulum pariensem est impossibile. quia impossibile est preteritum non fuisse / vt dit articulus. igitur etc.

¶ Tercio sequi tur quod probabile est / quod nullus de facto illo secundo modo obligatur ad impossibile. patet. quia talis obligatio videretur irrationabilis / sicut alias magis ostendam: Item beatus hiec ronimus dicit Maledictus qui dicit hominem ad impossibile obligari. sed cum de primo non sit dubium videtur quod de secundo modo sit intelligendum Quarto sequitur quod probabile est quod nullus de facto sic obligatur de pec¬ cato suo penitere quod teneatur velle peccatum suum non fuisse. patet ex dictis supposito quod impossibile sit preteritum non fuisse. quod est probabile quam uis non sit euidens. sufficit ergo ad veram prieniam dolere de peccato commisso. sed ad hoc non requiritur velle ipsum non fuisse / sed non velle ipsum fuisse et ipsum detestari. sed quia hoc alias magis ostendam / breuiter pertranseo.

¶ Sexta propositio est quod diuinum velle non ad quodlibet possibile potest obligare. probatur ex praedictis / quia aliquod est possibile ad quod deus non potest velle rationa lem creaturam teneri. igitur etc Sed ad declarationem huius notan dum est quod duplex est possibile quod dam est quod non existit in creature rationalis libera potestate / sicut celum moueri vel solem oriri Aliud est possibile quod existit in creature rationa lis libera potestate / sicut diligere deum vel odire proximum / et sic de multis

¶ Item dupliciter potest intelligi aliquid possibile existere in creature rationalis libera potestate Vno modo stricte / quia tale potest fieri ab ea sicut velle vel nolle / diligere vel odire. Alio modo large / quia tale potest fieri vel ab ea vel in ea / sicut habere gratiam vel fidem infusam. hoc enim non existit in rationalis creature libera potestate primo modo / quia gractia vel fides infusa non potest fieri ab ea primo modo / sed secun do modo

¶ Qualiter autem distinctio hec debeat intelligi / alias declara bo. ideo breuiter transeo

¶ Ex istis sequuntur aliqua

¶ Primo sequitur quod deus non potest velle rationalem creaturam teneri ad aliquod possibile / quod non est in eius libera potestate. patet ex dictis et specialiter ex descriptione huius termini / teneri. vbi non capitur esse in libera potestate primo modo / sed secundo modo quia de facto deus vult rationalem creaturam teneri ad aliquod possibile quod non est in eius libera potestate primo modo Nam quelibet rationalis creatura tenetur habere gratiam / et quilibet viator eciam paruulus habere fidem infusam. quod tamen non est in eius libera potestate primo modo / sed bene secundo modo vt iam dictum est et alibi declarandum

¶ Secundo se quitur quod deus non potest rationalem creaturam velle teneri ad quodlibet possibile / quod est in eius libera potestas te. patet. quia non potest velle ipsam teneri ad non obediendum sibi / vel eciam ad odium sui / quorum tamenquodlibet est possibile et in eius libera potestate. ergo etc. Antecedens quo ad vtram qued partem patet. sed tamen quo ad prima eius est euidens / et non quo ad secundam. Euidenter enim est impossibile deum velle rationalem creaturam teneri ad non obediendum sibi / sed non sic est euidenter impossibile deum velle ipsam teneri ad odium sui / qui a ad primum euidenter sequitur contra dictio et non ad secundum Nam ad primum sequitur / deus vult rationalem creaturam teneri sibi non obedire ergo ipsa tenetur ad aliquid. et per consequens obligatur et similiter sequitur. ergo ipsa tenetur sibi obedire / et per consequens non obligatur. Sed ad fecundum non sic euidenter sequitur contradictio. Nam licet sit articulus parisien sis quod aliquis posset mereri odiendo deum erroritamen / ex opposito non se quitur euidenter contradictio. Vnde multi illum articulum restringunt ad potentiam dei ordinatam / et multi doctores alterius studii tenent quod deus potest precipere odium sui / et sic probabiliter sustinent partem oppositam. quare etc.

¶ Tercio sequitur quod non est euidenter impossibile deum velle ratio nalem creaturam esse / et ipsam non teneri ad aliquod possibile. patet. quia sicut de facto stat creaturam irrationalem esse et ipsam non obliga ri. sic videtur possibile creaturam rationalem esse et ipsam ad nichil teneri

¶ Quarto sequitur quod non est euidenter impossibile rationalem creaturam deum odire et tamen petcare. patet ex predictis. et sic patet sexta propositio Sic igitur probate sunt praedcem sex propositiones pambule / ex quibus patet declaratio totius conclusionis secunde

¶ Sed ex predicta conclusione et eius declaratione infero aliquas propositiones correlarias

¶ Primum correlarium est quod voluntas diuina non est naturaliter lex siue regula. patet. quia sicut voluntas diuina libere et contingenter est causa efficiens sit ipsa liberoret contingenter est lex obligans. quare etc. Vnde patet quod sicut voluntas diuina potest non esse causa effectiua / sic ipsa potest non esse lex siue regula

¶ Secundum correum est quod voluntas diuina non fuit eternaliter lex siue regula / patet quia sicut sibi conuenit ex tempore et per relationem ad creaturam esse causam efficientem sic esse legem obligantem quare etc. Vnde patet quod augustinus vicesimosecundo contra faustum et libro primo de libero arbitrio dicens voluntatem diuinam esse legem eternam non capit eternum proprie sicut dicitur eternum vere sine principio et sine fine / sed capit eternum improprie sicut Matt 25. ignis inferni dicitur eternus / non quia fuerit sine principio sed quia erit sine fine. sic igitur dicit voluntatem diuinam esse legem eternam non quia eternaliter fuerit lex. nam ipsa temporaliter incepit esse lex / sed quia eternaliter erit lex / nec mirum si hoc modo voluntas diuina dicatur lex eterna. Nam sic eciam noua christi doctrina dicitur euangelium eternum. apo. 14. Vidi inquit angelum alterum volantem per medium celi habentem euangelium eternum: vt euangelizaret sedentibus super terram et super omnem gentem et tribum et linguam et populum. dicens magna voce. Timete dominum et cetera.

¶ Tercium correlarium est quod deus vult voluntate beneplaciti voluntatem creatam ad aliquid teneri. et tamen tali voluntate non vult illud ab ea fieri. patet de illa voluntate creata que peccat omittendo aliquem actum debitum fieri. nam deus vult voluntate beneplaciti ipsam ad illum actum teneri aliter non peccaret omittendo et tamen deus non vult volun¬ tate beneplaciti illum actum ab ea fieri quia ad tale velle sequeretur illum fieri etc.

¶ Quartum correlarium est quod deus vult voluntate beneplaciti alicuius bone consequentie antecedens: et tamen tali voluntate non vult consequens / patet quia ista consequentia est bona voluntas creata tenetur ad aliquid et non facit illud ergo ipsa peccat / et deus voluntate beneplaciti vult antecedens ut dictum est et tamen non vult consequens secundum illam opinionem que ponit quod deus non vult peccatum nec est causa peccati igitur etc Vtrum autem deus velit illam consequentiam esse bonam nichil dico quia de hoc alibi tractabo

¶ Quintum correlarium est quod voluntas creata sic tenetur se voluntati diuine conformare: vt velit quicquid deus vult ipsam teneri velle et ut non velit quicquid deus vult ipsam teneri non velle Patet quia omnis voluntas que sic se conformat voluntati diuine est recta et iusta et nulla alia / sicut apparet ex supra dictis et patet cuilibet intuenti Igitur etc sed de hoc alibi tractabo

¶ Sextum correlarium est quod voluntas creata non sic tenetur se voluntati diuine conformare ut velit quicquid deus vult eam velle vel ut velit quicquid scit aut videt deum velle unde hoc est contra ockam gregorium et hugolinum. q. vltima primi libri. Quodlibet tamen istorum patet ex predictis. quia deum velle voluntatem aliquid velle. vel eciam deum velle aliquid quod ipsa voluntas scit ipsum velle non est lex obligans voluntatem causatam sicut apparet intuenti Igitur Item primum specialiter patet. qui a stat voluntatem creatam peccare volendo aliquid quod deus vult eam velle. et per consequens stat voluntatem creatam teneri non velle aliquid quod deus vult ipsam velle Igitur Assumptum potest ostendi ex dictis in 3o correlario sed alibi declarabo Item 2m specialiter patet. quia aliter sequeretur quod voluntas creata teneretur velle aliquid antecedens ad quod formaliter sequenretur ipsam quandoque peccare mortaliter et dampnari vel esse missam eternaliter / consequens videtur absurdum / sed consequentia patet in casu quo deus reue elaret alicui quod ipse est prescitus ad eternam penam vel quod ipse non est habiturus finalem gratiam Ad hoc n sequitur ipsum finaliter peccare et miserum esse Igitur etc Sic igitur circa 2am conclusionem probate sunt sex propositiones preambule / et inde illate sex propositiones correlarie Et hec de secunda conclusione

¶ Tercia conclusio est: sicut diuina voluntas est lex perfectissima rationalis creature sic lex christi vel doctrina / est signum perfectissimum voluntatis diuine Prima pars autem huius conclusionis euidenter sequitur ex premissis ideo presupponitur tanquam clara. Sed ad declarationem secunde partis premitto aliquas propositiones preambulas

¶ Prima propositio est quod diuine voluntatis aliqua sunt signa que non sunt creature rationalis obligatoria Ad cuius probationem a/ liqua sunt notanda

¶ Primo notam bdum est quod sicut voluntas diuina quicquid potest producere mediante causa secnua / potest producere se sola / sic ipsa de potentia absoluta posset rationalem creaturam obligare se sola ut patet ex dictis suprin prima conclusione etc Sed tamen ipsa de potentia ordinata non posset rationalem creaturam obligare nisi mediante aliqua lege creata / hoc est per aliqua signa ex quibus sibi potest inno tescere ipsa dei voluntas obligatoria vt patet per illud verbum christi. io. 15 Si locutus eis non fuissem peccatum non haberent etc Et per illud apostoli ro. 10. Quo credent ei / quem non audierunt etc

¶ 2o notandum est quod secundum magistrum libro ilo dns 4 Quinque sunt diuine voluntatis signa scilicet praeceptum / prohibitio / consilium / pearemissio / et comperatio. Quorum sic potest haberi distinctio Nam quinque mod possumus ymaginari deum aliquid velle

¶ Primo modo deus vult aliquid debere fieri a creatura et talis voluntatis signum est praeceptum

¶ 2o modo vult aliquod debere non fieri et huius signum est prohibitio

¶ 3o modo vult aliquid nec debere fieri nec debere non fieri sed expedire fieri et huius signum est consilium 4o modo vult aliquid nec debere fieri nec debe re non fieri sed licere fieri et huius signum est permissio

¶ 5o modo vult simplici ter aliquid esse vel fieri et huius signum est operatio / vnde quaelibet ad extra dei operatio est signum volunis divine sicut effectus sue cause

¶ Sic igitur voluntas divina pcapit bona sicut deum honorare / proxium amare. prohibet mala / sicut deum odire / propium ledere / consulit maiora bona / sicut sunt paupertas / virginitas / permit tit minora bona / sicut sunt rerum do minum / coniuigium / sed operatur generaliter omnia etc.

¶ Vnde ex hiis apparet primo quod voluntas diuina solum duobus primis modis et non tribus aliis / est lex obligatoria

¶ 2o quod preceptum et prohibitio sunt / signa obligatoria sed non consilium / permissio aut operatio / quia duo prima sunt signa legis obligantis et non alia tria igitur etc

¶ 3o patet quod capiendo permissionem lit est signum voluntatis dei non est concedendum quia deus permittit mala culpe fieri et hoc est contra magistrum sententiarum vt magis alibi declarabo

¶ Tercio notandum est quod predicti termin scilicet preceptum / prohibitio / consilium / permissio et operatio non solum supponunt pro diuinem voluntatis extentio signo sed eciam proipsius actum intrinseco Vnde iste terminus preceptum non minus proprie suppoit pro actum intrinseco diuine voluntatis quo precipit aliquid fieri seu vult aliquid debere fieri quod pro signo extrinseco talis actus et ita de aliis etc

¶ 2a propositio est quod diuine voluntatis signa obligatoria sunt in multiplici diferentia ad cuius probationem alique huiusmoi signorum drie sunt ponende

¶ Prima differentia est quod signorum det diuine voluntatis quedam sunt natura lia seu naturaliter habita alia sunt supernaturalia et supernaturaliter dataSignorum vero naturalium quedam sunt a natura immediate sicut prima pricipia moralia / solum per syndere sim et lumen naturalis rationis habita Alia sunt a natua mediate / sicut conclusiones morales mediantibus dictis principiis sola naturali ratiocinatione dictate. Sub primo membro continentur illa principia moralia quibus vnusquisque compos mentis naturaliter assentit absque eruditione doctorum vt quod cuilibet reddendum est quod suum est quod nulli iniuriandum est / sed sub 2o membro continentur doctrine morales gentilium philosophorum et regule vel constitutiones legales principum et maiorum et dehuiusmoi signis de. apostols quod gentes que legem non habent naturaliter que legis sunt faciunt

¶ Signorum autem supernaturalium quedam sunt a deo immediati sict a solo deo data sicut doctrina christi quoad illa que ipse docuit in propria persona de quibus dicit apostols quod olim deus loquens pa. in pro. nouissies locutus est in filioetc

¶ Alia sunt a deo mediatescilicet mediam te angiulo vel homine puro diuinitus reuelata / sicut lex moysi doctrina christi quo ad illa que docuerunt apostoli et discipuli eius auctoritate sua / et si militer determinatio ecclesie dei a spiritum sancto inspirata de quibus dicitur quod spiritum sanctoinspirati locuti sunt sancti dei homines lla petri primo. Gia ergo praedicta sunt diuine voluntatis signa obligatoria quia per illa significatur ad qua obligatur rationalis creatura sicut potest ondi. sed patet intuenti

¶ 2a diffrentia est quod signorum divine voluntatis ta naturalium quam supernaturalium quedam sunt ronali creature interiora / sicut signa menta lia et est naturalis cognitio vel supernaturalis reuelatio mentem de agendis et non agendis in terius informas Alia sut exteriora sicut sigavocalia aut scripta / vt est vox audibi¬ lis vel scriptura legibilis humana. seu divina praedictis signis mentalibus / exterius correspondens. Et ista sunt signa signorum mentalium. sicut patet Tercia differentia est quod signorum intenriorum siue mentalium quedam sunt solum apprehensiua / alia iudicatiua. Et iudicatiuorum / quedam sunt adhesiua cum formidine. alia sunt sine formidine / sed cum certitudine Et istorum quendam sunt actus. alia sunt habitus etc. et hec omnia possent ostendi in omnibus praedictis signis ed satis patent intuenti

¶ Tercia propositio est quod diuine voluntantis signum perfectissimum inter omnia est lex christiseu doctrina Ad cuius probationem aliqua distinctiones sunt premittende

¶ Prim ma erit generalis de isto termino lex

¶ Secunda specialis de isto terminolex diuina.

¶ Tercia specialior de isto termino lex christi seu doctrina

¶ Prima distinctio est quod iste terminus lex prout ad propositum pertinet / multipliciter et pro diuersis sumitur / quandoque pro prisoma lege / que est lex increata / et sic di finit augustinus legem 22o contra faustum / vt supa dictum est. et li. primo de li. ar. Lex eterna est summa ratio / cui sem per obtemperandum est etc. Quandoque sumitur lex pro signo prime legis quod est lex causata / et sic diffinit tulliuis in phiosili. 9. quod lex nichil aliud est quam recta ratio a numine tracta / imperas honesta prohibensque contraria

¶ Sed capiendo istum terminum lex / pro lege creata adhuc quandoque sumitur genera liter pro quaelibet tali naturali lege humana vel diuina / scripta vel non scripta. et sic diffinit tullius libro secundo de natura deorum. Quod lex est recti praecepti o / prauique depulsio. Quandoque vero sumitur pro lege naturali / et sic difffinit tullius libro de legibus. Quod lex est ratio insita a natura / que iubet quae sunt facienda. prohibetque contraria. Quandoque eciam sumitur specialiter pro lege humana scripta. et sic diffinit graciaus d. prima. quod lex est constitutio scripta. et distintui 2. Lex est constitutio populi qua maiores natu simul cum plebibus aliquid sanxerunt. Et sic quamuis iste terminus ex / sit generalis ad omnem legem creatam vel increatam naturalem humanam vel diuinam scriptam vel non scriptam / tamen quandoque restrigitur ad vnam speciem

¶ Se cunda distinctio est quod iste terminus lex diuina vt supponit pro lege creata diuinitus inspirata qualis est lex moysi vel christi Vno modo potest sumi pro aliqua vna regula data adeo aliquid precipiente vel prohibente. Alio modo pro aliqua vna congregatione plures tales regulas continente. qualiter tota doctrina christi dicitur lex christi. et isto modo sumitur in proposito

¶ Sed capiendo sic adhuc potest sumi stricte pro aliqua tali congregatione solum continente precepta et prohibitiones. quia hec duo solum pertinent ad legem proprie / sicut patet ex dictis

¶ Alio modo potest sumi large pro aliqua tali congrega tione non solum continente precepta et prohibitiones. sed etiam consilia et permissiones testimonia hystorialium verorum exempla immitabilium gestorum / perabolas / prophetias / miracula / sactamenta / promissiones praemiorum / commina tiones suppliciorum / et multa huiusmodi Que licet non omnia sint de substantia legis proprie / quia nec ligant nec obligat eo quod hiis nichil imperatur aut prohibetur. ipsa tamen sunt fortissima adiutoria ad legem sustinendam et obseruandam ideo ponuntur partes legis diuine communiter dicte et

¶ Tercia distinctio est quod iste terminus lex christi seu doctrina Vno modo potest sumi stricte pro cogregatione illorum que ipse docuit in propria persona Alio modo large pro aliqua congregatione illorum et simul eorum que docuerunt et apostoli et difcipuli eius aucte sua et sic sumitur hic / unde lex christi seu doctrina dicitur totadoctrina evanetia intelligendo per euangilum non solum doctrinam 4our euangeliorum sed generaliter nouum testamentum quemad modum doctrinam suam vocat paulus evantum 2a thimo 2o.

¶ Sed dapiendo sic adhuc potest sumi Vno modo pro talis doctrine veritate / siue sit in mente in scripto vel in voce Alio modo potest sumi pro talis veri tatis seu obiecti intellectuali cognitione unde non minus proprie dicitur lex preceptum vel prohibitio ipsa cognitio agendorum quamd ipsa veritas enuncians quid agendum vel non agendum Ideo hugo de sacramentis libro primo par. 6. c. 6 Quid cognitio faciendorum fuit nisi quedam ad corhominis facta preceptio: Et quid rursum cognitio vitandorum nisi prohibitio:

¶ Hec autem cognitio potestiesse multiplex quia vel solum apprehensiua vel iudicatiua et adhesiua Et si adhesiua vel cum formidine vel sine formidine et cum certitudine / et si cum certitudine / vel potest esse habitualis vel actualis. Et si habitualis vel acquisita vel infusa. Et si actualis vel in habitu acquisito solum / vel ab habitu eciam infuso. sicut posset faciliter declarari. sed patet loquendo. Igitur propriissime lex christi potest dici fides infusa vel actus eius quo creatura rationalis assentit doctrine christiane veritatibus Vnde ad istum sensum posita est secunda pars conclusionis praedicte. et similiter tercia propositio scilicet quod huiusmodi lex seu doctrina est signum perfectissimum voluntatis diuine intelligendo de signis datis rationali creature pro statu vie. quia de illis solum loquor in praesenti conclusione et ad istum intellectum patebit propositum per propositiones immendi ate sequentes

¶ Quarta propositit o est quod nec lex naturalis nec lex aliqua humana / nec lex moysayca spiritualiter intellecta / est perfectissima lex creata Probatur primo de lego naturali vel humana satis patet) quia nullus viator ex puris naturalibus sene fide potest perfecte omnia ad quaetenetur cognoscere Nam secundum apostolum Sine fide impossibile est placere deo Ad hebreos undecimo. Igitur uts

¶ Secundo idem apparet de lege moysayca secundum apostolum. Nichil ad perfectum adduxit lex. Ad hebreos septimo. igitur propositum etc.

¶ Quinta propositio est quod nec lex christi seu doctrina vocalis aut scripta / nec ipsa mentalis solum apprehensiua / nec adhesiua / si non sit ex fidem infusa sed perfectissima lex creata. probatur. quia nullus viator per legem christi sine fideli credulitate potest perfecte omnia ad quae tenetur cognoscere vel intelligere / iuxta illud. Nisi credideritis non intelligetis

¶ Sexta propositio est quod sola lex christi seu doctrina. id est fidei infuse habitus vel actus quem viator habet de ea / est sibi perfectissima lex creata. probatur. qua a nullus viator per aliud signum seu directiuum creatum / nisi per huius fidem vel eius actum / perfecte cognoscit omnia ad que tenetur. vt patet ex dictis. Et per huiusmodi signum hoc perfecte cognoscit / vt patet / quia si non tunc catholici fideles operantes secundum directionem fidei christi non sufficienter operantur ad consequendum salutem / quod est contra illud Qui crediderit et baptisatus fuerit salulus erit. Mat vltimo. quare etc

¶ Vnde ex predictis patet rponsio ad principalem questiomnis titulum / scilicet qualiter lex christi seu doctrina est lex perfectissima / et qualiter non. Et similiter patet reponsio ad primum questionis articulum scilicet quod lex christi seu doctrina est in praeceptis rectissia Sic igitur probate sunt predicte sexpropositiones pambule. Ex quibus patet declaratio totius conclusionis tercie. Sed ex predicta conclusione et eius declaratione infero aliquas propositio nes correlarias

¶ Primum correlarium est quod sicut virtus iusticie solum est in mente et non in scripto vel in voce / sic in ipsa est proprie lex seu rgula iuste vite. patet. quia nullo existente scripto vel¬ voce / adhuc lex esset. nec regule intellectuales que sunt rerum naturalium ymagines minus essent seruande / nec homo minus obligaretur ad eas quam sieas legeret vel audiret

¶ Secundum correlarium est quod sicutur vox audibilis non est lex proprie / sic nec scriptura legibilis. sed solum equiuoce patet. quia vox vel scriptura lex non dicitur nisi ea figura vel tropo / quanomen rei vel veritatis signo imponitur vel ymagim. sicut ymagoregis / rex dicitur. Ideo apparet quod inluste diffinientes legem diffiniunt eam secundum eius impropriissimam acceptionem. Nam vt prius patuit. gratianus et alii solum diffiniunt legem scriptam.

¶ Tercium correlarium est quam ad legis christi habit ualem fidem omnis viator sine vlla excusatione obligatur. patet per illud Matt vltion Qui non crediderit condempnabitur: Et illud apostoli. Sine fide imposibitue etc.

¶ Quartum correlarium est quod a legis christi actuali fide nullus viator nisi sola incapacitate excusatur Patet. quia licet inter homines alii aliis minus sint capaces propter breuitatem intellectus / experientie paucitatem / aut defectum doctrine vel gratia cie quare non omnes similiter obligantur ad credendum singula legis explicite et in particulari. Tamen nullum est genus hominum / adeo tardum intellectum / quod saltem implicite et in vniuersali non possit omnia credere. id est quicquid ibi asseritur esse verum. ideo a tali credulitate actua li haenda loco et empore / nullus omnino excusatur nisi in capacitate / paruulos autem et minores ac furiosos / ceterisque passionibus mente captos incapaces voco / tanquam naturali impossibilitate prohibitos et omnino indociles dum hiis defectibus laborant quare sic credere non tenentur etc

¶ Quintum correlum est quod sicut legis christi credulitas non est contra rationem. sed per rationem pro babilis / sic euis credulitas propter rationis probationem non est deo contumeliosa aut displicibilis. Istud correltum quo ad vtramque partem est contra G. paris libro de fi. et legibus per totum primum tractatum

¶ Ad tamen posset probari ex predictis / sed dimitto. quia de hacico materia tractabo in secundo principio

¶ Sextum correlarium est quod sicut legis christi credulitas est in creature rationalis potestate libera / sic ipsa est eterne salutis meritoria. Istud correltum est quo ad vtramque partem contra holkot. prim. qui. primi libri. quod tamen posset probari ex predictis / sed dimitto. quia de / hac materia tractabo in tercio principio Sic igitur circa terciam conclusionem probate sunt sex propositiones preabule et inde illate sunt sex propositiones correlarie. Et hec de tercia conclusionet Nunc descendo ad collationem habenda cum duobus magistris meis reuerendis etc. Et iuxta materiam prime partis prime conclusionis ponam contraeos sex propositiones collatiuas. Prima et principalis est ista. sicut sola diuina voluntas respectum contingentis faturi potest esse causa inmmpedibilis / sic solus diuinus intellectus respectum veri de¬ futuro contingenti potest esse noticia infaillibilis

¶ Prima pars patet ex prima parte dicte conclusionis / quia prima causa non potest impediri ab alia sed que libet alia ab ipsa. igitur etc

¶ Secun da probatur quia diuinus intellectus respectum veri de futuro contingenti potest esse et de facto est noticia infaillibilis et nichil aliud ab eo respectu talis vetur potest esse noticia infallibilis. igitur etc consequentia patet et antecedens quo ad primam partem pro nunc supponitur quia concaditur ab omnibus catholicis Sed antecedens quo ad secundam partem negat M. nycholis etc. qui ponit istam conlusionem quod respectu futuri contingentis adeo potest humano intellectui noticia creata infallibilis communicari / quamprobat. quia hoc fieri non implicat contra dictionem. igitur etc. ymmo videtur fidei consonum / dicere quod talem habuerit christus / et quod ecia quaelibet prophecia sit talis noticia.

¶ Sed pro nunc probabiliter teneo oppositum / et arguo contra eum sic. quia ad hoc quod aliqua noticia sit infaillibilis / requiritur quod non possit esse falsa Sed omnis noticia creata respectum veri de futuro contingenti potest esse falsa. igitur etc. Antecedens quo ad primam partem patet matur Sed quo ad 2am probatur quia omne verbum de futuro contingenti potest esse falsum erio omnis noticia creata qua tale iudicatur esse verum. potest esse falsa antecedens patet / et consequentia tenet / quia non stat quod aliqua noticia sit iudicium fili / et non sit falsa. similie ista consequentia conformabitur per sequentia Vnde contra eundem magistrum sit hec secunda proposit. Sicut sola divina voluntas aliquid potest non voluisse quod voluit. sic solus diuinus intellectus aliquid potest non iudicasse quod iudicauit. probatur. et primo quod hoc sit verum de deo patet. quia deus voluit et iudicauit ab eterno antichristum fore et tamen potest numquam hoc voluisse aut iudicasse sicut possibile est antichristum non fore Sed quod hoc sit verum de solo deo et de nullo alio negat dictus magister qui in 2o correlario praedicte conclusionis ponit quod fidelis qui ex fide infusa iudicauit vltimum iudicium fore potest hoc non iudicasse / quod probat: quia cuhoc quod iudicauit potest vltimum iudicium non fore et si non erit ergo ex fide infusa false iudicauit / quod non est dicendum cum fidei non subsit falsum / aut dabitur correlarium suum esse verum etc Sed contra hoc arguo sic / quia de nullo intellectum qui iudicauit antichristum veliudicium fore cocedendum est / quod potest hoc non iudicasse nisi de illo de quoista consequentia est bona / iste intellectus sic iudicauit ergo sic erit / sed de solo intellectum diuino et de nullo alio ista consequentia est bona ut patet Igitur etc

¶ Vnde pro maiori declaratione huius et contra eundem magem sit haec tercia propositio / et est una regula satis vtilis meo iudicio / quod nla propositio de possibili negatiua cuius affirmatiua de praeterito corresceons est vera / est concedenda de creatura nisi vbi praestum est iste terminus verum autem falsum aut alius terminus includens alterum istorum in sua ratione diffinitiua / verbi gratia si ista affirmatiua de preterito sit vera sortes iudicauit vltimum iudicium fore. hec negatiua de possibili sibi correscens non est concedenda. sor. potest non iudicasse vltimum iudicium fore quia hoc solum concedendum est de deo propter rationem prius tactam Si autem hic concederetur de creatura pari ratione sustinerem quod creatura que voluit .a. potest non voluisse a. et similiter illa que peccauit potest non peccasse / et sic quod preteritum potest non fuisse contra articulum paryseuGene tamen concedendum est quod sortes qui vere iudicauit vltimum iudicium fote potest non iundicasse verum etc. et quod illud quod fuit iudicium verum potest non fuisse iudicium verum. et ratiom diuersitatis alibi ostendam etc Ex hiis ergo patet quod ratiohuius magistri non valet quando dicit cum hoc quod fidelis iudicauit etc stat etc Concedo enim istud et nego vltra illam sonuenam iudicium non erit / ergo talis exide false iudicauit sed bene concedo ergo false iudicauit

¶ Vnde dicio primdo quod non est possibilem fidei subesse falsum / patet. quia fides includit quod sit vera et de vero¬

¶ Dico tamen 2o quod fidei possibile est subesse falsum / patet. quia istud quod de facto subest fidei potest esse falsum Dico tercio quod illa notis quem fuit fides licet non possit / non fuisse notitia aut iudicium tamen potest non fuisse fides aut iudicium verum / patet ex dictis / et sic dictum contra istum re. ma. cui me recommendo etc.

¶ Quarta propositio et principalis est ista contra magistri gerardum etc Sicut diuine voluntati nichil est causa essendi. sic diuino intellectui nichil est causa siue causalis ratio cognoscendi.

¶ Prima pars patet ex prima parte predicte conclusionis. quia prime cause nichil esse potest causa essendi etc

¶ Secunda pars se quitur ex prima. quia cum in deo sit idem esse velle et intelligere. sicut nichil est sibi causa siue causalis ratio essendi. sic nec volendi aut intelligendi Sed hac secundam partem negat praedictus magister qui in vna conclusione ponit quod quamuis diuinus intellectus assentiat quod antichristus erit praecise propter determinationem voluntatis tamen hoc non potest competere in tellectibus creatis. Prima partem probat quia per determinationem diuine voluntatis aliquid ponitur in esse futuri. Igitur per illam habet cognosciesse futuri a diuino intellectum etc. et sic in hac parte concedit quod diuine voluntatis determinatio est ratio cognoscendi intellectui divino Secundam partem probat quia in intellectum creato voluntas non potest esse ratio assentiendi alicui veroSed pro nunc nolo multum stare circa / secunda partem / probo tamen quod illa non sit vera vel saltem non sit concedenda sed dubitanda. et arguo sibi sic deus potest facere aliquem intellectum tante perfectionis et talis conditionis quod ex sola determinatione voluntatis sufficiet assentire quibuscumque veris sibi propositis / igitur sic assentire potest competere intellectibus creatis. consequentia est euidens et antecedens est sibi dubium quia non apparet quod talem intellectum a deo fieri implicet contradictionem / et si dicat quod sic ostendat rationem etc igitur consequens non est ab eo negandum etc

¶ Sed vtnio ad primam partem unde contra ea sit hec quita propositio Sicut diuina voluntas nullam habet rationem propter quandeterminetur ut veliter sic diuinus intel¬ lectus propter diuine voluntatis determinationem non assentit quod atichristus erit

¶ Prima pars patet ex dictis / secunda pars sequitur ex prima per simile

¶ Secundo probatur quia aliter sequeretur quod diuine voluntatis determinatio esset intellectui diuino causalis ratioassentiendi quod antichristus erit / falsitas consequentis patet ex dictis Sed consequentia tenet quia ista dictio propter dicit habitudinem causalem ut clarum est etc

¶ Tercio probatur quia aliter sequaeretur quod ista propositio causalis esset vera quia diuina voluntas vult quod antichristus erit / diuinus intellectus assentit quod antichristus erit / consequentia patet / sed falsitas consequentis patebit / vnde pro isto et contra praedictum ma. sit haec sexta propositio quam pono pro regula genera li / nulla propositio causalis cuius consequens signat tanquam signatum totale deum velle aut intelligere est vera proprie / patet / quia ad veritatem propositionis proprie causalis requiritur quod ita esse sicut signatur per antecedens sit causa quare ita est sicut significatur per consequens / modo sic non potest esse in proposito etc ut patet ex dictis et alias magis declarabo si opus sit Ex hiis ergo patet quod ratio dicti ma. non valet quando ipse dicit per de terminationem diuine voluntatis etc igitur peream etc vnde nego antecedens / consequentiam / et consequens ad intellectum quem ine tendit iste maa dico igitur primo quod atecedens de virtute sermonis est falsum quia ista oratio esse futuri pro nullo supponit plus quod ista esse nichili vel cyrme re Ideo per nullam causam ponitur aliquid in esse futuri.

¶ 2o dico quod illud antecedens est falsum ad sensum quem intendit iste magistur Intelligit enim quod determinatio divine voluntatis est causa quod aliquid est futurum sed postea ondam quod hoc est falsum etc

¶ 3o dico quod supposito quod illud antecedens esset verum ad predictum sensum. tamen consequentia non valet / intelligendo consequens ad sensum quenintendit iste magister vt patet ex dictis. et haec sint dica contra etc

¶ Nunc descendo ad collationem habendam cum duo bus aliis patribus meis reuerendis etc et iuxta materiam prime partis secunde conclusionis ponam contra eos sex propositiones collatiuas

¶ Prima et principalis est ista Sicut dicia voluntas potest esse efficiens causa solum respectu entitatis quem potest esse vel fieri. sic sola talis entitas potest esse terminus seu effectus causalitatis dei / prima pars euidenter sequitur ex prima parte dicte conclusionis. et eciam secunda pars sequitur ex prima

¶ 2a propositio est sicut nega tio et pruatio sic nec praeteritio nec futuritio potest effici a deo patet ex praecedenti quia nullum tale est aliqua entitas siue effectus causalitatis etc.

¶ 3a propositio est sicut diuina potentia non potest facere praeteritum non fuisse. sic nec futurum non fore / patet ex precedentibus Sed oppositum huius tenet frater io. etc qua in 2a conclusione primi articuli conit istam propositione Et si summi entis finita potectia possit facere futurum non fore. non potest tamen facere praeteritum non fuisse Prima partem probat quia nullum futurum necessario eueniet / ymmo quod libet futurum non fore est possibile. igitur cum deus sit omnmipotens sequi¬ tur quod potest facere ipsum non fore2am probat: quia praeteritum non fuisse praeteritum est impossibile. ergo hoc deus facere non potest / consequentia tenet et antecedens patet quia ad illud sequitur aliquid fuisse et illud non fuisse etc Sed licet concendam istam secun dam partem non tamen propter praedictam probationem ut patebit Prima autem partem nega ui et contra eam arguo sic / quia futurum non fore non potest esse aliqua entitas que sit terminus aut effectus causalitatis diuine / igitur etc antecedens est clarum et consequentia patet per predicta2o illa oratio futurum non fore non supponit pro aliquo in illa propositione Igitur cum sit affirmatiua ipsa est falsa / consequentia tenet et antecedens pat et / quia ista / deus facit futurum non fore implicat contradictionem ut patet etc Ex hiis ergo patet quod ratio sua non valet quando dicit quodlibet futurum potest non fore. igitur etc nego consequentiam et ratio patet ex dictis / quando etiam dicit preteritum non fuisse est impossibile etc igitur etc concedo consequens sed non propter stam probationem / quia supposito quod ego concederem quod preteritum non fusse esset possibile. adhuc tamen non concederem quod deus potest facere preteritum non fuisse Concendo n. antecedens propter articulum parum et non propter illam probationem quia ad illud sequitur aliquid fuisse et illud non fuisse Nam licet istud sequitur ex eoquia ad impossibile sequitur quodlibet/ quod tamen hoc sequatur non potest probari plus quam possit probari quod ad futurum posse non fore / sequitur aliquod fore et illud non fore Iodo etc Et sic sit dictum contra istum reuerendum patrecet etc 4a propositio et principalis sit ista contra fatrem robertum etc. licet diuina causalitas sit infinita et immensa / non tamen immense sed solum finite causat quidquid agit ad extra

¶ Prima pars patet ex dictis / quia diuina causalitas est diuina voluntas que est infinita et immensa

¶ Sed oppositum secunde partis tenet dictus re. pater / qui in primodo articulo ponit istam terciam conclusionem. Sicut prima causa est immensa intrinsece formaliter / sic eidem correspondet immensum agere vere et realiter. consequentiam probat. quia ipsa agit et ad cuiuslibet effectus productionem concurrit per illud idem per quod ipsa est intrinsece et formaliter immensa. Vnde arguit sic

¶ Sit a. aliquis effectus productus / et sit b. virtus prime cause que producit illum effectum / vel igitur .b. concurrit ad productionem ipsius a secundum suum totum conatum vel non. 2m non potest dari / quia talis virtus est impertibilis. igitur oportet dare primum / et per consequens talis virtus sicut est immensa et immensi conatus / sic immense agit. unde ex hoc infert quod omne producere diuinum actiuum est equaliter producere / id est omne quod deus agit equaliter producit Ex quo vlterius infert quod hec consequentia non valet deus eque intense producit a. et b. duos effectus ergo .a. et b. sunt equa intensi

¶ Sed contra ista arguo primo sic. nulla res plus vel minus producitur ab aliqua causa / quam ipsa sit in sua natura Sed omnis res ad extra producta solum finite est / sicut ipsa est finita essentia. ergo nulla talis infinite producitur a prima causa. 2o ar¬ guo ex dictis ipsius contra eum quia in primo correlario prime conclusionis primi articuli ipse concedit / quod licet deus ad esse rei influat per solum suum intelligere et velle eternale / suum tamen influere est solum temporale / cuius rationem ponit. quia omnis mensura in qua res ad extra est producta est temporalis / et per consequens deus temporaliter influit. ergo pari ratione deberet concedere quod licet producere diuinum sit immensum / tamen solum mense et finite producit / quia res producta est finita

¶ Tercio si dicta eius essent vera et ratio sua bona / tunc ipse haberet concedere quod deus immense et equaliter diligit omnia / et non plus diligit seipsum quam creaturam / nec vnam creaturam plus quam aliam / consequens non esset bene securum Sed consequentia patet / quia dilectio qua deus diligit omnia / est immensa etc. Vnde contra eum sit hec quinta propositio / licet diuina causalitas sit impertibilis / nec possit esse maior et minor in diuersis effectibus / non tamen equaliter causat sed inequaliter concurrit ad inequales effectus / patet per simile de divina dilectione sicut iam tactum est

¶ Sexta propositio sit hec quod ista consequentia non valet / diuina causalitas secundum suum totum conatum et concursum immensum producit .a. effectum / ergo immense producit ipsum / patet ex dictis. datur enim instantia de dilectione dei Item datur alia instantia / quia non sequitur scientia et voluntas dei / qua deus scit et vult antichristum fore esse necessaria Igitur deus necessario scit et vult antichristum fore et ita non sequitur conatus vel concursus dei quo producit a. est immensus ergo deus immense producit a. Ex hiis ergo clare patet quod ratio huius re. pa. non concludit Et hec sint dicta cntra etc.

¶ Pricipium in 2o senentarum